Lɔmbɔla wanya ayɛ l’atɔndɔ waki Nzambi
‘Jehowa atoketshaka dikambo dia wahɔ ayɛ hita.’—ISAYA 48:17.
1. Ngande walɔmbɔla Otungi anto na?
ETENA kasala wa nomb’ewo la wolo tshɛ dia mbeya awui woshami lo loowa, vɔ mambaka heyama dikambo dia nkudu k’efula kele lo diangɔ dia lo loowa. Wonya, mbut’ate yɔɔtɔ mɔtshi ya shekaseka tomaka dja yɛdimi la yɛdikɔ ya wolo wa “bɔmbɛ atomikɛ miliyɔ 100 yatondɔtondɔ lo sekɔndɛ tshɛ.” Otungi koka mbahemɛ ndo nɔmbɔla diangɔ dia weke dia l’olongo sɔ oma lo nkudu kande kaha l’elelo. (Jobo 38:32; Isaya 40:26) Ko kayotota dikambo dia sho anto, wanɛ wele la lotshungɔ la sɔna, l’akoka wa monga la lɔkɛwɔ lɔmɔtshi, wa sɛdingola awui dimɛna, ndo la dikoka dia shihodia akambo wa lo nyuma na? Woho akɔna watɔlɔmbɔla Otungi aso? La ngandji tshɛ, nde tɔlɔmbɔlaka l’ekimanyielo k’ɛlɛmbɛ ande wa kokele, oma l’atɔndɔ ande wa lâdiko ndo oma l’ekimanyielo ka nkum’otema kaso kambekiyama.—2 Samuele 22:31; Romo 2:14, 15.
2, 3. Yoho yakɔna y’okitanyiya yangɛnangɛna Nzambi?
2 Nzambi ngɛnangɛnaka ditongami diele la lomba ndo l’okitanyiya otsha le nde. (Tukedi 27:11) Lo dihole dia nde tosala oko wa rɔbo wele bu la dikoka dia kana yimba, Jehowa akatosha lotshungɔ la sɔna woho wa sho mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.—Heberu 5:14.
3 Yeso, ɔnɛ lakakɛnɛmɔla waonga wa She lo yoho ya kokele akatɛ ambeki ande ate: “Naka nyu nyambutsha uku anyutelami, keti engenyi ami mbenyu. Dimi hanyeti ntu nti: Ekambi.” (Joani 15:14, 15) Lo nshi y’edjedja, ɔhɔmbɔ akahombaka paka kitanyiya ɛlɛmbɛ wa nkumɛnde. Lo wedi okina, anto ndjokomaka angɛnyi lo mɛnyana waonga wangɛnyangɛnya otema. Sho kokaka koma angɛnyi waki Jehowa. (Jakoba 2:23) Lɔngɛnyi lɔsɔ keketshamaka oma lo ngandji kɛnyaso. Yeso akɛnya diɔtɔnganelo di’asa okitanyiya otsha le Nzambi la ngandji lam’akandate ate: “Lam’ayunanga untu, ndi ayukitanyia diui diami. Papa ayuwulanga.” (Joani 14:23) Lam’ele Jehowa, Shɛso tolangaka ndo nangaka tɔlɔmbɔla dimɛna, nde tɔlɔmbaka dia sho sɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ ande.
