Elambo wangɛnyangɛnya Nzambi
‘Ɔlɔmbɛdi tshɛ wa lâdiko akasɔnama dia nambola weshasha ndo elambo.’—HEBERU 8:3.
1. Bonde konga anto l’ohomba w’ekimanyielo kaki Nzambi?
ALFRED Edersheim, nomb’ewo kɛmɔtshi k’ɛkɔndɔ wa lo Bible akate ate: “Mɛnamaka di’onto ‘akotɔ’ la mposa ka nambola olambo oko wende la mposa ka sala dɔmbɛlɔ; ɔnɛ lakimɔ olambo mɛnyaka kɛnɛ kakanyiyande dikambo diande ndamɛ, dikambo di’anto akina, ndo dikambo diaki Nzambi.” Tatɛ oma l’etena kakɔtɔ pɛkato l’andja ɔnɛ, tɔ kakela onto pâ katongaka l’onto lambokongola onongo ɔmɔtshi, tɔ akanganya onto la Nzambi, ndo onto akahombe ekimanyielo. Onto ekɔ la mposa ka tshungɔ oma l’akambo asɔ. Mbokɛmaka mɛtɛ hwe bonde katongaka anto l’ohomba w’ekimanyielo ka Nzambi, naka hawoyeya kɛnɛ ka ntsha.—Romo 5:12.
2. Ɛkɔndɔ akɔna wa lo Bible watɛkɛta dikambo di’elambo wa ntondo wakawalambolaka Nzambi?
2 Ɔkɔndɔ wa ntondo wa lo Bible watɛkɛta dikambo di’elambo wakawalambola Nzambi mendanaka la Kɛna nde la Abɛlɛ. Sho mbadiaka ɔnɛ: “Lam’aketi nshi motshi, Kena akalambula [Jehowa] elua uma l’ekambo. Ndu Abele akalambula [Jehowa] nundu di’ana wa nyama a wata uma lu dungalunga diandi.” (Etatelu 4:3, 4) Oma lâsɔ, sho tanaka ɔkɔndɔ wa Nɔa, ɔnɛ lele Nzambi akokokɛ oma lo Mvula k’Elola kakadiake lɔlɔnga la kɔlɔ la lo nshi yande, ndo dikambo sɔ akayotshutshuyaka Nɔa dia nde nambola Jehowa ‘elambo wa lotshumba lâdiko dia elambwelo.’ (Etatelu 8:20) Mbala efula, Abarahama, ɔnɛ laki okambi ndo ɔngɛnyi wa kɔlamelo waki Nzambi akatshutshuyama oma l’alaka ndo ɛtshɔkɔ waki Nzambi wakandalongola dia ‘mpika elambwelo ndo kiɔlɛ lokombo la Jehowa.’ (Etatelu 12:8; 13:3, 4, 18) L’ɔkɔngɔ diko, mbetawɔ k’Abarahama kakayodjamanaka l’ohemba woleki wolo lam’akɔlɔmbɛ Jehowa dia mbôlambola ɔnande Isaka oko olambo wa lotshumba. (Etatelu 22:1-14) Ɛkɔndɔ ɛsɔ kânga mbewɔ tomondo, vɔ tolembetshiyaka akambo efula lo kɛnɛ kendana l’elambo, oko wayangaso diɛna.
3. Elambo waki l’ohomba akɔna l’ɔtɛmwɛlɔ?
3 Oma l’ɛkɔndɔ ɛsɔ ndo ekina wa lo Bible, mɛnamaka hwe dia nambola weho ɛmɔtshi w’elambo aki dikambo di’ohomba efula l’atei w’ɔtɛmwɛlɔ edja efula la ntondo ka Jehowa ndjokimɔ ɛlɛmbɛ wa shikaa wendana la dikambo sɔ. Lo dikambo sɔ, dibuku dimɔtshi nembetshiyaka tshɛkɛta “olambo” oko “tshelo ya l’ɔtɛmwɛlɔ yele onto nambolaka jambizambi mɔtshi ɛngɔ dia monga la diokanelo la nde, kokɛ diokanelo diakɔ kana nɔngɔsɔla diokanelo diele lam’asa onto l’ɛngɔ kɔsande ɔnɛ kekɔ ekila lo washo ande.” Koko dikambo sɔ monyiyaka wembola ɛmɔtshi w’ohomba efula wakoka kotola yambalo yaso, oko: Bonde kele elambo wekɔ ohomba l’ɔtɛmwɛlɔ? Weho akɔna w’elambo wetawɔma le Nzambi? Ndo weho w’elambo wakawakimɔka nshi ya ntondo wekɔ la kitshimudi yakɔna le so ɛlɔ kɛnɛ?
