Lokombo Latɔla Otsha Lo Mbetawɔ Ka Mɛtɛ
MAMA kɛmɔtshi akatɛ Ɔmɛnyi wa Jehowa ate: “Nyu hanyetawɔ Yeso kâmɛ l’olambo wa dikila diande.” Pami kɛmɔtshi ndawɔ ate: “Nyu mbetanaka ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa, koko dimi lekɔ ɔmɛnyi wa Yeso.”
Kanyi y’ɔnɛ Ɛmɛnyi wa Jehowa hawetawɔ Yeso kana y’ɔnɛ hawoleke mbɔ̂sa la nɛmɔ yambekɔnɛ ahole tshɛ. Ko lende ele mɛtɛ l’awui asɔ tshɛ na?
Ekɔ mɛtɛ di’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjashaka efula lo lokombo la Nzambi, Jehowaa. Itamar, Ɔmɛnyi wa Jehowa wa la Brésil ekɔ lo mbohɔ ate: “Otshikitanu a woke efula wakatshama lo lɔsɛnɔ lami lam’akameye lokombo la Nzambi. Lam’akamaliadia mbala ka ntondo, aki oko wambomemula oma lo djɔ ya nyɔi. Lakakangisɔ lakamoke lokombo Jehowa ndo lɔ lakamunanda l’otema; lakananda asasa l’evɔ w’anima ami.” Koko nde ambokotsha ate: “Otema ami ndokɔlokɔka ngasɔ akɔ otsha le Yeso nde lawɔ.”
Eelo, Ɛmɛnyi wa Jehowa shihodiaka ɔnɛ dia kondja lɔsɛnɔ la pondjo, vɔ pombaka monga la mbetawɔ lo “lukumbu la On’a [Nzambi],” Yeso. (1 Joani 5:13) Ko etelo k’ɔnɛ ‘lo lokombo la Yeso’ alembetshiyatɔ na?
Lokombo la Yeso Alembetshiyalɔ Na?
L’Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ, kana lo “Daka di’Oyoyo,” sho tanaka ahole efula wofundami ɔnɛ “lo lokombo la Yeso.” Omalɔkɔ, tshɛkɛta “lokombo” yakambema lanɛ lo dikambo dia Yeso tanemaka mbala ndekana 80 lo Bible k’otondo, ndo oko mbala 30 paka lo dibuku di’Etsha nto. Akristo wa l’eleko ka ntondo wakabatizaka anto, wakâkɔnɔlaka, wakawaetshaka, wakatɛndɛka, wakasowaka lo lokombo la Yeso ndo wakalitombolaka.—Etsha 2:38; 3:16; 5:28; 9:14, 16; 19:17.
Lo ndjela diksiɔnɛrɛ dimɔtshi di’awui wa Bible, vɔ ndekaka kamba la tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimwami ɔnɛ “lokombo” lo Bible dia mbuta “dikambo di’awui tshɛ wendana alɔ, ɛnyɛlɔ oko: lowandji, lonto, dihole diele l’onto, woke woke ande, nkudu, lɔnɛnɛ, kâmɛ ndo akambo akina tshɛ wendana la lokombo lakɔ.” Omalɔkɔ, lokombo la Yeso mɛnyaka woke woke ande ndo lowandji l’efula lakawosha Jehowa Nzambi dia nde kotsha dombwelo diande. Yeso akate ndamɛ ate: “Wakambisha wulu tshe ndu l’ulungu ndu la kete.” (Mateu 28:18) L’ɔkɔngɔ wa Petero la Joani kɔnɔla kanga ekuse, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda wakawambola ɔnɛ: “Uma lu wulu akona, kana lu lukumbu lakona lakanyatshi dikambu ne?” Lam’akandoke ngasɔ, Petero akɛnya la dihonga tshɛ mbetawɔ kaki lande lo lowandji la nkudu kele la lokombo la Yeso lam’akandawatɛ ɔnɛ “Lu lukumbu la Jesu Kristu y’usi Nazareta, . . . ne dia lukumbu lone mbemadi untu one la ntundu kanyu.”—Etsha 3:1-10; 4:5-10.
