Alaka Dui Dia Nzambi Ndo Kambɛkande Lo Mɛtɛ
“[Jehowa] li, unimbitshiya mbuka kaye, ku dimi layokendakendaka lu mete kaye.”—OSAMBU 86:11.
JEHOWA tomaka osase la mɛtɛ. (Osambu 43:3) Nde toshaka ndo dikoka dia mbala Bible, Dui diande, ndo dia mbeka mɛtɛ. Numɛlɔ ka ntondo ka periodikɛ kɛnɛ—Lotena Eduwa 1879 (l’Angɛlɛ)—akate ɔnɛ: “Mɛtɛ kekɔ oko dɛmbɔlɛmbɔ dia tshitshɛ diele l’oswe wa shɛnga wa lɔsɛnɔ, diɔ diambodingama ndo diaya suke la semiama l’adiyo wa kɔlɔ wambodɔnɛ efula welɛwɔ kashi. Dia wɛ mɛna dɛmbɔlɛmbɔ sɔ dielɛwɔ mɛtɛ, wɛ pombaka tadikɛsakɛsaka wonya tshɛ. Dia wɛ mɛna dimɛna diadiɔ, wɛ pombaka nyɛkɔla adiyo wa kɔlɔ welɛwɔ kashi ndo atɛndɛ welɛwɔ lohehe. Dia wɛ dikondja, wɛ pombaka minyama ko dikola. Tɔngɛnangɛnake la dɛmbɔlɛmbɔ ɔtɔi to dia mɛtɛ. Otondoyala dɛmbɔlɛmbɔ ɔtɔi to akakoke, tshike alɛmbɔlɛmbɔ kotongama efula. Tshumanyaka alɛmbɔlɛmbɔ akɔ nshi tshɛ, tetemala mbayanga.” Walelo la wekelo wa Dui dia Nzambi tokimanyiyaka dia sho kondja ewo k’oshika ndo kɛndakɛnda lo mɛtɛ kande.—Osambu 86:11.
2 L’ɔkɔngɔ wa pele dia Jerusalɛma mbikama nto l’ɔnɔnyi 455 N.T.D., ɔlɔmbɛdi Ɛzɛra nde l’anto akina wakâdiɛ Ase Juda Ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Dikambo sɔ diakayelama la Difɛstɔ di’ɔngɛnɔngɛnɔ dia Totombotombo, la woshwelo wa pɛkato ya wodja, ndo wakayodihiyaka la ‘sheke ya mɛtɛ mɛtɛ’ yakawadje. (Nehemiya 8:1–9:38) Sho mbalaka ɔnɛ: “Vo wakali elembe wa [Nzambi, NW] uma lu buku lu ashika, okone antu tshe wakalimbitela aui tshe wakawalaka.” (Nehemiya 8:8) Amɔtshi mbutaka ɔnɛ Ase Juda kombokaka ɔtɛkɛta wa Hɛbɛru dimɛna, ndo wakahombaka mbaɔmbɔlɛ kana mbakadimolɛ awui l’ɔtɛkɛta w’Arameyɛ. Koko afundelo hɛnya ɔnɛ ɛtɛkɛta wa lo Hɛbɛru mbakawalembetshiyaka. Ɛzɛra l’anto akina wakalembetshiyaka Ɛlɛmbɛ ɔnɛ kele anto wamane awui wa lɔkɔ fundo ndo wâkitanyiyake. Ekanda la nsanganya y’Akristo tokimanyiyaka nto dia ‘nembetshiya’ Dui dia Nzambi. Ndo dikumanyi diakasɔnama, wanɛ wele la ‘yewo ya ndakanya’ tokimanyiyaka dia nembetshiya Dui dia Nzambi.—1 Timote 3:1, 2; 2 Timote 2:24.
Ɛlɔlɔ Watshikala Edja
3 Naka nkumbo y’Akristo mbalaka Bible kâmɛ, kete vɔ mɛtɛ wayokondja ɛlɔlɔ watshikala edja. Vɔ mbekesanɛka l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi ndo mbekaka akambo wa mɛtɛ lo kɛnɛ k’endana la wetshelo, la pɔlɔfɛsi, ndo l’awui akina. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbala etenyi kɛmɔtshi ka Bible, papa ka nkumbo mbeyaka mumbola ate: Ngande wakoka dui nɛ monga la shɛngiya le so? Ngande wokakatanyi dui nɛ la wetshelo ekina wa lo Bible? Ngande wakokaso kamba l’awui anɛ lam’atatasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ? Nkumbo kondjaka ewo efula lam’alawɔ Bible naka anto wa lɔkɔ salaka ndo eyangelo l’ekimanyielo ka Index des publications de la Société Watch Tower kana l’ɛndɛksɛ ekina. Abuku ahende wa Insight on the Scriptures kokaka mbakimanyiya efula naka vɔ mbasɛdingolaka.
