Tshapita ya Dikumi l’Ɔtɔi
‘Tetemala la Nyanga Ntondotondo Diolelo’
1. (a) Lande na kakakeketsha Yeso ampokami ande dia vɔ nyanga ntondotondo Diolelo? (b) Wombola akɔna wahombaso ndjaoka shamɛ?
LO SAWO dimɔtshi diakasha Yeso la Ngalileya ambeta ɛnɔnyi ndekana 1 900, nde akakeketsha ampokami ande ate: “Keli ntundu nyutayangi diulelu la ololo wa [Nzambi].” Ko lande na kakandakeketsha anto dia sala dikambo sɔ aha la tshimbatshimba na? Onde Kristo takandahombe ndjâhema l’okudi wa Diolelo l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi nkama? Eelo, koko oma lo tshimbo ya Diolelo diaki Mɛsiya sɔ mbayoyindja Jehowa lowandji lande ndo mbayondokotsha sangwelo diande dia woke diendana la nkɛtɛ. Onto tshɛ lakashihodia ohomba w’akambo asɔ akahombe mbidja Diolelo lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ lande. Naka ɔsɔku mbakidiɔ lo ntambe ka ntondo, kete hoke ɛlɔ kɛnɛ kele Kristo amboshila la mbahenyama l’okudi oko Nkumekanga! Lâsɔ onto l’onto pombaka ndjambola ɔnɛ: Onde yoho yami ya lɔsɛnɔ mɛnyaka dia dimi nyangaka ntondotondo Diolelo diaki Nzambi?—Mateu 6:33.
2. Diangɔ diakɔna diayanga anto efula la lokaki tshɛ na?
2 Ɛlɔ kɛnɛ, miliyɔ y’anto l’andja w’otondo wekɔ lo nyanga ntondotondo Diolelo. Vɔ wekɔ lo mɛnya woho wasukɛwɔ ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo lo kimɔ nsɛnɔ yawɔ tshɛ dia sala lolango laki Jehowa, ndo lo ndjakimɔ vamɛ le nde. Lo wedi okina, anto efula wekɔ lo ndjasha l’eyango wa diangɔ dia l’emunyi. Anto wekɔ lo tayange falanga ndo diangɔ diakokawɔ somba la falanga, kamɛ ndo ɛngɛnɔngɛnɔ wakokawɔ kondja oma l’ekimanyielo ka falanga. Ndo vɔ wekɔ lo sala la wolo awɔ tshɛ dia tɔla elimu awɔ otsha la ntondo. Yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ mɛnyaka dia vɔ ndjashaka paka l’akambo awɔ hita, lo lomombo la l’emunyi, ndo l’ɛngɛnɔngɛnɔ. Naka vɔ tongaka la mbetawɔ le Nzambi, kete vɔ mbodjaka lo dihole dia hende.—Mateu 6:31, 32.
3. (a) Weho akɔna wa diangɔ di’oshinga wolo diakakeketsha Yeso ambeki ande dia vɔ nyanga, ndo lande na? (b) Lande na kele ndoko ohomba ndjakiyanya amboleka lo dikambo dia diangɔ dia l’emunyi?
3 Koko, Yeso akasha ambeki ande dako nɛ ate: “Tanyuyaumbelaki diango la kete,” nɛ dia diangɔ sɔ tshɛ hadiototshikala pondjo. Nde akakotsha ate: “Keli nyuyaumbeli diango l’ulungu,” lo kambɛ Jehowa olimu. Yeso akakɔkɔmiya ambeki ande dia vɔ monga la sso ‘di’ɔsɛlɛngɛ’ lo ndjasha tshɛ paka dia sala lolango la Nzambi. Nde akawatɛ ate: “Nyu hanyeyi kambela [Nzambi] la ukundji ulimu.” Ko kayotota lo dikambo di’ehomba wa l’emunyi, mbut’ate olelo, ahɔndɔ ndo mvudu na? Yeso akalake ate: “Tanyuyakananyaki.” Nde akakotola yambalo yawɔ otsha le tofudu taleshama oma le Nzambi. Nde akakeketsha ambeki ande dia vɔ kondja wetshelo lo menda alɛmbɔlɛmbɔ, wele Nzambi mbalɔtshaka. Onde ekambi wa Jehowa wele la timba hawoleki diangɔ sɔ tshɛ nɛmɔ oka? Yeso akate ate: “Keli ntundu nyutayangi diulelu la ololo wa [Nzambi], ku diango so tshe [diele ohomba] diayuyala dianyu.” (Mateu 6:19-34) Onde etsha ayɛ mɛnyaka ɔnɛ wɛ mbetawɔka dikambo sɔ?
