“Nduku untu edja ndu kakiane akateketa wuhu oso”
“Antu tshe waki emenyi wa dikambu diako, wakambi dia aui wa ngandji ka mamba, wakatumbi uma lu unyo andi.”—LUKA 4:22.
1, 2. (a) Lande na kakakawola ase mbalasa wakawatome dia ntonda Yeso anyanya? (b) Kakɔna kɛnya dia aha ase mbalasa ato mbakatshikala la diambo oma lo wetshelo waki Yeso?
ASE mbalasa wakawatome dia tonda Yeso kokotsha olimu awɔ ndo wakakawola anyanya. Ɛlɔmbɛdi l’Afarisɛ wakawambola vate: “Ukundi ahanyayi la ndi?” Lande na mɛtɛ kaki ase mbalasa komunda pami kɛsɔ kaki kompetetala la wolo ande wa demba? Ase mbalasa wakalembetshiya vate: “Nduku untu edja ndu kakiane akateketa wuhu oso.” Vɔ wakatshikala la diambo efula oma lo wetshelo waki Yeso ko wakɛnyi dia hawokoke munda pami kɛsɔ ka wɔladi ko mbɔtɔla l’anya w’ewandji.a—Joani 7:32, 45, 46.
2 Aha ase mbalasa asɔ ato mbakatshikalaka la diambo oma lo wetshelo waki Yeso. Bible totɛka dia nyemba y’anto wakahungumɔka otsha le nde paka dia tohokamɛ woho wakandatɛkɛtaka. Anto wa l’osomba ande wa lôtɔ “wakambi dia aui wa ngandji ka mamba, wakatumbi uma lu unyo andi.” (Luka 4:22) Nde akatɛkɛtaka mbala efula oma lo wato ko nyemba y’anto tshumana l’okongo l’omamu wa Ndjale ka Ngalileya. (Mako 3:9; 4:1; Luka 5:1-3) Mbala kɛmɔtshi, “ului a wuki w’antu” wakatshikala kâmɛ la nde nshi efula kânga mbakiwɔ la ndjala.—Mako 8:1, 2.
3. Dikambo diakɔna diakaleke mbetsha Yeso ombetsha wa manamana?
3 Kakɔna kaketɛ Yeso ombetsha wa manamana na? Ngandji mbaki dikambo dia ntondo. Yeso akalangaka akambo wa mɛtɛ wakandalakanyaka ndo nde akalangaka anto wakandetshaka. Koko, Yeso aki nto manyi lo kamba la toho t’amɛna ta mbisha wetshelo. L’asawo wa wekelo wa lo numɛlɔ kɛnɛ, tayɛna toho tɔmɔtshi ta mbisha wetshelo t’amɛna takakambe lande ndo woho wakokaso mbokoya toho tɔsɔ.
Wetshelo wa lɔlɛndjalɛndja ndo wokɛma hwe
4, 5. (a) Lande na kaki Yeso kokamba l’ɛtɛkɛta wa wolo lo wetshelo ande ndo etombelo akɔna wɛnama oma lo woho wakandasale dikambo sɔ? (b) Ngande wele dako dia lo dikona diekɔ ɛnyɛlɔ ka wetshelo wa lɔlɛndjalɛndja waketsha Yeso?
4 Mbala efula ambeyi wa mukanda kambaka l’ɛtɛkɛta wa wolo wolo wahokɛma le ampokami awɔ. Koko naka anto hawoke kɛnɛ kataso, onde wayokoka kondja wahɔ oma l’ewo kele laso? Oko wakinde ombetsha, ndoko lushi lakakambe Yeso l’ɛtɛkɛta wahakoke anto akina mana fundo. Ohokanyiya efula k’ɛtɛkɛta wakandeyaka wakandakoke kamba lawɔ! Koko, kânga mbakinde l’ewo k’efula, nde akakanɛ ampokami ande koko aha nde ndamɛ. Nde akeyaka dia efula ka l’atei awɔ waki “haweyi mukanda.” (Etsha 4:13) Dia vɔ munanda etema awɔ, nde akakambe l’ɛtɛkɛta wakakoke anto asɔ mana fundo. Kânga mbakakoke ɛtɛkɛta ande monga wɔdu, vɔ waketshaka akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula.