Bonde kele elambo wakikɔ ohomba?
4. Etombelo akɔna wakonge lam’akatshe Adama nde la Eva pɛkato?
4 Lam’akatshe Adama pɛkato, nde akakîtshe l’okonda. Woho wakandɔshi olowa w’oma l’otamba w’ewo k’akambo w’ɔlɔlɔ ndo akambo wa kɔlɔ ko ndɛ mɛnyaka dia nde akahindola l’okonda. Dilanya diakaye oma l’ohedia wakinde ko nyɔi, oko wakadilembetshiya Nzambi lo mbuta ate: “Lushi layuyole, we ayuvo.” (Etatelu 2:17) L’ɔkɔngɔ diko, Adama la Eva wakayokondjaka difuto dia pɛkato, mbut’ate wakayovɔka.—Etatelu 3:19; 5:3-5.
5. Bonde kakɔshi Jehowa yɛdikɔ dikambo di’ana w’Adama, ndo kakɔna kakandatshe lo dikambo diawɔ?
5 Ko kayotota dikambo di’ana waki Adama na? Lam’ele vɔ wakahowɔ pɛkato ndo demba diele kema kokele oma le Adama, vɔ lawɔ wakangana la Nzambi, vɔ komonga nto l’elongamelo ndo wakafundamɛ nyɔi oko wakavu pami la womoto la ntondo. (Romo 5:14) Koko, Jehowa bu tsho Nzambi ka losembwe ndo ka nkudu, nde ekɔ ntondotondo Nzambi ka ngandji. (1 Joani 4:8, 16) Ɔnkɔnɛ, nde akɔshi yɛdikɔ ntondo ya nɔngɔsɔla dikambo sɔ. L’ɔkɔngɔ wa mbuta ɔnɛ ‘difuto dia pɛkato ele nyɔi,’ Bible mbutaka nto ɔnɛ ‘kele woshasha wa Nzambi ele lɔsɛnɔ la pondjo oma le Yeso Kristo Nkumɛso.’—Romo 6:23.
6. Naa lolango laki Jehowa lo kɛnɛ kendana la mpokoso kakaye oma lo pɛkato kaki Adama?
6 Kɛnɛ kakayotsha Jehowa Nzambi l’ɔkɔngɔ di’anto kondja woshasha ɔsɔ, ele nde akalɔngɔsɔla ɛngɔ kɛmɔtshi kakahombe komba kɛnɛ kakashisha Adama oma l’ohedia wakinde. Lo Hɛbɛru, ondo tshɛkɛta ka·pharʹ nembetshiyaka ntondotondo, “komba” kana “minya,” ndo yɔ kadimɔmaka nto ɔnɛ “ngɛla.”a L’ɛtɛkɛta ekina, Jehowa akakimɔ ɛngɔ kɛmɔtshi kakakoke komba pɛkato kakatahowɔ oma le Adama ndo minya mpokoso k’oma lo pɛkato kakɔ dia kele wanɛ wayasunganya la woshasha ɔsɔ monga la diaso dia tshungɔ oma lo pɛkato la nyɔi.—Romo 8:21.
7. (a) Elongamelo kakɔna kakonge oma lo mananu kakadje Nzambi Satana? (b) Oshinga akɔna wakahombe futama di’anto tshungɔ oma lo pɛkato la nyɔi?
7 Elongamelo ka tshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ la pɛkato la nyɔi kakashikikɛma yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa pami la womoto la ntondo sala pɛkato. Lam’akandadjaka olui ɔnɛ waki didjidji dia Satana mananu, Jehowa akate ate: “Dimi layodja lohetsho lam’asayɛ la womoto, ndo lam’asa tokanula tayɛ la tokanula tande. Nde ayokomimola l’ɔtɛ ko wɛ ayowolumata l’etshindji.” (Etatelo 3:15, NW) Oma l’ɛtɛkɛta wa lo prɔfɛsiya kɛsɔ, mbakadihɔ mboka k’elongamelo le wanɛ tshɛ wakahombe monga la mbetawɔ lo daka sɔ. Koko aki oshinga ɔmɔtshi wakahombama futama dia vɔ tshungɔ oma lo pɛkato la nyɔi. Lɔtɔngɔ lakalakema takalahombe ndja tsho ko tatɛ ndanya Satana; koko Lɔtɔngɔ lakahombe ntondo numatama l’etshindji, mbut’ate ndjakema, koko aha lo pondjo.
