Lushi La Jehowa Laya Suke
“Nyu esumbi, nyulungi dikambu ne, nyu antu wudjashi lu kete, nyuhuke atui!”—JOELE 1:2.
“HAI! NDI lushi li! Ne dia lushi la [Jehowa] laya suki, lo lambuya uku elanyelu k’uma le Kanga-Wulu-Tshe.” Ande losango la mamba lee! Losango lɔsɔ la diambo mbakasha Nzambi omvutshi ande Jɔɛlɛ dia nde mbewoya ekambi ande.
2 Ɛtɛkɛta ɛsɔ wa lo Joele 1:15 wakafundama la Juda, ondo otsha lo 820 N.T.D. L’etena kɛsɔ ko nkɛtɛ yele dimɛna too la akona woludi l’adiyo wambɔmɔnga. Elowa la nɔnɔ yaki tshavutshavu. Dikambɔ dia ndeshaka wa nyama diaki beko beko ndo diakalole l’adiyo w’ɔmɔngɛla. Koko dikambo dimɔtshi dia kɔlɔ efula diakatshamaka. Ɔtɛmwɛlɔ wa Baala wakakite dikuma lo Jerusalɛma ndo lo nkɛtɛ ya Juda. Anto wakayashaka lo tshɛka nzambi ka kashi kɛsɔ alambo ko mbidjɔnɛka wanu la ntondo kayɔ. (Ɛdika la 2 Ekondo 21:4-6, 11.) Onde Jehowa akakoke mbetawɔ akambo asɔ tetemala oka?
3 Dibuku dia lo Bible dia Jɔɛlɛ hatoshɛ ndoko dui. Jehowa Nzambi akahombe ndjɛnya losembwe la lowandji lande ndo ndjosantoya lokombo lande l’ekila. Lushi la woke la Jehowa laki suke. Nzambi akahombe ndjokotshɛ wedja tshɛ dombwelo diande lo “ukidi wa Jehoshafata.” (Joele 3:12) Nyâtshike wayalɔngɔsɔlɛ dia ndɔ la Jehowa, Kanga-Nkudu-Tshɛ. Ndo sho lawɔ mbele la ntondo ka lushi la woke la Jehowa. Lâsɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛtɛkɛta wa pɔlɔfɛsi ka Jɔɛlɛ, tênde woho wakawakotshama lo nshi yakete ndo wakotshamawɔ lo nshi yaso nyɛ.
Tofumbɔfumbɔ Tambombɔ oya lo Wodja
4 Ɔnkɔnɛ mbata Jehowa oma l’onyɔ w’omvutshi ande: “Nyu esumbi, nyulungi dikambu ne, nyu antu wudjashi lu kete, nyuhuke atui! Undi, dikambu dia wuhu one diakatshama lu nshi yanyu kana lu nshi ya washenyu uka? Nyusanyia an’anyu dikambu ne, la vo kawudisanyia lolonga lukina.” (Joele 1:2, 3) Dikumanyi l’anto akina tshɛ wakakoke nongamɛ dia mɛna ekambokambo kɛmɔtshi kahatatshamaka lo nshi ya lɔsɛnɔ lawɔ kana lo nshi ya watshɛwɔ. Ɔsɔ akahombe monga dikambo dia diambo efula, diakɔ diakawahombe ndjosanyɛ ndo lɔlɔnga la sato! Dikambo diakɔna sɔ na? Dia sho dieya, nyɛsɔ tɔ̂shi di’oko lo nshi yakasɛnaka Jɔɛlɛ mbeso.
