‘Jehowa, Nzambi ka kɛtshi la kadimanyiana’
‘Jehowa, Jehowa, Nzambi ka kɛtshi la kadimanyiana, kahomala nkɛlɛ esadi, koludi la ngandji ka mamba ndo la mɛtɛ.’—ETUMBELU 34:6.
OMBUTSHI ɔmɔtshi wa pami w’Okristo ate: “Ɔnami la womoto akambutɛ ate nde hayolanga tshikala nto l’atei w’etshumanelo k’Akristo. Nshi, mingu, kânga ndo ngɔndɔ yambeta oma lam’akandambutɛ ngasɔ, koko polo nd’ɛlɔ kɛnɛ, asolo ami ndɔ̂ka dikila to. Otoleka dimɛna dimi mvɔ.” Lo mɛtɛ, asolo kɛtaka efula lam’atakɔ lakiyɛ la ngandji oma lo mboka k’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Onde dikambo dia ngasɔ diambôkokomɛka lushi lɔmɔtshi? Naka ngasɔ, kete wɛ ayôsambema dia mbeya ɔnɛ Jehowa kôkaka kɛtshi. (Etumbelu 3:7; Isaya 63:9) Ko ngande wɔsande anto watakɔ mboka na? Bible mɛnyaka ɔnɛ oma lo kɛtshi kande, Jehowa mbaelɛka dia vɔ mbolola lɔngɛnyi l’ɔlɔlɔ lele l’asawɔ. Nde akalɔmbɛ Ase Juda wakɔtɔmbɔkwɛ lo nshi ya Malaki ate: “Nyukaluli uya le mi, ku dimi layukalula uya le nyu.”—Malaki 3:7.
2 Wakalembetshiya Mɔsɛ nganɛ watoka Nzambi kɛtshi lo Dikona dia Sinai. Lɛkɔ, Jehowa akayaɛnya oko ‘Nzambi ka kɛtshi, la kadimanyiana, kahomala nkɛlɛ esadi, la koludi la ngandji ka mamba ndo la mɛtɛ.’ (Etumbelu 34:6) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mɛnyaka ɔnɛ kɛtshi ekɔ dionga dimɔtshi diaki Jehowa diokôngaka lande. Petero, Ɔpɔstɔlɔ w’Okristo akafunde ate nde “nangaka tshe wakadimuli etema.” (2 Petero 3:9) Lo mɛtɛ, kɛtshi katoka Nzambi kekɔ l’elelo. Wakatɛ Mɔsɛ ɔnɛ: “Ndi huyindja kanga unungu pundju.” (Etumbelu 34:7; 2 Petero 2:9) Koko, “[Nzambi] eko ngandji,” ndo kɛtshi ekɔ etenyi kɛmɔtshi k’ohomba efula ka ngandji katokande. (1 Joani 4:8; Jakoba 3:17) Jehowa “hatutshikalaka la kele pundju,” ndo nde “atongenangenaka lu ngandji ka shikaa.”—Mika 7:18, 19.
3 Yeso akokoyaka She le l’olongo lo weho tshɛ. (Joani 5:19) Aha l’ɔnɛ nde akɔtɔnɛka l’atshi wa kɔlɔ kete lâsɔ nde aketawɔka pɛkato yawɔ, koko ɔsɔ aki ɛnyɛlɔ ka kandji kakɔ kamɛ kakandokaka anto wakatataka hemɔ ya l’emunyi. (Ɛdika la Mako 1:40, 41.) Eelo, kɛtshi kakokaka Yeso anto aki l’atei wa “akambu wuleki waki” lo Ɛlɛmbɛ wa Nzambi. (Mateu 23:23) Lo wedi okina, nyɛsɔ tênde nganɛ wakatshaka afundji l’Afarisɛ, wanɛ wele l’atei w’ɛlɛmbɛ awɔ wa losembwe, kɛtshi tâkitɔ. Lam’akawɛnyi Yeso asawola l’atshi wa pɛkato, vɔ wakangunanguna ɔnɛ: “Untu one atulungulaka antu wa kolo, atolekaka la wo.” (Luka 15:1, 2) Yeso akakaloya wanɛ wakɔ̂sɔmbwɛka dui l’ekimanyielo ka wɛla esato, wɛɛla akɔ tshɛ wakakaka epole ɔsɛkɛ lo kɛtshi ka Nzambi.