8. (a) Bonde kakawayokaka Kɛna ɔkɔngɔ? (b) Lande na kaketawɔma olambo waki Abɛlɛ lo washo waki Nzambi?
8 Aha la tamu, Adama la Eva wakakanyiyaka efula lo dikambo dia ɔnɛ lakahombe monga Lɔtɔngɔ lɔsɔ lakalakema. Lam’akote Eva Kɛna, ɔnande l’enondo, nde akate ate: “Dimi lambuta ona pami uma lu ekimanyelu ka [Jehowa].” (Etatelu 4:1) Ondo nde akafɔnyaka di’ɔnande ɔsɔ mbakahombe monga Lɔtɔngɔ lɔsɔ. Koko, oyadi kânga nde akafɔnyaka ngasɔ kana kema, akɛnama dia Kɛna ndo olambo wakinde kombetawɔma le Jehowa. Koko, Abɛlɛ w’ɔnango akɛnya mbetawɔ kande lo daka diaki Nzambi ndo akatshutshuyama dia nambola Jehowa ɛsɔngɔ ɛmɔtshi wa nondo w’oma lo dongalonga diande. Sho mbadiaka lo dikambo diande ɔnɛ: “Dia mbetawo, mbakalambula Abele [Nzambi] ulambu wuleki wa Kena ololo. Lu dikambu so mbakawawuti vati: Untu ololo, kendi.”—Heberu 11:4.
9. (a) Abɛlɛ aki la mbetawɔ lo dikambo diakɔna, ndo ngande wakandakiɛnya? (b) Kakɔna kakakotsha olambo waki Abɛlɛ?
9 Mbetawɔ kaki Abɛlɛ komonga mbetawɔ ka mbeyaka tsho ɔnɛ Nzambi ekɔ, woho wa mbetawɔ kaki ndo la Kɛna. Abɛlɛ aki la mbetawɔ lo daka diaki Nzambi diendana la Lɔtɔngɔ lakahombe mbela akanga wa kɔlamelo panda. Vɔ kombosholɛ woho wakahombe kotshama dikambo diakɔ, koko daka diaki Nzambi diakakimanyiya Abɛlɛ dia nde mbeya ɔnɛ onto ɔmɔtshi akahombe numatama l’etshindji. Eelo, ondo nde aki l’eshikikelo dia dikila diakahombe tshulɔ nɛ dia ɔsɔ mbele kɛnɛ kalemetshiya mɛtɛ nambola olambo. Abɛlɛ akalambola ɛngɔ kele la lɔsɛnɔ ndo la dikila le ɔnɛ lele Kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ, oko djembetelo ya mɛnya mposa k’efula kaki la nde dia mɛna ekotshamelo ka daka diaki Jehowa. Yoho yakandɛnya mbetawɔ kande shɔ mbakatshutshuya Jehowa dia mbetawɔ olambo waki Abɛlɛ, ndo lo yɛdikɔ mɔtshi, dikambo sɔ diakɛnya kɛnɛ kelɛwɔ olambo mbut’ate ehomɔ kakoka akanga wa pɛkato ndjasukanya otsha le Nzambi ndo mbetawɔma oma le nde.—Etatelu 4:4; Heberu 11:1, 6.
10. Ngande wakɛnama kitshimudi y’ɛlɛmbɛ hwe oma lo woho wakalɔmbɛ Jehowa Abarahama dia mbolambola Isaka?
10 Djembetelo ya kitshimudi y’olambo akɛnyama hwe etena kakalɔmbɛ Jehowa Abarahama dia mbolambola ɔnande Isaka oko olambo wa lotshumba. Kânga mbakinde konambola ɔnande, tshelo shɔ yakɛnya kɛnɛ kakahombe Jehowa ndjosala ndamɛ l’ɔkɔngɔ, mbut’ate, nambola Ɔnande ɛtɔi lakandote oko olambo woleki woke dia kotsha lolango Lande lo kɛnɛ kendana l’anto. (Joani 3:16) L’ekimanyielo k’elambo ndo weshasha wakakimɔmaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, Jehowa akasha ɛnyɛlɔ ka prɔfɛsiya dia mbetsha wodja ande wakandasɔnɛ kɛnɛ kakawahombe sala dia nongola edimanyielo ka pɛkato yawɔ ndo keketsha elongamelo kawɔ kendana la panda. Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma l’akambo asɔ na?