5 Nyolonge! Jɔɛlɛ amboka lohelo oma l’etale. Olongo waya wodjima ndo lohelo la wɔma lekɔ lo taleke mbokɛ l’etena kataleke wodjima monga l’olongo. Oma lâsɔ ko dinge diele oko edinga diamboholɔ. Dinge sɔ ele nyemba ya miliyɔ ya tofumbofumbɔ. Nyemba ya tofumbɔfumbɔ shɔ yambolanya diangɔ woho w’anyanya! Kakianɛ, aya sho sɛdingola Joele 1:4. Tofumbɔfumbɔ tɔsɔ tambombɔ oya lo wodja kema paka ɛndjɔ wele la nsala ndo watête paka mbeta tsho. Kema! Ndo nyemba y’ɛndjɔ waha la nsala, kana elamba wahɛmahɛma la ndjala mbele l’ɔnɔngɔ awɔ. Oko wɛmbamiwɔ la lɔpɛpɛ, ɛndjɔ ɛsɔ wambokoma la shashimoya, ndo lohelo lawɔ lekɔ oko lohelo la pusupusu ya ta. (Joele 2:5) Lam’ele vɔ pɛmahɛmaka la ndjala, miliyɔ y’akata asɔ kokaka mbɔtwɛ ɛtshi ka nkɛtɛ kele oko tshondo ya paradiso ko kietɛ shɛnga tsho lo tshenyi ya wonya.
6 Ndo ɛtɔ mbele l’ɔnɔngɔ awɔ. Nyemba ya weke y’ɛtɔ wahɛmahɛma la ndjala kokaka ndɛ akatshi tshɛ wa l’esongo, ɔtɔi l’ɔtɔi edja ndo vɔ tshika esongo angalangadja ato. Kɛnɛ tshɛ kayowotshika, ɛndjɔ ayoyɔlɛ tshɛ. Ndo kɛnɛ tshɛ kayotshika ɛndjɔ, ko mpɛkɛsɛnɛ yatalawɔ esadi esadi ndjomana tshɛ. Koko tolembete ɔnɛ: Lo Joele tshapita 2, divɛsa 11, Nzambi ekɔ lo mbelɛ nyemba shɔ y’ɛndjɔ ɔnɛ: “ului ande w’alimbi.” Lâsɔ mɛtɛ, nde mbele Kiɔkɔ ya sui di’ɛndjɔ wahomba ndjolanya nkɛtɛ ko mbela ndjala ka kasha. L’etena kakɔna na? Yema tshitshɛ la ntondo ka ‘lushi la Jehowa.’
“Nyu Ambidjoki, Nyemo”!
7 Olui ɔmɔtshi w’anto watsha akambo wa sɔnyi, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wambotomba sɛkɛ lam’ambodama ombeka ɔnɛ: “Nyu ambidjoki, nyemo, nyuleli; nyu anoshi a wanu, nyudi tukuku lu dikambu di’ashi w’elua, ne dia vo wambunyama uma l’enyo anyu.” (Joele 1:5) Eelo, wakatɛ ambidjɔki a wanu wa lo Juda dia vɔ ‘memɔ,’ kana mondɔ wanu. Koko tatɔfɔnyake ɔnɛ ɔsɔ ekɔ paka ɔkɔndɔ wambetaka oto. Nshi nyɛ, la ntondo ka lushi la woke la Jehowa, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo wambodjɔ wanu wa mpɛ lo yoho ya didjidji ko hawoyeya didjango sɔ di’oma le Nkum’olongo. Ande woho wayowamba lam’ayondɔ wanu wambowodjɔ lo nyuma lo lushi la Jehowa, lushi la woke ndo la wɔma lee!
8 Ohonyenda lemba lɔsɔ la woke l’ɛndjɔ! “Wudja omotshi wakayi dia ndjolosha kete yami, wudja ako weko ndu la antu efula waheyama mbala. Anya awo weli uku wa tambwe k’umi, songo ya wanyu awo, yeli uku ya tambwe ka wadi. Vo wakalanya ekodi ami wa vinyo, wakatshatsha etamba ami wa fingu. Vo wakaweuwula, wakawekadja; tahi yawo yakayala wema. Nyuleli uku usekaseka w’emuma wolotshi dikutu dia ndela osonami andi wa nshi yandi y’usekaseka.”—Joele 1:6-8.
9 Onde pɔlɔfɛsi kɛsɔ tɛkɛtaka paka dikambo dia “wudja” w’ɛndjɔ oto wakahombe mumbɔ oya lo nkɛtɛ ya Juda? Kema, pɔlɔfɛsi kɛsɔ kekɔ la kitshimudi ya woke efula. Oyadi lo Joele 1:6 kana lo Enyelo 9:7, ekambi wa Nzambi nembetshiyamaka oko ɛndjɔ. Nyemba y’ɛndjɔ wa nshi nyɛ yekɔ paka alembe wa Jehowa w’akitami, wanɛ welamɛ ɔnɛ ɛndjɔ; nshi nyɛ, suke la 5600000 y’‘ɛkɔkɔ ekina’ waki Yeso wambɔtɔ l’ɔnɔngɔ awɔ. (Joani 10:16) Onde wɛ hangɛnangɛna monga l’atei wa lemba lɔsɔ la woke l’atɛmɔdi wa Jehowa?
