Okundji aso lo diangɔ di’awomba
‘Sho tekɔ l’okundji ɔnɛ lo diangɔ di’awomba, ɔnɛ Nzambi mbatosha wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto koko aha sho shamɛ.’—2 KORETO 4:7.
1. Ngande wahomba ɛnyɛlɔ ka Yeso tokeketsha?
OHEMBA wa ntondo wakahomana la Yeso etena kakôkengaka Jehowa lanɛ la nkɛtɛ ele wɛɔdu w’anto. Ande woho wahomba tokeketsha ɛnyɛlɔ ka Yeso lakalame kɔlamelo yande lee! Ɔpɔstɔlɔ ate: “Nyu nyaketama dia dikambu diako, ne dia Kristu akanyusuwela, akanyutshikela djimbitelu, dia nyu mbuyela lu wanya andi.” (1 Petero 2:21) Lo mbetawɔ kengama yoho shɔ, Yeso akadje andja ɔnɛ otshumba. Nde akakeketsha ndo ambeki ande dia vɔ lawɔ mbidja andja ɔnɛ otshumba. (Etsha 4:13, 31; 9:27, 28; 14:3; 19:8) Ande ekeketshelo ka woke kakandawasha lo dako diande di’ekomelo lee! Nde akate ate: “Dimi lambunyutela akambu aso, dia nyu ndjala la ki l’utema ami. La kete, nyu la asui, keli nyongenengene! Dimi lambuleka wa la kete wulu.”—Joani 16:33.
2. Otshikitanyi la wodjima wa l’andj’ɔnɛ, naa osase wambotokondja?
2 Woho akɔ wâmɛ, l’ɔkɔngɔ w’ɔpɔstɔlɔ Paulo mɛnya otshikitanu wele lam’asa wodjima wakela ‘nzambi ka lo dikongɛ nɛ di’akambo’ la ‘osase wa lokumu l’ɔlɔlɔ la lotombo,’ nde akatɛkɛta dikambo di’olimu aso w’oshinga wolo ate: ‘Sho tekɔ l’okundji ɔnɛ lo diangɔ di’awomba, ɔnɛ Nzambi mbatosha wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto koko aha sho shamɛ. Tambohinama lo weho tshɛ, koko tatahinama nywɛ, aha sukasuka; tambokanana, kele tatahekɔ; tambosoyama, kele tatasɛkama; tambombama la nkɛtɛ, kele tatadiakema.’ (2 Koreto 4:4, 7-9) Kânga mbeso ‘alɔnga w’awomba’ wa wɛɔdu, Nzambi akatokenge la nyuma kande woho wa sho koka mbidja andja waki Satana otshumba lo pondjo.—Romo 8:35-39; 1 Koreto 15:57.
Isariyɛlɛ w’edjedja wambokengama
3. Ngande wakakɔndɔla Isaya yoho yakakengama wodja wa Juda?
3 Jehowa kengaka oyadi onto l’onto kana etondo wa wedja. Oko ɛnyɛlɔ, wodja w’Isariyɛlɛ wakangɔnɛ lam’akawetawɔ dia Jehowa mbokenga. Koko, l’ekomelo wodja ɔsɔ kondjonga la okitanyiya. Omalɔkɔ, Okengi wa wodja ɔsɔ akawodje ‘mananu.’ (Isaya 45:9) L’eleko k’enanɛi N.T.D., Isaya akatɛ Jehowa dia pɛkato ka woke kakatshe Isariyɛlɛ ate: “[Jehowa] li, we keli shesu. Diwumba mbesu, we keli ukingi. Shu tshe teli ulimu w’anya aye. . . . Ahuli asu w’amena tshe wambulana.” (Isaya 64:8-11) Isariyɛlɛ akakengama oko ɛngɔ kasungana paka dia nanyema.