Atɔndɔ waki Nzambi
4. Ngande wakokayɛ nembetshiya atɔndɔ na?
4 Elɛwɔ atɔndɔ na? Lo ndjela diksiɔnɛrɛ (Webster’s Third New International Dictionary) Tɔndɔ kɛdikɛdi “akambo wa mɛtɛ w’ohomba kana wendana l’awui tshɛ: mbut’ate ɔlɛmbɛ wokɛma hwe ndo w’ohomba, wetshelo kana kanyi yotumbi ɛlɛmbɛ la wetshelo ekina.” Wekelo wa dimɛna wa Bible mɛnyaka dia Shɛso lele l’olongo toshaka atɔndɔ w’ohomba wendana l’akambo wotshikitanyi wa lo lɔsɛnɔ. Nde salaka dui sɔ dikambo di’ɔlɔlɔ aso wa pondjo. Dui sɔ mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kakafunde Sɔlɔmɔna, Nkumekanga ka lomba ate: “On’ami, ulungi, uki aui ami, ku nshi ya lumu laye yayuyala efula. Dimi latukenyaka mbuka ka yimba, latukolombolaka lu mbuka y’us[e]mbwi.” (Tukedi 4:10, 11) Atɔndɔ w’ohomba watosha Jehowa wekɔ la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diasaso la nde, diasaso l’asekaso anto, l’ɔtɛmwɛlɔ aso, ndo lo lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi. (Osambu 1:1) Nyɛsɔ tɔsɛdingole atɔndɔ amɔtshi asɔ w’ohomba.
5. Sha bɛnyɛlɔ di’atɔndɔ amɔtshi w’ohomba.
5 Lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diasaso la Jehowa Yeso akate ate: “Ulangi Khumadiondjo [Nzambi k]aye l’utema aye tshe, la lumu laye tshe, ndu la yimba yaye tshe.” (Mateu 22:37) Ndo nto, Nzambi toshaka atɔndɔ wendana la yoho yahombaso nsɛna la anyaso anto, ɛnyɛlɔ Yɛdikɔ Yoleki Dimɛna yata ɔnɛ: “Okone nyutsheli antu akambu tshe uku alanganyu vo nyutshela. Diui so dieko utundu w’elembe la aui wa amvutshi.” (Mateu 7:12; Ngalatiya 6:10; Tito 3:2) Lo kɛnɛ kendana l’ɔtɛmwɛlɔ, vɔ tolakaka ɔnɛ: “Tukananeli untu l’untu dia ntomboshanya lu ngandji la lu elimu w’ololo. Tatukimoki nsangana kame.” (Heberu 10:24, 25) Lo kɛnɛ kendana la lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi, ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “Kana nyayole, kana nyayono, kana dikambu tshe diayunyutsha, nyutshi dia lutumbu la [Nzambi].” (1 Koreto 10:31) Sho tanaka atɔndɔ akina efula l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.
6. Ngande wotshikitanyi atɔndɔ la ɛlɛmbɛ?
6 Atɔndɔ wekɔ akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula wahashile nɛmɔ, ndo Akristo wele la lomba mbekaka dia mbâlanga. Jehowa akasha Sɔlɔmɔna wolo wa funda ɔnɛ: “On’ami, ulungi aui ami, uhuke tui lu akambu watami. Tawumoki uma lu ashu aye; âlamaki k’esi utema aye. Vo weli lumu le wane watuwashulaka, ndu ekonwelo lu emunyi awo tshe.” (Tukedi 4:20-22) Ngande wotshikitanyi atɔndɔ la ɛlɛmbɛ? Ɛlɛmbɛ tomba oma l’atɔndɔ. Ɛlɛmbɛ wele shikaa mbeyaka monga ohomba paka l’etena kɛmɔtshi kana lo dikambo dimɔtshi dia lânde, koko atɔndɔ wekɔ wonya tshɛ ohomba. (Osambu 119:111) Atɔndɔ waki Nzambi hawoshile nɛmɔ. Ɛtɛkɛta wakasambiyama waki omvutshi Isaya mɛnyaka mɛtɛ ka dikambo sɔ: “Adiyu watumaka, la alembo watoloka, keli diui dia [Nzambi k]asu diatutshikalaka pundju.”—Isaya 40:8.
Tokanyi ndo etsha ayɛ wɔtɔne l’atɔndɔ
7. Ngande watokeketsha Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia kana yimba l’atɔndɔ wa lo Bible ndo dia ntsha akambo lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ akɔ?
