“Ndi kumbatela nduku dikambu tshikima ndu wela”
“Jesu akatela elui w’antu akambu aso tshe lu wela. Mete ndi kumbatela nduku dikambu, tshikima ndu wela.”—MATEU 13:34.
1, 2. (a) Lande na kele wɛla w’eshika hawohamɛ esadi? (b) Weho akɔna wa wɛla wakakambe la Yeso ndo wembola akɔna wambɔma lo kɛnɛ kendana la woho wakandakambe la wɛla? (Enda nto lo nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi.)
ONDE wɛ koka mbohɔ wɛla ɔmɔtshi wakayoke, ondo lo sawo dimɔtshi dia lo sɛkɛ ambeta ɛnɔnyi efula? Wɛla w’eshika hawohamɛ esadi. Ofundji ɔmɔtshi akate ate wɛla “konyaka kɛnɛ kokɛma l’atui oko kɛnɛ kɛnama la washo ndo kimanyiyaka ampokami dia sala oko anto wɛna diangɔ diakɔ lo timba tawɔ.” Lam’ele mbala efula diangɔ diɛnaso lo yimba tokimanyiyaka dia monga la eokelo k’ɔlɔlɔ, wɛla kokaka kimanyiya dia shihodia dikambo esadi eto. Wɛla kokaka nembetshiya tɔtɛkɛta dimɛna ndo mbisha wetshelo wakakatɛ lo yimba.
2 Ndoko ombetsha wa lanɛ la nkɛtɛ wambokamba la bɛnyɛlɔ lo yoho ya dimɛna ko ndeka Yeso Kristo. Wɛla efula waki Yeso mbohɔmaka esadi eto kânga mbambeta ɛnɔnyi oko nunu dihende l’ɔkɔngɔ wa nde mbâtɛkɛta.a Lande na kakakambe Yeso mbala efula la yoho ya lânde ya mbetsha shɔ na? Ndo kakɔna kakakimanyiyaka dia wɛla ande monga l’etombelo w’ɔlɔlɔ?
Lande na kaketshaka Yeso la wɛla?
3. (a) Lo ndjela Mateu 13:34, 35, naa ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wakatshutshuya Yeso dia kamba la wɛla? (b) Kakɔna kɛnya dia ondo Jehowa mbɔsaka yoho ya wetshelo shɔ la nɛmɔ?
3 Bible mbishaka ɛkɔkɔ ehende w’eshika wakatshutshuya Yeso dia kamba la wɛla. Ntondotondo dikambo sɔ diakakotsha prɔfɛsiya. Ɔpɔstɔlɔ Mateo akafunde ate: “Jesu akatela elui w’antu akambu aso tshe lu wela. Mete ndi kumbatela nduku dikambu, tshikima ndu wela. Dikambu so diakayala, dia nshidiya diui diakati umvutshi ate: Dimi layufula unyo ami la wela; layuta akambu wakashama umaka etatelu k’andja.” (Mateu 13:34, 35) “Umvutshi” watɛkɛta Mateo lanɛ mbakafunde Osambu 78:2. Omembi w’esambo ɔsɔ akafunde osambo akɔ oma l’ekimanyielo ka nyuma ka Nzambi nkama y’ɛnɔnyi la ntondo ka eotwelo kaki Yeso. Kema ekɔ dikambo dia diambo dia mɛna dia nkama y’ɛnɔnyi la ntondo Jehowa akatashikike dia Ɔnande ayoyetsha la wɛla? Lo mɛtɛ, ondo Jehowa mbɔsaka yoho ya wetshelo shɔ la nɛmɔ!
4. Ngande wakalembetshiya Yeso ɛkɔkɔ wakandakambe la wɛla?
4 Ɔkɔkɔ wa hende ele, Yeso ndamɛ akalembetshiya dia nde akakambe la wɛla dia kakitola wanɛ waki l’etema wa lonyu la wanɛ waki komonga l’etema wa lonyu. L’ɔkɔngɔ wa nde kɔndɔlɛ “elui a waki w’antu” wɛla w’ombuki wa woho, ambeki ande wakawombola ɔnɛ: “Dikambu kuna diatelaye antu akambu la wela?” Yeso akakadimola ate: “Wakanyusha dia nyu mbeya akambu wushami wa diulelu dia l’ulungu, keli kumbasha. Diako mbawatelami akambu la wela. Ne dia vo menaka, ku hawenyi; vo mbukaka, ku hawuki ndu hawushihudia. Diui diaki Isaya diambushidiya mete le wo, ati: Mete, nyu nyayuka, keli hanyushihudia; mete, nyu nyayenda, keli hanyena. Ne dia etema w’antu ane wakayala wetshu.”—Mateu 13:2, 10, 11, 13-15; Isaya 6:9, 10.
