TSHAPITA 4
Woho wokongɛmi ndo walɔmbɔma etshumanelo
LO MUKANDA ande wa ntondo wakandafundɛ ase Kɔrɛtɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akatɛkɛta dikambo dia mɛtɛ di’ohomba efula diendana la Nzambi. Pɔɔlɔ akafunde ate: “Nzambi keema Nzambi k’ofukutanu, koko nde ekɔ Nzambi ka wɔladi.” Oma laasɔ, lo nyomɔtɛkɛta nto dikambo dia nsanganya ya l’etshumanelo, nde akate ate: “Akambo tshɛ wasaleme dimɛna ndo aha l’ofukutanu.”—1 Kɔr. 14:33, 40.
2 Oma k’etatelo ka mukanda akɔ waamɛ ɔsɔ, ɔpɔstɔlɔ akasha dako lo kɛnɛ kendana la diatɔnelo diaki l’etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ. Pɔɔlɔ akakeketsha anango wa lɛkɔ dia vɔ “nsanga lolemi” ndo dia vɔ “tshɛ monga kaamɛ lo yimba yaamɛ ndo lo tokanyi taamɛ.” (1 Kɔr. 1:10, 11) Oma laasɔ, nde akasha dako lo kɛnɛ kendana la awui wotshikitanyi wakadjaka kaamɛ ka l’etshumanelo lo waale. Lo nkamba la ɛnyɛlɔ ka demba di’onto, nde akɛnya ohomba wa kaamɛ ndo wa diɔtɔnganelo. Nde akakeketsha anto tshɛ wa l’etshumanelo k’Akristo, oyadi ɛkɛndɛ wa ngande waki la wɔ, dia mbokana kandji lam’asawɔ la ngandji tshɛ. (1 Kɔr. 12:12-26) Dia diɔtɔnganelo di’oshika dia ngasɔ monga lam’asa wanɛ waki l’etshumanelo, aki ohomba dia etshumanelo kongɛma dimɛna.
3 Ko ngande wakahombe etshumanelo k’Akristo kongɛma? Akahombe kikongɛ? Lokongɛ la woho akɔna lakahombe monga la tɔ? Waa na wakahombe sɔnama dia mɛmba ɛkɛndɛ? Naka sho mbetawɔ dia Bible tɔlɔmbɔla, kete tayokondja ekadimwelo w’eshika lo ambola asɔ.—1 Kɔr. 4:6.
OKONGAMELO WA TEOKRASI
4 Etshumanelo k’Akristo kakaatema lushi la Pɛntɛkɔsta ka 33 T.D. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja lo kɛnɛ kendana l’etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo? Tɔ kakakongɛma ndo kakalɔmbɔmaka lo ndjela teokrasi mbuta ate, ɛlɔmbwɛlɔ (lo Grɛkɛ, kraʹtos) ka Nzambi (the·osʹ). Tɔtɛkɛta tɔsɔ tohende tanemaka lo 1 Petero 5:10, 11. Ɔkɔndɔ wakasambiyama wa kɛnɛ kakasalema la Jɛrusalɛma ambeta suke la ɛnɔnyi 2 000 mɛnyaka hwe dia Nzambi mbakashikikɛ etshumanelo k’Akristo w’akitami. (Ets. 2:1-47) Tɔ kaki luudu lande, ndo ase nkumbo kande. (1 Kɔr. 3:9; Ɛf. 2:19) Ɛlɔ kɛnɛ, etshumanelo k’Akristo mbokoyaka okongamelo ndo woho wakasalemaka akambo lo ntambe ka ntondo.
Ɛlɔ kɛnɛ, etshumanelo k’Akristo mbokoyaka okongamelo ndo woho wakasalemaka akambo lo ntambe ka ntondo
5 Etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo kakatatɛ la ambeki oko 120. Nyuma k’ekila kakaholwɛ anto asɔ ntondo dia nkotsha kɛnɛ kakatama lo Jɔɛlɛ 2:28, 29. (Ets. 2:16-18) Koko lushi lakɔ laamɛ lɔsɔ, anto akina oko 3 000 wakabatizama lo ashi ndo wakɔtɔ l’etshumanelo k’Akristo wakotɔ oma le nyuma. Vɔ waketawɔ ɔtɛkɛta wendana la Kristo ndo “vɔ wakatetemalaka ndjasha tshɛ lo wetshelo w’apɔstɔlɔ.” Oma laasɔ, “Jehowa akatetemalaka mbakotshɛ lushi la lushi wanɛ wakashimbamɛka.”—Ets. 2:41, 42, 47.
6 Etshumanelo ka la Jɛrusalɛma kakatahamaka efula polo ndo ɔlɔmbɛdi a laadiko w’ose Juda ntatɛ nkiyana dia ambeki wambolodia Jɛrusalɛma la wetshelo awɔ. Ɛlɔmbɛdi w’ase Juda efula waki l’atei w’ambeki w’eyoyo wa la Jɛrusalɛma wakɔtɔ l’etshumanelo.—Ets. 5:27, 28; 6:7.
