Tôkoya Kɛtshi ka Jehowa
“Nyuyali la ketshi uku eli Shenyu la ketshi.” —LUKA 6:36.
KÂNGA mbakawatongama l’ɛfanelo ka Nzambi, anto hawodja dia mbokoya kɛtshi kande. (Etatelu 1:27) Nyɛsɔ tɔshi ɛnyɛlɔ k’Afarisɛ. Lo tshɛ kawɔ, vɔ kɔngɛnangɛna lam’akakɔnɔla Yeso pami kaki la lonya lambôma lushi la Sabato oma lo kɛtshi kakandawoke. Lo dihole dia ngɛnangɛna, vɔ wakɔtwɛ Yeso sheke “dia nyanga wuhu wa mbudiaka.” (Mateu 12:9-14) Lushi lɔmɔtshi, Yeso akakɔnɔya pami kɛmɔtshi kakotɔ tshungu. Ndo mbala kɛsɔ nto, “Afarise amotshi” kɔmɛna ohomba wa ngɛnangɛna lo menda woho wakoke Yeso onto akɔ kɛtshi. Vɔ wakangunanguna ɔnɛ: “Untu one hayi uma le [Nzambi], ne dia ndi hatulamaka lushi [la sabato].”—Joani 9:1-7, 16.
2 Oma lo lonyu lawɔ l’etema, Afarisɛ wakakongola onongo a woke lo dikambo di’anto tshɛ ndo wakatshɛ Nzambi kɔlɔ. (Joani 9:39-41) Diakɔ diakahɛmɔla Yeso ambeki ande l’ɔkɔkɔ w’ɔlɔlɔ ɔnɛ: “Nyendi ololo, nyewo edya” k’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ l’anto awɔ, ɛnyɛlɔ oko asadukɛ. (Mateu 16:6) Bible kambaka la wodoya oko djembetelo ya pɛkato kana ɛngɔ ka mindo. Diɔ diakɔ diakataka Yeso ɔnɛ wetshelo wa “afundji la Afarise” kokaka nanya ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Woho akɔna na? Lo woho wakawetshaka anto dia vɔ mbɔsa Ɛlɛmbɛ a Nzambi oko ɛlɛmbɛ awɔ w’anyanya ndo w’ashidi wahomba anto ndjela, etena kele vɔ kombidjaka “akambu wuleki waki” yimba, ɛnyɛlɔ mboka anto kɛtshi. (Mateu 23:23) Ɔtɛmwɛlɔ awɔ wakayelaka wa sɛlɛmɔnyi ɔsɔ aketɛka ɔtɛmwɛlɔ wa Nzambi oshikɔ wa wotsho mɛmba.
3 L’etenyi ka hende ka wɛɛla ande w’ɔna la lotshito, Yeso akakɛnɔmala yimba ya kɔlɔ y’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda. Lo wɛɛla akɔ, ombutshi a pami lele didjidji dia Jehowa, akalomalomaka dia dimanyiɛ ɔnande lakayatshumoya. Koko enondo w’ɔnaakɔ la lotshito, laki didjidji di’“Afarise la afundji,” kɔmɛnaka akambo la sso di’ɔlɔlɔ.—Luka 15:2.
Enondo Ande Amboka Nkɛlɛ
4 “L’etena keso, ona l’enundu aki l’ekambo. Ku lam’akandayayakaka, lam’akandasukana lasuki la luudu, ndi akuki wahuma la wano wenye. Ku ndi aketi ukambi omotshi, akawumbula akambu wakayala. Ku ndi akawutela ati: Onanyo kambuya. Sho ambûdiakela osongo wa ngombe wununyi, ne dia ndi ambûlungula la wulu ndu la ki. Keli ndi akumala kele, kunanga mboto lu luudu.”—Luka 15:25-28.
5 Lo mɛtɛ, aha ɔna la lotshito oto mbaki l’okakatanu lo wɛɛla wa Yeso. Dibuku dimɔtshi mbutaka ɔnɛ: “Ana akɔ ahende mbakashishɔ, ɔna la kose akashishɔ l’ɔtɛ w’akambo wa mindo wakôlanya, ndo l’enondo dikambo diakinde kôkana yimba, diakandayayindjaka ndamɛ.” Eya dia enondo ande kɔ̂ngɛnangɛna kâmɛ la wɔ ndo, “akumala kele.” Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ y’ɔmbwami ɔnɛ: “kele” hɛnya onto ladunganɛ nganɛ la nkɛlɛ, koko ekɔ nkɛlɛ kashikitanɛ l’otema. Mɛnamaka di’enondo w’ɔna la lotshito akombe nkɛlɛ ka mamba l’otema, ko nde akɛnyi ɔnɛ ndok’ohomba salɛ ɔnɛ lakalawɔ oma lakawɔ fɛtɛ ka ngasɔ.