5. Ngande wakɛnyaka wɛla waki Yeso otshikitanu waki lam’asa ampokami waki l’okitshakitsha la wanɛ waki l’etema wa ndjadiya?
5 Kakɔna kakasalaka dia wɛla waki Yeso mɛnya waonga wotshikitanyi waki l’anto? Mbala mɔtshi, ampokami ande wakahombaka sala eyangelo w’efula dia nshihodia ɛtɛkɛta ande. Akanga w’okitshakitsha wakatshutshuyamaka dia mimbola dia kondja elembetshiyelo ekina efula. (Mateu 13:36; Mako 4:34) Ɔnkɔnɛ, wanɛ waki la ndjala k’akambo wa mɛtɛ, wɛla waki Yeso wakâhonolɛka akambo akɔ ndo l’etena kakɔ kâmɛ, wanɛ waki l’etema wa ndjadiya, wɛla ande kombahonolɛka akambo wa mɛtɛ. Yeso mɛtɛ aki ombetsha wa diambo efula! Nyɛsɔ tɔsɛdingole kakianɛ akambo amɔtshi wakasalaka dia wɛla ande monga l’etombelo w’ɔlɔlɔ.
Ɔsɔnwɛlɔ w’awui wa kamba lawɔ
6-8. (a) Naa diɛsɛ diaki komonga l’ambeki waki Yeso wa lo ntambe ka ntondo l’etena kɛsɔ? (b) Naa bɛnyɛlɔ diɛnya dia Yeso akasɔnaka awui wa kamba lawɔ lo wɛla?
6 Onde wɛ atayambolaka dia mbeya woho wakakoke monga akambo le ambeki wa lo ntambe ka ntondo wakahokamɛka wetshelo waki Yeso ndamɛ? Kânga mbakiwɔ la diɛsɛ dia mpokamɛ dui diaki Yeso, vɔ komonga l’efundelo wakahombaka mbaohola akambo wakandatɛkɛtaka asɔ. Diakɔ diakawahombaka kimɛ ɛtɛkɛta waki Yeso ɛsɔ lo timba ndo l’etema awɔ. Oma lo woho wakandakambe dimɛna la wɛla, Yeso akâkimanyiya dia vɔ mbohɔka esadi eto kɛnɛ kakandawaetsha. Lo woho akɔna na?
7 Yeso akasɔnaka awui wakakambaka lande. Naka awui akɔ mbɔtɔnɛka l’ɔkɔndɔ kana wekɔ ohomba dia shikikɛ dikambo, nde akasalaka tshɛ dia kamba l’awui akɔ. Ɔnkɔnɛ, nde akate lofulo la shikaa l’ɛkɔkɔ wakatshikala etena kakatshu kangawɔ dia toyanga wɔnɛ wakashishɔ, nde akate lofulo la wenya lakakambe as’olimu l’ekambɔ ka vinyɔ ndo lofulo la talata lakawasha onto l’onto.—Mateu 18:12-14; 20:1-16; 25:14-30.