4 Lo wɛɛla wa ntondo, Yeso akatɛkɛta di’onto lakatshike ɛkɔkɔ 99 dia tâyangaka ɔtɔi wakashishɔ. Naa kitshimudi ya wɛɛla akɔ na? “Ayuyala ongenongeno utamanya l’ulungu lu dikambu dia untu a kolo otoi lukadimudi utema, uleki dia antu akumi divwa la divwa wahahumbi nkadimula etema.” Oma lâsɔ ko Yeso ndjota dia womoto lakayangaka lofalanga l’okenga lakashishɔ ko akangɛnangɛna lamakandaliɛnyi. Wetshelo akɔna wakandatondja lo wɛɛla ɔsɔ na? “Ongenongeno ndjalaka lu ashu w’andjelo wa [Nzambi] lu dikambu dia untu a kolo otoi lambukadimula utema.” Yeso akakɔndɔla wɛɛla ande wa sato oko onto lôka yokedi.a Anto efula mbɔsaka wɛɛla akɔ oko ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa dimɛna efula ndo wa mondo wahatâkɔndwamaka ndoko lushi. Ɔsɛdingwelo wa wɛɛla akɔ ayotokimanyiya dia sho mandola ndo mbokoya kɛtshi ka Nzambi.—Luka 15:3-10.
Ɔna la Lotshito Ambotomba oma Lâkawɔ
5 “Untu omotshi aki la ana apami ahendi. Ona kushi akatela shi ati: Papa, umbisha etenyi ka diango diayuyala le mi. Ku ndi akâkahanya diango diandi. Kem’edja, ona kushi akasanganya diango diandi tshe, akatshu lu lokendo lu kete y’etali. Ndi akatuhandjula diango diandi lu akambu wa lutshitu, wakandatshaka.”—Luka 15:11-13.b
6 Lanɛ, ɔna koshe aki la lɔhɛndɛ la mamba. Ntondotondo, nde akayange etenyi kande ka sango, ko l’ɔkɔngɔ diko nde ndjotubiya diangɔ diande lo “akambu wa lutshitu, wakandatshaka.” Etelo k’ɔnɛ “akambu wa lutshitu, wakandatshaka” kadimɔma oma lo tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yɛnya “lɔsɛnɔ la mindo.” Nomb’ewo kɛmɔtshi ate: tshɛkɛta yakɔ “mɛnyaka onto latatshe awui w’otshatsha.” Diakɔ dielɛwɔ ɔlɔngɔlɔngɔ akɔ wa lo wɛɛla wa Yeso ɔnɛ ɔna la lotshito, tshɛkɛta yɛnya onto lele la dionga di’ɔnɛ “katomba ko diɔ tomba” ndo atshupa.
7 Onde anto amɔtshi fɔnaka l’ɔna la lotshito ɔsɔ? Eelo. Dui dia kandji ko djui mɔtshi y’anto wakatakɔ “luudu” laki Jehowa, Sheso le l’olongo, lɛnɛ êso lo lotui tshitshi. (1 Timote 3:15) Amɔtshi l’atei awɔ kanaka ɔnɛ luudu la Nzambi lekɔ mpika, ɔnɛ Jehowa mendaka anto ande la sso dia wolo efula oleki mbakokɛ. (Ɛdika la Osambu 32:8.) Tɔshi ɛnyɛlɔ k’Okristo ɔmɔtshi a womoto wakole lo nkumbo kakitanyiya ɛlɛmbɛ wa Bible koko lakayokomaka mpuhi ka wanu a wolo la didjoyadjoya. Ndjâka nde mbohɔ nshi shɔ yakandalɔmbɔla y’ekayi, ko nde ate: “Lakalange mɛnya ɔnɛ dimi lekɔ l’akoka wa ndjasɛnya dimɛ dimɛna. Lakalangaka ntsha tshɛ kakamalangaka, ndo dimi konangaka onto shimbami.” Oko ɔna la lotshito, osekaseka a omoto ɔsɔ akayange dipanda. Lonyangu ko wakayowotshanyaka oma l’atei w’etshumanelo k’Akristo l’ɔtɛ w’etsha ande wahɔtɔnɛ l’Afundelo.—1 Koreto 5:11-13.