6 Lo mɛtɛ, ɔnango ɔna la lotshito ekɔ didjidji dia wanɛ wakadunganɛka la nkɛlɛ l’otema ɔnɛ leengo le Yeso mbôka atshi wa pɛkato kɛtshi la mbadja yimba. Anto asɔ wakayayindja vamɛ wakɛnaka kɔlɔ keto lo woho wakokaka Yeso anto kɛtshi, ndo vɔ kɔmɛnyaka ɔnɛ vɔ mbokaka ɔlɔ wôka wanɛ wele l’olongo lam’adimanyiɛwɔ otshi wa pɛkato kɔlɔ yande. Koko, kɛtshi kakokaka Yeso anto akawaomadiaka, ko wakatatɛ monga la “tukanyi ta kolo l’etema.” (Mateu 9:2-4) Mbala kɛmɔtshi, Afarisɛ amɔtshi wakoke nkɛlɛ ka mamba, ko vɔ mbelɛ onto ɔmɔtshi lakakɔnɔla Yeso ‘ko mbôtondja’ oma lo shinangɔnga—ondo wakawotshanya lotshanya! (Joani 9:22, 34) L’ɛnyɛlɔ k’enondo w’ɔna la lotshito, lakatonaka ‘mbɔtɔ,’ l’okonda tshɛ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wakatone diaaso diakawakondja dia “[ngɛnangɛna] la wanɛ wangenangena.” (Romo 12:15) L’ɔkɔngɔ, Yeso amboyotondja tokanyi tawɔ ta wɛngɛngɛ sɛkɛ oko ambondotetemala kɔndɔla lo wɛɛla ande.
Tokanyi ta Kɔlɔ
7 “Ku shi akatumbi, akayôsengasenga. Keli ndi akakaluya shi diui ati: Enda, deku efula ne diamumukukambela ulimu, dimi kundjaka elembe aye nduku lushi. Keli we atambisha kuyanga yana ya mbudi nduku lushi, dia dimi ngenangena l’engenyi ami. Keli lam’uyi on’aye one, lakali diango diaye la amantu a luseka, we ambûdiakela osongo a ngombe wununyi!”—Luka 15:28-30.
8 Lo mbuta ngasɔ, ɔnango ɔna la lotshito akɛnya hwe ɔnɛ nde heye ngandji kôka ombutshi ɔna. Nde akakambɛ she olimu efula oko atokambɛka os’olimu owandji ande. Nde akatɛ she ate: ‘lambokokambela edja.’ Lo mɛtɛ, ɔna l’enondo komumɔ lale she, kana ndjaka ɛlɛmbɛ ande. Ko onde, nde akôkitanyiyaka la ngandji tshɛ? Onde nde aki l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ lam’akandakambɛka she, ko kana onde nde akaleke ndjaɛna onto ɔlɔlɔ, lo ndjataka ɔnɛ ɔna l’ɔlɔlɔ mbênde nɛ dia nde akakambe olimu ande ‘l’ekambɔ’? Ko naka nde mɛtɛ aki ɔna lakakambɛka she l’otema ɔtɔi, lande na akinde kômonga la yimba yele oko she na? Lam’akandakondja diaaso dia mboka ɔnango kɛtshi, lande na kakinde komonga kânga la yema ya kɛtshi l’otema ande na?—Ɛdika la Osambu 50:20-22.