4. Naa wɛɛla wakakambe la Jeremiya?
4 L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi lokama, lam’akasukana lushi la wokoyelo, Jehowa akatɛ Jeremiya dia mbɔsa oteka ɔmɔtshi wa diwomba ko nde ntshɔ la dikumanyi dimɔtshi dia la Jerusalɛma otsha l’Okidi wa Hinɔma, awotɛ ate: “Kuli uteka la ntundu ka wane wayutsho la ye. Kuwateli wati: [Jehowa] kanga lulimbilimbi kata ati: Okone dimi layula wudja one la usumba one uku atulaka ukingi puki edja ndu to hakieyi nduwana ntu.”—Jeremiya 19:10, 11.
5. Ngande waki woke woke w’elombwelo ka Jehowa le Isariyɛlɛ?
5 Lo 607 N.T.D., Nebukandinɛza akahandjola Jerusalɛma la tɛmpɛlɔ vwa ndo akatshu l’Ase Isariyɛlɛ wakake otsha la Babilɔna lo lɔhɔmbɔ. Koko, l’ɔkɔngɔ wa vɔ tshikala ɛnɔnyi 70 lo lɔhɔmbɔ, Ase Juda wanɛ wakayatshumoya wakakoke kalola dia ndjohika Jerusalɛma la tɛmpɛlɔ nto. (Jeremiya 25:11) Koko, oya l’eleko ka ntondo lo tena diaso nɛ, wodja ɔsɔ wakayɔsɛka Okengi wa Woke nto ndo wakayotshaka kɔlɔ koleki tshɛ l’okonda lo ndjaka Ɔna Nzambi. Lo 70 T.D., Nzambi akakambe la Rɔmɔ, Wodja Wakaleke Wolo l’Andja w’Otondo l’etena kɛsɔ, dia ndanya dikongɛ di’akambo di’Ase Juda, kâmɛ ndo Jerusalɛma la tɛmpɛlɔ. Wodja w’Isariyɛlɛ kokoka kengama nto pondjo l’anya wa Jehowa oko ɛngɔ ‘k’ekila ndo k’olangala.’a
Wodja ɔmɔtshi wa lo nyuma wambokengama
6, 7. (a) Ngande wakɔndɔla Paulo yoho yakakengama Isariyɛlɛ wa lo nyuma? (b) Naa lofulo tshɛtshɛ ‘l’alɔnga wa kɛtshi,’ ndo ngande wakawakengama?
6 Ase Juda wanɛ waketawɔ Yeso wakakengama oko etshina k’ase wodja w’oyoyo, mbut’ate ‘Isariyɛlɛ waki Nzambi’ wa lo nyuma. (Ngalatiya 6:16) Ɔnkɔnɛ, akasungana dia Paulo mbuta ɔnɛ: “Undi, ukingi a puki kema la wulu wa ntsha kene kalangandi la diwumba, dia nkinga puki ka nemo, ndu puki ku puki uma l’ukama otoi wa diwumba? . . . Kayututa na, naka [Nzambi], latulangaka ntenya kele kandi ndu tulimbitshiya wulu andi, akayala la memakana ka mamba le ditungatunga dia kele kandi diakatungama ne dia nanyema? Kayututa na, naka ndi mbetawoka ntenya ongonyi wa lutumbu landi lu ditungatunga dia ketshi, diakandatalongosodi ne dia lutumbu?”—Romo 9:21-23.
7 Yeso ɔnɛ lakolwama akayolembetshiya l’ɔkɔngɔ ɔnɛ ‘alɔnga asɔ wa kɛtshi’ wayonga 144000. (Enyelo 7:4; 14:1) Lam’ele Isariyɛlɛ wa l’emunyi kokotsha lofulo lɔsɔ, Jehowa akɛnya ndo ase wedja kɛtshi kande. (Romo 11:25, 26) Etshumanelo k’oyoyo k’Akristo kakahame esadi esadi. Lo ɛnɔnyi 30, lokumu l’ɔlɔlɔ ‘lakasambishama le ditongami tshɛ dia l’ɛse olongo.’ (Kolosai 1:23) Oma l’esambishelo kɛsɔ tshumanelo dia lo ngelo diakafulanɛ ndo diakalamemaka dimɛna.