4 Awui w’oma l’Afundelo kokaka tɔlɔmbɔla lo lɔsɛnɔ. Lâdiko dia lâsɔ, walelo ndo wekelo w’‘ekanda w’ekila kokaka tosha lomba la sho kondja panda.’ (2 Timote 3:15) Naka sho tshika Dui dia Nzambi tɔlɔmbɔla, kete tayotetemala kɛndakɛnda lo mɛtɛ kande ndo nsaki yaso y’ɛlɔlɔ yayokotshama. (Osambu 26:3; 119:130) Koko, sho pombaka nyanga ewo, oko akasale Jashua, okitɔ wa Mɔsɛ. ‘Dibuku di’ɛlɛmbɛ’ takadiahombaka mumɔ oma l’onyɔ ande, ndo nde akahombaka diala ndo la yanyi ndo l’otsho. (Jashua 1:8) Woho wakinde kotshikaka dia ‘dibuku di’ɛlɛmbɛ’ mumɔ oma l’onyɔ ande akɛnyaka ɔnɛ Jashua akahombaka tetemala mbutɛ anto akina awui w’ɛlɔlɔ waki lɔkɔ. Woho wakâdiaka Jashua Ɛlɛmbɛ ndo la yanyi ndo l’otsho akɛnyaka ɔnɛ nde akahombaka kanaka lawɔ yimba ndo mbaeka. Woho akɔ wâmɛ mbakakeketsha ɔpɔstɔlɔ Paulo Timɔtɛ dia nde ‘mbidjaka yimba’—kana kanaka yimba—lo lɔkɛwɔ lande, l’olimu ande, ndo lo wetshelo ande. Oko wakinde ekumanyi ka l’etshumanelo k’Akristo, Timɔtɛ akahombaka ndjaenda ɔlɔlɔ dia monga la lɔsɛnɔ la dimɛna ndo ndakanya akambo wa mɛtɛ wa l’Afundelo.—1 Timote 4:15.
5 Mɛtɛ ka Nzambi kekɔ ɛngɔ kômbami k’oshinga wolo efula. Dia wɛ kikondja, wɛ pombaka tshima, ndo tetemala kiyanga l’atei w’Afundelo. Paka sho koyadi oko ambeki w’akɛnda waki Ombetsha wa Woke ko sho kondja lomba ndo ndjoshihodia wɔma wa Jehowa woludi la dilɛmiɛlɔ. (Tukedi 1:7; Isaya 30:20, 21) Mɛtɛ, sho pombaka shikikɛ akambo lo ndjela Afundelo. (1 Petero 2:1, 2) Ase Juda waki la Bɛrɔya ‘wakaleke wa la Tɛsalɔnika ɔlɔlɔ, nɛ dia vɔ wakalongola dui l’ohetoheto wa mamba, wakasɛdingolaka Afundelo la yambalo tshɛ dia menda kana akambo anɛ [wakataka Paulo] waki mɛtɛ.’ Nde akândola Ase Bɛrɔya l’ɔtɛ wa dikambo sɔ, koko nde kombahangwɛ.—Etsha 17:10, 11.
6 Yeso akatɛ Ase Juda amɔtshi ate: “Nyu nyatuyangiayangiaka lu afundelu, ne dia nyu nyatukanaka nyati: Leko kesu la lumu la pundju; ndu afundelu ntu wambumvuta. Nyu hanyulangi ndja le mi dia nyu ndjala la lumu.” (Joani 5:39, 40) Vɔ wakasɛdingolaka Afundelo la kanyi y’ɔlɔlɔ—di’Afundelo akɔ mbalɔmbɔla otsha lo lɔsɛnɔ. Mɛtɛ, Afundelo waki la pɔlɔfɛsi y’endana la Mɛsiya yakɛnyaka ɔnɛ Yeso mbele ehomɔ ka lɔsɛnɔ. Koko Ase Juda kombêtawɔ. Ɔnkɔnɛ, olimu wa nkombo mbakawakambaka lam’akawasɛdingolaka Afundelo.