8 Lo mɛtɛ, mongaka kandji efula l’asolo naka onyaso ombetawudi hayolanga kitanyiya ɛlɛmbɛ a Nzambi. (Filipi 3:18) Lam’atomba ekambokambo kɛsɔ, dikumanyi l’anto akina wele l’akoka wahombama wa lo nyuma ntshaka tshɛ dia mingola onto la ngasɔ lambotakɔ mboka. (Ngalatiya 6:1) Koko, ndok’onto landawɔ la wolo dia nde mbetawɔ lɔkɔhɔ la ndjâla ombeki w’Okristo. (Mateu 11:28-30; 16:24) Oyadi kânga ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka, lam’akomawɔ epalanga, vɔ pombaka sɔna vamɛ awui wendana l’ɔtɛmwɛlɔ. Koko, onto l’onto la l’atei aso ayoyâtɛkɛtɛ le Nzambi ndamɛ dia lotshungɔ lele lande la ntsha kɛnɛ kalangande. (Romo 14:12) Lo mɛtɛ, ‘tayona kɛnɛ kakatônɛ’—wetshelo waki suke la kondja ɔna la lotshito la lo wɛɛla wa Yeso.—Ngalatiya 6:7, 8.
Ambɛna Wonya oko Lɛɛdi lo Wodja w’Etale
9 “Lam’akandamani diango diandi tshe, ndjala ka kasha ka wulu kakayala lu kete sho. Ndi akatatela mpumba diango. Ku ndi akatshu, akatekesanela la untu omotshi la lu kete yako. Ku untu ako akûtumi dia ntuleshaka sumbu l’usui. Ku ndi akalangi ndutsha dikundju diandi la pusu yakalekaka sumbu. Nduku untu lakawusha ema ka nde.”—Luka 15:14-16.
10 Kânga mbakandatshupe diangɔ diande tshɛ, ɔna la lotshito kokana yimba esadi dia kalola lakawɔ. Koko nde akatshu le ose wodja akɔ ko ɔsɔ akatowodjaka l’olimu wa namaka sombo. Lam’ele Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ wakataka ɔnɛ sombo ekɔ nyama ka mindo, ndoko Ose Juda lakahombe mbetawɔ olimu wa ngasɔ. (Akambu w’Asi Lewi 11:7, 8) Koko otondonga nkum’otema k’ɔna akɔ akɔhɛnyahɛnya, tshike nde ototona olimu ɔsɔ wa nama sombo. Koko, takandalongamɛka di’owandji ande w’olimu, wa lo wodja ɔsɔ, mbidja ɔngɛndangɛnda wa ngasɔ waki kanga wola yimba. Kɛnɛ kakakomɛ ɔna la lotshito ɔsɔ mbakomɛ nd’anto efula watakɔ mboka ka losembwe k’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi ɛlɔ kɛnɛ. Mbala efula, vɔ ndjokitɛka nto lo ntsha awui wakawɛnaka ɔnɛ wekɔ kɔlɔ. Oko ɛnyɛlɔ, lam’akandakotsha ɛnɔnyi 17, ɔlɔngɔ ɔmɔtshi akatone wetshelo w’Akristo wakandôle lawɔ. Nde suyaka ate: “Akambo wa monanyi ndo ɔnwɛlɔ wa kândji akôshishɛ wetshelo w’oma lo Bible wakandakondja l’edja k’ɛnɔnyi efula.” Oshimu kele edja, wakayowondaka l’ɔtɛ wa wovi ndo w’anto wakandatadiakaka dia mbiva. Kânga mbakandayotshikaka mboka ka kɔlɔ kɛsɔ ko ndjokalangana lo nyuma, nde akayodiɛnɛ efula l’ɔkɔngɔ lo woho ‘wakandayakimɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo pɛkato lo tshenyi ya wonya’!—Ɛdika la Heberu 11:24-26.