7 Yeso akate ate: “Nyayoyala ɛmɛnyi ami la Jɛrusalɛma, lo Judeya y’otondo, la Samariya polo ndo l’ahole woleki etale wa lo nkɛtɛ.” (Ets. 1:8) Ngasɔ mbakete akambo mɛtɛ nɛ dia l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Stɛfano, ɔhɛnyɔhɛnyɔ wa wolo wakonge la Jɛrusalɛma ko ambeki waki lɛkɔ wakahandjɔnɛ la Judeya ndo la Samariya. Koko lo dihole tshɛ diakawatshu, vɔ wakatetemala la mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ ndo mbetɛ anto efula ambeki mbidja ndo anto amɔtshi w’oma la Samariya. (Ets. 8:1-13) Koko l’ɔkɔngɔ wa laasɔ, lokumu l’ɔlɔlɔ lakasambishama dimɛna l’atei w’anto waki kominyama mpota, mbuta ate ase wedja waki komonga ase Juda. (Ets. 10:1-48) Etombelo wakonge oma lo olimu ɔsɔ tshɛ w’esambishelo ndo wa mbetɛ anto efula ambeki ele, tshumanelo di’eyoyo diakaatema l’andja wa Jɛrusalɛma.—Ets. 11:19-21; 14:21-23.
8 Tɛdikɔ takɔna takɔsama dia ndjashikikɛ dia oseka etshumanelo k’oyoyo tshɛ kakaatemaka kongɛma ndo nɔmbɔma lo yoho yalanga Nzambi, mbuta ate ya teokrasi? Oma lo ekimanyielo ka nyuma ka Nzambi, yɛdikɔ yakɔsama woho wa alami wele l’ɛse ka Kristo nkokɛ ɛkɔkɔ. Lo tshumanelo diakembola Pɔɔlɔ nde la Barnabasɛ lo lɔkɛndɔ lawɔ la ntondo la misiɔnɛrɛ, vɔ wakasɔnɛ dikumanyi. (Ets. 14:23) Ofundji wa Bible Luka kɔndɔlaka awui wendana la losanganya lakasale Pɔɔlɔ nde la dikumanyi dia l’etshumanelo ka l’Ɛfɛsɔ. Pɔɔlɔ akawatɛ ate: “Nyoyalame ndo nyolamake leemba tshɛ l’ɛkɔkɔ lele nyuma k’ekila kakanyɔsɔnɛ emendji dia namaka etshumanelo ka Nzambi kakandasombe la dikila dia Ɔnande.” (Ets. 20:17, 28) Vɔ waki l’akoka wa monga dikumanyi nɛ dia wakakotshaka kɛnɛ kalɔmbama l’Afundelo. (1 Tim. 3:1-7) Tito lakakambaka la Pɔɔlɔ akalongola dikimɔ dia nsɔna dikumanyi lo tshumanelo dia la Kɛrɛtɛ.—Tito 1:5.
9 Kaanga mbakaatema tshumanelo efula, apɔstɔlɔ ndo dikumanyi diaki la Jɛrusalɛma mbakatetemala nkamba oko emendji w’eshika wakalɔmbɔlaka etshumanelo k’Akristo kakatahamaka lo wedja efula lo ntambe ka ntondo. Vɔ mbakakambaka oko olui-walɔmbɔla.
10 Lo fundɛ etshumanelo ka l’Ɛfɛsɔ, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akalembetshiya di’etshumanelo k’Akristo kakakoke monga kaamɛ naka tɔ nkamba la nyuma ka Nzambi ndo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka Yeso Kristo. Ɔpɔstɔlɔ akakeketsha Akristo wa lɛkɔ dia monga la okitshakitsha ndo nama “kaamɛ ka lo nyuma” ndo nsɛna la anto tshɛ wa l’etshumanelo lo wɔladi. (Ɛf. 4:1-6) Oma laasɔ, nde akashile ɛtɛkɛta wa lo Osambo 68:18 ndo akɛnya woho wɔtɔnɛwɔ la yɛdikɔ yakɔshi Jehowa ya nsɔna apami waki la lonyuma wakakotshaka kɛnɛ kalɔmbama dia nkotsha ehomba w’etshumanelo lo nkamba oko apɔstɔlɔ, amvutshi, esambisha, alami ndo embetsha. Apami asɔ waki weshasha w’oma le Jehowa wakahombe nkeketsha etshumanelo k’otondo woho wa tɔ nkoma kokele lo nyuma dia tɔ mbetawɔma le Nzambi.—Ɛf. 4:7-16.