5 Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Dako dia lo Dikona diofundami lo Mateu 5:3–7:27. Ondo dako nɛ diakakoke mbɔsɛ Yeso paka minitɛ 20 dia disha. Koko wetshelo wa lɔkɔ wekɔ ohomba efula, vɔ mendanaka l’etondo w’akambo w’ohomba, oko loseka, ohandjwelo wa diwala, ndo nsaki ka lomombo. (Mateu 5:27-32; 6:19-34) Koko sawo diakɔ bu l’ɛtɛkɛta wa wolo wolo kana wɔnɛ kawotake. Lo mɛtɛ, diɔ diekɔ l’ɛtɛkɛta wokɛma kanga le ana w’akɛnda! Mbokɛmaka lande na kaki etena kakandashidiyaka wetshelo ande, ko nyemba y’anto, ondo ndo akambi wa dikambɔ, anami w’ɛkɔkɔ ndo amundji wa nse efula “wakambi dia wetshelu andi”!—Mateu 7:28.
6. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya dia Yeso akakambe l’ɛtɛkɛta wa wɔdu koko wele l’ohomba efula.
6 Mbala efula, lo kamba la ditelo diokɛma hwe ndo dia tomondo, awui wakataka Yeso waki wɔdu mbashihodia ndo waki ohomba efula. Lam’ele lo nshi shɔ ko abuku watafundama, Yeso akakambe la ditelo diokɛma esadi eto dia kakatshiya wetshelo ande lo wɛɔngɔ ndo l’etema w’ampokami ande lo yoho yahawakoke mbohɛ. Tende bɛnyɛlɔ dimɔtshi: “Nduku untu leya nkambela ewandji ehendi ulimu. . . . Nyu hanyeyi nkambela [Nzambi] la ukundji ulimu.” “Tanyalaki akambu w’antu, vo watukala akambu anyu.” “Nyayâlimbitela uma l’elua awo.” “Wane weli la wulu hawuhumbi wetshi, paka wane weli la kandji.” “Wane tshe wakimela yombo, wayuvo la yombo.” “Nyusha Kayisa diango dia Kayisa. Nyusha [Nzambi] diango dia [Nzambi].” “Mbisha, ambuleka nungula otshoko.”b (Mateu 6:24; 7:1, 20; 9:12; 26:52; Mako 12:17; Etsha 20:35) Yeso akatɛkɛta awui asɔ ambeta suke l’ɛnɔnyi 2000, koko ditelo diasha wetshelo sɔ diakohɔma esadi eto polo ndo nshi nyɛ.
Okambelo wa la wembola
7. Lande na kakakambaka Yeso la wembola?
7 Yeso akakambe la wembola lo yoho ya dimɛna efula. Nde akasalaka dikambo sɔ mbala efula oyadi kânga etena kaki wonya komongaka efula l’oyango wa mbisha ampokami ande wetshelo wakahombamaka. Ko lande na kakandakambaka la wembola? Tena dimɔtshi, nde akakambaka la wembola wa welo dia kɛnɛmɔla tokanyi ta kɔlɔ taki atunyi ande dia mbakonya ewo. (Mateu 12:24-30; 21:23-27; 22:41-46) Koko mbala efula, Yeso akɔsaka etena ka mboka wembola l’oyango wa mbewoya akambo wa mɛtɛ, wa tshutshuya ampokami ande dia vɔ kɛnɛmɔla kɛnɛ kaki l’atei w’etema awɔ ndo dia keketsha kana ndowanya ekanelo ka yimba k’ambeki ande. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dihende diendana l’ɔpɔstɔlɔ Petero.
8, 9. Ngande wakakambe Yeso la wembola dia kimanyiya Petero dia shihodia dikambo diendana l’ofutelo w’olambo wa lo tɛmpɛlɔ?