8 L’etena kakɔ kâmɛ, Yeso kombidjaka awui wele bu ohomba wakoka tosha pâ dia sho shihodia kitshimudi ya wɛla ɛsɔ. Ɛnyɛlɔ, lo wɛla w’okambi waki komonga la kɛtshi, ndoko olembetshiyelo wakashama dia mbeya bonde kakakama okambi ɔsɔ dibasa dia dɛnariyo 60 000 000. Koko Yeso akake epole ɔsɛkɛ l’ohomba wa dimanyiyana kɔlɔ. Aha woho wakakama okambi dibasa sɔ mbaki ohomba, koko woho wakawodimanyiyɛdɔ ndo kɛnɛ kakandatshɛ osekande okambi laki la dibasa diande di’akuta yema tshitshɛ. (Mateu 18:23-35) Woho akɔ wamɛ mbele lo wɛla w’ɔna la lotshito, Yeso kombisha ndoko olembetshiyelo dia mɛnya bonde kakalɔmbɛ dikɛnda dia pami sɔ okitɔ ande esadi eto ndo lande na kakandatotshupa diangɔ sɔ. Koko Yeso akalembetshiya dimɛna woho wakayaoke she ndo wakandasale etena kakakadimola ɔnande otema ndo kakandakalola oya la ngelo. Elembetshiyelo ɛsɔ wendana la woho wakasale she waki ohomba efula lo dikambo diakalembetshiyaka Yeso diɛnya dia Jehowa nyimanyiyaka “tshe.”—Isaya 55:7; Luka 15:11-32.
9, 10. (a) Etena kakandakambaka l’anto lo wɛla ande, Yeso akalekaka tɛkɛta lo dikambo diakɔna? (b) Ngande wakakimanyiyaka Yeso ampokami ande ndo anto akina dia vɔ mbohɔka wɛla ande esadi eto?
9 Yeso aki nto la shɛnɔdi y’efula lo woho wakandatɛkɛtaka dikambo di’anto lo wɛla ande. Lo dihole dia tɛkɛta akambo efula, ɛnyɛlɔ otale, woke kana lɔwa lele l’anto, mbala efula Yeso akasembɔnɛka paka la kɛnɛ kakawasale la ntondo k’akambo wakandakɔndɔlaka. Diakɔ diele, lo dihole dia nembetshiya woho wa demba diaki l’ose Samariya l’ɔlɔlɔ, Yeso akalembetshiya dikambo dimɔtshi diakaleke ohomba efula, mbut’ate woho wele la kɛtshi tshɛ ose Samariya ɔsɔ akakimanyiya ose Juda lakawahumuya ko vɔ mbokalɛ l’atei a mboka. Yeso akasha elembetshiyelo waki ohomba dia mbetsha ɔnɛ ngandji ka wonyaso onto pombaka monga polo ndo le anto wele bu la so lokoho la demba ɔtɔi kana wodja ɔtɔi.—Luka 10:29, 33-37.
10 Woho wakakambe Yeso dimɛna l’akambo w’ɔlɔlɔ mbakakimanyiya dia wɛla ande monga wɛla wa tomondo ndo wele bu l’awui wamboleka efula. Ngasɔ mbakandakimanyiyaka ampokami ande wa lo ntambe ka ntondo ndo nyemba y’anto akina waheyama mbadia wakayadiaka Evanjiliɔ wakasambiyama woho wa vɔ mbohɔka wɛla ɛsɔ esadi eto ndo wetshelo w’ohomba wele lɔkɔ.
Awui w’oma lo lɔsɛnɔ la lushi la lushi
11. Sha bɛnyɛlɔ diɛnya woho wakɔtɔnɛka wɛla waki Yeso l’akambo wele aha la tâmu nde akawaɛnaka l’etena kakandayolaka la Ngalileya.
11 Yeso akeyaka kamba efula la wɛla wakendanaka la nsɛnɔ y’anto. Wɛla ande efula mɛnyaka awui wele aha la tâmu nde akawaɛnaka etena kakandayolaka la Ngalileya. Ohokanyiya yema lo kɛnɛ kendana la lɔsɛnɔ lande la lo nshi yakinde dikɛnda. Mbala ngana yakandɛnyi nyango akatɛ mapa wa la wodoya lo mbɔsa wodoya oma lo yema yakandombe mbala k’ekomelo kakandasale mapa ko kamba la wɔ dia mbudiya mapa okina? (Mateu 13:33) Esangɔ engana wakandɛnyi amundji wa nse wadja ɛtɛi awɔ lo Ndjale ka Ngalileya kele l’ashi wa bule ndo wa pudipudi? (Mateu 13:47) Mbala ngana yakandɛnyi ana wakɛnya lo lobingu? (Mateu 11:16) Ondo Yeso akalembetɛ akambo akina wakeyamaka efula wakakambaka lande lo wɛla ande ɛnyɛlɔ tɔngɔ yonɛwɔ l’ekambɔ, afɛstɔ w’awala w’ɔngɛnɔngɛnɔ, ndo tɔngɔ ya l’okonda yɛ̂la la yanyi.—Mateu 13:3-8; 25:1-12; Mako 4:26-29.