9 Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wakafɔnɛ l’ɔna l’enondo. Vɔ wakafɔnyaka ɔnɛ wekɔ la kɔlamelo le Nzambi nɛ dia wakayelaka ɛlɛmbɛ wa lofunda lo nna ndo lo nna. Mɛtɛ, monga l’okitanyiya ekɔ ohomba. (1 Samuele 15:22) Koko, vɔ wakayetɛka ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ ɔlɛlɔ nɛ dia wakalekaka mbidja yimba paka l’etsha w’ɛlɛmbɛ aha la mboka anto kɛtshi, ndo wakayaɛnyaka lo washo oko anto wamamema Nzambi ko tete le vɔ komonga la lonyuma l’oshika. Timba tawɔ takaleke kotwama paka otsha l’ɛlɛmbɛ w’ashidi. Vɔ komonga la ngandji l’etema awɔ. Lo mɛtɛ, vɔ kɔmbɔsaka anto k’anto la nɛmɔ, ko oma l’etako awɔ, vɔ wakataka ɔnɛ anto k’anto “wambudjama mananu.” (Joani 7:49) Ko lâsɔ, ngande wakakoke Nzambi ngɛnangɛna etsha w’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ lam’ele etema awɔ wakângana la nde etale na?—Mateu 15:7, 8.
10 Yeso akatɛ Afarisɛ ate: “nyutshu . . . nyuteki kitshimudi ya diui ne, ati: Ketshi kalangami aha ulambu.” (Mateu 9:13; Hosea 6:6) Vɔ kombeyaka ɛngɔ kakɔna kakahombe mbeta la ntondo, nɛ dia naka hawokana kɛtshi, kete elambo awɔ tshɛ wotoyala anyanya ato. Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ dui di’ohomba efula, nɛ dia Bible mbutaka ɔnɛ: ‘wanɛ wahoke anto kɛtshi’ wekɔ l’atei w’anto wɔsa Nzambi ɔnɛ vɔ ‘sunganaka ndjakema.’ (Romo 1:31, 32) Koko, hatohombe mamba lo woho wakate Yeso ɔnɛ: lo mbaɔsa vɔ tshɛ, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wakafundamɛ dia nanyema pondjo. Lo mɛtɛ, woho wakiwɔ kombokaka anto kɛtshi mbakalekaka mɛnya ɔnɛ vɔ sunganaka kondja dilanya dia ngasɔ. (Mateu 23:33) Koko ondo anto amɔtshi l’atei awɔ wakakoke kimanyiama. L’ekomelo ka wɛɛla ande, Yeso akayatshutshuya dia kaloya Ase Juda wa ngasɔ lo mboka dia vɔ kanyiya dimɛna lo tshimbo ya kɛnɛ kakatɛ papa kakɔ ɔnande l’enondo. Nyɛsɔ tênde kɛnɛ kakandawotɛ.
Kɛtshi Kaki la Shɛwɔ
11 “Ndi akawutela ati: On’ami, we ndjalaka la mi nshi tshe. Kene tshe keli kami, kaye keto. Keli aki ololo mbola la ngenangena, ne dia onanyo one akavu, ku ambuyala la lumu; akashisho, ku ambenama.”—Luka 15:31, 32.
12 Oholonga lâsɔ, she akakambe la etelo k’ɔnɛ: ‘ɔnanyɔ.’ Lande na na? Ohɔ dia yema la ntondo lam’akandatɛkɛtaka la she, ɔna l’enondo akêlɛ koshɛnde ate: “on’aye”—koko aha ɔnɛ ‘ɔnalengo.’ Nde kɔmɛnya nto dia nde la kosɛnde wekɔ tshɔi y’ɔsɔhi. Diakɔ diotɛ papa kakɔ ɔnande l’enondo ate: ‘Aha ɔnami oto mbênde. Nde ekɔ ɔnanyɔ, demba diayɛ la dikila diayɛ. Wɛ pombaka mboka ɔlɔ lo woho wambondokalola!’ Ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wakahombe mboka hwe kɛnɛ kakalange mbuta Yeso. Atshi asɔ wa pɛkato wakawahetshaka, ‘anangɛwɔ’ mbâkiwɔ. Eelo, “nduku untu l’ololo leko lu kete, latutshaka ololo utu, lahatshaka kolo.” (Undaki 7:20) Omalɔkɔ, Ase Juda wa lokumu asɔ waki l’ɛkɔkɔ efula wa ngɛnangɛna lam’akakadimola atshi wa pɛkato etema.