8 Ntondotondo, tohɔ etena kakambola anongodi w’elambo Petero dia kana Yeso futaka olambo wa lo tɛmpɛlɔ.c Oko waki Petero l’esasesase l’etena kɛsɔ, nde akakadimola ate: “Ndi nfutaka.” Koko, kombeta edja oma lâsɔ, Yeso akakane la nde yimba ate: “Simona, akanaye na? Khumi ya dikanga ya la kete watulungulaka ulambu, kana ulambu a wudja uma le wa na? Uma le ana, kana uma le antu k’antu? Lam’akandati ati: Uma le antu k’antu, Jesu akawutela ati: Laso ana [“hawofute elambo,”NW].” (Mateu 17:24-27) Oyango wa wombola waki Yeso akahombe mbokɛma hwe le Petero. Lande na?
9 Lo nshi yaki Yeso, anto wakeyaka di’ase nkumbo y’ewandji hawofute elambo. Lâsɔ, oko wende Ɔna ɛtɔi laki Nkumekanga ka l’olongo kakawatɛmɔlaka lo tɛmpɛlɔ kɛsɔ, Yeso takandahombe futa olambo wa tɛmpɛlɔ. Tolembete dia, lo dihole dia nde kadimola Petero mbala kakɔ ɔtɔi, Yeso akakambe la wembola lo yoho ya dimɛna ndo l’ɔlɔlɔ tshɛ l’oyango wa kimanyiya Petero dia nde shihodia dikambo diakɔ ndo ondo dia nde mɛna ohomba wa kanaka yimba dimɛna la ntondo ka tɛkɛta.
10, 11. Ngande wakasale Yeso etena kakahembola Petero tui dia pami kɛmɔtshi l’otsho wa lushi la Pasaka ka l’ɔnɔnyi 33 T.D., ndo ngande wɛnya dikambo sɔ dia Yeso akeyaka ohomba wa wembola?
10 Dikambo dia hende mendanaka la kɛnɛ kakatombe l’otsho wa lushi la Pasaka ka l’ɔnɔnyi 33 T.D., lam’akaye lemba l’anto dia ndjonda Yeso. Ambeki wakambola Yeso dia kana vɔ wakahombe ndɔsha anto asɔ dia mbôkokɛ. (Luka 22:49) Aha la konga okadimwelo waki Yeso, Petero akahembola tui diaki pami kɛmɔtshi la yɔɔmbɔ (koko ondo Petero aki la kanyi ya pumuya pami kɛsɔ lo yoho yamboleka). Petero akasale akambo lo yoho yahɔtɔnɛ la lolango l’owandji ande, nɛ dia Yeso aki suke dia ndjalambola ndamɛ dia vɔ mbonda. Ngande wakasale Yeso na? Oko wokondongaka nshi tshɛ la solo dia lotutsha, nde akambola Petero wembola esato ate: “Dimi hano dikoho diakambisha Papa uka?” “We nkanaka wati: Dimi haleyi nomba Papa, ku ndi ntumelami andjelo wuleki elui dikumi l’ehendi kakiane uka? Ukundi ukuki afundelu nshidiyama ati: Dieli la dikambu ne ndjala?”—Joani 18:11; Mateu 26:52-54.
11 Ohokana yema ya yimba la ɔkɔndɔ ɔsɔ. Yeso ningama la lemba l’anto wele la nkɛlɛ k’efula, nde akeyaka dia nyɔi kande kaya nsuke ndo ɔnɛ ekidiamelo ka lokombo la She ndo panda k’anto tshɛ kekɔ l’ahɛka ande. Koko, nde akɔshi etena paka lo wonya akɔ wamɛ dia kakatshiya akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula lo wɔɔngɔ waki Petero lo kamba la wembola. Kema mɛnamaka dia Yeso akeyaka ohomba wa wembola?
Wodjelo w’oshika w’oshimu esɔ
12, 13. (a) Mbidja oshimu esɔ kɛdikɛdi na? (b) Ngande wakadje Yeso oshimu esɔ dia tɔtɔmiya dia ekɔ kɔlɔ mbala dikɔmɔ dia totshitshɛ diaki anangɛso?