10 Lo Joele 1:9-12, sho mbalaka awui amɔtshi wa kɔlɔ waya oma lo sui di’ɛndjɔ. Nyemba y’akata yakaye, akata l’akata l’ɔnɔngɔ awɔ, yakahandjola nkɛtɛ tshɛ. Oko ahayɔ la nɔnɔ, la wanu ndo l’esɔ, ɛlɔmbɛdi wakatɔmbɔkɔ hawokoke tetemala la ntsha elimu awɔ. Koyanga nkɛtɛ yekɔ lo delo, nɛ dia ɛndjɔ wambomana nɔnɔ ndo etamba wambotshikala aha l’elowa. Lam’ele ɛkɔdi wa vinyɔ wambolanyema, ndoko wanu wekekɔ nto le emunga a wanu wakatɛmɔlaka Baala, wanɛ waki nto ambidjɔki a wanu wa lo nyuma.
“Nyu Elombedi, Nyolote Akutu, nyuleli”
11 Tohokame losango latɛ Nzambi ɛlɔmbɛdi ɛsɔ wakatɔmbɔkɔ: “Nyu elombedi, nyolote akutu, nyuleli; nyu ekambi wa l’ediakelu, nyudi tukuku.” (Joele 1:13) Lo ekotshamelo ka ntondo ka pɔlɔfɛsi ka Jɔɛlɛ, ɛlɔmbɛdi w’Ase Lɛwi wakakambaka lo elambwelo (autel). Ko kayotota dikambo di’ekotshamelo katɔ ka komelo na? Ɛlɔ kɛnɛ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo wakayasha lotshungɔ la kambɛ Nzambi olimu lo elambwelo kande, wayata ɔnɛ ekambi ande kana “elombedi” ande mbewɔ. Ko kakɔna katomba ɛlɔ kɛnɛ l’etena kɛnɛ kakamba ɛndjɔ wa Nzambi olimu awɔ na?
12 Etena kɛnawɔ ekambi wa Jehowa wakamba olimu awɔ ndo kokawɔ losango latawewoya dia mbewola anto dikambo di’elombwelo ka Nzambi, “elombedi” wa lo Lokristokristo pandjɔka yimba vwa. Vɔ ndjâkɔmɔlaka lo ntolo yawɔ l’ɔtɛ w’ɛhɛnyɔhɛnyɔ wa lo yimba la nkɛlɛ kokawɔ lo mɛna elanyelo kela losango la Diolelo. Ndo vɔ mɛtɛ wekɔ lo mbawana lam’ɛnawɔ nyemba yawɔ y’ɛkɔkɔ yatomba oma l’olui awɔ. Lam’ele dikambɔ diawɔ dialeshawɔ nyama yawɔ diaya awongo ato, aya vɔ ndalaka l’andja, wɔlɔtshi akoto, ko ndelaka lo menda woho wambowoshisha ekondjelo kawɔ. Kem’edja nto kete wamboshisha ndo elimu awɔ! Diakɔ mɛtɛ diawatɛ Nzambi dia vɔ ndela otsho w’otondo dikambo ekomelo kawɔ kaya suke.
13 Lo ndjela Joele 1:14, vɔ kokaka shimbamɛ naka vɔ ntsha dikambo nɛ: ndjâtshumoya oma lo kɔlɔ yawɔ ko ndelɛ ‘Jehowa dia nde mbakimanyiya.’ Ko onde sho kokaka nongamɛ ɔnɛ olui w’otondo w’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo wayokalola le Jehowa? Atonga na! Anto amɔtshi oma l’atei awɔ wayetawɔ leeta la lɔhɛmɔ laki Jehowa. Koko lo mbaɔsa oko olui wâmɛ, ewandji ɛsɔ w’ɛtɛmwɛlɔ kâmɛ l’anto awɔ wayotetemala mɛna pâ la ndjala ka lo nyuma. Omvutshi Amɔsɛ akatatshi ate: “Nyulungi, nshi yayuya, yayumutuma ndjala ka kasha lu kete, aha ndjala ka mbu ya nde, kuyanga pusa ka ashi, keli ka eukelu k’aui wa [Jehowa].” (Amose 8:11) Lo wedi okina, sho tekɔ lo mandola Nzambi hakoke nɛ dia, oma lo ngandji katokande, nde atoshakɔ mbo ya ndɛ ya lo nyuma y’amɛna efula lo tshimbo y’“ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.”—Mateo 24:45-47, NW.