7 Mbala la mbala ‘ɔtɛkɛta wa Nzambi kaso’ tokeketshaka dia kanyiya ndo ntsha akambo lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ. Lam’akawalɔmbɛ Yeso dia mɛnya kɛnɛ koleki ohomba l’Ɛlɛmbɛ, nde akate ɛtɛkɛta ehende wa tomondo, ɔmɔtshi mɛnyaka ohomba wa mboka Jehowa ngandji ndo okina tɛtɛ̂ka dikambo dia ngandji ka wonyaso onto. (Mateu 22:37-40) Lo sala ngasɔ, Yeso akavusola tshenyi mɔtshi y’oma lo wetshelo w’ohomba wa lo tshena pe wakashama ntondo l’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, wofundami lo Euhwelu k’Elembe 6:4, 5 ɔnɛ: “[Jehowa Nzambi k]asu, ndame keli [Jehowa]. Ulangi [Jehowa Nzambi k]aye, l’utema aye tshe, la lumu laye tshe, ndu la wulu aye tshe.” Ondo Yeso akohɔka nto ɔlɛmbɛ wa Nzambi wele l’Akambu w’Asi Lewi 19:18. Lam’akandakomiya dibuku di’Undaki l’ɛtɛkɛta wokɛma hwe, wa lo tshena pe ndo wele la nkudu, Nkum’ekanga Sɔlɔmɔna akamɔtshanya ɛlɛmbɛ efula waki Nzambi l’ɛtɛkɛta engana eto ate: “Akambu tshe wambukema, nyulungi ekumelu ka dikambu. Uki [Nzambi] woma, ulamaki elembe andi. Oso eli okende w’untu tshe. [Nzambi] ayela akambu tshe l’elumbwelu, ndu akambu wushami kana ololo kana kolo.”—Undaki 12:13, 14; Mika 6:8.
8. Bonde kele ekɔ tshondo y’ekokelo etena kashihodiaso atɔndɔ w’ohomba wa lo Bible?
8 Eokelo ka dimɛna k’atɔndɔ w’ohomba asɔ koka tokimanyiya dia shihodia ndo kitanyiya ɛlɛmbɛ efula wa shikaa. Ndo nto, naka hatoshihodia ndo hatetawɔ atɔndɔ w’ohomba asɔ dimɛna, kete hatotonga l’akoka wa mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna ndo mbetawɔ kaso koka sutshasutshama esadi eto. (Efeso 4:14) Naka sho mbidja atɔndɔ asɔ lo yimba ndo l’otema, kete tayonga suke dia kamba la wɔ lam’ɔsaso tɛdikɔ tɔmɔtshi. Naka sho kamba la wɔ l’ekanelo ka dimɛna, kete vɔ wayotela ɔngɛnɔngɛnɔ.—Jashua 1:8; Tukedi 4:1-9.
9. Lande na kele aha mbala tshɛ mbatongaka wɔdu shihodia ndo kitanyiya atɔndɔ wa lo Bible?
9 Sɛdingola ndo kitanyiya atɔndɔ wa lo Bible kema dui dia wɔdu oko wele kitanyiya ɛlɛmbɛ. Oko weso bu kokele, sho mbidjaka welo wahombama dia mbɔsa tɛdikɔ t’ɔlɔlɔ l’ekimanyielo k’atɔndɔ waki Nzambi. Sho mbeyaka mɛna ɔlɔlɔ vɔ todjɛ ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi wa shikaa lam’ahomanaso la yɛdikɔ mɔtshi ya mbɔsa kana dui dimɔtshi di’okandokando. Mbala mɔtshi sho mbeyaka nyanga ekimanyielo oma le Okristo ɔmɔtshi wambotshunda, ɛnyɛlɔ ekumanyi kɛmɔtshi ka l’etshumanelo, l’elongamelo ka nde tosha ɔlɛmbɛ wa shikaa wendana la dikambo diele laso. Koko Bible kana ekanda walembetshiya awui wa lo Bible mbeyaka monga ko hawotosha ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi wa shikaa, ndo kânga lam’atoshawɔ ɔlɛmbɛ ɔsɔ, mbeyaka monga ko hatokoke kamba la wɔ lo tena tshɛ kana l’akambo tshɛ wa lo lɔsɛnɔ. Ondo wɛ mbohɔka di’onto ɔmɔtshi akalɔmbɛ Yeso ate: “Umbetsha, uteli onalingu akahani lami sangu.” Lo dihole dia nde mbosha ɔlɛmbɛ esadi eto woho wa nde kamba la wɔ dia shidiya owanu wasande l’ɔnango ɔsɔ, Yeso akawosha tɔndɔ dimɔtshi diakeyama efula diata ɔnɛ: “Nyendi, nyewo okomiya wa diango tshe.” Ɔnkɔnɛ, Yeso akawosha tɔndɔ diaki ohomba efula l’etena kɛsɔ ndo diele ohomba efula nshi nyɛ.—Luka 12:13-15.