12 L’olimu ande, mbala efula Yeso akakambaka la yoho kina ya wetshelo ya dimɛna, yoho yakɔ ko wodjelo w’oshimu esɔ. Mbidja oshimu esɔ kɛdikɛdi ndeka mɔtsha dikambo dimɔtshi l’oyango wa ditɔtɔmiya. Lo mbidja oshimu esɔ, Yeso akasalaka di’akambo wakandetshaka kakatɛ lo wɛɔngɔ w’anto lo yoho yahawakoke mbohamɛ. Tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dimɔtshi.
13 Lo Dako dia lo Dikona, etena kakandatɛtɛ dia mɛnya ohomba ‘waha nombosha’ anto akina, Yeso akate ate: “Ukundi enaye fumvufumvu lu su dia unyaye, keli we hakani dia wima utamba weli lu su diaye?” (Mateu 7:1-3) Onde wɛ kokaka kanyiya dikambo sɔ? Onto lele suke dia mɔnyɔla osekande minyaka fumbufumbu ya tshitshɛ tsho oma lo “su” diaki onyande. Ɔmɔnyɔdi ɔsɔ koka mbuta ɔnɛ onyande akɔ hakoke mɛna akambo dimɛna lo yoho yahombama dia mbeya sambola akambo akɔ dimɛna. Koko dikoka dia mɛna akambo diaki ɔmɔnyɔdi akɔ kombama l’“utamba” w’otale ndo wa woke wakoka sukɛ sambe ka luudu. Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ yoho ya tɔtɔmiya dikambo yahakoke mbohamɛ yɛnya dia ekɔ kɔlɔ mbala dikɔmɔ dia totshitshɛ diaki anangɛso etena kele ondo shamɛ tekɔ la dikɔmɔ dia weke efula!
14. Lande na kaki ɛtɛkɛta waki Yeso wendana la ndɛkɔla fumbɔfumbɔ ndo mɛna kamɛlɔ yoho ya mbidja oshimu esɔ ya dimɛna efula?
14 Lo diaaso dikina, Yeso akelɛ Afarisɛ ate: “Elombodi a tutshungu.” (Mateu 23:24) Ɔsɔ aki yoho mɔtshi ya lânde ya mbidja oshimu esɔ. Lande na? Otshikitanu wele lam’asa fumbɔfumbɔ ya tshitshɛ efula la kamɛlɔ kadiema l’atei wa nyama yoleki weke yakeyamaka le ampokami waki Yeso, aki dikambo dia diambo efula. Vɔ mbutaka ɔnɛ, dia kotsha wotsho wa l’atei atei wa kamɛlɔ ɔtɔi, nɔmbaka dia monga la tofumbɔfɔmbɔ miliyɔ 70! Ndo nto, Yeso akeyaka dia Afarisɛ wakalɛkɔlaka wanu awɔ l’ekimanyielo k’ɛtshi ka dihɔndɔ. Anto asɔ wakayelaka ɛlɛmbɛ lo nna ndo lo nna wakasalaka dikambo sɔ dia mbewɔ mɛna fumbɔfumbɔ mɔtshi di’aha onto koma mindo lo ndjela ɛlɛmbɛ. Koko, lo yoho ya didjidji, vɔ wakamɛnaka kamɛlɔ kaki tɔ lawɔ mindo lo ndjela ɛlɛmbɛ. (Akambu w’Asi Lewi 11:4, 21-24) Wetshelo waki Yeso wakokɛma hwe. Afarisɛ wakayelaka tokambokambo toleki totshitshɛ takalɔmbaka Ɛlɛmbɛ lo nna ndo lo nna, koko kombidjaka yimba l’akambo wakaleke weke oko ‘losembwe, kɛtshi la kɔlamelo.’ (Mateu 23:23) Yeso akakɛnɛmɔla lo sɛkɛ woho w’anto wakiwɔ mɛtɛ!