14 Sui di’ɛndjɔ diakɛnyaka ndo diɛnyakɔ ɔnɛ diaye ndeka nɛ. Diakɔna diaye sɔ na? Jɔɛlɛ tohonulɛka dui sɔ lam’atotɛnde ate: “Hai! ndi lushi li! Ne dia lushi la [Jehowa] laya suki, lo layuya uku elanyelu k’uma le Kanga-Wulu-Tshe.” (Joele 1:15) Wombwelo wa lemba l’ɛndjɔ wa Nzambi l’andja w’otondo ekɔ djembetelo yɛnya hwe ɔnɛ lushi la Jehowa la woke ndo la wɔma laya suke. Mɛtɛ, akanga w’etema ɔlɔlɔ tshɛ kombolaka lushi lɔsɔ la woke l’elombwelo, lushi layokotsha Nzambi elombwelo kande le atshi wa kɔlɔ ndo layodja Jehowa otshumba oko wende Omboledi w’Andja w’Otondo.
15 Oko wadiɛnya Joele 1:16-20, mbo ya ndɛ yakashile lo Juda y’edjedja. Woho akɔ wâmɛ mbakanyema ndo ɔngɛnɔngɛnɔ. Apɛngɛ wa mbo ya ndɛ wakatshikala epolongoso, ndo ediko w’eponga wakalanyema. Vɔ komonga la dikambɔ dia ndesha wa nyama nto, nɛ dia ɛndjɔ wakale ndo wakamane akatshi wa lɔkɔ, diɔ diakɔ diakatekekɔka wa ngɔmbɛ l’okandanu ndo diakavɔka nyemba y’ɛkɔkɔ. Ande mpokoso woke lee! Ko ngande wakonge Jɔɛlɛ l’atei w’akambo asɔ wa lonyangu na? Lo ndjela divɛsa 19, Jɔɛlɛ akate ate: “[Jehowa] li, we kalelelami!” Ndo ɛlɔ kɛnɛ nto, anto efula wekɔ lo ndjela nsango y’oma le Nzambi yawatɛwɔ dia mbaewola ndo wekɔ lo ndelɛ Jehowa Nzambi la mbetawɔ.
“Lushi la [Jehowa] Luyayi”
16 Tolonge dui diatoma Nzambi nɛ: “Nyudi amama lu Siona, nyuwadi l’ukungu ami w’ekila. Wane tshe wudjashi lu kete wadidimi.” (Joele 2:1) Bonde kahombawɔ ntsha ngasɔ na? Pɔlɔfɛsi kakɔ tokadimolaka ɔnɛ: “Ne dia lushi la [Jehowa] luyayi, lo laya nkandja. Lushi la udjima la l’utshutshumalu, lushi la wangi la udjima a tshududu. Lo lambuya uku sasi dia pindju, diatudianganaka ladiku di’ekungu.” (Joele 2:1, 2) Lushi la Jehowa la woke lɔsɔ lekɔ lo ndjaye esadi esadi mɛtɛ.
17 Ohokanyiya shɛngiya yakonge la ɛnɛlɔ kɛsɔ kakɛnyi omvutshi Jɔɛlɛ l’etena kakambɔ nyemba y’ɛndjɔ lo ɛtshi ka nkɛtɛ kele oko ekambɔ k’Ɛdɛna ko kietɛ oswe wa shɛnga oto. Hokamɛ nganɛ walembetshiyawɔ lemba lɔsɔ l’akata: “Efanelu kawo keli uku falasa, vo ndjalawoka uku ambahemi wa falasa. Lundju lawo leko uku dikita dia pusupusu ya ta ladiku di’ekungu, uku dikita dia lumbi la dja mbatalalo l’adiyu, uku ului wa alimbi wa wulu mbayalonga dia ndo ta. Antu wudidima la ntundu kawo; dundji diawo tshe diambukaso.” (Joele 2:4-6) Lo sui di’ɛndjɔ diaki lo nshi ya Jɔɛlɛ, fɔnu k’atɛmɔdi wa Baala kakafulanɛ, ndo okiyanu awɔ wa wolo wakakoke mɛnama lo dungi diawɔ.