7 Dia sho fudia ewo kaso ka Bible, sho pombaka nɔmbwama oma le nyuma ka Nzambi, kana wolo ande wakamba olimu. ‘Nyuma atɔsɛdingolaka akambo tshɛ, kânga akambo wa Nzambi woshami etale’ dia mbahotola. (1 Koreto 2:10) Akristo wa la Tɛsalɔnika wakahombaka ‘sɛdingola akambo tshɛ’ wa lo pɔlɔfɛsi tshɛ yakawokaka. (1 Tesalonika 5:20, 21) Etena kakafundɛ Paulo Ase Tɛsalɔnika mukanda (oya l’ɔnɔnyi 50 T.D.), etenyi kakɔ ɔtɔi k’Afundelo wa lo Grɛkɛ kakashile fundama ko Evanjiliyɔ wa Mateu. Ɔnkɔnɛ, di’Ase Tɛsalɔnika l’Ase Bɛrɔya sɛdingola akambo tshɛ, ondo vɔ wakasɛdingolaka ekadimwelo ka lo Grɛkɛ k’Afundelo wa lo Hɛbɛru kelɛwɔ ɔnɛ La Septante. Vɔ wakahombaka mbala ndo mbeka Afundelo, ngasɔ mbahombaso sala ndo sho lawɔ.
Ohomba Efula le Anto Tshɛ
8 Dikumanyi diakasɔnama pombaka monga l’ewo k’efula ka Bible. Vɔ pombaka ‘monga la yewo ya ndakanya’ ndo ‘mamema dui dia mɛtɛ la wolo.’ Timɔtɛ, omendji w’etshumanelo, akahombaka ‘manyamanya dui dia mɛtɛ dimɛna.’ (1 Timote 3:2; Tito 1:9; 2 Timote 2:15) Eyunikɛ wa nyango, la tshɛnde Lɔyi wakawêtsha ekanda w’ekila oma ko dikɛnda diande, wakɔ̂kɔkɔmiya ‘mbetawɔ kaha la lokeso,’ kânga mbele she komonga ombetawudi. (2 Timote 1:5; 3:15) Ambutshi wele ambetawudi pombaka mbodja anawɔ ‘lo ɛlɛmbɛ la lo wetshelo wa Jehowa,’ ndo djekoleko dikumanyi diele ambutshi pombaka monga ‘l’ana wele ambetawudi ndo wele bu l’ɛtɛ wolo ndo la lokumu l’akambo wa kɔlɔ.’ (Efeso 6:4; Tito 1:6) Lâsɔ, oyadi lɔsɛnɔ la ngande lele laso, sho pombaka mbɔsa walelo, wekelo, ndo okitanyiyelo wa Dui dia Nzambi la nɛmɔ efula.
9 Sho pombaka nto mbekaka Bible kâmɛ l’anyaso ambetawudi. Paulo akalangaka di’Akristo w’Ase Tɛsalɔnika mbɔsaka alako ande ko keketshanaka onto la onyande. (1 Tesalonika 4:18) Dia sho kɛtɛmɔla ewo kaso ka mɛtɛ, ndoko kɛnɛ koleki mbɔtɔka l’ɔnɔngɔ w’ambeki akina wamboyasha dia sɛdingolaka Afundelo. Yokedi nyɛ yekɔ mɛtɛ lam’atayɔ ɔnɛ: “Luwulu latudjaka luwulu diesa, osoku mbatuluwanyaka untu elundji ka unyandi.” (Tukedi 27:17) Ehomɔ ka lowolo kokaka ndjɔ̂tɔ matadi naka hawokambe latɔ tena tshɛ ndo naka hawokikɛtɛmɔla. Woho akɔ wâmɛ mbahombaso sanganaka, ndo sho lawɔ, mbala la mbala ndo kɛtɛmɔlanaka onto la onyande lo kahanaka l’anto akina ewo kambotokondja oma lo walelo la wekelo wa Dui dia Nzambi dia mɛtɛ, ndo oma lo woho wakanaso ladiɔ yimba. (Heberu 10:24, 25) Lâdiko dia lâsɔ, paka lo yoho shɔ tsho mbakokaso kondja ɛlɔlɔ oma l’angadimu w’osase wa lo nyuma.—Osambu 97:11; Tukedi 4:18.