11 Pâ yakandɛnyi akôkiyanya efula nɛ dia “nduku untu lakawusha ema [k]a nde.” Ko lende âki angɛnyi ande w’eyoyo wakandatokondja na? Lam’akandayokoma lo wola wa mamba, vɔ tshɛ ‘wakayôtona.’ (Tukeki 14:20) Woho akɔ mbele, efula ka wanɛ watakɔ mbetawɔ ɛlɔ kɛnɛ ndjɛ̂naka di’ɛngɛnɔngɛnɔ wa l’andja ɔnɛ wâkotola ‘mbâkesaka tsho.’ (Kolosai 2:8) Osekaseka ɔmɔtshi wakatakɔ ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi l’edja ka nshi mɔtshi ate: “Laki la pâ ka mamba ndo lɔkɔnyɔ l’otema lam’akamatatshaka awui ami dimɛ aha la Jehowa nɔmbɔlami. Lakahembe ndjaekesanya l’andja ɔnɛ, koko lam’ele lakatshikitanaka l’anto akina, vɔ konongolami. Lakayongaka oko ɔna l’okalema, lele l’ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ k’ombutshi a pami. Lâsɔ mbakamayɛnaka dia lekɔ l’ohomba wa Jehowa. Lamboshisha odika lo wombo diaha ntshaka akambo oko alangami aha l’ɛlɔmbwɛlɔ kande.” Ɔna la lotshito la lo wɛɛla wa Yeso akɛnyi ngasɔ ndo nde lawɔ.
Ɔna la Lotshito Ambokana Yimba
12 “Keli lam’akanda[kane yimba], ndi akati ati: Ndi ma efula dieli la ekambi wa papa, ndu dikina ladiku, ku dim’one avo ndjala lindu li! Dimi layunela, layutsho le papa; layutuwutela nti: Papa, dimi lakatshela ulungu kolo, lakatshi kolo ndu lu ashu aye. Ololo ami hakuki, dia vo mbetami ntu vati: On’aye; umbete uku ukambi aye omotshi. Ku ndi akunela, akayi le shi.”—Luka 15:17-20.
13 Ɔna la lotshito ‘akakane yimba.’ Lo nshi mɔtshi, nde akayasha efula lo tayangana l’ɛngɛnɔngɛnɔ, watekana oko onto lahayokitsha ekolo la nkɛtɛ. Koko kakianɛ, nde ambeya nganɛ waya lonyuma lande. Eelo, kânga mbakandakɔ lo nyuma, elongamelo kakikɔ la ntondo kande. Nde aki l’akoka amɔtshi w’amɛna. (Tukedi 24:16; ɛdika la 2 Ekondo 19:2, 3.) Kayotota dia wanɛ watshika lokoto laki Nzambi ɛlɔ kɛnɛ na? Onde sunganaka sho mbuta ɔnɛ le wɔ vɔ tshɛ, ndoko lele l’elongamelo, ɔnɛ vɔ kotambɔ kolembɔ, lam’ele wambɔtɔmbɔkɔ, lâsɔ kete nyuma k’ekila kaki Nzambi mbambowondjɛ? (Mateu 12:31, 32) Aha vɔ tshɛ mbele ngasɔ. Amɔtshi wekɔ lo sowa l’ɔtɛ wa lohukutwi lawɔ, ndo l’edjedja ka wonya, amɔtshi l’atei awɔ ndjokanaka yimba. Kadiyɛso kɛmɔtshi kakatakɔ ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi nshi mɔtshi ekɔ lo mbuta nganɛ wakandayaokaka ate: “Ndoko lushi lakamohɛ Jehowa. Lakalɔmbaka nshi tshɛ nte: kânga mbayami nganɛ, ondo lushi lɔmɔtshi nde ayetawɔ dia dimi kalola lo mɛtɛ.”—Osambu 119:176.