18 Ndoko ema kakakoke memadja ɛndjɔ ɛsɔ wahalɛmbɛ ndo wele l’ɔlɔngɔswamelo wa dimɛna. Vɔ wakalawɔka “uku apami a wulu” ndo wakadɛka lo mpele. Naka ‘amɔtshi wambodiakema la mpito, akina komemalaka.’ (Joele 2:7, 8) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ didjidji dia diambo dia lo pɔlɔfɛsi diakɔndɔla nganɛ wele alembe wa Nzambi wa nshi nyɛ wokengami l’ɛndjɔ wa didjidji! Nshi nyɛ nto, alembe wa Jehowa w’ɛndjɔ wekɔ lo tatshu tsho otsha la ntondo. Ndoko lohetsho lele oko ‘ehele’ lahomana lawɔ lakoka mbakengɛ. Vɔ hawetawɔ shisha kɔlamelo yawɔ le Nzambi, koko vɔ mbetawɔka ndjakema, oko waketawɔ nunu di’Ɛmɛnyi wa Jehowa, wanɛ ‘wakadiakema la mpito’ l’ɔtɛ wakawatone tombola Hitler, lakahemɛka wodja w’Allemagne lo nshi y’ɛlɔmbwɛlɔ ka Nazi.
19 Ɛndjɔ waki Nzambi wa nshi nyɛ wambosambisha efula l’‘osomba’ wa Lokristokristo. (Joele 2:9) Vɔ wambosambisha ɔsɔku l’andja w’otondo. Polo nd’ɛlɔ kɛnɛ, vɔ wekɔ lo tatambe wekamu tshɛ ndo wekɔ lo tɔtɔ lo miliyɔ ya mvudu, watasambisha anto l’ɛsɛsɛ, wâsambisha lo wa telefɔnɛ, ndo mpomanaka l’anto lo weoho akɔna tshɛ dia mbaewoya losango la Jehowa. Lo mɛtɛ, vɔ wambosha anto miliyara y’ekanda wendana l’awui wa lo Bible ndo wayonyomokahanya ekina efula, l’olimu awɔ wetshaka wenya—oyadi lo sɛkɛ kana lo luudu la luudu.—Etsha 20:20, 21.
20 Joele 2:10 mɛnyaka ɔnɛ lemba la mamba l’ɛndjɔ lɔsɔ lekɔ oko dinge diakoka mpindja wonya, ngɔndɔ la tɔɔtɔ. (Ɛdika la Isaya 60:8.) Onde sho mengengaka ɔnɛ latoma olui ɔsɔ w’alembe? Lâdiko dia dikita sɔ di’akata, tekɔ lo mboka ɛtɛkɛta ɛnɛ wa lo Joele 2:11 wata ɔnɛ: “[Jehowa] ambukia diui diandi la ntundu k’ului andi w’alimbi, ne dia pangu kandi keli wuki efula, ne dia ndi eko la wulu wa nshidiya diui diandi; ne dia lushi la [Jehowa] leko wuki ndu woma wa mamba, akona ukuki nshikikala lu lushi lako?” Eelo, Jehowa Nzambi mbatoma alembe ande w’ɛndjɔ nshi nyɛ—la ntondo ka lushi lande la woke ndja.