10 Lo wekelo aso w’Afundelo, sho kokaka nɔmba Nzambi lo woho wasungana oko akalɔmbɛ omembi w’esambu ate: “Utumi usasi aye la mete kaye, wanombole.” (Osambu 43:3) Naka sho nangaka mbetawɔma lo asho wa Nzambi, kete sho pombaka kɛndakɛndaka lo mɛtɛ kande. (3 Joani 3, 4) Kɛdikɛdi, sho pombaka ndjelaka ɛlɛmbɛ ande nshi tshɛ ndo mbokambɛka la kɔlamelo ndo l’otema ɔtɔi. (Osambu 25:4, 5; Joani 4:23, 24) Sho pombaka kambɛ Jehowa lo mɛtɛ, oko wɛnyamidiɔ hwe lo Dui diande ndo l’ekanda waki “ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.” (Mateo 24:45-47, NW) Dikambo sɔ tɔlɔmbaka dia sho monga l’ewo k’oshika k’Afundelo. Ko lâsɔ, ngande wahombaso mbalaka ndo mbekaka Dui dia Nzambi na? Onde sho pombaka mumɛ diala oma l’Etatelu tshapita 1, divɛsa 1, tayelaka woho wahɔnyiwɔ edja ndo shidiya abuku akɔ 66 tshɛ? Mɛtɛ, Okristo tshɛ lele la Bible k’otondo l’ɔtɛkɛta ande pombaka kiala oma l’Etatelu polo ndo l’Enyelo. Ndo, oyango wele laso wonya wâdiaso Bible la ekanda w’Akristo pombaka monga dia fudia ewo kaso ka lokema l’akambo wa mɛtɛ wa l’Afundelo watosha Nzambi lo tshimbo y’‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo.’
Alaka Dui dia Nzambi la Wolo
11 Etena keso shamɛ ato, sho mbeyaka mbalaka l’otema. Koko, lo nshi ya ntondo, lam’akayadiɛka onto ndamɛ, nde akâdiaka la dui dia wolo. Etena kakatâlaka ɔlɛnga w’Ose Etiyɔpiya la dui dia wolo lo pusupusu kande, Filipɛ, osambisha wa lokumu l’ɔlɔlɔ, akawôke âdia pɔlɔfɛsi k’Isaya. (Etsha 8:27-30) Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimwami ɔnɛ “mbala” nembetshiyaka ntondotondo ɔnɛ “mbelɛ.” Ɔnkɔnɛ, wanɛ wele, l’etatelo, hawokoke mbala l’otema ko shihodia kɛnɛ kâlawɔ hawohombe kɔmɔ otema lo mbalaka tshɛkɛta la tshɛkɛta la dui dia wolo. Kɛnɛ kele ohomba ele mbeka mɛtɛ oma lo walelo wa Dui dia Nzambi diakafundama.
12 Ekɔ ɔlɔlɔ mbalaka Bible la dui dia wolo lo nsanganya y’Akristo. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akakɔkɔmiya Timɔtɛ, onyande l’olimu, ate: “Tetemala ndjasha lo walelo wa lo sɛkɛ, lo mbishaka alako, ndo lo ndakanyaka.” (1 Timɔtɛ 4:13, NW) Paulo akatɛ Ase Kɔlɔsai ate: “Lam’ayunyala mukanda one l’atei anyu nyuwaleli ndu ekelizia w’asi Laodikiya. Kanyali ndu mukanda [w’oma] la Laodikiya.” (Kolosai 4:16) Ndo Ɛnyɛlɔ 1:3 (NW) mbutaka ɔnɛ: “Ɔlɔ le ɔnɛ lâdia la dui dia wolo la le wanɛ wôka awui wa lo pɔlɔfɛsi kɛnɛ, ndo wakitanyiya awui wofundami lɔkɔ; nɛ dia etena kakashikikɛma kaya suke.” Ɔnkɔnɛ, ɔnɛ latɛkɛta la ntondo k’anto pombaka mbalaka avɛsa wa lo Bible dia nde shikikɛ kɛnɛ katɛnde etshumanelo.