14 Ko kakɔna kakoka ntsha wanɛ wakatakɔ mboka lo menda woho wayawɔ ɛlɔ kɛnɛ na? Lo wɛɛla wa Yeso, ɔna la lotshito akɔshi yɛdikɔ ya kalola lakawɔ dia tɔlɔmba she edimanyielo. Nde akayashikikɛ dia towotɛ ɔnɛ: “Umbete uku ukambi aye omotshi.” Wakɔsaka okambi l’olimu lo dikambo dia lushi ɔtɔi loto ndo wakakokaka mbônya paka ko lushi lakɔ. Okambi wa ngasɔ kɔmbɛdimaka la fumbe, lakawɔsaka oko ose nkumbo. Diakɔ diakatone ɔna la lotshito nɔmba she dia nde mbɔ̂sa nto oko ɔnande. Nde akahombe ndjakitshakitsha k’ɛse dia mɛnya nganɛ wayondolamaka kɔlamelo yande otsha le she la lushi la lushi. Koko, dikambo diakinde kokanaka mbakôkongɛka.
Wakôkatɛ Dambo dia Mamba di’Olongwelo
15 “Keli lam’akindi tshalula, shi akawenyi, akangasana la ketshi, akalawo, akatûkhumbatela lu kingu, akanonana la ndi. Ona akawutela ati: Papa, dimi lakatshela ulungu kolo, ndu lakatshi kolo lu ashu aye. Ololo ami hakuki, dia vo mbetami ntu vati: On’aye. [“Ɔmbɔshi oko os’olimu ayɛ,” NW]. Keli shi akatela ekambi andi ati: Nyela ukutu wuleki ololo, nyôlotsha, nyuwudji lohete lu lunya landi, la sabata l’ekulu andi. Nyela osongo wa ngombe wununyi, nyûdiaki, keli tuli, tongenengene. Ne dia on’ami one akavu, ku ambuyala la lumu ntu; ndi akashisho, ku ambenama. Ku vo wakatatela ngenangena.”—Luka 15:20-24.
16 Ombutshi tshɛ walanga anande kombolaka vɔ kɔlɔngana lo nyuma. Omalɔkɔ, sho kokaka kanyiya nganɛ wakatangɛka she ɔna la lotshito lo mboka kakɛlɛnganɛ la luudu lande, ele la lonyangu l’asolo, alongamɛ ɔnɛ kana nde ayɛna ɔnande ayaye. Kakianɛ, êndake nganɛ, ko ambɛna ɔnande ayaye! Ende nganɛ ko dɛdi di’ɔna pami akɔ hatshikitana. She amboweya lam’akinde ‘êke tshalola.’ Nde akaweye kânga mbakandalɔtɛ ahɔndɔ wambâtatɛ ndo mbakinde la lonyangu; nde akɛnyi ɔnande, ko nde akalawɔ dia tôlongola!