15. Naa wetshelo ɛmɔtshi wakasha Yeso lo mbidja oshimu esɔ?
15 L’etena tshɛ kakandakambaka olimu ande, Yeso akakambe mbala efula la wodjelo w’oshimu esɔ. Tende bɛnyɛlɔ dimɔtshi: “Mbetawo [ka tshitshɛ efula] uku lotongo la lohodia” koka sɛkɔla dikona. Lanɛ Yeso akatane yoho yoleki dimɛna ya tɔtɔmiya ɔnɛ kânga mbetawɔ ka tshitshɛ koka sala akambo efula. (Mateu 17:20) Ponda kayanga dia mbɔtɔ lo wosho wa tɛdi aki mɛtɛ nto yoho ya dimɛna ya nembetshiya okakatanu wele la kanga ɔngɔnyi lona dia kambɛ Nzambi etena kende la yoho ya lɔsɛnɔ yele la nsaki ka lomombo! (Mateu 19:24) Onde wɛ honge la diambo lo menda toho ta tɛkɛta t’amɛna efula takakambe la Yeso ndo dikoka diande dia kondja etombelo woleki tshɛ ɔlɔlɔ lo kamba l’ɛtɛkɛta engana eto?
Yoho ya kana yimba yashidiya tâmu
16. Lo yoho yakɔna yakakambaka Yeso la diewo diande nshi tshɛ?
16 Oko wakinde la wɔɔngɔ wa kokele, Yeso aki manyi lo yoho ya kana l’anto yimba dimɛna. Koko ndoko lushi lakandakambe la dikoka sɔ lo yoho ya kɔlɔ. Lo wetshelo ande, nde akakambaka nshi tshɛ la diewo diande dia mbewoya akambo wa mɛtɛ. Tena dimɔtshi nde akakambaka la yoho y’oshika ya kana l’anto yimba dia mɛnya kashi k’akambo wa kɔlɔ wakomamatanyiyaka atunyi ande. Esangɔ efula, nde akakambe la yoho ya kana l’anto yimba ya dimɛna dia ndakanya ambeki ande wetshelo w’ohomba efula. Tende woho wakakambaka Yeso la dikoka diande dia dimɛna efula dia kana l’anto yimba.
17, 18. Naa yoho ya dimɛna efula ya kana l’anto yimba yakakambe la Yeso dia mɛnya di’awui wakomamatanyiyɛka Afarisɛ waki kashi?
17 Tende kɛnɛ kakete lam’akakɔnɔla Yeso pami kɛmɔtshi kaki l’ɔdiɛngɛ kaki kanga tshungu ndo lomi. Lam’akawoke dikambo sɔ, Afarisɛ wakate vate: “Untu one hatundja edienge tshikima lu wulu wa Belezebulu [Satana], uwandji w’edienge.” Tolembete dia, Afarisɛ waketawɔka ɔnɛ di’onto tondja ɛdiɛngɛ waki Satana nde akahombaka monga la wolo woleki wɔnɛ wele l’anto. Koko, dia shimba anto diaha vɔ monga la mbetawɔ le Yeso, vɔ wakate dia wolo ande ndja oma le Satana. Dia mɛnya dia vɔ kokana yimba dimɛna la ntondo ka tondja ɛtɛkɛta ɛsɔ, Yeso akakane la wɔ yimba lo yoho ya dimɛna efula lo mbuta ate: “Diulelu tshe diatana, diatulanaka. Usumba tshe kana khumbu tshe katana heyi nshikikala. Naka Satana atutundjaka Satana, keti ndi ambatana. Ku ukundi ayushikikala diulelu diandi?” (Mateu 12:22-26) Lo mɛtɛ, Yeso akataka ɔnɛ: ‘Naka, oko waditanyu, dimi lekɔ okambi waki Satana ko lekɔ lo nanya kɛnɛ kakasale Satana, kete Satana ekɔ lo nanya wahɔ wakinde hita, lâsɔ kema edja nde ayɔkɔ.’ Kema ɔsɔ aki mɛtɛ yoho ya dimɛna efula ya kana l’anto yimba?