Shambo ya Mbekaka lo Ndjela Ɛtɛ w’Awui
13 Wekelo wasalema lo ndjela ɛtɛ w’awui ekɔ shambo yoleki dimɛna dia wɛ tahamaka yema yema lo wekelo wa mɛtɛ ya l’Afundelo. Dionelo di’ɛtɛkɛta, ɔnɔngɔ w’ɛtɛkɛta wa lo Bible wɔlɔngami lo ndjela alfabɛtɛ ndo wɛnya oma lo dibuku, tshapita, la divɛsa diɔsami ɛtɛkɛta akɔ, kimanyiyaka onto esadi eto dia nde mbishola avɛsa w’endana la dikambo dimɔtshi. Ndo, avɛsa asɔ kokaka mbɔtɔnganyiyama lam’asawɔ nɛ dia Kiɔkɔ ya Bible hahahɔ lolemi. L’ekimanyielo ka nyuma k’ekila, nde akatshutshuya anto 40 dia vɔ funda Bible l’edja k’ɛnɔnyi 1 600, ndo shambo ya kiekaka lo ndjela ɛtɛ w’awui yambɛnama oma ko nshi y’edjedja ɔnɛ yɔ yekɔ ɔlɔlɔ efula dia mbekaka akambo wa mɛtɛ.
14 Woho wangɛnangɛnaso awui wa mɛtɛ wa lo Bible pombaka tosokoya dia sho mbalaka ndo mbekaka Afundelo wa lo Grɛkɛ kâmɛ l’Afundelo wa lo Hɛbɛru. Dikamb sɔ diayotɛnya woho wokakatanyi Afundelo wa lo Grɛkɛ la sangwelo dia Nzambi ndo diayotohotolɛ pɔlɔfɛsi ya l’Afundelo wa lo Hɛbɛru. (Romo 16:25-27; Efeso 3:4-6; Kolosai 1:26) Ekadimwelo kelɛwɔ ɔnɛ Les Saintes Écritures — Traduction du monde nouveau kekɔ ohomba efula lo dikambo sɔ. Tɔ kakalɔngɔswama oma le ekambi wamboyakimɔ le Nzambi, wanɛ wakakambe la ewo k’efula katanema lo kɛnɛ k’endana l’afundelo wa Bible w’oma l’etatelo, l’akambo wakasalemaka lo nshi yatɛkɛta afundelo akɔ, ndo la ɛtɛkɛta wa didjidji wa lɔkɔ. Abuku watokimanyiya dia sho mbeka Bible watosha Jehowa lo tshimbo y’“ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ” wekɔ nto ohomba efula.
15 Amɔtshi mbeyaka mbuta ɔnɛ: ‘Abuku anyu fundaka nunu di’avɛsa w’oma lo Bible, ko lande na kawaɔsanyu oma l’ahole wotshikitanyi na?’ Lo mbɔsa avɛsa oma l’ahole wotshikitanyi wa lo abuku 66 wa lo Bible, abuku aso mbɔsaka ɛmɛnyi wa weoho la weoho wakasambiyama oma le Nzambi dia shikikɛ mɛtɛ ka wetshelo ɔmɔtshi. Yeso ndamɛ akasalaka ngasɔ lam’akandalakanyaka. Lam’akandashaka Dako diande dia lo Dikona, nde akashile avɛsa 21 w’oma l’Afundelo wa lo Hɛbɛru. Dako sɔ diekɔ l’avɛsa asato oma l’Etumbelu, ahende oma l’Akambu w’Asi Lewi, ɔtɔi oma lo Walelu, asamalo oma l’Euhwelu k’Elembe, ɔtɔi oma lo Khumi ya Dikanga ka Hende, anɛi oma l’Esambu, asato oma l’Isaya, ndo ɔtɔi oma lo Jeremiya. Lam’akandasalaka ɔsɔku, onde Yeso ‘akayangaka paka dia shikikɛ dikambo tshɛ’? Kema, nɛ dia nde ‘akalakanyaka oko onto lele la lowandji, koko aha oko afundji.’ Yeso akatshaka ɔsɔku nɛ dia nde akasukɛka wetshelo ande la lowandji la Dui dia Nzambi diakafundama. (Mateu 7:29) Ngasɔ mbakasale ndo ɔpɔstɔlɔ Paulo.