Tetawɔke di’Akambo wa Mɛtɛ wa Diolelo Tshimba l’Ɔkɔngɔ
4. Naka onto ndjasha otamanya lo diangɔ dia l’emunyi, kakɔna kakoka mbokomɛ?
4 Kema kɔlɔ di’onto ndjakiyanya dia kotsha ehomba ande wa l’emunyi ndo wa nkumbo kande. Ko naka onto amboleka ndjakiyanya dikambo dia diangɔ dia l’emunyi, kete etombelo mbeyaka monga wa kɔlɔ efula. Kânga mbakokande sɛma ɔnɛ nde mbetawɔka Diolelo, naka diangɔ dikina diekɔ lo mbɔsa dihole dia ntondo l’otema ande, kete akambo wa mɛtɛ wa Diolelo wayeta l’ɔkɔngɔ. (Mateu 13:18-22) Oko ɛnyɛlɔ, lo diaaso dimɔtshi, owandji ɔmɔtshi w’ɔngɔnyi waki eke ɔlɔngɔlɔngɔ akambola Yeso ate: “Kayumutsha dia nkita lumu la pundju na?” Nde aki la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ ndo akasɛnaka l’anto akina dimɛna, koko nde akayashaka ɔtɛkɔya lo diangɔ diande dia l’emunyi. Nde kokoka kakitwana la diangɔ sɔ ko mbetawɔ dia ndjâla ombeki waki Kristo. Ɔnkɔnɛ, nde akahandja diɛsɛ diakakoke mbokonya dia tonga kâmɛ la Kristo lo Diolelo dia l’olongo. Yeso akate l’etena kakɔ ate: “Eko wulu le akanga w’engonyi, dia vo mboto lu diulelu dia [Nzambi]!”—Mako 10:17-23.
5. (a) Paulo akakeketsha Timɔtɛ dia ndjangɛnyangɛnya la diangɔ diakɔna ndo lande na? (b) Woho akɔna wakamba Satana olimu la ‘ngandji ka falanga’ oko djonga yatɔla l’elanyelo?
5 Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akayofundɛka Timɔtɛ laki etena kɛsɔ l’Ɛfɛsɔ, osomba a woke w’amindji w’okanda. Paulo akawohola ate: “Ne dia shu kundja nduku l’engo la kete nye, ku hateyi ntola nduku engo uma la kete. Keli lam’ayutuyala la diango dia nde ndu la diango dia ndota, shu tayuyala la ongenongeno lu diango diako.” Kema kɔlɔ onto kamba dia nde ndjakondjiyɛ ndo dia kondjɛ nkumbo kande “diango dia nde la dia ndota.” Koko Paulo akatewola ate: “Wane wakomiya ndjala engonyi, wayoko lu uhimba la lu djunga ndu lu saki ya dinginya yatutshelaka antu kolo, yayudi[ndja] antu lu elanyelu la eshishwelu.” Satana ekɔ la mayɛlɛ w’efula. Ntondotondo nde mbeyaka mɔnganya onto lo tangangɔ ta totshitshɛ. Koko l’ɔkɔngɔ diko wɛ mbeyaka ndjonga l’ohemba wa woke efula, mbala mɔtshi wa kodiya lo dihole dia la diko kana kosha olimu wahombayɛ nongolaka falanga y’efula koko wakɔsɛ wenya wahombayɛ ndjasha l’akambo wa lo nyuma. Naka hatoyalami ɔlɔlɔ, kete “saki ka ukundji” kokaka ndjotshindja akambo w’ohomba efula wendana la Diolelo l’ɔkɔngɔ. Oko akadite Paulo, “amotshi wakadiyangi, waketola uma lu mbuka ka mbetawo, wakayatshatsha la nyangu ya wulu efula.”—1 Timote 6:7-10.