8. Waa na wakakenge ntondo olui walɔmbɔla, ndo ngande wakahame olui ɔsɔ?
8 Yeso akalɔngɔsɔla apɔstɔlɔ 12 dia vɔ monga anto wa ntondo wakenga olui walɔmbɔla, awalowanya olimu vɔ l’ambeki ande akina. (Luka 8:1; 9:1, 2; 10:1, 2) Lo Pɛntɛkɔsta ka 33 T.D., etshumanelo k’Akristo kakashikikɛma, ndo l’etena kakasungana ‘apɔstɔlɔ la dikumanyi dia la Jerusalɛma’ wakayɔtɔka l’atei wa olui atɔ walɔmbɔla. Jakɔba, ɔnango Yeso, akalɔmbɔla losanganya l’ase olui walɔmbɔla l’etena k’otale efula kânga mbakinde komonga ɔpɔstɔlɔ. (Etsha 12:17; 15:2, 6, 13; 21:18) Eusebius, ombewi ɔmɔtshi w’ɛkɔndɔ, mbutaka ate apɔstɔlɔ wakayɔhɛnyahɛnyamaka efula ko vɔ ndjodiangana l’ahole akina. Anto amɔtshi wakayokotshama l’olui walɔmbɔla.
9. Naa ohamelo wa kɔlɔ wakatatshi Yeso ɔnɛ wayonga?
9 Oya l’ekomelo k’eleko ka ntondo, ‘Diabolo, otunyi’ akamɛ ‘monɛ kangaka’ l’atei w’ekitɔ wa ‘diolelo dia l’elongo’ wanɛ waki oko eponga. Yeso akatatshi ɔnɛ kangaka shɔ yayotshikala dia yɔ mbola kâmɛ l’eponga edja ndo l’etena ka dinela kayonga l’ekomelo ka ‘dikongɛ nɛ di’akambo.’ Oma lâsɔ, ‘anto w’ɔlɔlɔ wayongadima oko wonya lo diolelo dia Shɛwɔ.’ (Mateu 13:24, 25, 37-43) Etena kakɔna kayotshama dui sɔ na?
Woho wakengama Isariyɛlɛ wa Nzambi ɛlɔ kɛnɛ
10, 11. (a) Ngande watatetemala okengelo w’Isariyɛlɛ waki Nzambi wa nshi nyɛ? (b) Wetshelo akɔna waki Lokristokristo wotshikitanyi la w’Ambeki wa Bible?
10 Lo 1870, Charles Taze Russell akatshe olui w’ambeki wa Bible la Pittsburgh, Pennsylvania, l’États-Unis. Lo 1879 nde akamɛ tondja ngɔndɔ la ngɔndɔ periodikɛ kowelɛ ɛlɔ ɔnɛ Tshoto y’Etangelo. Ambeki asɔ wa Bible, oko akawawaelɛka nshi shɔ, wakɛnyi esadi eto ɔnɛ Lokristokristo aketsha wetshelo w’apanganu wahatumbi oma l’Afundelo, ɛnyɛlɔ oko: wetshelo w’ɔnɛ anima havu, wa lowenga la dja, wa purgatɔrio, wa Losanto l’Osato ndo wa batismu k’ana w’ashashi.
11 Dikambo diaki ohomba efula ko: anangi w’akambo wa mɛtɛ wele lo Bible asɔ wakayololaka wetshelo w’etshina wele lɔkɔ. Ɛnyɛlɔ oko, edimanyielo ka pɛkato oma l’olambo w’etshungwelo waki Yeso ndo wetshelo wa eolwelo dia monga la lɔsɛnɔ la pondjo lo paradiso ka wɔladi efula kayonga lanɛ la nkɛtɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi. Lâdiko di’akambo asɔ tshɛ, vɔ wakake epole ɔsɛkɛ l’oyindjelo waya suke wa lowandji la Jehowa Nzambi la l’Andja w’otondo. Ambeki wa Bible asɔ waki la mbetawɔ ɔnɛ Dɔmbɛlɔ dia Nkumadiɔndjɔ diayanga kadimɔma, dɔmbɛlɔ diata ɔnɛ: ‘Shɛso lele l’elongo, lokombo layɛ lakidiame. Diolelo diayɛ diaye. Lolango layɛ latshame la nkɛtɛ oko atshamalɔ l’olongo.’ (Mateu 6:9, 10) Vɔ wakakengama la nyuma k’ekila kaki Nzambi l’atei wa tshunda dia l’andja w’otondo di’Akristo wasɛna lo wɔladi ndo wokana ngandji.