17 Lam’akandahomana l’ɔnande, nde akôkumbatɛ, ko akɔ̂nɔnɛ la ngandji k’efula. Oma lâsɔ ko nde ndjotɛ as’olimu ande dia vɔ mbela ɔnande okutu, pɛtɛ la sabata ya ndɔta. Ɔsɔ kondjâla ukutu w’anyanya, koko “wuleki ololo”—ondo w’oshinga wolo, wa ngɛdingɛdi watowoshaka ɔngɛndangɛnda wa lokumu. Lam’ele waa fumbe kɔndɔtaka pɛtɛ la sabata, she ɔna la lotshito akɛnya oma lo tshelo shɔ ɔnɛ nde ambolongola ɔnande oko mɛtɛ ose nkumbo kande. Koko papa kɛsɔ komemala lâsɔ ato. Nde akasha dikimɔ dia ntsha fɛtɛ ka woke dikambo di’okalwelo w’ɔnande. Lo mɛtɛ, pami kɛsɔ kodimanyiɛ ɔnande l’ɔtɛ w’ɔnɛ nde akawombɛ kumbɛkumbɛ l’otema ko kana dikambo dia nde ambotokalola epatshapatsha; koko nde mɛtɛ akalange paka mbokimwɛ tsho. Okalwelo ande akɔngɛnyangɛnya.
18 Ko lâsɔ, wɛɛla ɔsɔ w’ɔna la lotshito alangawɔ têtsha lo dikambo dia Nzambi kêso la diɛsɛ dia tɛmɔlaka na? Wetshelo wa ntondo ele: Jehowa ekɔ ‘kanga kɛtshi, nde dimanyianaka, hômala esadi, nde ndola tɔ la ngandji ka mamba ndo la mɛtɛ.’ (Etumbelu 34:6) Eelo mɛtɛ, kɛtshi ekɔ dionga dimɔtshi dia woke diaki Nzambi. Ɔsɔ ekɔ tshelo yatondosalɛka wanɛ wele lo dihombo. Dui diahende ele wɛɛla wa Yeso têtshaka ɔnɛ Jehowa mongaka ‘suke dia dimanyiɛ anto kɔlɔ.’ (Osambu 86:5) Lo yoho ya didjidji, nde mambalɛka wonya tshɛ, dia menda kɛnɛ tshɛ katsha akanga a pɛkato dia kadimola otema woho wa nde mbaoka kɛtshi.—2 Ekondo 12:12; 16:9.
19 Kanyiya yema nganɛ wakôngaka Nzambi nde l’Ase Isariyɛlɛ. Jehowa akatɛ omvutshi Isaya dia nde nembetshiya nganɛ waki Juda la Jerusalɛma oko anto ‘wele la hemɔ oma k’ɛse a dikaka polo ndo l’ɔtɛ.’ Koko, nde akate nto ate: “[Jehowa] atulangaka nyuhumuya lukulu l’olo, ndu atukumbulaka nyuka ketshi.” (Isaya 1:5, 6; 30:18; 55:7; Ezekiyele 33:11) Oko ombutshi a pami wa lo wɛɛla wa Yeso, sho kokaka mbuta lo yoho ya didjidji ɔnɛ Jehowa ‘sɛdingolaka towoka taso.’ Nde kombolaka dia wanɛ wambotomba oma lo luudu la nde kalola. Shi ngasɔ mbahomba ntsha ombutshi woludi la gandji?—Osambu 103:13.
20 Ɔnɔnyi tshɛ, kɛtshi ka Jehowa konyaka anto efula lo vɔ kana lomba ndo kalola lo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Ande ɔlɔ wôka ewotɔ w’anto asɔ lee! Oko ɛnyɛlɔ, tende dikambo di’Okristo wakatatshi l’etatelo. Dui di’ɔngɛnɔngɛnɔ ko ɔnande la womoto akayokalanganaka lo nyuma ko okamba ɛlɔ kɛnɛ oko okambi wa lo tena tshɛ. Papa kakɔ ate: “Dimi lekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ wakoka onto tshɛ mboka kânga lo dikongɛ nɛ di’akambo. Asɔi wa delo diakamalelaka wambokadimɔ asɔi w’ɔngɛnɔngɛnɔ.” Lo mɛtɛ, ndo Jehowa mbangɛnangɛna!—Tukedi 27:11.
21 Koko awui akina wêkekɔ lo wɛɛla w’ɔna la lotshito. Yeso ambotetemala l’ɔkɔndɔ ande dia nde tshikitanya kɛtshi ka Jehowa la elombwelo ka wolo wolo, kalomboya afundji l’Afarisɛ. Lo sawo diayela mbayotɛna woho wakandatshe dikambo sɔ ndo kɛnɛ katolembetshiyadiɔ.