Elambo wetawɔma le Jehowa
11. Naa weho w’elambo ehende wakalambolaka ɔlɔmbɛdi wa lâdiko wa l’Isariyɛlɛ w’edjedja, ndo waki l’eyango akɔna?
11 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: ‘Ɔlɔmbɛdi tshɛ wa lâdiko akasɔnama dia nambola weshasha ndo elambo.’ (Heberu 8:3) Tolembete dia Paulo kahanyaka elambo wakalambolaka ɔlɔmbɛdi wa lâdiko l’Isariɛlɛ w’edjedja l’elui ehende, mbut’ate, ‘weshasha,’ la ‘elambo,’ kana ‘elambo wa pɛkato.’ (Heberu 5:1) Mbala efula, anto kimɔka weshasha dia mɛnya ngandji ndo lowando lawɔ, dia mbɔtɔ lɔngɛnyi l’onto, kana dia mbetawɔma kana mpomɔ lokolo l’ɔlɔ oma le onto. (Etatelu 32:20; Tukedi 18:16) Yoho yakɔ yamɛ mbaki elambo efula wakakimɔmaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ wakɔsamaka oko “weshasha” mbakakimɔka anto le Nzambi dia mbetawɔma le nde kana mpomɔ lokolo l’ɔlɔ oma le nde.b Etena kakasekɔmaka Ɛlɛmbɛ, onto lakasekolaka, akahombaka nɔngɔsɔla dikambo sɔ, ndo dia nde kondja edimanyielo, nde akahombaka nambola ‘elambo wa pɛkato.’ Abuku atanu wa ntondo wa lo Bible, djekoleko, Etumbelu, Akambu w’Asi Lewi, ndo Walelu, tolembetshiyaka akambo efula lo kɛnɛ kendana la weho w’elambo ndo weshasha wakakimɔmaka. Kânga mende wolo sho kimɛ tokambokambo takasalemaka lo kɛnɛ kendana l’elambo la weshasha tshɛ l’ɔtɛ, ekɔ akambo amɔtshi w’ohomba efula wendana la weho w’elambo wotshikitanyi wakakimɔmaka wele ekɔ ohomba sho mbâsɛdingola.
12. Lo Bible, ahole akɔna wakokaso tana akambo wendana l’elambo ndo la weshasha wakakimɔmaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ?
12 Sho kokaka mɛna di’Akambo w’Asi Lewi tshapita 1 polo 7, kɔndɔlaka l’ɔm’ɔmɔ weho w’elambo etanu wotshikitanyi: olambo wa lotshumba, olambo wa shima, olambo wa diokanelo, olambo wa pɛkato, ndo olambo w’onongo, kânga mbele ɛmɔtshi wakakimɔmaka mbala ɔtɔi. Tolembete nto dia elambo ɛsɔ kɔndɔmaka mbala hiende hiende lo totshapita takɔ, ndo olambo l’olambo wekɔ l’oyango wotshikitanyi: ntondotondo, Akambu w’Asi Lewi 1:2 polo Lew. 6:7, kɔndɔlaka kɛnɛ kakahombamaka nambɔma lâdiko w’elambwelo, ndo mbala ka hende, Akambu w’Asi Lewi 6:8 polo Lew. 7:36, mɛnyaka tenyi di’elambo diakakitshamaka lânde dikambo di’ɛlɔmbɛdi ndo dikambo di’ɔnɛ lakakimɔka olambo. Ndo nto, lo dibuku dia Walelu tshapita 28 la 29, sho tanaka ekongelo kɛmɔtshi kɛnya hwe, elambo akɔna wakahombamaka nambɔma lo lushi la lushi, lo lomingu la lomingu, lo ngɔndɔ la ngɔndɔ, ndo l’afɛstɔ wakasalemaka ɔnɔnyi l’ɔnɔnyi.