12. Ngande wakayosholaka Ambeki wa Bible datɛ dimɔtshi di’ohomba?
12 L’ɔkɔngɔ wa vɔ sɛdingola Danyele tshapita 4 la pɔlɔfɛsi nkina dimɛna dimɛna, ambeki asɔ wa Bible waketawɔ ɔnɛ wôngelo waki Yeso oko Mɛsiya Nkumekanga waya suke. Vɔ wakayɛnaka dia ‘tena di’ase wedja’ diayokomɛ lo 1914. (Luka 21:24; Ezekiyele 21:26, 27) Ambeki wa Bible wakahamia olimu awɔ esadi eto, lo mbata elui w’ambeki wa Bible (wakayelamɛka l’ɔkɔngɔ ɔnɛ tshumanelo) l’États-Unis w’otondo. L’etatelo k’ɛnɔnyi wa 1900, olimu awɔ wa wetshelo wa Bible wakakome polo l’Erɔpɛ la l’Australie. Ɔlɔngɔswamelo w’ɔlɔlɔ wakayongaka ohomba.
13. Naa lotshungɔ lakakondja Ambeki wa Bible oma le lɛɛta, ndo naa olimu w’efula wakakambe ɔnɔmbɔdi wa ntondo wa la Société?
13 Dia Ambeki wa Bible mbeyama le lɛɛta, Zion’s Watch Tower Tract Society akafundama l’abuku wa lɛɛta lo 1884 l’États-Unis, ko biro wenda awui wa l’andja w’otondo la Pittsburgh, Pennsylvania. Anɔmbɔdi atɔ mbakakambaka oko Olui Walɔmbɔla, wɔnɛ wakendaka olimu w’esambishelo ka Diolelo dia Nzambi l’andja w’otondo. Charles T. Russell, ɔnɔmbɔdi wa ntondo wa la Société akafunde vɔlimɛ shamalo ya dibuku dielɛwɔ Études des Écritures ndo akasale nkɛndɔ efula dia tasambishaka. Nde akakimɔ nto lokema lande l’okundji wakandakondja la ntondo ka nde mimɛ mbeka Bible lo dikambo di’olimu wa Diolelo wa l’andja w’otondo. Lo 1916, lam’akalɔmaka Ta dia Woke l’Erɔpɛ, Ɔnangɛso Charles Russell laki l’ohetoheto w’efula l’olimu akavu lo lɔkɛndɔ lɔmɔtshi lakandatshe dia tasambishaka. Nde akakimɔ tshɛ kaki lande dia pamia esambishelo ka Diolelo diaki Nzambi.
14 Joseph F. Rutherford, ɔnɛ laki lo tshanda mɔtshi shushi lo wodja wa Missouri, akayokomaka ɔnɔmbɔdi. Lo menda woho wakinde kombokaka wɔma dia mamɛ akambo wa mɛtɛ, ewandji wa lo Lokristokristo kâmɛ l’ase pɔlitikɛ ‘wakadje ɛlɛmbɛ wa kashi.’ Lo Ngɔndɔ ka Samalo 21, 1918, wakande Ɔnangɛso Rutherford l’anto akina esambele wakalɔmbɔlaka Ambeki wa Bible ko vɔ mbâsɛkɛ ɛnɔnyi 10 kana 20 wa lokanu. Koko, Ambeki wa Bible wakalɔsha wolo. (Osambu 94:20; Filipi 1:7) Wakayatondjaka oma lo lokanu lo Ngɔndɔ ka Sato 26, 1919, ndo wakayɛnaka dia wakâmamatanyiyɛka awui wa kashi.b Ohemba ɔsɔ wakahomana lawɔ akâkenge dia vɔ ndeka monga la wolo wa mamɛ akambo wa mɛtɛ, lo ndjashikikɛ ɔnɛ l’ekimanyielo ka Jehowa vɔ wakatshe tshɛ dia mbidja otshumba lo ta dia lo nyuma diakawalɔka dia sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ kânga la ntondo ka wekamu w’oma le Babilɔna ka Woke. Ta diakɔ diekɔ lo tetemala polo ndo l’ɔnɔnyi 1999 ɔnɛ.—Ɛdika la Mateu, tshapita 23; Joani 8:38-47.