6. (a) Di’aha sho ndjotala lo djonga ya lomombo, ahombaso sala? (b) Eshikikelo kakɔna kakoka monga laso kânga mambofukutana awui wa falanga wa l’andja w’otondo ɛlɔ kɛnɛ?
6 Oma lo ngandji k’oshika kakandokaka Okristo w’ɔnango, Paulo akakeketsha Timɔtɛ ate: “Ulawo akambu wa kolo,” ndo, “olo ta di’ololo dia mbetawo.” (1 Timote 6:11, 12) Sho pombaka mbidja welo w’efula naka hatolange ndanyema etena kayolanyema anto wa l’andja ɔnɛ wele la nsaki ka lomombo. Koko, naka tayosalaka akambo lo yoho yɔtɔnɛ la mbetawɔ kaso, kete Jehowa hatokalɛki pondjo. Kânga mbele eshinga wa diangɔ wekɔ lo tadɛ mbudɛ tsho ndo mbaya wolo tana olimu wa kamba, nde ayosala tshɛ dia sho kondja kɛnɛ kele laso mɛtɛ ohomba. Paulo akafunde ate: “Tanyuyalaki la saki ya diango. Nyuyali la ongenongeno lu diango dieli la nyu, ne dia [Nzambi], ndame kakati ati: Dimi hakoseke, halakutshiki. Okone shu tambuta shati: [Jehowa] keli ukimanyidi ami; haluki woma. Kayuntshela untu?” (Heberu 13:5, 6) Ndo Nkumekanga Davidi akafunde ate: “Dimi laki olongo a pami, ku laya usumbi, keli latenyi untu ololo asekama, kuyanga an’andi walomba ma.”—Osambu 37:5, 6.
Ambeki wa Ntondo Wakatotshikɛ Ɛnyɛlɔ
7. Alako akɔna wakasha Yeso apɔstɔlɔ ande lo kɛnɛ kendana l’esambishelo, ndo lande na kaki alako asɔ ohomba?
7 L’ɔkɔngɔ wa Yeso mbisha apɔstɔlɔ ande wetshelo w’ɔlɔlɔ, nde akâtome dia tosambisha lokumu l’ɔlɔlɔ l’Isariyɛlɛ ndo dia mbewoya anto ɔnɛ: “Diulelu dia l’ulungu diaya suki.” Ɔsɔ aki mɛtɛ losango l’ɔngɛnɔngɛnɔ! Yeso Kristo, Nkumekanga ndo Mɛsiya, aki l’atei awɔ. Lam’ele apɔstɔlɔ wakayashaka tshɛ l’olimu waki Nzambi, Yeso akâkeketsha dia monga la mbetawɔ dia Nzambi ayokotsha ehomba awɔ. Diakɔ diakandate ate: “Tanyukimelaki engo ka ntsho lu lokendo lanyu. Tanyukimelaki danga kuyanga diutu, kuyanga mbu ya nde, kuyanga falanga. Tanyuyalaki la ekutu ehendi. Lu luudu tshe layunyoto, kanyuhangi loko edja ndu lam’ayunyunela.” (Mateu 10:5-10; Luka 9:1-6; 10:4-7) Jehowa akasale di’ehomba awɔ kotshama oma le anangɛwɔ w’ase Isariyɛlɛ, waki la mbekelo ka nongolaka angɛndangɛnda.