13. Kɔndɔla nganɛ wakasalemaka weshasha wa la lolango wakawalambolaka Nzambi.
13 L’atei w’elambo wakakimɔka anto la lolango lawɔ oko weshasha kana dia ndjasukanya le Nzambi dia mbetawɔma le nde mbaki ndo elambo wa lotshumba, elambo wa shima, ndo elambo wa diokanelo. Nomb’ewo mɔtshi mbutaka dia tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimɔmi ɔnɛ “olambo wa lotshumba” nembetshiyaka “olambo wa wodiyelo” kana “wodiyelo w’olambo.” Elembetshiyelo kɛsɔ kekɔ kawɔ nɛ dia l’olambo wa lotshumba, wakahombaka ndjaka nyama ndo kitshumba lâdiko di’elambwelo ko diɔwɔ dia dimɛna, kana opumu wa dimɛna efula wakadɛka otsha le Nzambi l’olongo. Otshikitanu wa woke waki lam’asa olambo wa lotshumba l’elambo ekina, ele l’ɔkɔngɔ wa vɔ mbɔlɔya apɔpɔ wa dikila dia nyama kakɔ l’emamu w’elambwelo, vɔ wakɔsaka nyama kɛsɔ la tshondo ko kitshumba dia kilambola Nzambi. Ɛlɔmbɛdi “[wakakitshumbaka tshɛ lâdiko w’elambwelo], uku ulambu wa lutshumba, ulambu wa nambula lu dja, dia ndjala diowo dia ngenyangenya [Jehowa].”—Akambu w’Asi Lewi 1:3, 4, 9; Etatelu 8:21.
14. Ngande wakawalambolaka olambo wa shima?
14 Akambu w’Asi Lewi tshapita 2 kɔndɔlaka dikambo di’olambo wa shima. Ɔsɔ aki olambo wa la lolango wakakimɔka onto shima ka dimɛna, ndo mbala efula wakakisɔhanyaka l’esɔ, kana la ntshɔ y’opumu. “[Ɔlɔmbɛdi] kose diwambu too dia shima ka pudipudi uma loko la iso, kame la totsho tawo tshe. Ku olombedi ayukitshumba uku etenyi kato k’euhwelu ladiku di’[elambwelo], ulambu wa nambula lu dja, dia ndjala diowo dia ngenyangenya [Jehowa].” (Akambu w’Asi Lewi 2:2) Tshɔ aki ɛngɔ kɛmɔtshi l’atei wa diangɔ di’ekila diakawasɔhanyaka dia tshumba lâdiko di’elambwelo ndo lo tɛmpɛlɔ. (Etumbelu 30:34-36) Nkumekanga Davidi akohɔka dikambo sɔ lam’akandate ate: “Dombelo diami diayali uku ulambu wa lutshumba la ntundu kaye, ndu edielu ka anya ami uku ulambu wa dikolo.”—Osambu 141:2.
15. Olambo wa diokanelo waki l’oyango akɔna?
15 Olambo okina wa la lolango wakakimɔmaka aki olambo wa diokanelo, wɔkɔndɔdiwɔ l’Akambu w’Asi Lewi tshapita 3. Tshɛkɛta shɔ kokaka kadimwama nto ɔnɛ “olambo wa wɔladi.” Lo Hɛbɛru, tshɛkɛta “wɔladi” nembetshiyaka akambo efula, koko aha tsho tshungɔ oma l’ata kana oma l’efukutanu. Dibuku Studies in the Mosaic Institutions (Wekelo wa Ditshelo dia lo Nshi ya Mɔsɛ) mbutaka dia, lo “Bible, tshɛkɛta “wɔladi” nembetshiyaka nto eongelo kana diɔtɔnganelo dia wɔladi la Nzambi, ɔngɔnyi, ndo ɔngɛnɔngɛnɔ.” Ɔnkɔnɛ, elambo wa diokanelo wakakimɔmaka, aha dia kokɛ wɔladi wele lam’asa onto la Nzambi, oko wate kana onto lalanga tutsha nkɛlɛ kande, koko wakalambɔmaka dia mɛnya lowando, kana ngɛnangɛna la eongelo ka wɔladi kele lam’asa Nzambi l’anto wetawɔma le nde. Ɛlɔmbɛdi la ɔnɛ lakakimɔka olambo wakalɛka olambo ɔsɔ l’ɔkɔngɔ wa vɔ nambola Jehowa dikila la wata wa nyama kɛsɔ. (Akambu w’Asi Lewi 3:17; 7:16-21; 19:5-8) Lo yoho ya dimɛna efula ndo ya didjidji shɔ mbaki ɔnɛ lakakimɔka olambo, ɛlɔmbɛdi, ndo Jehowa Nzambi wakasangaka lonya lo dambo sɔ, lo mɛnya diokanelo dia wɔladi diele lam’asawɔ.
