Yɛdikɔ yoleki dimɛna ekɔ wetshelo weyama l’ahole tshɛ
“Okone nyutsheli antu akambu tshe uku alanganyu vo nyutshela.”—Mateu 7:12.
YESO KRISTO mbakate ɛtɛkɛta engo lo Dako diande dia lo Dikona ambeta suke l’ɛnɔnyi nunu pende. Lo ɛnɔnyi nkama wambeta, anto wakate ndo wakafunde akambo efula lo kɛnɛ kendana l’ɛtɛkɛta ɛsɔ. Ɛnyɛlɔ, ɛtɛkɛta ɛsɔ wakɔsama oko “tshondo ya dikambo dioleki ohomba l’Afundelo,” kana oko “ɛtɛkɛta wɛnya lo tshena pe kɛnɛ kahomba Okristo salɛ onyande onto,” ndo oko “ɔlɛmbɛ woleki ekina tshɛ.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakeyamaka efula wakayɔsamaka mbala efula oko Yɛdikɔ Yoleki Dimɛna.
Koko, aha wanɛ wayata ɔnɛ Akristo mbewɔ ato mbetawɔ ɔlɛmbɛ ɔsɔ. Ɔtɛmwɛlɔ w’ase Juda, w’ase Buda, ndo filozofi k’ase Ngirika nembetshiyaka ɔlɛmbɛ ɔsɔ lo toho totshikitanyi. Ɛtɛkɛta weyama dimɛna, djekoleko le anto wa lo lɛkɛ l’Ehotwelo ka Wonya, ele ɛtɛkɛta waki Confucius, ɔnɛ lɔsawɔ oko ombetsha ndo onto loleki lomba lo lɛkɛ lɔsɔ. Lo dibuku diande dielɛwɔ ɔnɛ Entretiens, ɔtɔi ɔmɔtshi l’atei wa Abuku Anɛi wakandafunde l’Angɛlɛ, sho tanaka kanyi shɔ mbala shato y’etondo. Mbala hiende, sho tanaka ɛtɛkɛta ɛsɔ lam’akandakadimolaka lo wembola w’oma le ambeki. Confucius akate ate: “Totshɛke anto akina kɛnɛ kahayalange vɔ kotshela.” Mbala kekina, lam’akate ombeki ande ɔmɔtshi wakawelɛka Zigong l’ofunu tshɛ ate “Kɛnɛ kahamalange anto akina salɛmi, dimi lawɔ halange mbasalɛtɔ,” ombetsha akakadimola ate, “Eelo, koko wɛ atonge l’akoka wa sala dikambo sɔ.”
Lo mbadia ɛtɛkɛta ɛsɔ, onto koka mɛna di’ɛtɛkɛta waki Confucius tshikitana la wɛnɛ wakayotaka Yeso l’ɔkɔngɔ. Otshikitanu wa woke wɛnama ele ɔlɛmbɛ welɛwɔ ɔnɛ Yɛdikɔ Yoleki Dimɛna nɔmbaka onto dia sala la wolo dia salɛ anto akina akambo w’ɔlɔlɔ. Ohɔsa di’anto wakakitanyiya ɛtɛkɛta waki Yeso w’amɛna ɛsɔ, lo kanɛ ndo lo kimanyiya anto akina, ndo wakakitanyiyaka ɔlɛmbɛ akɔ lo lɔsɛnɔ lawɔ la lushi la lushi. Onde wɛ hɛnyi dia dikambo sɔ diotokonya andja wasɛnaso ɔnɛ dihole dia dimɛna efula dia mbidjasɛ? Eelo, ohonga ngasɔ mɛtɛ.