12, 13. Ngande wɛnya wɛla waki Yeso w’eponga la kangaka dia nde akeyaka dimɛna kɛnɛ kakasalemaka lo ngelo kakinde?
12 Lâsɔ kema dikambo dia diambo dia mɛna dia wɛla efula waki Yeso ndola l’akambo waketaka lo lɔsɛnɔ la lushi la lushi. Ɔnkɔnɛ, dia ndeka shihodia dikoka diande dia kamba la yoho ya wetshelo shɔ, ekɔ ohomba sɛdingola kɛnɛ kakalembetshiyaka ɛtɛkɛta ande le ampokami ande w’ase Juda. Nyɛsɔ tɔsɛdingole bɛnyɛlɔ dihende.
13 Ntondotondo, lo wɛla w’eponga la kangaka, Yeso akatɛkɛta dikambo dia pami kɛmɔtshi kakonɛ woho w’ɔlɔlɔ w’eponga l’ekambɔ kande koko “utunyi” akaye l’ekambɔ kakɔ ko akayonɛ kangaka lo dihole diakawonɛ eponga. Lande na kakasɔnɛ Yeso etshelo kɛnya lohetsho laki l’utunyi ɔsɔ na? Tatohɛke dia nde akakɔndɔlaka wɛla ɔnɛ suke la Ndjale ka Ngalileya, ndo akɛnamaka di’ase Ngalileya wakalekaka ndjasha l’olimu wa dikambɔ. Kakɔna kakakoke ndeka monga kɔlɔ efula le okambi wa dikambɔ naka aha tshelo y’otunyi ndja lo woshɛshɛ l’ekambɔ kande ko ndjonɛ kangaka lo dihole diakandonɛ woho w’ɔlɔlɔ na? Ɛlɛmbɛ wa lɛɛta waki lo nshi shɔ mɛnyaka dia weho w’etsha wa kɔlɔ wa ngasɔ wakasalemaka. Kema mɛnamaka hwe dia Yeso akakambe la dikambo diakakokaka ampokami ande shihodia dimɛna?—Mateu 13:1, 2, 24-30.
14. Lo wɛla w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ, lande na kakambe Yeso la mboka k’“uma la Jerusalema utsha la Jeriko” dia mbika epole ɔsɛkɛ lo wetshelo?
14 Dikambo dia hende, tohɔ wɛla w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ. Yeso akatatɛ lo mbuta ɔnɛ: “Untu omotshi akatatshokaka uma la Jerusalema utsha la Jeriko. Ndi akoto lu anya w’apotodi. Vo wakûkulula ahondo, wakôkomola, wakatshu, wakûtshiki afunda las’eku la nyoi.” (Luka 10:30) Yeso akakambe la mboka k’“uma la Jerusalema utsha la Jeriko” l’oyango ɔmɔtshi wa shikaa dia mbika epole ɔsɛkɛ lo wetshelo ande. Lam’akandakɔndɔlaka wɛla ɔsɔ, nde aki la Juda suke la Jerusalɛma; ɔnkɔnɛ, mɛnamaka di’ampokami ande wakeyaka mboka kɛsɔ dimɛna. Mboka kɛsɔ kaki mɛtɛ wâle efula djekoleko le onto laketaka ndâmɛ lɔkɔ. Tɔ kaki l’akɔtɛ efula ndo kaketaka l’oswe wa shɛnga. Dikambo sɔ diakashaka ampɔtɔdi diaaso dia monga l’ahole efula wa mpɔtɔnaka diangɔ.
15. Lande na kele ndoko onto lakakoke swɛlɛ ɔlɔmbɛdi ndo ose Lɛwi la lo wɛla waki Yeso w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ?