18 Oma lâsɔ Yeso akakane la wɔ yimba nto lo dikambo sɔ. Nde akeyaka dia ambeki waki Afarisɛ amɔtshi wakatondjaka ɛdiɛngɛ. Ɔnkɔnɛ, nde akawaoke dimbola dimɔtshi dia wɔdu koko diakâtshindja wɔɔngɔ ate: “Naka dimi oso atutundjaka edienge la wulu wa Belezebulu, ku an’anyu [kana ambeki anyu] wat[â]tundjaka uma lu wulu wa na?” (Mateu 12:27) Lo yoho mɔtshi Yeso akalange mbuta ɔnɛ: ‘Naka dimi lekɔ lo tondja ɛdiɛngɛ lo wolo waki Satana, kete weho akɔ tshɛ ambeki anyu vɔ lawɔ wekɔ lo kamba la wolo akɔ wamɛ.’ Kakɔna kakakoke Afarisɛ mbuta nto na? Takawahombe pondjo mbetawɔ dia ambeki awɔ wakasalaka akambo lo wolo waki Satana. Oma lo yoho ya kana l’anto yimba yashidiya tâmu shɔ, Yeso akɛnya dia kɛnɛ kakawomamatanyiyɛka kaki kashi.
19, 20. (a) Lo yoho yakɔna ya dimɛna yakakane Yeso l’anto yimba? (b) Ngande wakakambe Yeso l’etelo k’ɔnɛ: ‘kete hoke’ dia kana l’ambeki ande yimba dia mbakadimola etena kakawɔlɔmbɛ dia mbaetsha woho wa vɔ nɔmbaka?
19 Lâdiko wa nde kamba la yoho ya kana l’anto yimba dia konya atunyi ande ewo, Yeso akakambe nto la yoho y’ɔlɔlɔ ya kana l’anto yimba ndo ya mbaetawoya dia mbisha wetshelo w’ohomba w’akambo wa Jehowa wananda otema. Mbala efula nde akakambaka l’etelo k’ɔnɛ: ‘kete hoke’ dia kana l’anto yimba, woho wa kimanyiya ampokami ande dia vɔ nyomoleka monga l’eshikikelo l’akambo wa mɛtɛ wokoweyaka. Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dihende to.
20 Lam’akandakadimolaka ambeki ande wakɔlɔmbɛ dia mbaetsha woho wa nɔmbaka, Yeso akasha ɛnyɛlɔ ka pami kɛmɔtshi kele, “limbiya landi” akayokonyaka ɔngɛnyi ande dia mbetawɔ mbosha kɛnɛ kakandalɔmbaka, kânga mbele ntondo nde konangaka. Yeso akɛnya nto woho wele ambutshi suke dia mbisha anawɔ “eshasha w’ololo.” Oma lâsɔ, nde akakumiyaka ate: ‘Naka nyu anto wa kɔlɔ mbeyaka mbisha ananyu weshasha w’ɔlɔlɔ, kete hoke Shɛnyu lele l’olongo? Onde nde hokoka mbisha wanɛ w’ɔlɔmba nyuma k’ekila?’ (Luka 11:1-13) Wetshelo wakasha Yeso tomba aha oma l’ɔfɔnɛlɔ w’awui koko oma l’otshikitanelo. Naka ɔngɛnyi wakatonaka kɛnɛ kakawɔlɔmbaka ɔsɔ akakoke ndjokoma dia mbetawɔ kotsha ohomba waki osekande, ndo naka ambutshi wele anto wa kema kokele kotshaka ehomba w’anawɔ, kete hoke Shɛso lele l’olongo loludi la ngandji? Onde nde kokaka tona dia mbisha nyuma kande k’ekila le ekambi ande wa kɔlamelo wayasukanya oya le nde la ndjakitshakitsha tshɛ lo dɔmbɛlɔ?
21, 22. (a) Yoho yakɔna yakakane Yeso l’anto yimba etena kakandashaka dako dia woho wa kandola ekiyanu wendana la diangɔ dia l’emunyi? (b) L’ɔkɔngɔ wa sho sɛdingola toho tɔmɔtshi ta wetshelo taki Yeso, kakɔna kakokaso mbuta?