TSHUMANELO NDJELAKA ƐNYƐLƆ K’APƆSTƆLƆ ƐLƆ KƐNƐ
11 Ɛlɔ kɛnɛ, tshumanelo tshɛ di’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjelaka woho akɔ waamɛ wakakongɛmaka akambo. Lo tshɛ kadiɔ, tshumanelo kengaka etshumanelo ɔtɔi kele kaamɛ lo andja w’otondo kalɔmbɔma oma le olui w’akitami wa nyuma. (Zɛk. 8:23) Yeso Kristo mbasala dia dui sɔ kotshama. Dia nkotsha daka diakandasha, nde ekɔ la kɔlamelo le ambeki ande w’akitami “nshi tshɛ polo l’etena k’ekomelo ka dikongɛ di’akambo.” Wanɛ wɔtɔ l’etshumanelo katahame mbetawɔka lokumu l’ɔlɔlɔ laki Nzambi, ndjakimɔka tshɛ le Jehowa dia nsala lolango lande, ndo vɔ batizamaka oko ambeki waki Yeso Kristo. (Mat. 28:19, 20; Makɔ 1:14; Ets. 2:41) Vɔ mbetawɔka dia Yeso Kristo lele “olami w’ɔlɔlɔ w’ɛkɔkɔ” mbele Ɔtɛ wa leemba l’otondo l’ɛkɔkɔ lokengami l’Akristo w’akitami ndo “ɛkɔkɔ ekina.” (Jni. 10:14, 16; Ɛf. 1:22, 23) “Olui 1” ɔsɔ w’ɛkɔkɔ kokɛka kaamɛ kawɔ lo mbetawɔ lowandji laki Kristo ndo lo nkitanyiya “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ” wele ehomɔ kakasɔnɛ Kristo lo kɛnɛ kendana la okongamelo. Nyɛsɔ totetemale monga la wɛkamu ndo ndjaɛkɛ tshɛ le ehomɔ kɛsɔ ɛlɔ kɛnɛ.—Mat. 24:45.
ƆKƐNDƐ WELE LA ATSHUNDA W’ƆTƐMWƐLƆ
12 Dia mbisha mbo ya ndɛ ya lo nyuma lo tena diahombama ndo dia lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo sambishama la ntondo ka ekomelo ndja, atshunda amɔtshi wakasalema. Atshunda weyama le lɛɛta asɔ mbetawɔmaka lo ɛlɛmbɛ wa wedja wotshikitanyi, ndo vɔ kambaka kaamɛ lam’asawɔ. Vɔ kimanyiyaka dia lokumu l’ɔlɔlɔ sambishama l’andja w’otondo.
WOHO WOKONGƐMI FILIALƐ
13 Etena tshɛ kaatema filialɛ kɛmɔtshi, vɔ sɔnaka Kɔmite ka filialɛ kele la dikumanyi sato kana ndekana dia vɔ nɔmbɔla olimu lo wodja kana lo wedja wendama oma le filialɛ kakɔ. Ekumanyi kɛmɔtshi ka lo Kɔmite kɛsɔ kambaka oko ɔnɔmbɔdi wa Kɔmite ka filialɛ.
14 Tshumanelo diendama oma le filialɛ kongɛma lo etshimbedi. Etshimbedi ɛsɔ tshikitanaka weke lo ndjela ɛtshi kɛmɔtshi ka nkɛtɛ, ɔtɛkɛta watɛkɛtama kaamɛ ndo lofulo la tshumanelo dia lo ɛtshi kɛmɔtshi ka nkɛtɛ kendama oma le filialɛ kɛmɔtshi. Lo otshimbedi tshɛ, omendji w’otshimbedi sɔnamaka dia membolaka tshumanelo. Biro ka filialɛ mbishaka omendji w’otshimbedi ɛlɔmbwɛlɔ lo woho wahombande nkotsha ɛkɛndɛ ande.
15 Tshumanelo mbetawɔka ndo ndjelaka tɛdikɔ tendana la okongamelo tɔsama dikambo dia wahɔ w’anto tshɛ. Tshumanelo mbetawɔka dikumanyi diasɔnama dia nɔmbɔla olimu wa lo waa filialɛ, etshimbedi ndo lo tshumanelo. Diɔ mendɛka le ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo kɛsɔ dia nkondja mbo ya ndɛ ya lo nyuma lo tena diahombama. Ɛlɔ kɛnɛ, ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo nde la wɔ ndjelaka paka ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo, sukɛka atɔndɔ wa lo Bible, ndo mbetawɔka ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila. Oko wakambaso sho tshɛ kaamɛ, sho mongaka la etombelo wele oko wɛnɛ wakonge l’Akristo wa lo ntambe ka ntondo: “Tshumanelo diakatatetemalaka nkeketala lo mbetawɔ ndo lofulo l’anto lakatadɛka lushi la lushi.”—Ets. 16:5.