16. (a) Olambo wa pɛkato ndo olambo w’onongo waki l’oyango akɔna? (b) Ngande wotshikitanyi elambo ɛsɔ l’olambo wa lotshumba?
16 L’atei w’elambo wakakimɔmaka dia nyanga edimanyelo ka pɛkato kana dia mbɛdiama oma l’ohindwelo w’Ɛlɛmbɛ mbaki ndo olambo wa pɛkato ndo olambo w’onongo. Kânga mbakahombamaka nto di’elambo ɛsɔ tshumbama lâdiko w’elambwelo, vɔ wakatshikitanaka l’olambo wa lotshumba lo woho wele vɔ konambɔmaka la tshondo le Nzambi, koko paka wata la tenyi dimɔtshi to. Nyama kina yakatshikalaka yakatɔlamaka l’andja wa pango kana mbala mɔtshi wakashaka ɛlɔmbɛdi dia ndjilɛ. Otshikitanu ɔsɔ waki la kitshimudi. Olambo wa lotshumba wakakimɔmaka oko woshasha le Nzambi di’onto ndjasukanya otsha le nde, diɔ diakɔ diakawalambolaka Nzambi nyama kɛsɔ l’otondo. Koko, mbala tshɛ, la ntondo ka vɔ nambola olambo wa lotshumba, wakalambolaka ntondo olambo wa pɛkato kana olambo w’onongo, dia mɛnya ɔnɛ la ntondo ka Nzambi ndjetawɔ woshasha waki kanga pɛkato, onto akahomboka takondjisha edimanyielo ka pɛkato yakinde.—Akambu w’Asi Lewi 8:14, 18; 9:2, 3; 16:3, 5.
17, 18. L’oyango akɔna wakawakimɔka olambo wa pɛkato, ndo elambo w’onongo waki l’oyango akɔna?
17 Olambo wa pɛkato waketawɔmaka paka naka onto hadiaki Ɛlɛmbɛ l’okonda, mbut’ate, pɛkato kosadimi oma lo wɔdu wa demba. “Naka untu k’untu ambutsha kolo, lu ntsha dikambu dimotshi diahandatungi lutunga l’atei w’akambu wakadjanga [Jehowa] diaha ntsha,” kete onto lakasale pɛkato pombaka nambola olambo wa pɛkato wɛdimi la dihole kana lokumu lele lande l’atei wa tshunda. (Akambu w’Asi Lewi 4:2, 3, 22, 27) Lo wedi okina, atshi wa pɛkato waki kondjatshumoyaka wakadiakemaka; ndo ndoko olambo ɔtɔi waketawɔmaka dikambo diawɔ.—Etumbelu 21:12-15; Akambu w’Asi Lewi 17:10; 20:2, 6, 10; Walelu 15:30; Heberu 2:2.
18 Kitshimudi ndo oyango w’olambo w’onongo mɛnyama hwe lo dibuku di’Akambu w’Asi Lewi tshapita 5 la 6. Onto akakokaka sala pɛkato aha la nde mbeya. Koko, pɛkato kande kakakokaka salɛ anyande kɔlɔ kana ndanya lokumu laki Jehowa Nzambi, diakɔ mbele, dikambo sɔ diakahombamaka nɔngɔswama. Lo totshapita tɔsɔ vɔ tɛkɛtaka dia weho wa pɛkato efula. Mɔtshi yaki nyɛ yendana l’onto ndamɛ (5:2-6), nkina yakendanaka ‘la diangɔ di’ekila diaki Jehowa’ (5:14-16), ndo kina nto yakasalemaka aha la lolango l’onto, mbut’ate yakasalemaka oma lo nsaki ya kɔlɔ kana wɛɔdu wa demba (6:1-3). Ndo nto, onto lakatshaka pɛkato ya ngasɔ, akahombaka ndjisuya, ndo futa kɛnɛ kahombama ndo nambola Jehowa olambo w’onongo.—Akambu w’Asi Lewi 6:4-7.