13 Ɔkɔndɔ akɔ akahembɔ la shashimoya l’ɔkɔngɔ wa she mbɔsɛngasɛnga. Ekɔ oko Yeso ambɔlɔmba ampokami ande dia vamɛ tondja kitshimudi y’ɔkɔndɔ akɔ. Oyadi nganɛ wakakadimola ɔna l’enondo, onto tshɛ lakôke wɛɛla akahomana la dimbola nɛ: ‘Onde ndo wɛ lawɔ ayɔngɛnangɛna kâmɛ la wanɛ wangɛnangɛna l’olongo wonya wayatshumoya otshi wa pɛkato?’ Ndo ɛlɔ kɛnɛ, akristo vɔ lawɔ wekɔ la diaaso dia kadimola lo dimbola sɔ. Woho akɔna?
Tôkoya Kɛtshi ka Nzambi Ɛlɔ Kɛnɛ
14 Paulo akalake Ase Ɛfɛsɔ ate: “Nyukuya [Nzambi] uku an’andi wa ngandji.” (Efeso 5:1) Ɔnkɔnɛ, oko weso Akristo, sho pombaka mandola Nzambi oma lo kɛtshi katokande, kitɔtɔmiya l’etema aso, ko mbokaka anto akina kɛtshi. Koko, sho pombaka menda ɔlɔlɔ. Tatɔsake kɛtshi katoka Nzambi oko yɛkɛ nɛndɛ ya ntshâka pɛkato. Oko ɛnyɛlɔ, onto ɔmɔtshi lahakane yimba kokaka mbuta ɔnɛ: ‘Naka lambotsha pɛkato, dimi layɔlɔmba Nzambi dia nde dimanyiɛmi, ko nde ayomboka kɛtshi.’ Yimba ya ngasɔ mbɛdima la kɛnɛ kakate Judɛ, ofundji ɔmɔtshi wa Bible ɔnɛ: “wambuhilula ngandji ka mamba ka [“Nzambi oko yɛkɛ nɛndɛ dia ntshaka awui wa kɔlɔ,” NW].” (Jude 4) Kânga mbele Jehowa lokana kɛtshi, “ndi huyindja kanga unungu nduku yema.”—Etumbelu 34:7; ɛdika la Jashua 24:19; 1 Joani 5:16.
15 Lo wedi okina, sho pombaka ndjâlama nto di’aha monga l’awui a wolo wolo ndo kinaka nganɛ wayatshumuya atshi wa pɛkato l’otema ɔtɔi l’ɔtɛ wa kɔlɔ kosalewɔ Nzambi. (2 Koreto 7:11) Lam’ele dikumanyi mbele l’ɔkɛndɛ wa nama ɛkɔkɔ wa Jehowa, ekɔ ohomba efula vɔ monga la wɛdimo lo dikambo sɔ, djekoleko lam’asandjawɔ anto. Etshumanelo k’Akristo pombaka namema pudipudi, ndo lo ndjela Afundelo, sunganaka ‘minya onto a kɔlɔ’ lo mbotshanya oma l’atei atɔ. (1 Koreto 5:11-13) Wonya akɔ wâmɛ, ekɔ ɔlɔlɔ mboka onto kɛtshi naka nde mɛtɛ sunganaka mbokama kɛtshi. Omalɔkɔ, lam’ele dikumanyi hawodihe washo l’akambo wa kɔlɔ watshama, vɔ tshaka tshɛ dia mboka onto ngandji la kɛtshi, aha la tamba losembwe la Nzambi. Vɔ wokêyaka dako nɛ dia lo Bible: “Elumbwelu kaha la ketshi kayuyala le one lahukana ketshi; ketshi kambuleka elumbwelu wulu.”—Jakoba 2:13; Tukedi 19:17; Mateu 5:7.
16 Wɛɛla w’ɔna la lotshito mɛnyaka hwe ɔnɛ Jehowa nangaka wanɛ wambonganɛ kalola le nde. Lo mɛtɛ, nde ekɔ lo mbaelɛ vɔ tshɛ, onyake kana vamɛ kawotone kadimola etema. (Ezekiyɛlɛ 33:11; Malaki 3:7; Romo 2:4, 5; 2 Petero 3:9) Oko she ɔna la lotshito, Jehowa mbɔsaka wanɛ wakalola le nde la nɛmɔ, mbaetawɔka nto oko ana wa pɛtɛ pɛtɛ wa lo nkumbo kande. Onde wɛ mbokoyaka Jehowa lo dikambo sɔ oka? Etena kakaloyama onyayɛ ombetawudi lakatshanyema nshi mɔtshi l’atei w’etshumanelo, ngande watoyaokaka? Sho tokêyaka ɔnɛ ‘as’olongo tɔngɛnangɛnaka.’ (Luka 15:7) Ko ɔngɛnɔngɛnɔ mongaka la nkɛtɛ, l’atei w’etshumanelo kanyu, oyadi kânga l’otema ayɛ? Oko wakidiɔ lo dikambo di’ɔna l’enondo la lo wɛɛla, onde wɛ eke la nde la kiambokambo l’otema, watekana oko nde hasungana nongwama nto oma le so, sho wanɛ waki kotakɔ lokoto la Nzambi?