Oyadi ɔlɛmbɛ ɔsɔ wekɔ lo mbɔsama lo yoho y’ɔlɔlɔ, ya kɔlɔ, kana lo yoho kina nto, kɛnɛ kɛnama ele anto wa lo nɔnga ndo wa l’ahole wotshikitanyi ndo wele la diewo diotshikitanyi wekɔ la mbetawɔ k’efula l’ɔlɛmbɛ ɔnɛ welɛwɔ ɔnɛ Yɛdikɔ Yoleki Dimɛna. Kɛsɔ mɛnyaka dia kɛnɛ kakate Yeso lo Dako dia lo Dikona ekɔ wetshelo weyama l’andja w’otondo wananda nsɛnɔ y’anto wa l’ahole tshɛ ndo wa nɔnga tshɛ.
Yambola wate: ‘Onde dimi nangaka vɔ tshɛkami akambo la dilɛmiyɛlɔ tshɛ, aha la shɔnɔdi ndo la losembwe tshɛ? Onde dimi nangaka sɛna l’andja wele waoho w’anto hawoyokananɛ kɔlɔ ndo wele awui wa ngala ndo ata waya bu? Onde dimi kombolaka sɛna lo nkumbo kele anto wa lɔkɔ tshɛ ndjashaka dikambo dia wahɔ ndo di’ɔlɔlɔ w’anto akina?’ Akɔna akoka tona akambo asɔ ɛlɔ kɛnɛ na? Koko tɔtɔi t’anto toto mbasɛna yoho ya lɔsɛnɔ ya ngasɔ. Le anto efula, vɔ fɔnyaka dia ekɔ wetshelo wa wenya nongamɛ awui wa ngasɔ.
Yɛdikɔ yoleki dimɛna
L’ɔkɔndɔ w’otondo w’ana w’anto, akambo welɛwɔ ɔnɛ crime contre l’humanité wekɔ lo salema, mbut’ate woho wɔnywama lotshungɔ lele l’anto akina. L’atei w’akambo asɔ sho koka shila okanda w’anto wakasalemaka l’Afrikɛ, anto wakadiakema lo pango ya lokanu y’ase Nazi, ana wakambishawɔ ntumu la wolo, ndo woho wamanana waoho w’anto oshiki l’ahole efula, mbidja ndo akambo akina efula wa kɔlɔ.
L’andja wasɛnaso nshi nyɛ ɔnɛ, anto wamboleka ndjasha paka l’awui awɔ hita. Tɔtɔi toto mbakanɛ anto akina kânga etena kele wahɔ kana lotshungɔ lawɔ lekɔ lo wâle. (2 Timote 3:1-5) Bonde kaya anto efula lokaki, epetenge, ndo ndjashaka paka l’awui awɔ hita na? Kema nɛ dia ondo anto wɔsa ɔlɛmbɛ welɛwɔ ɔnɛ Yɛdikɔ Yoleki Dimɛna oko ɔlɛmbɛ wahawakoke kotsha, kana wambeta lowe, kânga mbeyamawɔ l’andja w’otondo? Lonyangu ko ndo anto wata ɔnɛ vɔ wekɔ la mbetawɔ le Nzambi mbɔsaka di’ɔlɛmbɛ ɔsɔ bu dimɛna kana wambeta lowe. Ndo lo menda woho watete akambo, anto wayonyomoleka ndjasha paka l’akambo awɔ hita.
Ɔnkɔnɛ, wembola w’ohomba wahomba sɛdingɔma vɔ ɛnɛ: Kakɔna kalembetshiya kitanyiya ɔlɛmbɛ welɛwɔ ɔnɛ Yɛdikɔ Yoleki Dimɛna? Onde ekɔ anto amɔtshi wakakitanyiya ɔlɛmbɛ ɔsɔ? Onde anto tshɛ wokokitanyiya ɔlɛmbɛ ɔsɔ welɛwɔ ɔnɛ Yɛdikɔ Yoleki Dimɛna lushi lɔmɔtshi? Dia wɛ kondja ekadimwelo wa mɛtɛ lo wembola ɛnɛ, tambokɔlɔmba dia wɛ mbadia sawo diayela.
[Osato wa lo lɛkɛ 3]
Confucius nde l’anto akina waketsha ɔlɛmbɛ welɛwɔ ɔnɛ Yɛdikɔ yoleki dimɛna lo toho totshikitanyi