10. Ngande wele kɛndakɛnda lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ mɛnyaka nsaki yele l’otema aso?
10 Ondo wɛ amɛnaka anto amɔtshi wakitanyiya ɛlɛmbɛ l’etema ehende, la wɔma waha kondja dilanya. Aha dionga dia ngasɔ mbahomba monga laso lo kɛnɛ kendana l’atɔndɔ. Ohomba w’atɔndɔ tshutshuyaka wanɛ walɔmbwama la wɔ dia mbakitanyiya l’otema ɔtɔi. Lo mɛtɛ, ekɔ atɔndɔ efula wele wanɛ wawaɔnyɔla ndjokondjaka etombelo wa kɔlɔ paka l’ɔkɔngɔ. Kɛsɔ toshaka diaaso dia sho mɛnya lande na kakitanyiyaso Jehowa ndo mɛnyaka nsaki kele l’atei w’otema aso. Sho tanaka ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi lo woho wakatone Yɔsɛfu tɔsɛngiya t’akambo wa loseka t’oma le wadi aki Pɔtifara. Kânga mbele l’etena kɛsɔ ko Jehowa atasha ndoko ɔlɛmbɛ wa lofunda ɔtɔi wendana la loseka ndo ndoko dilanya diakakokaka onto leyanyi la wad’akana kondja, Yɔsɛfu akeyaka atɔndɔ wakasha Nzambi wendana la kɔlamelo ya lo diwala. (Etatelu 2:24; 12:18-20) Sho kokaka mɛna oma l’okadimwelo ande di’atɔndɔ asɔ waki la shɛngiya ya wolo le nde. Nde akate ate: “Ukundi ukukimi ntsha munga kene ka wuki, la ntshela [Nzambi] kolo?”—Etatelu 39:9.
11. L’akambo akɔna wahomba Akristo nɔmbwama l’atɔndɔ waki Jehowa?
11 Ɛlɔ kɛnɛ, Akristo nangaka nɔmbwama l’atɔndɔ waki Jehowa l’akambo wendana l’onto ndamɛ, akambo wele oko, ɔsɔnwɛlɔ w’angɛnyi, wa tɔkɛnyɔ, wa mishiki, ndo wa kɛnɛ ka mbadia. (1 Koreto 15:33; Filipi 4:8) Naka sho pama lo ewo, lo eokelo, ndo lo ngandji ka Jehowa ndo k’ɛlɛmbɛ ande, kete nkum’otema kaso ndo lɔkɛwɔ laso l’ɔlɔlɔ layotokimanyiya dia kamba l’atɔndɔ waki Nzambi lo dikambo tshɛ diatokomɛ, oyadi kânga l’akambo wendana la so shamɛ. Naka sho nɔmbwama l’atɔndɔ wa lo Bible, kete hatotoyanga tɛkɛ nɛndɛ dia sekola ɛlɛmbɛ waki Nzambi; kana mbokoya wanɛ wayanga dia mbeya polo lo yɛdikɔ yakɔna yahombawɔ kitanyiya ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi. Sho mbeyaka dia tokanyi ta ngasɔ tekɔ kɔlɔ ndo wâle le so shamɛ.—Jakoba 1:22-25.