17 Dia sho ndjâsɛdingola ɔlɔlɔ lo dikambo sɔ, tênde kɛnɛ kakete la Kɔrɛtɔ oya l’eleko ka 55 T.D. Lɛkɔ, pami kɛmɔtshi kakatshanyema oma l’etshumanelo akayokadimola otema ko ndjoyaɛdia. Kakɔna kakahombe anangɛso ntsha na? Onde wakahombe mɔnyɔla okadimwelo ande w’otema ko tetemala mbêwɔ oka? Atonga na, Paulo akakɔkɔmiya Ase Kɔrɛtɔ ate: “Okone ololo nyu mbudimanyia kolo yandi la mbukikitsha, ndi atukolembiama la lunyangu landi utamanya. okone dimi lambunyosengasenga nti: Nyushikike ngandji kanyu le ndi.” (2 Koreto 2:7, 8) Mbala efula, anto wa kɔlɔ wambokadimola etema hawoyokina dikambo, vɔ mɛnaka di’oko waya bu l’elongamelo ndo mongaka ɔsɔnyi sɔnyi oto. Omalɔkɔ, anto wa ngasɔ wekɔ l’ohomba w’eshikikelo k’ɔnɛ Jehowa, kamɛ ndo anyawɔ ambetawodi mbaokaka ngandji. (Jeremiya 31:3; Romo 1:12) Dui sɔ diekɔ ohomba heyama. Lande na?
18 Ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wakasha Paulo lam’akandasɛngasɛngaka Ase Kɔrɛtɔ dia vɔ dimanyiyanɛka ele “ne dia Satana atukutuleka wulu: shu mbeyaka ditshelu diande.” (2 Koreto 2:11) Akandalange mbuta na? La ntondo ka nde ndjota ngasɔ, Paulo akangola etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ l’ɔtɛ wakawadihaka washo l’akambo amɔtshi. Vɔ wakatshikaka onto la ngasɔ tetemala lo kɔlɔ aha la mbosha dilanya. Lo ntsha ngasɔ, etshumanelo k’otondo—djekoleko dikumanyi dia l’etshumanelo, vɔ wakatshaka akambo lo yoho yangɛnyangɛnya Satana, nɛ dia Satana akalangaka paka dia nanya lokumu l’etshumanelo.—1 Koreto 5:1-5.
19 Ko naka kakianɛ dikumanyi wambɛkɔ wedi ɔmɔtshi ko wambɛkama okina lo tona dimanyiɛ onto lamboyatshumoya, kete lâsɔ Satana mbeyaka mbâhemɛ nto lo yoho kina. Lo yoho yakɔna? Lo yoho y’ɔnɛ Satana mbakoka ngɛnangɛna naka vɔ wamboleka awui wolo wolo, hawokana kɛtshi. Naka otshi wa pɛkato wamboyatshumuya ‘ambɔlɛmbiama otamanya la lonyangu’—kana oko wata Dyookaneelo dy’oyooyo ɔnɛ: naka “ocucumalo wa woke [amb]ɔɔkɔmɔla”—kete dikumanyi wayonga l’onongo a woke la ntondo ka Jehowa! (Ɛdika la Ezekiyele 34:6; Jakoba 3:1.) Diɔ diakɔ diele, lam’akandewolaka ambeki ande diaha vɔ takanya “kiendakenda motshi,” Yeso akate ate: “Nyuyalamaki. Naka unyaye ayutsha kolo, ûlaki. Ndaka ndi ayukadimula utema, ûdimanyia, sho mbɛnganyisha alɛta ango.”a—Luka 17:1-4.