Kakɔna kakakimanyiya anto amɔtshi wakatshanyema mbala kɛmɔtshi oma l’etshumanelo k’Akristo dia vɔ kana yimba na? Kɔmatɛrɛ yayela nyɛ kadimolaka dimbola sɔ.
“Lakeyaka l’otema ami lɛnɛ ele mɛtɛ. Ɛnɔnyi efula wakametsha lo mbeka Bible ndo wakamɔtɔka lo nsanganya y’Akristo waki la shɛngiya ya woke le mi. Ngande wakokami mboka Jehowa ɔkɔngɔ l’okonda nganɛ na? Nde kôkalɛmi; dimi mbambôlawɔ. L’ekomelo, lakayɛnaka dia lakatshe kɔlɔ k’efula, lâki l’ɔtɛ wolo, ndo ɔnɛ Dui dia Jehowa hataka kashi—‘onto minaka kɛnɛ kônɛnde.’ ”—C.W.
“Yana yami ya yimato yakatatɛ tɛkɛta, ko lakanyange heyama nɛ dia lakakombolaka mbêtsha awui wele oko: ele Jehowa ndo ngande wakokaso mbɔ̂lɔmba. Lakalalaka ongondo oto, ko lushi lɔmɔtshi l’otsho, lakayotshɔka otsha lo parkɛ dia tolela. Lakalele, ko lakalɔmbɛ Jehowa edja efula l’ɔkɔngɔ wa nshi efula mbeta. Lakeyaka tsho dia lekɔ l’ohomba wa Jehowa nyomɔlɔmbɔla lɔsɛnɔ la mi nto, ndo lakalongamɛ nte nde ayodimanyiɛ.”—G.H.
“Lam’akamasawolaka l’anto akina, naka wambonanda awui w’ɔtɛmwɛlɔ, lakawatɛka nte: naka vɔ mbutɛmi ɔnɛ sɔna ɔtɛmwɛlɔ walakanya anto mɛtɛ, kete dimi pombaka koma Ɔmɛnyi wa Jehowa. Ko lakakotshaka nte: dimi lakikɔ ɔmɛnyi, koko dimi kôkotshaka dɔkɔlɔkɔ diami, diakɔ diakamatshike ndjâla ɔmɛnyi. Lam’akameyaka ngasɔ, lakɛnaka dia lambokongola onongo ndo tâkamongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Ko lakayetawɔka nte: ‘Nde dimi kandji. Dimi pombaka ntsha etshikitanu ɛmɔtshi wa wolo aha la tshimbatshimba.’ ”—C.N.
“Ambeta ɛnɔnyi 35, wakatatshanyema dimi l’omɛmi oma l’atei w’etshumanelo. Ko lo 1991, takayolongola dikumanyi dihende diakayototɛka ɔnɛ sho kokaka kalola le Jehowa. Ngɔndɔ shamalo l’ɔkɔngɔ diko, takayɔngɛnangɛnaka dia kaloyama nto l’etshumanelo. Ɛlɔ kɛnɛ, omɛmi aya l’ɛnɔnyi 79, dimi 63.”—C.A.
[Footnotes]
a Wɛɛla la bɛnyɛlɔ dikina dia lo Bible kotshama tshɛ lo mɛtɛ mɛtɛ. Lâdiko dia lâsɔ, lam’ele oyango w’ɛkɔndɔ ɛsɔ ele dia tosha wetshelo ɔmɔtshi wendana la lɔkɛwɔ, ndoko ohomba nyanga kitshimudi ya nganɛ wakete awui akɔ l’ɔm’ɔmɔ.
b Kitshimudi ya wɛɛla ɔnɛ oko pɔlɔfɛsi akatombe lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka Hende 15, 1989, lɛkɛ 16, 17.