16 Lo divɛsa dia Romo 15:7-13, Paulo akavusola awui w’oma lo tenyi sato di’Afundelo wa lo Hɛbɛru—Ɛlɛmbɛ, Ekanda w’Amvutshi, la Esambu. Nde akɛnya ɔnɛ Ase Juda l’Ase Wedja wakahombe tombola Nzambi, ɔnkɔnɛ Akristo wakahombe nongola anto w’oma lo wedja tshɛ. Paulo akate ate: “Nyulungwa[n]i uku akanyulungula Kristu dia ntumbula [Nzambi, NW]. Dimi lambuta nti: Kristu akayala ukambi w’ambahemi w’uhekeli dia mbaenya mete ka [Nzambi, NW] la dia nkikitsha alaka wakalaki [Nzambi, NW] watshesu, dia asi wedja ntumbula [Nzambi, NW] dikambu dia ketshi kandi. Uku akafundama [l’Osambu 18:49] ati: Okone dimi layukandula l’atei w’asi wedja, layimbelaka lukumbu laye esambu. La ntu [l’Euhwelu k’Elembe 32:43] ati: Nyu asi wedja, nyongenengene kame la wudja andi. ndu ntu [l’Osambu 117:1] ati: Nyu asi wedja tshe, nyanduli Khumadiondjo; ee, nyu antu tshe, nyuwanduli! Ndu Isaya [Is. 11:1, 10] akati ati: Dimonga diayutumba uma le Jese. Ndi ayunela dia mbulela asi wedja. Asi wedja wayûlungamela. [Nzambi katoshaka elongamelo, NW] anyuludia too l’ongenongeno la ki lu mbetawo, la dia nyu ndula too l’elungamelu lu wulu wa [nyuma k’ekila, NW].” Oma lo shambo shɔ ya mbekaka lo ndjela ɛtɛ w’awui, Paulo akɛnya woho wakokaso shilaka avɛsa dia shikikɛ awui wa mɛtɛ wa lo Bible.
17 Mukanda wa ntondo wakafunde ɔpɔstɔlɔ Petero l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma vusolaka awui watanema l’Ɛlɛmbɛ, l’Ekanda w’Amvutshi, ndo l’Esambu mbala 34. Lo mukanda ande wa hende, Petero akavusola awui wele lo abuku asato wa l’Afundelo wa lo Hɛbɛru mbala shamalo. Evanjiliyɔ wa Mateu mvusolaka awui w’oma l’Etatelu polo ndo lo Malaki mbala 122. L’atei w’abuku 27 wa l’Afundelo wa lo Grɛkɛ, sho tanaka awui wɔsami mbala kakɔ ɔtɔi oma l’Etatelu polo ndo lo Malaki mbala 320, ndo nkama y’avɛsa akina w’oma l’Afundelo wa lo Hɛbɛru. Lo ndjela ɛnyɛlɔ kɛsɔ kakatotshikɛ Yeso ndo kakayoyelaka apɔstɔlɔ ande, wonya wêka Akristo wa nshi nyɛ Afundelo lo ndjela ɛtɛ w’awui, vɔ mbɔsaka avɛsa lɛnɛ la lɛnɛ oma lo Bible k’otondo. Dikambo sɔ sunganaka efula, djekoleko lo “nshi y’ekumelu” yasɛnaso nyɛ, etena katakotshama Afundelo efula wa lo Hɛbɛru la wa lo Grɛkɛ. (2 Timote 3:1) ‘Ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo’ kambaka la Bible lo yoho shɔ l’atei w’ekanda ande, koko ndoko lushi lakandâhɛ kana minya ɛngɔ kɛmɔtshi oma lo Dui dia Nzambi.—Tukedi 30:5, 6; Enyelo 22:18, 19.
Tɔkɛndakɛndake Nshi Tshɛ lo Mɛtɛ
18 Hatohombe minya ɛngɔ kɛmɔtshi oma lo Bible, nɛ dia wetshelo tshɛ w’Akristo wele lo Dui dia Nzambi wekɔ “mete” kana “mete ka lukumu l’ololo.” Mamema mɛtɛ kɛsɔ—‘kɛndakɛnda’ lɔkɔ—ekɔ ohomba efula dia sho kondja panda. (Ngalatiya 2:5; 2 Joani 4; 1 Timote 2:3, 4) Lam’ele Lokristo lekɔ “mbuka k’akambu wa mete,” naka tekɔ lo kimanyiya anto akina dia vɔ pamia wahɔ alɔ, kete tekɔ ‘ekambi wakamba kâmɛ lo mɛtɛ.’—2 Petero 2:2; 3 Joani 8.