Monga la Mbetawɔ le Yeso Kana le Kayisa?
Koko monga la mbetawɔ ka ngasɔ lo lokombo la Yeso kema dikambo dia tshitshɛ. Oko wakataditshi Yeso, ambeki ande ‘wayohetshama oma le wedja tshɛ l’ɔtɛ wa lokombo lande.’ (Mateu 24:9) Lande na na? Nɛ dia lokombo la Yeso mɛnyaka dihole diele la nde oko Owandji, Nkumekanga kakasɔnɛ Nzambi kahomba anto tshɛ nkusɛ adwe dia mɛnya ɔnɛ wekɔ la tshina di’ɛlɔmbwɛlɔ kande, dui diatona anto ntsha.—Osambu 2:1-7.
Ndo ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ wa lo nshi ya Yeso mbakatonaka nkusɛ Yeso adwe dia mbɔ̂lɛmbɛ. Vɔ wakate ɔnɛ: “Shu kema la khum’ekanga, paka Kayisa,” lo mbuta ngasɔ, vɔ wakakasha Ɔna Nzambi. (Joani 19:13-15) Lo dihole dia mbɔ̂lɛmbɛ, vɔ wakadje mbetawɔ kawɔ lo lokombo, lo nkudu, ndo lo lowandji la Kayisa la dikɛngisha. Vɔ wakɔshi ndo yɛdikɔ ya ndjaka Yeso woho wa vɔ mbeya nama ahole awɔ.—Joani 11:47-53.
Ɛnɔnyi kama l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ka Yeso, anto efula wakayataka ɔnɛ Akristo mbewɔ wakayongaka la lɔkɛwɔ lafɔna l’ewandji w’Ase Juda. Akristo asɔ wa l’ɛlɔmɔ wakadjaka mbetawɔ kawɔ lo nkudu la lo mandji ya Wedja ko wakayatambiyaka l’esanyi wa mandji yakɔ. Oko ɛnyɛlɔ, l’eleko ka 11, lam’akalɔngɔsɔla ɛtɛmwɛlɔ dia andɔshi w’ata wakahombaka koma asuda wa Kristo, kana andɔshi w’ata l’ekimanyielo ka waa falasa, “ɔkɛndɛ wa wanɛ wakatalɔmbɔlaka ata w’osembwe asɔ akayomɔka oma l’anya wa waa laikɛ ya lo Lokristokristo ko ndjoyala olimu w’ase ɛtɛmwɛlɔ wakakambemaka oma le Akristo wakalɔ̂ka ata l’ekimanyielo ka waa falasa yakɔ.” (The Oxford History of Christianity) Ɔkɔndɔ akɔ kotshaka ɔnɛ: Akristo efula wakatshu dia tɔlɔ la waa Mizilima dia tshungola dihole di’ekila waketawɔ kɛnɛ kakate papa l’Ɔrɔma ɔnɛ naka vɔ ndɔ ta dia ngasɔ, kete lâsɔ “vɔ wayɔtɔ la Nzambi sheke ndo ndjâshikikɛ dia monga la dihole lo paradiso.”
Amɔtshi mbeyaka sɛma ɔnɛ onto kokaka nama kɔlamelo yande otsha le Yeso ko ndjatambiya ndo l’akambo wa pɔlitikɛ, kana l’ata w’asa wedja la wedja. Vɔ mbeyaka fɔnya ɔnɛ ɔsɔ ekɔ olimu w’Okristo wa ndɔshana l’awui wa kɔlɔ oyadi lo dihole diakɔna diatshamawɔ, ndo dui sɔ mbakonyaka lo vɔ ndɔ otondo wa ta naka ohomba wekɔ. Ko onde, Akristo wa ntondo wakakanaka ngasɔ?