[Study Questions]
1. (a) Esambelo kakɔna kasha Bible wanɛ wele la wakiwɔ wa ngandji watakɔ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi na? (b) Ngande wɔsa Jehowa wanɛ wanganɛ na?
2. Ngande wɛnya Bible ɔnɛ kɛtshi ekɔ dionga dimɔtshi diokôngaka la Jehowa na?
3. Ngande wakatshikitana kanyi ya Yeso la y’Afarisɛ lo dikambo dia kɛtshi na?
4. Naa wɛɛla ehende wakakɔndɔla Yeso, ndo wɛɛla la wɛɛla waki la wetshelo akɔna?
5, 6. Ngande wakɛnya ɔna la kose la lo wɛɛla wa sato waki Yeso ɔnɛ nde aki la lɔhɛndɛ loleki tshɛ kɔlɔ na?
7. Waa na wafɔna l’ɔna la lotshito ɛlɔ kɛnɛ, ndo lande na kele efula kawɔ nyangaka dia ntshɔ ‘lo wodja w’etale’ atotshaka nganɛ walangawɔ na?
8. (a) Ekimanyielo kakɔna kakokaso mbisha wanɛ wahalange ndjela ɛlɛmbɛ wa Nzambi? (b) Lande na kahomba onto tshɛ mbidja yimba wolo lo ɔsɔnwɛlɔ watshande l’akambo w’ɔtɛmwɛlɔ na?
9, 10. (a) Ngande wakatshikitana lɔsɛnɔ l’ɔna la lotshito, ndo akandatshe la ntondo ka dui sɔ? (b) Sha ɛnyɛlɔ ka pâ yɛna anto amɔtshi watakɔ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ lo ndjela ɛnyɛlɔ k’ɔna la lotshito.
11. Ngande wakashidiya ɔna la lotshito pâ kakandɛnyi, ndo ngande wɛna anto amɔtshi ɛlɔ kɛnɛ ɔnɛ ɛngɛnɔngɛnɔ wa l’andja ɔnɛ wekɔ ‘lokeso loto’ na?
12, 13. Ɛlɔ kɛnɛ, awui akɔna wakakimanyiya anto amɔtshi dia vɔ ndjokana yimba? (Enda lo kiombo.)
14. Yɛdikɔ yakɔna yakɔshi ɔna la lotshito, ndo ngande wakandɛnya okitshakitsha ande lo ntsha ngasɔ?
15-17. (a)Papa kɛsɔ akandatshe lam’akandɛnyi ɔnande? (b) Naa kitshimudi ya okutu, pɛtɛ, la sabata yakasha pami kakɔ ɔnande na? (c) Fɛtɛ kakalɔngɔsɔla she ɔnakɔ aki la kitshimudi yakɔna?
18, 19. (a) Naa wetshelo wakondjayɛ oma lo wɛɛla w’ɔna la lotshito lo dikambo diaki Jehowa na? (b) Oko wakandatshe la wodja wa Juda la Jerusalɛma, ngande ‘walongamɛ’ Jehowa ɔnɛ lushi lɔmɔtshi atshi wa pɛkato wayokalola le nde na?
20, 21. (a) Ngande wakotwama anto efula ɛlɔ kɛnɛ oma lo kɛtshi ka Nzambi na? (b) Kakɔna kayotɔkɛtshanya lo sawo diayela na?
[Caption]
[Footnotes]
[Caption]
[Questions]
[Caption]
[Review]
Ovuswelo
◻ Ngande wakatshikitana dionga dia Yeso la di’Afarisɛ lo dikambo dia kɛtshi na?
◻ Waa na wafɔna l’ɔna la lotshito ɛlɔ kɛnɛ, ndo woho akɔna wafɔnawɔ?
◻ Awui akɔna wakayokonyaka ɔna la lotshito lo nde ndjokana yimba?
◻ Ngande wakɛnya she ɔna la lotshito kɛtshi kakandawoke?
[Caption]
[Box]
VƆ WAMBOKANA YIMBA