21 Yeso akakambe la yoho yamɛ ya kana l’anto yimba etena kakandashaka dako lo woho wa kandola ekiyanu wendana la diangɔ dia l’emunyi. Nde akate ate: “Nyendi angwangwa: vo hawutuneka, hawutunaka. Vo kema la eumbelu kana dipenge. [Nzambi] atuwashaka mbu ya nde. [“Kete hoke, nyu wanɛ woleki tofudu nɛmɔ?” NW]. Nyendi alembo, uku wulawo; vo hawukambi ulimu, hawutshi ahondo. . . . Keli naka [Nzambi] atolotshaka adiyu wa l’usui, weko elo, ku lui wayukadjema lu atshuka, [“kete hoke,” NW] nyu akanga a mbetawo ka tshitshe?” (Luka 12:24, 27, 28) Eelo, naka Jehowa kokɛka tofudu ndo alɛmbɔlɛmbɔ, kete hoke ekambi ande? Aha la tâmu, yoho ya kana l’anto yimba ya wɔdu koko yele la nkudu shɔ yakananda etema w’ambeki waki Yeso.
22 L’ɔkɔngɔ wa sho sɛdingola toho tɔmɔtshi taketshaka Yeso, sho koka mboka esadi eto dia ase mbalasa waki komunda Yeso waki la shadiya ya mbuta vate: “Nduku untu edja ndu kakiane akateketa wuhu oso.” Koko, ondo yoho ya wetshelo yakakambe la Yeso yaleka mbeyama ele okambelo wa la bɛnyɛlɔ ndo la wɛla. Lande na kakandakambe la yoho ya wetshelo shɔ na? Ndo kakɔna kaketɛka bɛnyɛlɔ diande amɛna efula na? Wembola ɛsɔ mbayɔsɛdingɔma lo wekelo wayela.
[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]
a Ondo ase mbalasa waki ase olimu waki ase Sheke ndo wakalɔmbɔmaka oma le ɛlɔmbɛdi a weke.
b Ɔpɔstɔlɔ Paulo ndamɛ oto mbakavusola ɛtɛkɛta w’ekomelo engo watanema l’Etsha 20:35, kânga mbele kanyi y’ɛtɛkɛta ɛsɔ tanemaka l’Evanjiliɔ. Ondo Paulo akalongola ɛtɛkɛta ɛsɔ l’onyɔ w’onto (ondo oma le ombeki ɔmɔtshi wakoke ɛtɛkɛta akɔ oma le Yeso kana oma le Yeso ndamɛ etena kakandɛnama le nde l’ɛnɛlɔ) kana oma l’ɛnɛlɔ k’oma le Nzambi.—Etsha 22:6-15; 1 Koreto 15:6, 8.
c Wakalɔmbaka ase Juda dia futa olambo wa l’ɔnɔnyi wa lo tɛmpɛlɔ lo nkimɔ darika dihende (suke la difuto di’os’elimu dia nshi hiende). Wakakambaka l’akuta w’olambo dia nɔngɔsɔla tɛmpɛlɔ. Wakakambaka lawɔ nto dikambo di’olimu wakakambemaka lɔkɔ ndo di’elambo wa lushi la lushi wakalambɔmaka dikambo dia wahɔ w’ase wodja.
Onde wɛ akohɔ?
• Naa bɛnyɛlɔ diɛnya dia Yeso aki la wetshelo wa lɔlɛndjalɛndja ndo wokɛma hwe?
• Lande na kakakambe Yeso la wembola lo wetshelo ande?
• Mbidja oshimu esɔ kɛdikɛdi na ndo ngande wakakambe Yeso la yoho ya wetshelo shɔ?
• Ngande wakakambe Yeso la yoho ya kana l’anto yimba dimɛna dia mbetsha ambeki ande akambo wa mɛtɛ wa Jehowa wananda otema?
[Osato wa lo lɛkɛ 18]
Afarisɛ ‘wakalɛkɔlaka fumbɔfumbɔ koko wakamɛnaka kamɛlɔ’