8. (a) Yema tshitshɛ la ntondo ka nyɔi kande, lande na kakayoshaka Yeso ambeki ande alako w’eyoyo wendana l’esambishelo? (b) Ko kakɔna kakahombe tetemala monga lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yawɔ?
8 L’ɔkɔngɔ diko, yema tshitshɛ la ntondo ka nyɔi kande, Yeso akɛnya apɔstɔlɔ ande dia lo nshi yayaye vɔ wayoyohomana l’akambo wotshikitanyi l’olimu awɔ. Lam’ele wakahombe ndjohomana l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ l’olimu awɔ oma le aseka lɛɛta, takiwɔ la dia nongwama nto oma le ase Isariyɛlɛ oko wakawalongwamaka ntondo. Ndo nto, aha la tshimbatshimba, vɔ wakahombe nto mɛmbɛ ase Wedja losango la Diolelo. L’etena kɛsɔ mbakiwɔ la dia mɛmba “tapa” kamɛ la “diutu.” Koko, vɔ wakahombe tetemala nyanga ntondotondo Diolelo diaki Jehowa la ɔlɔlɔ ande, wele l’eshikikelo dia nde ayɔtshɔkɔla welo awɔ dia vɔ kondja mbo ya ndɛ ndo ahɔndɔ wa ndɔta wakiwɔ l’ohomba.—Luka 22:35-37.
9. Ngande waketsha Paulo Diolelo lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ lande etena kakandayakotshɛka ehomba ande wa l’emunyi, ndo dako diakɔna diakandasha lo dikambo sɔ?
9 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akasha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ k’onto lakakambe la dako diaki Yeso. Paulo aketsha olimu waki Nzambi lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ lande. (Etsha 20:24, 25) Lam’akandatshu dia tosambisha lo dihole dimɔtshi, nde akasalaka mvudu y’apɛma dia kotsha ehomba ande wa l’emunyi. Nde kokongɛka di’anto akina kotsha ehomba ande. (Etsha 18:1-4; 1 Tesalonika 2:9) Koko, nde aketawɔka l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ woho wakôlongolaka anto akina ndo wakawawoshaka weshasha dia mbɛ̂nya ngandji kawɔ lo yoho shɔ. (Etsha 16:15, 34; Filipi 4:15-17) Paulo akakeketsha Akristo di’aha vɔ minya yimba oma l’ɛkɛndɛ awɔ wa l’atei wa nkumbo l’ɔtɛ w’esambishelo koko dia monga la wɛdimo l’ɛkɛndɛ wotshikitanyi wele la wɔ. Nde akâlake dia kamba, dia vɔ nanga nkumbo yawɔ ndo dia monga la lokaho otsha le anto akina. (Efeso 4:28; 2 Tesalonika 3:7-12) Nde akâkeketsha nto dia vɔ kitsha wɛkamu awɔ le Nzambi koko aha lo diangɔ dia l’emunyi ndo dia kamba la nsɛnɔ yawɔ lo yoho yɛnya dia vɔ mɛtɛ mbeyaka diangɔ dioleki ohomba. Lo ndjela wetshelo waki Yeso, dikambo sɔ diakalembetshiyaka nyanga ntondotondo Diolelo diaki Nzambi ndo ɔlɔlɔ ande.—Filipi 1:9-11.