15. Lande na kele ɔnɔnyi 1931, aki ɔnɔnyi w’ohomba efula?
15 Lo ɛnɔnyi wa 1920 la wa 1930, akitami wa lo Isariyɛlɛ waki Nzambi wakatetemala la kengama l’ɛlɔmbwɛlɔ k’Okengi wa Woke. Osase w’oma l’Afundelo wakatama lo pɔlɔfɛsi wakahɛtɛ lo tombola Jehowa mbikaka epole ɔsɛkɛ lo Diolelo diaki Yeso Mɛsiya. Lo 1931, Ambeki wa Bible waketawɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ lokombo l’oyoyo l’Ɛmɛnyi wa Jehowa.—Isaya 43:10-12; Mateu 6:9, 10; 24:14.
16 ndo lo kiombo ya lo lɛkɛ 19. Etena kakɔna kakakoke lofulo l’anto 144000, ndo naa djembetelo yele laso lo dikambo sɔ?
16 Lo ɛnɔnyi wa 1930, akɛnama di’oko lofulo ‘l’anto wa kɔlamelo wakelamɛ ndo wakasɔnama’ 144000 lakakoke. (Enyelo 17:14; enda lo kiombo ya lo lɛkɛ 19.) Hateye akitami angana wakatshumanyema l’eleko ka ntondo ndo angana wakatombe oma l’atei wa ‘kangaka’ lo deko dia wodjima diakahangiyaka Lokristokristo l’apɔstazi ande wa woke. Koko l’andja w’otondo lo 1935, apandjudi 52465 l’atei w’apandjudi 56153, mbakale mapa la vinyɔ lo Eohwelo ka Nyɔi ka Yeso dia mɛnya ɔnɛ wekɔ l’elongamelo k’otsha l’olongo. Ko lokema la wanɛ wahatatshumanyema le nde otowotshɔ na?
‘Enda! lemba la woke’
17. Naa ohamelo wa diambo wakasalema lo 1935?
17 Lo losanganya lakasalema Ngɔndɔ ka Tanu 30 polo lo ka Samalo 3, 1935, lo Washington, l’États-Unis, Ɔnangɛso Rutherford akasha dako diakatshikala lo wɛɔngɔ w’anto diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Olui wa Woke.”c Olui ɔnɛ, ‘wahakoke ndoko onto mbadia,’ wakahombe mɛnama kana tomba sɛkɛ etena kakalange shila wodjelo wa tolembetelo le anto 144000 wakenga Isariyɛlɛ wa lo nyuma. Vɔ lawɔ wakahombe monga la mbetawɔ lo nkudu kele la ‘dikila di’Ɔn’ɔkɔkɔ,’ Yeso, dia tshungola anto ndo kambɛ Jehowa olimu w’ekila lo tɛmpɛlɔ kande dia mbɔ̂tɛmɔla. Lo tshɛ kawɔ, vɔ wakahombe ‘tomba ɛsɛnyu oma lo fɔnu ka woke’ dia kita Paradiso ka la nkɛtɛ lɛnɛ ‘ahatonga nyɔi nto.’ Ɛnɔnyi efula la ntondo ka losanganya lɔsɔ, wakatɛkɛta di’olui ɔsɔ oko olui wa Jɔnadaba.—Enyelo 7:9-17; 21:4; Jeremiya 35:10.