Ɛngɔ kɛmɔtshi ka dimɛna kahomba ndja
19. Kânga mbaki Isariyɛlɛ l’Ɛlɛmbɛ ndo mbakawakimɔka elambo wakalɔmbaka ɛlɛmbɛ akɔ, bonde kaki wodja ɔsɔ kondjetawɔma le Nzambi?
19 Wakasha ase Isariyɛlɛ, Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, kâmɛ ndo efula ka elambo la weshasha wa lɔkɔ dia mbakimanyiya woho wa vɔ ndjasukanya oya le Nzambi ndo mbetawɔma le nde ndo kondja ɛtshɔkɔ oma le nde edja ndo lam’akahombe ndja Lɔtɔngɔ lakalakema. Ɔpɔstɔlɔ Paulo ɔnɛ laki ose Juda la lôtɔ akafunde ate: “Okone elembe wakayala umbetsha asu utsha le Kristu, ne dia shu nyindjama uma lu mbetawo kasu.” (Ngalatiya 3:24) Lonyangu ko, wodja w’Isariyɛlɛ lo tshɛ kawɔ kombetawɔ ombetsha ɔsɔ koko wakɔnyɔla diɛsɛ sɔ. Diakɔ mbele, efula kawɔ ka weshasha wakayokomaka wotsho le Jehowa polo ndo lo nde ndjota ate: “Dimi lambuheko elambu wa lutshumba a waumi w’ekoko la wata w’esongo wa ngombe. Dimi hangenangena lu dikila di’esongo wa ngombe, kana di’ekoko, kuyanga dia waumi wa mbudi.”—Isaya 1:11.
20. Kakɔna kakatombe l’ɔnɔnyi 70 T.D. lo kɛnɛ kendana l’Ɛlɛmbɛ ndo l’elambo wakakimɔmaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ akɔ?
20 L’ɔnɔnyi wa 70 T.D., dikongɛ di’akambo di’ase Juda, kâmɛ ndo tɛmpɛlɔ katɔ la dioho diadiɔ di’ɛlɔmbɛdi, diakakomɛ. L’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, elambo wakakimɔmaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ kokoka nambɔma nto. Onde lâsɔ dui sɔ nembetshiyaka dia elambo, oko wakawakimɔmaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ, waya ndoko l’ohomba le atɛmɔdi waki Nzambi wa nshi nyɛ? Tayɔsɛdingola dikambo sɔ lo sawo diayela.
[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]
a Dibuku Étude perspicace des Écritures, diakatondja Ɛmɛnyi wa Jehowa nembetshiyaka ɔnɛ: “Oko wakamba Bible layɔ, tshɛkɛta ‘ngɛla’ nembetshiyaka ntondotondo ‘komba’ kana ‘nemanya,’ ndo ɛngɔ kakimɔma dia nemanya, kana dia ‘komba,’ ɛngɔ kɛmɔtshi pombaka monga la kɛnɛmɔ kana la woke w’ɛdimi l’ɛngɔ kalemanyawɔ. . . . Lâsɔ, dia ngɛla kɛnɛ kakashisha Adama, olambo wa pɛkato wɛdimi la lɔsɛnɔ la kokele akahombe kimɔma.”
b Tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yakadimɔma mbala efula ɔnɛ “olambo” ekɔ qor·banʹ. Lo kɔndɔla nganɛ wakânya Yeso afundji l’Afarisɛ wanɛ wakasalaka akambo wahɔtɔnɛ l’Afundelo, Mako akalembeshiya ɔnɛ “Korobana” nembetshiyaka “woshasha le [Nzambi].”—Mako 7:11.
Onde wɛ kokaka nembetshiya?
• Kakɔna kakatshutshuya apami wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja dia nambola Jehowa elambo?
• Bonde kele elambo waki ohomba?
• Naa weho w’elambo wakalambɔmaka lo ndjela Ɛlɛmbɛ, ndo waki l’oyango akɔna?
• Lo ndjela Paulo, naa oyango wa woke waki l’Ɛlɛmbɛ ndo elambo wakakimɔmaka lo ndjela ɛlɛmbɛ akɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 8]
Olambo waki Abɛlɛ waketawɔma nɛ dia vɔ wakakɛnɛmɔlaka mbetawɔ kande l’alaka waki Jehowa
[Osato wa lo lɛkɛ 9]
Onde wɛ ngɛnangɛnaka kitshimudi ya sango nɛ?