‘Jehowa Bu Ɔkɔkɛ’
21 Oko Jɔɛlɛ, ɔpɔstɔlɔ Petero nde lawɔ akatɛkɛta dikambo dia lushi la woke la Jehowa. Nde akafunde ate: ‘Lushi la Jehowa layoya oko wovi; lushi lakɔ olongo ayeta la londjo la mponge, koko diangɔ diambololɔ dja efula diayɔlɛlɔ, ndo nkɛtɛ la etsha wa lɔkɔ wayotomba sɛkɛ.’ (2 Petero 3:10) Oma lo shɛngiya ya Satana Diabolo, ‘elongo’ wa kɔlɔ, mbut’ate mandji ya l’andja ɔnɛ, yekɔ lo mbolɛ ‘nkɛtɛ,’ mbut’ate anto wambangana la Nzambi. (Efeso 6:12; 1 Joani 5:19) Elongo la nkɛtɛ ya didjidji shɔ hawotemala la ntondo ka lohaladi la nkɛlɛ ka Nzambi kayɔhɛtahɛta oko dja lo lushi la woke la Jehowa. Koko yɔ yayɔhɛnama oma le ‘elongo w’oyoyo la nkɛtɛ k’oyoyo kakongɛso oko akandatolake, lɛnɛ ayoka losembwe ngelo.’—2 Petero 3:13.
22 Lo menda ɛngɛnɔngɛnɔ wa nshi nyɛ wa l’andja ɔnɛ ndo awui wadja mbetawɔ kaso l’ehemba, sho kokaka ndjohɛ ɔnɛ nshi yambotshikala yaya bu kambe. Koko l’etena katatetemala ɛndjɔ wa didjidji ntshɔ otsha la ntondo, anto efula wekɔ lo mbetawɔ losango la Diolelo. Kânga mbakêtawɔ Nzambi etena kɛmɔtshi mbeta dia dikambo sɔ tshama, hatokoke mbɔsa lotutsha lande ko sho mbuta ɔnɛ nde ekɔ ɔkɔkɛ. ‘Jehowa bu ɔkɔkɛ dia kotsha daka diande, oko wafɔnya anto amɔtshi, koko nde ekɔ la lotutsha oya le nyu dikambo nde halange kânga onto ɔmɔtshi shishɔ, koko nde nangaka anto tshɛ ndjatshumoya oma lo kɔlɔ.’—2 Petero 3:9.
23 L’etena kakongɛso lushi la woke la Jehowa, nyɛsɔ todje ɛtɛkɛta ɛnɛ w’ɔpɔstɔlɔ Petero wofundami lo 2 Petero 3:11, 12 l’etema aso: ‘Lam’ele diangɔ tshɛ diayɔlɛlɔ ngasɔ, lâsɔ nyamɛ mbokaka woho w’anto wahombanyu monga, nyu pombaka monga l’etsha wa lɔkɛwɔ l’ekila ndo ntshaka akambo w’anto wamamema Nzambi, lam’akongɛnyu wôngelo wa lushi la Jehowa ndo walilamanyu nshi tshɛ lo timba, lushi lakɔ elongo wayɔlɛlɔ la dja, ndo diangɔ diambololɔ la dja y’efula diayɔlɛlɔ!’ Dia sho monga l’etsha ndo l’akambo asɔ, paka sho kotetemadi kɛndakɛnda l’ɔnɔngɔ w’alembe w’ɛndjɔ wa Jehowa ndo kambaka olimu efula nshi tshɛ dia mbewoya akina lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo la ntondo k’ekomelo ndja.—Mako 13:10.
24 Alembe asɔ wa Nzambi wokengami l’ɛndjɔ hawototshika kamba olimu awɔ edja ndo lam’ayoya lushi laki Jehowa, la woke ndo la wɔma. Ɛnamelo ka lemba lɔsɔ l’ɛndjɔ wahakoke onto memadja ekɔ djembetelo ya mamba yɛnya ɔnɛ lushi la Jehowa laya suke. Onde wɛ hangɛnangɛna kambɛ Nzambi l’atei w’ɛndjɔ ande w’akitami ndo w’angɛnyi awɔ lo ta dia komelo la ntondo ka lushi la Jehowa la woke ndo la wɔma ndja?
25 Ande woke wayoyala lushi la Jehowa lee! Hatokoke mamba l’ɔtɛ wa dimbola diokama nɛ: ‘Akɔna akoka mbikikɛ lushi lakɔ?’ (Joele 2:11) Dimbola sɔ l’akina efula mbayotɔsɛdingola l’asawo ahende wayela.
[Questions]
[Study Questions]
1, 2. L’ɔkɔkɔ w’akambo akɔna wakatshamaka la Juda wakasambiya Jehowa Jɔɛlɛ dia nde mbuta akambo wahataye l’ɛtɛkɛta wa wolo?