18. Lo weho akɔna waki ɔnɔnyi 1938 ɔnɔnyi w’ohomba efula?
18 Ɔnɔnyi 1938 aki ɔnɔnyi w’ohomba wakatokimanyiya dia mbeya tshikitanya elui ɛsɔ ehende. Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka Sato 15 la ya Ngɔndɔ ka Nɛi 1, 1938, lo Angɛlɛ, aki la tenyi pende dia wekelo diaki l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: ‘Ɛkɔkɔ Ande’ ndo akɛnya hwe dihole diele l’atshikadi w’akitami ndo dia anyawɔ, mbut’ate, olui wa woke. L’ɔkɔngɔ diko, numɛlɔ ka Ngɔndɔ ka Samalo 1 la 15 aki l’asawo wa wekelo wakatɛkɛta dia ‘Ɔlɔngɔswamelo,’ asawo wakɔsama oma l’Isaya 60:17. Wakatɛ tshumanelo tshɛ dia vɔ nɔmba Olui Walɔmbɔla dia sɔna ekambi l’etshumanelo l’etshumanelo dia pamia ɔlɔngɔswɛlɔ wa teokrasi waki Nzambi. Kɛsɔ mbakasale tshumanelo.
19 Ndo lo nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi. Naa akambo wɛnya ɔnɛ aya ndekana ɛnɔnyi 60 wambokɛma leeta lɔnɛ le ‘ɛkɔkɔ ekina’?
19 Alapɔlɔ wa lo Annuaire des Témoins de Jéhovah 1939, akate ɔnɛ: “Ambeki wa Kristo Yeso w’akitami weke la nkɛtɛ wambotshikala yema tshitshɛ, ndo lofulo lawɔ hadɛki nto pondjo. L’Afundelo, vɔ mbelamɛka ɔnɛ ‘atshikadi’ w’ana wa lo Siɔna, ɔlɔngɔswamelo waki Nzambi. (Enyelo 12:17) Kakianɛ, Nkumadiɔndjɔ ekɔ lo ndjatshumanyɛ ‘ɛkɔkɔ ande ekina,’ wanɛ wayokenga ‘lemba la woke.’ (Joani 10:16) Anto asɔ watshumanyema ɛlɔ kɛnɛ wekɔ wanyawɔ l’atshikadi wakamba kâmɛ la wɔ. Tatɛ oma k’etena kɛnɛ, lofulo la wanɛ wakenga ‘ɛkɔkɔ ekina’ layotadɛka edja ndo ‘lemba la woke’ lambotshumanyema.” Atshikadi w’akitami wakakengama dia kamba olimu w’otshumanyelo wa lemba la woke. Anto asɔ vɔ lawɔ pombaka kengama kakianɛ.d
20. Naa etshikitanu ɛmɔtshi wendana l’ɔlɔngɔswamelo wakatshama oma ko 1942?
20 Lo Ngɔndɔ ka Ntondo 1942, lam’akahelaka Ta dia Hende dia l’Andja w’Otondo, Joseph Rutherford akavu ko Nathan Knorr akayɔhɛnaka oko ɔnɔmbɔdi wa la Société. Sho mbohɔka ɔnɔmbɔdi wa sato wa la Société ɔsɔ woho w’anyanya nɛ dia nde akadihola kalasa ka teokrasi lo tshumanelo ndo Kalasa ka Ngiliyadɛ dia ndowanya waa misiɔnɛrɛ. Lo losanganya laki la Société l’ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi lakawɔtɔ lo 1944, nde akate ɔnɛ awui amɔtshi wa lo dibuku di’adjango diaki la Société wambotshikitanyema. Onto hayokoka sɔnama lo ndjela weshasha wakimɔnde koko lo ndjela lonyuma lande. Lo ɛnɔnyi 30 wakayele, lofulo l’apandjudi wa l’andja w’otondo lakadɛ oma lo 156299 polo lo 2179256. Lo 1971-75 etshikitanu ekina wakahombe ntshama lo kɛnɛ kendana l’ɔlɔngɔswamelo. Ɔnɔmbɔdi wa la Société kopombaka nto menda ɛkɛndɛkɛndɛlɔ k’olimu wa Diolelo l’andja w’otondo. Olui Walɔmbɔla, wakengɔnyaka ɔnɔmbɔdi, wakayokoma polo l’anto 18 w’akitami, koko wony’ɔnɛ suke la kahende ɔtɔi kawɔ wamboshidiya esakelo kawɔ ka lowango lanɛ la nkɛtɛ.