Jurunalɛ The Christian Century akate ɔnɛ: “Akristo wa ntondo kôkambaka olimu w’asɔlayi.” Yɔ nembetshiyaka ɔnɛ polo ndo l’ɔnɔnyi 170-180 T.D., ndoko djembetelo yɛnya ɔnɛ Akristo wakɔtɔ l’olimu w’asɔlayi. Ko sawo diakɔ kotshaka nto ɔnɛ: “Akristo wakayâkakitɔnaka yema yema la lomangemange lawɔ l’akambo w’ɔsɔlayi.”
Etombelo akɔna wakɛnama na? Sawo dimɔtshi diakatombe lo jurunalɛ yakɔ shɔ nembetshiyaka ɔnɛ: “Ondo ndoko ema kekina kakasowola Lokristo la mɛtɛ naka aha shambu yawɔ shɔ yakawokoyaka apanganu ya mbɔtɔka l’ata. Lo wedi ɔmɔtshi, Akristo asɔ wakadje mbetawɔ le Oshimbedi, kanga diki, koko lo wedi okina, l’otema ɔtɔi tshɛ, vɔ wakasukɛka ata wakalɔmaka lam’asa ɛtɛmwɛlɔ kana lam’asa wedja, ko dionga dia ngasɔ diakayofukutanyaka mbetawɔ.”
Tôkoya Akristo wa Ntondo Ɛlɔ Kɛnɛ
Onde Akristo wa nshi nyɛ kokaka mbokoya ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula kakasha Akristo wa ntondo? Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’eleko kɛnɛ wɛnyakɔ ɔnɛ vɔ kokaka mbaokoya. Lam’akandatɛkɛtaka diakiwɔ, Ofundji wa jurunalɛ Holocaust Educational Digest akɛnya ɔnɛ: “Ndoko lushi layotshɔ Ɛmɛnyi wa Jehowa lo ta. . . . Otondoyala ewandji wa l’andja ɔnɛ waki la mbetawɔ oko kakiwɔ, tshike [Ta dia Hende di’Andja w’Otondo] kɔ̂ndɔma.”
Sho kokaka mbuta ngasɔ ndo lo dikambo di’ata weke ka tomba, ɛnyɛlɔ oko nɛ dieke kâpandjola Irlande wa lo Nɔrdɛ. Ambeta kianda y’ɛnɔnyi, Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi akasambishaka lo luudu la luudu lo dihata (quartier) dimɔtshi di’Ase Asɔnyi l’osomba a woke wa Belfast. Lam’akeye pami kɛmɔtshi ɔnɛ Ɔmɛnyi ɔsɔ aki ntondo Oseka Mupɛ, nde akawoke dimbola ate: “Onde wɛ akasukɛka IRA [Armée républicaine irlandaise]?” Ɔmɛnyi akeye ɔnɛ pami kɛsɔ akakoke mbotshɛ kɔlɔ nɛ dia wâki mala monda l’okoma atatshu atodiaka Oseka Mupɛ ɔmɔtshi ko wêke kambotondja ma lo lokanu. Ko Ɔmɛnyi akokadimola ate: “Dimi kema Oseka Mupɛ nto. Dimi lekɔ Ɔmɛnyi wa Jehowa. Oko wemi Okristo wa mɛtɛ, hâkoke ndjaka onto pondjo, oyadi lɛɛta kana onto okina mbotumi.” Kam’akandoke ngasɔ, ɔtɛkɛtshi ande akashisha anya ande, ko nde lande ate: “Ndjaka onto bu dimɛna. Nyu nyekɔ lo kamba olimu w’ɔlɔlɔ mɛtɛ. Nyotetemale kamba olimu anyu.”
Kɛnɛ Kêlɛwɔ Monga la Mbetawɔ lo Lokombo la Yeso
Monga la mbetawɔ lo lokombo la Yeso aha paka onto tona mbɔtɔ l’ata kete amboshila. Monga la mbetawɔ lende kɛdikɛdi kitanyiya ɛlɛmbɛ tshɛ waki Kristo. Lâdiko dia lâsɔ, Yeso akate ate: “Naka nyu nyambutsha uku anyutelami, keti engenyi ami mbenyu,” ndo ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi kana dui dimɔtshi diatotɛnde ele dia sho “mbukana ngandji.” (Joani 15:14, 17) Ngandji tɔlɔmbaka dia sho ntshɛ anto akina ɔlɔlɔ. Tɔ shidiyaka akambo wa shɔnɔdi wendana la lokoho la demba, la nsɛnɔ y’anto kana akambo w’ɔtɛmwɛlɔ. Yeso akɛnya nganɛ wakoka dui sɔ ntshama.