12. Kakɔna kayoleka tokimanyiya dia nɔmbwama l’atɔndɔ waki Nzambi?
12 Akristo wambotshunda mbeyaka dia kɛnɛ kayoleka tokimanyiya dia ndjela atɔndɔ waki Nzambi ele nanga dia mbeya nganɛ wakanyiya Jehowa lo dikambo diambotomba. Omembi w’esambo akate ate: “Nyu wane watukaka [Jehowa] ngandji, nyuhetshaki kolo.” (Osambu 97:10) Dia shila akambo amɔtshi wele kɔlɔ lo washo wa Nzambi, Tukedi 6:16-19 mbutaka ɔnɛ: “Akambu asamalu weko, watuhetshaka [Jehewa], ku esambeli mbatundengaka diengekhu: Ashu wa lahi, lulimi la kashi, anya watutundjaka dikila diaha la unungu, utema watusanguyaka sangweyu dia kolo, ekulu watusamanyaka utsha lu kolo, Omenyi a kashi, latutaka akambu wa kashi, ndu one latutungaka lundju l’atei [wa] anangu.” Naka nsaki ka mɛnya kanyi yele la Jehowa l’akambo w’ohomba asɔ nɔmbɔla nsɛnɔ yaso, kete tayɔsɛnaka lushi tshɛ lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ ande.—Jeremiya 22:16.
Ekɔ ohomba monga l’eyango w’ɔlɔlɔ
13. Tokanyi ta woho akɔna takatɛtɛ Yeso lo Dako diande dia lo Dikona?
13 Mbeya ndo kamba l’atɔndɔ tokokɛka nto oma lo djonga ya ndjasha l’akambo w’anyanya, kana tɛmɔla Nzambi paka l’ɛlɔmɔ. Otshikitanu wekɔ lam’asa ndjela atɔndɔ la kitanyiya ɛlɛmbɛ lo yoho ya tshambandeko. Yeso akɛnya dikambo sɔ hwe lo Dako dia lo Dikona. (Mateu 5:17-48) Tatohɛke di’ampokami waki Yeso waki ase Juda wele lɔkɛwɔ lawɔ lakahombe nɔmbwama l’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ. Koko lo mɛtɛ vɔ waki la kanyi ya kɔlɔ lo kɛnɛ kendana l’Ɛlɛmbɛ. Vɔ wakatɛtɛ̂ka di’onto kitanyiya Ɛlɛmbɛ lo nna ndo lo nna lo dihole dia kimanyiya onto dia mbeya oyango w’ɛlɛmbɛ. Vɔ wakadjaka dikako vɔlɛ l’awui awɔ w’ashidi, ko tshindjaka wetshelo waki Nzambi l’ɔkɔngɔ. (Mateu 12:9-12; 15:1-9) Etombelo wakonge ele anto efula kombetshama dia kanaka yimba lo yoho yɔtɔnɛ l’atɔndɔ.
14. Ngande wakakimanyiya Yeso ampokami ande dia vɔ kanaka yimba lo ndjela atɔndɔ na?
14 Koko, lo Dako dia lo Dikona, Yeso akatɛkɛta dikambo di’atɔndɔ watɛkɛta di’akambo atanu wendana la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ, akambo akɔ ko: nkɛlɛ, diwala l’ohandjwelo adiɔ, alaka, shɔmbɔya, ndo ngandji kana lohetsho. Lo dikambo la dikambo, Yeso akɛnya ohomba wa ndjela tɔndɔ dimɔtshi. Ɔnkɔnɛ, Yeso akɛnya ohomba w’efula wele l’ɛlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ le ambeki ande. Ɛnyɛlɔ, lo kɛnɛ kenana la loseka, nde akasha tɔndɔ diakokɛ aha paka ditshelo diaso to, koko ndo tokanyi ndo nsaki yaso: “Untu tshe lenda umuntu, ku ndi ambûkumbula, ndi ambunana la ndi l’utema.”—Mateu 5:28.