21. Kakɔna kakasha lemba la tshitshɛ l’ɛkɔkɔ akoka wa mbɔtɔ lo Diolelo?
21 Atshikadi wa lo lemba la tshitshɛ l’ɛkɔkɔ wakakengama l’edja k’ɛnɔnyi akumi w’ehemba. Vɔ wekɔ la dihonga, ndo ‘nyuma akayaetɛ ɔmɛnyi kâmɛ la nyuma kawɔ.’ Yeso akawatɛ ate: ‘Nyu nyekɔ wanɛ wakatshikala la mi l’ehemba ami. Dimi lambodja la nyu sheke, oko wakadje Papa la mi sheke dikambo dia diolelo, dia nyu mbeya ndɛ la nɔ lo mɛsa ami lo diolelo diami, ndo mbidjasɛ lo kiti dia nombosha nkumbo dikumi la hiende y’Isariyɛlɛ.’—Romo 8:16, 17; Luka 12:32; 22:28-30.
22, 23. Ngande wakengama lemba la tshitshɛ l’ɛkɔkɔ kâmɛ ndo ɛkɔkɔ ekina?
22 Lam’atakitakita lofulo l’atshikadi w’akitami wa nyuma lanɛ la nkɛtɛ, anangɛso wambotshunda wa l’atei wa lemba la woke nongolaka ɛkɛndɛ wa lo nyuma wa nama tshumanelo suke la tshɛ dia l’andja w’otondo. Ndo la ntondo k’atshikadi w’akitami wanɛ waya esombe shidiya esakelo kawɔ ka lowango lanɛ la nkɛtɛ, ewandji (sa·rimʹ) wa l’atei w’ɛkɔkɔ ekina wayolowanyema dia nɔmbɔla akambo oko olui w’ewandji la nkɛtɛ.—Ezekiyele 44:3; Isaya 32:1.
23 Lemba la tshitshɛ l’ɛkɔkɔ kâmɛ l’ɛkɔkɔ ekina wekɔ lo tetemala la kengama diangɔ dia nɛmɔ. (Joani 10:14-16) Oyadi elongamelo ka sɛna l’‘elongo w’eyoyo’ kana lo ‘nkɛtɛ k’oyoyo’ mbele laso, tetawɔ l’otema ɔtɔi dui nɛ diatɔlɔmba Jehowa: “Nyongenengene, nyuyali la ongenongeno wa pundju, ne dia kene kayangami ntunga. Enda, dimi lutsha ntunga Jerusalema, usumba w’ongenongeno, la antu awo, antu w’ongenongeno.” (Isaya 65:17, 18) Sho akanga a wɛɔdu, nyɛsɔ tokambake nshi tshɛ la ndjakitshakitsha, tokengami la ‘wolo woleki wɔnɛ wokongaka l’onto’—nkudu ka nyuma k’ekila kaki Nzambi!—2 Koreto 4:7; Joani 16:13.
Yita sango mɔtshi ya l’Atɛna, osomba wa lo Ngirika, akate ɔnkɔnɛ lo kɛnɛ kendana l’owandji w’oyoyo wêke kasɔnama wa l’Ɛklɛsiya w’Ɔrtɔdɔksɛ wa la Ngirika: “Nde mbɔsamaka oko dikɛndji dia wɔladi. Koko ndjaka wɛ mboka kɛnɛ katande paka wate ɔsɔ ekɔ owandji w’alembe layalɔngɔsɔla otsha lo ta.”
Lam’akawatshaka dambo di’Eohwelo ka Mariya Virgo, dambo diakahomana ndo la fɛtɛ k’alembe w’Ase Ngirika, evɛkɛ Christodoulos akate ate: “Sho tekɔ suke dia mbitshola akila ndo sala elambo naka ekɔ ohomba. L’ɔtɛmwɛlɔ aso, sho nɔmbaka dia wɔladi monga . . . Koko, sho tshɔkɔlaka bɔngɛ di’ekila etena kɛnaso ɔnɛ dikambo sɔ diekɔ ohomba.”