19 Naka sho nangaka ‘tetemala kɛndakɛnda lo mɛtɛ,’ kete sho pombaka mbalaka Bible ndo kambaka l’ekimanyielo ka lo nyuma katosha Nzambi lo tshimbo y’‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo.’ (3 Joani 4) Nyɛsɔ totshake dikambo sɔ lo ɔlɔlɔ aso hita ndo dia sho monga l’akoka wa ndakanya anto akina akambo w’endana la Jehowa Nzambi, la Yeso Kristo, ndo la sangwelo dia Nzambi. Toyale la lowando lo menda woho watokimanyiya nyuma ka Jehowa dia sho shihodia Dui diande ndo mbokambɛ lo mɛtɛ.
[Study Questions]
1. Kakɔna kakate numɛlɔ ka ntondo ka periodikɛ kɛnɛ lo kɛnɛ k’endana la mɛtɛ?
2. Etombelo akɔna wakayala lam’akâdia Ɛzɛra nde l’anto akina Ɛlɛmbɛ wa Nzambi la ntondo k’Ase Juda waki la Jerusalɛma ya ntondo?
3. Naa ɛlɔlɔ ɛmɔtshi wakondjaso oma lo walelo wa Bible?
4. Ngande wakahombaka Jashua kitanyiya dako dia Jehowa diofundami lo Jashua 1:8?
5. Kakɔna kahombama dia sho kondja mɛtɛ ka Nzambi?
6. Lande na kakɛnya Yeso ɔnɛ Ase Juda amɔtshi wakakambaka olimu wa nkombo lam’akawasɛdingolaka Afundelo?
7. Kakɔna kahombama naka sho nangaka fudia ewo kaso ka Bible, ndo lande na?
8. Lande na kahomba dikumanyi diakasɔnama monga l’ewo k’efula ka Bible?
9. Lande na kahombaso mbekaka Bible kâmɛ l’anyaso Akristo?
10. Kɛndakɛnda lo mɛtɛ kɛdikɛdi na?
11, 12. Lande na kele ekɔ ɔlɔlɔ mbalaka Bible la dui dia wolo l’atei wa nsanganya?
13. Naa shambo yoleki dimɛna dia sho tahamaka yema yema lo wekelo w’awui wa mɛtɛ wa lo Bible, ndo kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho mbishola avɛsa?
14. Lande na kahombaso mbekaka Afundelo w’Akristo wa lo Hɛbɛru la wa lo Grɛkɛ kâmɛ?
15. Ngande wakokayɛ nembetshiya onto ɔnɛ ekɔ ɔlɔlɔ shilaka avɛsa wa lo Bible oma l’ahole l’ahole?
16. Avɛsa akɔna wa l’Afundelo wakashile Paulo lo Romo 15:7-13?
17. Lo ndjela ɛnyɛlɔ kakɔna kashila Akristo avɛsa w’oma l’ahole l’ahole wa lo Bible k’otondo?
18. Bonde kahombaso ‘kɛndakɛndaka lo mɛtɛ’?
19. Ngande wakokaso ‘tetemala kɛndakɛnda lo mɛtɛ’?
[Caption]
[Wembola]
[Caption on page 16]
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 16]
Ambutshi, nyolakanyake ananyu Afundelo
[Caption on page 17]
[Diombwɛlo di’osato wa lo lɛkɛ 17]
Lo Dako diande dia lo Dikona, Yeso akavusola awui w’oma l’ahole wotshikitanyi wa l’Afundelo wa lo Hɛbɛru
[Caption on page 19]
Okonde Ayôkadimola?
◻ Naa ɛlɔlɔ ɛmɔtshi watshikala edja wakokaso kondja oma lo walelo wa Bible?
◻ Lande na kahombaso mbekaka Bible kâmɛ l’anyaso ambetawudi?
◻ Lande na kele ekɔ ɔlɔlɔ shilaka avɛsa oma l’ahole wotshikitanyi wa lo Bible k’otondo?
◻ ‘Kɛndakɛnda lo mɛtɛ’ kɛdikɛdi na, ndo ngande wakokaso ntsha dikambo sɔ?