Djaka Diolelo lo Dihole dia Ntondo lo Lɔsɛnɔ La yɛ
10. Nyanga ntondotondo Diolelo kɛdikɛdi na?
10 Polo ndo lo yɛdikɔ yakɔna yasambishaso anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo? Dikambo sɔ nemanɛka lo yɛdikɔ mɔtshi l’akambo wele laso ndo lo yɛdikɔ ya lowando lele laso. Tatohɛke dia Yeso kombuta ate: ‘Toyange Diolelo etena keso bu ndoko la dikambo dia sala.’ Oko wakandeyaka ohomba wa Diolelo, nde akakɛnɛmɔla lolango laki She lo mbuta ate: ‘Nyotetemale nyanga diolelo diande.’ (Luka 12:31) Kânga mbele efula ka l’atei aso pombaka kamba dia ndjakotshɛ ehomba aso ndo wa nkumbo yaso, naka tekɔ la mbetawɔ, kete tayokimɔ nsɛnɔ yaso tshɛ l’olimu wa Diolelo wakatosha Nzambi. L’etena kakɔ kâmɛ, hatotohɛ dia kotsha ɛkɛndɛ aso wa l’atei wa nkumbo.—1 Timote 5:8.
11. (a)Ngande wakɛnya Yeso di’anto tshɛ hawotonga l’akoka wa mbetsha yɛdikɔ yamɛ ya wenya l’esambishelo ka losango la Diolelo? (b) Akambo akɔna wele la shɛngiya lo kɛnɛ kendana la kɛnɛ kakoka onto sala?
11 Amɔtshi l’atei aso wekɔ l’akoka wa mbetsha wenya efula l’esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo oleki akina. Koko, lo wɛla ande wendana la weho wakokama lo nkɛtɛ yotshikitanyi, Yeso akɛnya dia wanɛ tshɛ wele l’etema wafɔna la nkɛtɛ y’amɛna wayɔtɔ elowa. Lo yɛdikɔ yakɔna? Akoka w’onto l’onto tshikitana. Dikambo sɔ nemanɛka l’ɛnɔnyi wele l’onto, la yonge yande ya demba ndo l’ɛkɛndɛ wele lande lo nkumbo. Koko, naka onto ambɔngɛnangɛna mɛtɛ lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo, kete nde kokaka kamba olimu efula.—Mateu 13:19, 23.
12. Naa oyango ɔmɔtshi w’oshika wa lo nyuma wakeketshama ɛlɔngɔlɔngɔ lo yoho ya lânde dia ndjadjɛ na?
12 Ekɔ ɔlɔlɔ dia monga l’eyango wayotokimanyiya dia ndjasha efula l’olimu a Diolelo. Ɛlɔngɔlɔngɔ kokaka kana yimba ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana l’ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kaki Timɔtɛ, Okristo w’ɔlɔngɔlɔngɔ waki l’ohetoheto. (Filipi 2:19-22) Kakɔna kayoleka dimɛna efula le wɔ naka aha dia kamba olimu wa lo tena tshɛ l’ɔkɔngɔ wa vɔ shidiya kalasa yawɔ na? Ndo epalanga vɔ lawɔ wayokondja wahɔ lo ndjadjɛ eyango w’ɔlɔlɔ wa lo nyuma.
13. (a) Akɔna ashikikɛ kɛnɛ keso shamɛ l’akoka wa sala l’olimu wa Diolelo? (b) Naka sho mɛtɛ nyangaka ntondotondo Diolelo, kakɔna kayotɛnya na?
13 Lo dihole dia mɔnyɔla wanɛ wɛnaso ɔnɛ vɔ kokaka kamba efula, mbetawɔ kaso pombaka totshutshuya dia sho ndjalowanya woho wa sho kambɛ Nzambi lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka aso hita. (Romo 14:10-12; Ngalatiya 6:4) Oko wɛnamadiɔ lo dikambo dia Jɔbɔ, Satana sɛmaka ate sho ndjakiyanyaka efula paka lo dikambo dia lomombo laso la l’emunyi, di’ɔngɔnyi aso ndo di’ɔlɔlɔ aso shamɛ ndo nde mbutaka ɔnɛ naka sho kambɛka Nzambi, kete paka l’ɔtɛ wa kondja wahɔ ɔmɔtshi oma le nde. Koko, naka mɛtɛ tekɔ lo nyanga ntondotondo Diolelo, kete tayoyasha l’olimu waki Nzambi dia mɛnya ɔnɛ Diabolo ekɔ kanga kashi ka mamba. Tayɛnya di’olimu waki Nzambi mbele lo dihole dia ntondo lo lɔsɛnɔ laso. Ɔnkɔnɛ, oma l’ɛtɛkɛta ndo oma l’etsha aso mbayotɛnya ngandji k’efula kele laso otsha le Jehowa, woho wasukɛso lowandji la nde la kɔlamelo tshɛ ndo ngandji kokaso anyaso anto.—Jobo 1:9-11; 2:4, 5; Tukedi 27:11.