20 Nunu di’anto diakalola oya l’ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi ɔnɔnyi tshɛ mbokaka Jehowa losaka lo woho wawaokande kɛtshi. Lo woho wakawokaloya l’atei w’etshumanelo, kadiyɛsɔ kɛmɔtshi ate: “Handjeya kana ekɔ dikambo dimɔtshi diakangɛnyangɛnya efula lushi lɔmɔtshi lo lɔsɛnɔ la mi oleki okalwelo ami l’atei w’etshumanelo.” Lo mɛtɛ, ndo andjelo mbangɛnangɛna kamɛ la nde. Nyɛsɔ ndo sho lawɔ ‘tɔngɛnɛngɛnɛ kamɛ l’ase olongo’ wonya wayatshumoya kanga pɛkato ɔmɔtshi. (Luka 15:7) Ngasɔ mbayotôkoyaka kɛtshi ka Jehowa.
Lo dikambo di’otshi wa kɔlɔ wakatshanyema oma l’etshumanelo ko amboyâtshumoya, Paulo akatɛ etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ ate: “Dimi lambunyosengasenga nti: nyushikike ngandji kanyu le ndi.” (2 Koreto 2:8) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimwami ɔnɛ “nyushikike” ekɔ tshɛkɛta yakambawɔ la yɔ laka lɛɛta, kitshimudi yayɔ ko: “mɛnya ɔnɛ dikambo diakɔ diekɔ mɛtɛ.” Eelo mɛtɛ, kanga kɔlɔ lamboyatshumuya ko wambokaloya l’etshumanelo ekɔ l’ohomba wa nde ndjaoka ɔnɛ vɔ mbôkaka ngandji ndo ɔnɛ wambôlongola nto oko ose etshumanelo.
Koko, tatôhɛke ɔnɛ ase etshumanelo efula haweye kɛnɛ kakakonya onto dia mbitshanyema kana kaloyama l’etshumanelo. Lâdiko dia lâsɔ, mbeyaka monga k’anto amɔtshi wakanyange efula—ondo l’edja ka nshi efula—oma lo kɔlɔ kakatshe onto lamboyatshumoya. Omalɔkɔ, naka wɛ mbeyaka akambo asɔ wakete kana asolo ayɛ wakakɛtɛ wolo, ko wambosha diewoyelo ɔnɛ kapanda ambokaloyama l’etshumanelo, mbokɛmaka mɛtɛ di’ondo wɛ mbeyaka mɛna wolo mbolongola nto osangɔ akɔ wâmɛ l’anto akina, paka kana wɛ kôlungudi lo woshɛshɛ.
Ande nganɛ wayokeketshama mbetawɔ k’anto wambokaloyama nto l’etshumanelo naka wambɛna ɔnɛ wambâlongola nto oko ase etshumanelo k’Akristo lee! Sho kokaka keketsha anto wa ngasɔ wambokadimola etema lo sawola lawɔ lo Mbalasa ka Diolelo, tomba la wɔ l’olimu w’esambishelo, kana mbɔtɔnɛ la wɔ lo awui akina. Aha naka tamboshikikɛ kana tambɛnya ngandji kokaso anyaso wa ngandji asɔ, kete lâsɔ tambɔnyɔla pɛkato ya weke yakawatshe. Koko sho ngɛnangɛnaka kâmɛ l’andjelo wa l’olongo lo woho w’ɔnɛ vɔ wambotshika kɔlɔ yawɔ ko wambokalola nto le Jehowa.—Luka 15:7.
[Footnote]
a Kânga mbele akɛnamaka di’oko otshi w’akambo wa kɔlɔ wakatshanyemaka oma l’etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ akakaloyama l’ɔkɔngɔ wa nshi mɔtshi tsho l’etshumanelo, hatokoke mbuta lâsɔ ɔnɛ ɔsɔ kele ɛnyɛlɔ ka ndjela lo kɛnɛ kendana l’anto tshɛ watshanyema. Onto l’onto l’osembe ande. Anto amɔtshi wa kɔlɔ tatɛka mɛnya ndjatshumoya kawɔ yema tshitshɛ tsho l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbotshanya. Le akina, nshi efula mbetaka la ntondo k’anto ndjɛna ɔnɛ nde amboyâtshumoya. Koko, lo weho akɔ tshɛ, wanɛ wambokaloyama l’etshumanelo pombaka tɛnyisha djembetelo y’ɔnɛ vɔ wekɔ la lonyangu l’ɔtɔnɛ la lolango la Nzambi ndo ɔnɛ naka kokaka, vɔ pombaka mɛnya ɔnɛ akambo wa mɛtɛ mbele la shɛngiya l’awui awɔ tshɛ.—Etsha 26:20; 2 Koreto 7:11.