Ase Juda wa lo nshi ya Yeso kombokanaka l’Ase Samariya kânga yema. Koko Yeso akasawola la omoto l’Ose Samariya, dui diakayokonyaka omoto ɔsɔ l’anto akina efula dia vɔ mbidja mbetawɔ kawɔ lo lokombo la Yeso. (Joani 4:39) Yeso akate nto ɔnɛ ambeki ande wayoyala ɛmɛnyi ande “la Jerusalema, lu Judiya tshe la Samariya edja ndu l’ekumelu ka kete.” (Etsha 1:8) Losango lande lasha anto lɔsɛnɔ takalɔahombe pembetɛ paka le Ase Juda. Diɔ diakɔ diakalɔmbwama Petero otsha le Kɔnɛliyo, owandji w’asuda w’Ase Rɔmɔ. Kânga mbakidiɔ kombetawɔmaka l’ɛlɛmbɛ di’Ose Juda membola onto laha Ose Juda, Nzambi akɛnya Petero ɔnɛ: “Tetaki nduku untu wati: Untu k’untu, kana kanga mindu.”—Etsha 10:28.
Lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso, Ɛmɛnyi wa Jehowa kimanyiyaka anto tshɛ la lolango lawɔ dia vɔ mbeya ɔnɛ tayokondja panda oma lo tshimbo ya Yeso, oyadi kânga vɔ tshikitana lawɔ lokoho la demba, ɔtɛmwɛlɔ, kana ekondjelo ka l’emunyi. Mbetawɔ kele lawɔ le Yeso mbasokoyaka dia vɔ ‘sanya lo sɛkɛ ɔnɛ Yeso kele Nkumadiɔndjɔ.’ (Romo 10:8, 9) Tambokɔlɔmba dia wɛ mbetawɔ ekimanyielo kakoshawɔ dia wɛ lawɔ mbeka lam’ambidja mbetawɔ lo lokombo la Yeso.
Lo mɛtɛ, lokombo la Yeso pombaka tosokoya dia sho monga la dilɛmiɛlɔ ndo l’okitanyiya. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “Adui tshe wakhusameli lukumbu la Jesu, wa l’ulungu, ndu wa wa ladiku dia kete, ndu wa wa la tshina dia kete; la dia nimi tshe yetawo vati: Jesu Kristu keli Khumadiondjo, ne dia lutumbu la [Nzambi] shi.” (Filipi 2:10, 11) Oyadi kânga lemba la woke l’anto wa lo nkɛtɛ k’otondo hawolange nɛmbɛɛ lowandji la Yeso, Bible tɛnyaka ɔnɛ etena kaya kasuke di’anto ntsha ngasɔ, ko naka hawotshe ɔsɔku kete wayodiakema. (2 Tesalonika 1:6-9) Omalɔkɔ, ɔnɛ ekɔ etena ka mbidja mbetawɔ lo lokombo la Yeso lo namaka ɛlɛmbɛ ande tshɛ.
[Footnote]
a Dia kondja elimbitshiyelo ekina, enda lo biukubuku Le nom divin qui demeure à jamais, yakatondja Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., lo 1984, lɛkɛ 28-31.
[Caption]
[Footnotes]
[Caption on page 6]
[Caption on page 6]
Miliyɔ y’anto yakadake ndo yakadiakema lo lokombo la Yeso
[Caption on page 7]
[Caption on page 7]
Yeso komonga la nkumbɛkumbɛ otsha le anto waki la lokoho lokina la demba. Ndo wɛ lawɔ?