14. (a)Lande na kele ekɔ ohomba monga l’ekongelo k’olimu w’esambishelo na? (b) Polo ndo lo yɛdikɔ yakɔna yayasha Ɛmɛnyi wa Jehowa efula l’olimu w’esambishelo?
14 Monga l’ekongelo kokaka tokimanyiya dia sho kamba efula oleki woho wototosala naka sho bu latɔ. Jehowa ndamɛmɛ ekɔ la ‘etena kakandashikikɛ’ dia kotsha sangwelo diande. (Etumbelu 9:5; Mako 1:15) Naka kokaka, kete ekɔ dimɛna dia sho sambishaka l’etena kana lo tena diakatakongɛ lomingu tshɛ. L’andja w’otondo, nkama ya nunu y’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakɔshi olimu w’ambatshi mboka wa tshanda lo mbetshaka yɛdikɔ ya wenya ehende l’esambishelo ka lokumu l’ɔlɔlɔ lushi tshɛ. Nkama ya nunu kina wekɔ lo kamba oko ambatshi mboka wa pondjo, lo kamba la yɛdikɔ ya wenya ehende l’etenyi lo lushi dia mbewoya losango la Diolelo. Ambatshi mboka wa lânde ndo wa misiɔnɛrɛ wekɔ lo mbetsha wenya efula l’olimu wa Diolelo. Sho kokaka nto nyanga waaso wa mbewoya elongamelo ka Diolelo lo tshakitudi le onto tshɛ letawɔ tohokamɛ. (Joani 4:7-15) Oyango aso pombaka monga wa ndjasha efula l’olimu ɔsɔ lo ndjela akoka wele laso, nɛ dia Yeso akate ate: “Lukumu l’ololo lone la diulelu layusambishama lu kete tshe, uku omenyi le wedja tshe. L’okongo diku, ekumelu kayuya.”—Mateu 24:14; Efeso 5:15-17.
15. Lo kɛnɛ kendana l’olimu aso, lande na kele dako dia lo 1 Koreto 15:58 diamboya l’etena kakoka?
15 Lo bɛkɛ tshɛ dia lanɛ la nkɛtɛ, oyadi lo wodja akɔna wasɛnawɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjashaka kâmɛ dia kamba olimu ɔsɔ. Vɔ kambaka vamɛ la dako dia lo Bible diakasambiyama oma le Nzambi diata ɔnɛ: “Okone, anyasu wa ngandji, nyutetemali, nyushikikali, nyutamanya ntsha ulimu wa Khumadiondjo nshi tshe, ne dia nyu mbeyaka nyati: Pa kanyu le Khumadiondjo kema anyanya.”—1 Koreto 15:58.
Ovuswelo
• Etena kakate Yeso dia tetemala ‘nyanga ntondotondo diolelo,’ kakɔna kakandɛnya ɔnɛ tɔ mbahomba ndjala lo dihole dia hende?
• Naa kanyi yahomba monga laso lo dikambo di’okotshelo w’ehomba aso wa l’emunyi ndo wa nkumbo yaso? Ekimanyielo kakɔna kayotosha Nzambi na?
• Elimu akɔna wa Diolelo wakokaso kamba?
[Osato wa lo lɛkɛ 107]
Lo wodja tshɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ lo sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo la ntondo k’ekomelo ndja