Lo 1970, lam’akawashaka ambeki wa lo kalasa ka Ngiliyadɛ apɔlɔmɛ, Frederick Franz, ɔnɛ laki ɔnɔmbɔdi wahɔnyi wa la Société l’etena kɛsɔ, akatɛ ambeki wa lo kalasa kakɔ waki vɔ tshɛ l’atei w’ɛkɔkɔ ekina wele l’elongamelo ka la nkɛtɛ ɔnɛ vɔ kokaka batiza onto layata ɔnɛ otshikadi w’akitami mbende. Onde dui sɔ diakakoke ntshama? Nde akalembetshiya ɔnɛ Joani Obatizanyi aki ɔtɔi ɔmɔtshi wa l’atei w’ɛkɔkɔ ekina, koko nde akabatiza Yeso ndo apɔstɔlɔ amɔtshi. L’ɔkɔngɔ diko ko nde ndjombola dia kana atshikadi wakakoke mbelamɛ nto. Nde akate ate: “Ndoko onto lakakoke kotshama kana mbelamɛ nto! Leeta lɔsɔ lakashile la komɛ lo 1931-35! Ndoko lakakoke kotshama nto. Ko naa anto w’eyoyo walɛ mapa ndo wanɔ vinyɔ lo dambo dia Eohwelo na? Naka vɔ wekɔ l’atei w’atshikadi, kete ɔhɛnamelo mbasalema! Ndoko anto wakakotshama l’ɔnɔngɔ w’akitami, koko ɔhɛnamelo salemaka naka otshikadi ɔmɔtshi ambɔkɔ l’ohemba.”
[Footnotes]
a Tewoya ase Lokristokristo w’ehedia, wanɛ wele didjidji di’Isariyɛlɛ w’edjedja, ɔnɛ ngasɔ mbayowalanya Jehowa.—1 Petero 4:17, 18.
b Manton, shushi ya la Rɔmɔ y’Oseka Mupɛ, ɔnɛ lakatone tondja Ambeki wa Bible oma lo lokanu ɔnɛ paka vɔ mbowosha akuta, akayondamaka nɛ dia nde akalongola kɔta mishiku.
c Les Écritures grecques chrétiennes — Traduction du monde nouveau, kɛnɛ kakashile kadimwama lo 1950, akɛnyi dia etelo k’ɔnɛ ‘lemba la woke’ mbele okadimwelo wa dimɛna wa tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yakasambiyama.
d Lo 1938, lofulo l’anto wakɔtɔ lo losanganya la Eohwelo l’andja w’otondo aki 73420, ko anto 39225—mbut’ate %53 ya wanɛ waki lo losanganya lɔsɔ—wakale mapa ndo wakanɔ vinyɔ. Lo 1998 lofulo la wanɛ wakɔtɔ lakakomɛ 13896312 ndo paka anto 8756 ato mbakale mapa ndo mbakanɔ vinyɔ, yɛdikɔ ya l’atei atei ya l’ɛse ka onto 1 lo tshumanelo 10.
14. Ngande wakalɔ J. F. Rutherford ‘ta dia dimɛna’? (2 Timote 4:7)
[Caption]
[Footnotes]
[Caption on page 29]
[Review on page 29]
Onde wɛ akohɔ?
◻ Lo mbetawɔ kengama oma le She, ngande wakonge Yeso Ɛnyɛlɔ kaso?
◻ Naa okengelo wakasalema l’Isariyɛlɛ w’edjedja?
◻ Ngande wakengama ‘Isariyɛlɛ waki Nzambi’ polo nd’ɛlɔ kɛnɛ?
◻ L’oyango akɔna wakakengama ‘ɛkɔkɔ ekina’?
[Caption]
[Questions]
[Caption on page 28]
[Box on page 28]
Okengêlo okina lo lokristokristo
[Caption on page 29]
[Box on page 29]
“Ndoko wanɛ wakakotshama nto”
[Caption on page 25]
[Caption on page 25]
Nde woho wɔsaso olimu aso la nɛmɔ lee!
[Caption on page 26]
[Caption on page 26]
Isariyɛlɛ w’edjedja akayala oko vakawaka yakawahombe mbola