15. Ngande wakokaso mbewɔ tshelo tshɛ ya tshininalaka paka l’ɛlɛmbɛ?
15 Ɛnyɛlɔ kɛnɛ mɛnyaka dia sho hatohombe mbohɛ pondjo oyango wele l’atɔndɔ waki Jehowa. Sho hatotetawɔma le Nzambi lo monga la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ la lâdiko di’ɛlɔmɔ. Yeso akɛnya kɔlɔ ka dionga dia ngasɔ lo tɛkɛta dikambo dia kɛtshi ndo dia ngandji ka Nzambi. (Mateu 12:7; Luka 6:1-11) Naka sho ndjela atɔndɔ wa lo Bible, kete tayewɔ dia sɛna (kana nɔmba anto akina dia sɛna) lo ndjela listɛ l’ɛlɛmbɛ lɛnya kɛnɛ kahombaso kana kahatakoke sala. Ɛlɛmbɛ wa ngasɔ tambaka ndo wetshelo wa lo Bible. Tayoleka ndjakiyanya dikambo di’atɔndɔ wendana la ngandji ndo l’okitanyiya wahomba monga laso otsha le Nzambi lo dihole dia mbɔtɛmɔla paka lâdiko di’ɛlɔmɔ.—Luka 11:42.
Etombelo w’ɔngɛnɔngɛnɔ
16. Sha bɛnyɛlɔ di’atɔndɔ wele la wedi w’ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi wa lo Bible.
16 Oko wasalaso la wolo dia kitanyiya Jehowa, ekɔ ohomba sho mbeya dia ɛlɛmbɛ ande ndja oma l’atɔndɔ w’ohomba. Ɛnyɛlɔ, Akristo pombaka mbewɔ ɔtɛmwɛlɔ wa dikishi, awui wa mindo wa dieyanelo, ndo okambelo wa kɔlɔ wa la dikila. (Etsha 15:28, 29) Kakɔna kalanga mbuta akambo asɔ le Akristo na? Vɔ mɛnyaka dia sunganaka sho mamema Nzambi la tshondo yaso tshɛ; monga la kɔlamelo le olonganyi aso; ndo ɔnɛ Jehowa mbele Kiɔkɔ ya Lɔsɛnɔ. (Etatelu 2:24; Etumbelu 20:5; Osambu 36:9) Naka sho shihodia atɔndɔ w’ohomba asɔ, kete hatonga wolo le so dia sho mbetawɔ ndo kitanyiya ɛlɛmbɛ wendana l’akambo asɔ.
17. Etombelo akɔna w’ɔlɔlɔ wakoka ndja lo shihodia ndo lo kitanyiya atɔndɔ wa lo Bible?
17 Naka sho shihodia atɔndɔ w’ohomba asɔ ndo kamba la wɔ, kete tayɛna dia vɔ wekɔ dikambo di’ɔlɔlɔ wakiso. Ɛtshɔkɔ wa lo nyuma wakondja ekambi waki Nzambi kakatanaka mbala efula la wahɔ wɛnama mɛtɛ la washo. Ɛnyɛlɔ, wanɛ watona nnɔ mfɔka, watona sala awui wa mindo wa dieyanelo, ndo walɛnya ekila ka dikila mbewɔka weho ɛmɔtshi wa hemɔ. Woho akɔ wamɛ mbele nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’akambo wa mɛtɛ wakateke lo Bible, ayotokimanyiya l’awui wendana l’ekondjelo, l’awui wendana la woho wa nsɛna lo tshunda di’anto, ndo woho wa nsɛna lo nkumbo. Ɛlɔlɔ ɛsɔ tshɛ wɛnama la washo mɛnyaka mɛtɛ di’ɛlɛmbɛ waki Jehowa wekɔ ohomba ndo wekɔ la nɛmɔ. Koko kondja wahɔ wɛnama la washo ɛsɔ kema ɔkɔkɔ woleki watotshutshuya dia kitanyiya atɔndɔ waki Nzambi. Akristo wa mɛtɛ kitanyiyaka Jehowa nɛ dia vɔ mbolangaka, nde sunganaka tɛmɔma oma le wɔ, ndo nɛ dia ɔsɔ ekɔ dikambo dia dimɛna dia sala.—Enyelo 4:11.