[Study Questions]
1. Ngande wakɛnya Afarisɛ ɔnɛ hawokana kɛtshi?
2, 3. Yeso akandalange nembetshiya lo mbuta ɔnɛ: “Nyendi ololo, nyewo edya k’Afarise” na?
4, 5. Lo woho akɔna ‘wakashishɔ’ enondo waki ɔna la lotshito?
6. Ele didjidji di’enondo waki ɔna la lotshito, ndo lande na?
7, 8. (a) Lo woho akɔna waki kombeya enondo w’ɔna la lotshito ngandji kôka ombutshi ɔnande? (b) Ngande wakatshikitana ɔna l’enondo la she?
9. Lembetshiya nganɛ wakafɔnɛ ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda l’ɔna l’enondo.
10. (a) Lande na kele dako di’ɔnɛ: “Ketshi kalangami aha ulambu” sunganaka na? (b) Lande na kele ekɔ kɔlɔ efula naka onto hokana kɛtshi na?
11, 12. Ngande wahemba papa ka lo wɛɛla wa Yeso kana yimba nde l’ɔnande l’enondo, ndo alembetshiya tshɛkɛta yakakambe la papa kakɔ y’ɔnɛ: “onanyo”?
13. Naa woho wakahembɔ wɛɛla wa Yeso la shashimoya tokonyaka lo sho ndjambola wembola akɔna watotshutshuya dia kana yimba na?
14. (a) Naka wambotɔlɔmba dia sho mbokana kɛtshi, ngande wakokaso kamba la dako diaki Paulo dia l’Efeso 5:1? (b) Naa kanyi ya wɛngɛngɛ yendana la kɛtshi katoka Nzambi yahombaso ntsha tshɛ dia minya na?
15. (a) Bonde kele ekɔ ohomba efula le dikumanyi dia vɔ monga la wɛdimo lo dikambo dia eokelo ka kɛtshi? (b) Kânga mbahawahombe minya akambo wa kɔlɔ washo, kakɔna kahomba dikumanyi ntsha la wolo tshɛ, ndo lande na?
16. (a) Kamba la Bible dia mɛnya nganɛ wakombola Jehowa l’otema ɔtɔi dia wanɛ wambonganɛ kalola le nde. (b) Ngande wakokaso mɛnya ɔnɛ ndo sho lawɔ mbangɛnangɛna okalwelo w’atshi wa pɛkato wamboyatshumoya na?
17. (a) Akatshama l’etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ ka l’eleko ka ntondo, ndo dako diakɔna diakasha Paulo ase etshumanelo kakɔ dia tɔ shidiya dikambo sɔ? (b) Lande na kele dako dia Paulo sɔ diakasungana, ndo ngande wakokaso kamba adiɔ ɛlɔ kɛnɛ? (Enda ndo lo kiombo ya lo lonya l’omi.)
18, 19. (a) Ngande wakɛnya Ase Kɔrɛtɔ ntondotondo ɔnɛ vɔ wakadihaka washo l’akambo wa kɔlɔ? (b) Ngande wakakoke ‘Satana mbahemɛ’ anto amɔtshi wa la Kɔrɛtɔ nɛ dia vɔ kombaoka kɛtshi na?
20. Lo woho akɔna wangɛnangɛna wanɛ wele l’olongo ndo wele la nkɛtɛ lam’ayatshumoya otshi w’akambo wa kɔlɔ na?
[Caption]
[Footnote]
[Caption]
[Questions]
[Caption]
[Caption]
Ɔna l’enondo kɔ̂ngɛnangɛna lam’akakalola kosɛnde
[Caption]
[Review]
Ovuswelo
◻ Ngande wakafɔnɛ ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda l’enondo w’ɔna la lotshito?
◻ Ngande waki kombeya enondo w’ɔna la lotshito ngandji kôka ombutshi ɔna?
◻ Lam’okoyaso Nzambi lo mbokana kɛtshi, awui ahende akɔna wotshikitanyi wahombaso mbewɔ?
◻ Ɛlɔ kɛnɛ, ngande wakokaso mbokana kɛtshi oko Nzambi?
[Caption]
[Box]
“NYUSHIKIKE NGANDJI KANYU LE NDI”