3. Dia na diakahɛmɔla Jehowa Ase Juda, ndo lo na ahomba wedja ndjalɔngɔsɔla?
4. Ngande wotoyala woke woke wa dikambo diakewolaka Jɔɛlɛ anto?
5, 6. (a) Lembetshiya sui diewoya Jɔɛlɛ. (b) Akɔna aki lo Kiɔkɔ ya sui diakɔ?
7. (a) Ngande waki dionga di’ ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda? (b) Ngande wafɔna ewandji wa lo Lokristokristo wa nshi nyɛ vɔ l’ewandji ɛsɔ w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda?
8, 9. (a) Jɔɛlɛ alembetshiyande lo dikambo di’ɛndjɔ ndo dia sui diasoyanyawɔ? (b) Waa na wele ɛndjɔ ɛlɔ kɛnɛ?
10. Sui di’ɛndjɔ le Ase Juda diaki l’etombelo akɔna?
11, 12. (a) Waa na wayata ɔnɛ vɔ mbele ɛlɔmbɔdi wa Nzambi ɛlɔ kɛnɛ? (b) Ngande wayosoyama ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo oma le ɛndjɔ wa nshi nyɛ na?
13. Onde olui w’otondo wa Lokristokristo wayetawɔ lɔhɛmɔ la Jehowa?
14. Lo na ele sui di’ɛndjɔ diayaye ndeka nɛ na?
15. Lo menda nganɛ wambolana nkɛtɛ, kakɔna katsha wanɛ wetawɔ lɔhɛmɔ la Nzambi na?
16. Bonde kahomba didima ‘ambidjashi tshɛ wa lo nkɛtɛ’?
17. Pâ kakɔna kakɛnyi wodja wa Juda l’anto awɔ oma lo sui diakâsoya ɛndjɔ?
18, 19. Ngande wafɔna olimu wa nshi nyɛ w’ekambi a Nzambi la wɔnɛ w’ɛndjɔ na?
20. Waa na wakimanyiya ɛndjɔ wa nshi nyɛ, ndo etombelo akɔna wɛnama?
21. Kakɔna kayotshama ‘lam’ayoya lushi la Jehowa oko wovi’ na?
22, 23. (a) Ahombaso ntsha lo menda kɛtshi katoka Jehowa lo woho wâkandakikɛ na? (b) Ahombaso ntsha lo menda woho wamboleka sukana lushi la Jehowa na?
24, 25. (a) Ahombayɛ ntsha lo menda diɛsɛ diele layɛ dia kambɛ Jehowa kâmɛ l’alembe ande wokengami l’ɛndjɔ? (b) Dimbola diakɔna di’ohomba efula dioka Jɔɛlɛ?
[Caption on page 14]
[Caption on page 14]
Ɔndjɔ: FAO fɔtɔ/G. Tortoli; lemba la woke l’ɛndjɔ: FAO photo/Desert Locust Survey
[Caption on page 15]
[Captions on page 15]
Osongo waha l’akatshi: FAO photo/G. Singh
Sui dia tofumbɔfumbɔ diaki didjidji dia ekambokambo kɛmɔtshi kahatatshamaka
[Caption on page 16]
[Caption on page 16]
Jehowa Nzambi mbasukɛ ɛndjɔ wasoya anto nshi nyɛ
[Caption on page 18]
[Review on page 18]
Wɛ Kokaka Nembetshiya?
◻ Bonde kakahɛmɔla Jehowa Ase Juda dikambo dia sui dia tofumbɔfumbɔ na?
◻ Lo ndjela ekotshamelo ka nshi nyɛ ka pɔlɔfɛsi ka Jɔɛlɛ, waa na wele ɛndjɔ wa Jehowa?
◻ Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo Lokristokristo atshawɔ wonya wasoyamawɔ oma lo sui di’ɛndjɔ, ndo ngande wakoka amɔtshi wa l’atei awɔ pandɔ oma l’etombelo wa sui diakɔ?
◻ Polo ndo lende ambokoma sui di’ɛndjɔ l’edja k’eleko ka 20 kɛnɛ, ndo etena kakɔna kayowokomɛ nsoyana?