18. Naka talanga monga Akristo wele la lɔsɛnɔ l’ɔlɔlɔ, kakɔna kahomba nɔmbɔla nsɛnɔ yaso?
18 Mbetawɔ dia lɔsɛnɔ laso nɔmbwama l’atɔndɔ wa lo Bible tokimanyiyaka dia monga la yoho ya lɔsɛnɔ yoleki tshɛ dimɛna, yoho ya lɔsɛnɔ yakoka kotola anto akina oya lo mboka ka Nzambi. Kɛnɛ koleki tshɛ ele, yoho yaso ya lɔsɛnɔ tombolaka Jehowa. Sho mɛnaka dia Jehowa ekɔ mɛtɛ Nzambi ka ngandji kalanga sho kondja kɛnɛ koleki dimɛna le so. Etena kɔsaso tɛdikɔ tɔtɔnɛ l’atɔndɔ wa lo Bible ndo kɛnaso woho watɔtshɔkɔla Jehowa, sho mbokaka dia nde mɛtɛ amboleka monga suke la so. Eelo, lâdiko dia lâsɔ sho mongaka la diɔtɔnganelo dioludi la ngandji lam’asaso la Shɛso le l’olongo.
Onde wɛ mbohɔka?
• Tɔndɔ kɛdikɛdi na?
• Ngande wotshikitanyi atɔndɔ la ɛlɛmbɛ?
• Lande na ekɔ ohomba sho kanaka yimba ndo tshaka akambo lo ndjela atɔndɔ?
[Kiombo ya lo lɛkɛ 14]
Wakewoya Wilson, Okristo ɔmɔtshi wa lo wodja wa Ghana, dia lo nshi ngana tsho wayowonya l’olimu. Lo lushi lakahombe komɛ olimu ande, wakɔlɔmbɛ dia sola mituka waki owandji wa kɔpanyi. Lam’akatane Wilson nambo kɛmɔtshi ka falanga lo mutuka ɔsɔ, onyande ɔmɔtshi laki la dihole dioleki akawotɛ dia Nzambi mambotomɛ falanga nɛ dia nde ayanga mimɔ l’olimu. Koko lo kamba l’atɔndɔ wendana la losembwe, Wilson akasha owandji wa kɔpanyi falanga shɔ. Owandji ɔsɔ akambe heyama, ko nde akasha Wilson olimu wa pondjo lo kɔpanyi ndo akawodje owandji l’ɔnɔngɔ w’anto walɔmbɔla kɔpanyi.—Efeso 4:28.
[Kiombo ya lo lɛkɛ 15]
Rukia, womoto ɔmɔtshi la lo wodja w’Albanie ekɔ l’ɛnɔnyi akumi asamalo l’ɛmɔtshi. L’ɔtɛ w’ekakatanu wa lo nkumbo, nde kɔtɛkɛtshanyaka l’enondo ande la pami l’edja ka ndekana ɛnɔnyi 17. Nde akatatɛ mbeka Bible l’Ɛmɛnyi wa Jehowa ndo akeke dia Akristo wa mɛtɛ pombaka nsɛna la wɔladi l’anto akina, aha la mombanɛ tokumbɛkumbɛ. Nde akalɔmbɛ otsho w’otondo, otema ande wakanandema ko nde akatshu otsha lo luudu l’ɔnango. Ɔna ɔnango la womoto akadihola lokuke. Nde akâmbe heyama, ndo akambola Rukia ate: “Ambovɔ na? Kasalayɛ lanɛ na?” Rukia akalɔmbɛ dia mɛnana l’ɔnango. La lotutsha tshɛ nde akolembetshiya dia atɔndɔ wa lo Bible wamondeka ndo awui wendana la Jehowa ambotshutshuya dia mbidja wɔladi lam’asande l’ɔnango. L’ɔkɔngɔ wa vɔ kumbatanɛ walela l’ɔngɛnɔngɛnɔ, vɔ wakasale yema ya difɛstɔ lo woho wambowoyonga nto kâmɛ lo nkumbo!—Romo 12:17, 18.
[Osato wa lo lɛkɛ 17]
[Osato wa lo lɛkɛ 17]
[Osato wa lo lɛkɛ 17]
[Osato wa lo lɛkɛ 17]
“Lam’akenyi Jesu elui w’antu, ndi akambela l’ukungu. Lam’akandadjase, ambeki andi wakayi le ndi. Ndi akafula unyo, akawaetsha.”—MATEU 5:1, 2