15 Dikambo dikina di’ohomba nembetshiyamaka lo woho wakakambe Yeso la mboka k’“uma la Jerusalema utsha la Jeriko.” Lo ndjela wɛla ɔsɔ, ntondotondo, ɔlɔmbɛdi mbakete, ko oma lâsɔ ose Lɛwi nde lawɔ akayetaka lo mboka kɛsɔ koko vɔ komemala dia kimanyiya onto lakahomɔ ɔsɔ. (Luka 10:31, 32) Ɛlɔmbɛdi wakakambaka lo tɛmpɛlɔ ka la Jerusalɛma ndo ase Lɛwi wakâkimanyiyaka. Ɛlɔmbɛdi efula ndo ase Lɛwi wakadjasɛka la Jeriko etena kakiwɔ komongaka l’olimu lo tɛmpɛlɔ nɛ dia lam’asa Jeriko la Jerusalɛma aki paka kilɔmɛtɛlɛ 23 tsho. Ɔnkɔnɛ, aha la tâmu, vɔ waki la diaaso dia mbeta lo mboka kɛsɔ. Tolembete nto dia ɔlɔmbɛdi ɔsɔ ndo ose Lɛwi wakatakalolaka lo mboka kɛsɔ‘oma la Jerusalɛma,’ lâsɔ vɔ kotshɔ otsha lo tɛmpɛlɔ.b Ɔnkɔnɛ, ndoko onto lakoka swɛlɛ apami asɔ lo kɔlɔ kakawasale lo mbuta ate: ‘Vɔ wakewɔ pami kakahomɔ kɛsɔ nɛ dia akɛnamaka di’oko nde ambovɔ, lâsɔ otondongaka vɔ wakawonanda tshike takawakoke kamba lo tɛmpɛlɔ lo tshanda mɔtshi.’ (Akambo w’Ase Lɛwi 21:1; Walelu 19:11, 16) Kema mbokɛmaka hwe dia wɛla waki Yeso mɛnyaka dia akambo asɔ wakeyamaka dimɛna le ampokami ande?
Oma lo diangɔ diakatongama
16. Lande na kahakoke tâmu monga lo woho waki Yeso l’ewo k’efula ka diangɔ diakatongama?
16 Wɛla ndo bɛnyɛlɔ efula diakakambe la Yeso mɛnyaka dia nde akeyaka tombatomba, nyama ndo diangɔ dikina diakatongama. (Mateu 6:26, 28-30; 16:2, 3) Oma lende akandakondja ewo kɛsɔ na? Etena kakandayolaka la Ngalileya, aha la tâmu nde aki la waaso w’efula wa sɛdingola diangɔ diakatonge Jehowa. Ndo kɛnɛ kakaleke ele, Yeso ekɔ “enundu a diango tshe diakatongama,” ndo Jehowa akakambe la nde oko “ukambi a komba” dia tonga diangɔ tshɛ. (Kolosai 1:15, 16; Tukedi 8:30, 31) Onde tâmu koka monga lo woho waki Yeso l’ewo k’oshika ka diangɔ diakatongama? Nyɛsɔ tende woho wakandakambe l’ewo kɛsɔ lo yoho ya dimɛna efula lo wetshelo ande.
17, 18. (a) Ngande wɛnya ɛtɛkɛta waki Yeso wofundami lo Joani tshapita 10 dia nde akeyaka dionga diaki l’ɛkɔkɔ? (b) Kakɔna kakɛnyi wanɛ wakatshu dia tembola wedja wakafundamaka Bible lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diele lam’asa enami l’ɛkɔkɔ awɔ?
17 L’atei wa wɛla waki Yeso woleki mɛnya ngandji mbele ndo wɔnɛ watanema lo Joani tshapita 10, lɛnɛ ɛdikande diɔtɔnganelo diande di’oshika dia l’ambeki ande la nɛ diele lam’asa onami w’ɛkɔkɔ l’ɛkɔkɔ ande. Ɛtɛkɛta waki Yeso mɛnyaka dia nde akeyaka dimɛna dionga diele l’ɛkɔkɔ walongawɔ. Nde akɛnya dia ɛkɔkɔ nangaka dia nɔmbɔma ndo ɔnɛ vɔ ndjelaka onami awɔ la kɔlamelo tshɛ. (Joani 10:2-4) Diɔtɔnganelo dia lânde diele lam’asa ɛkɔkɔ l’enami diakɛnama oma le anto amɔtshi wakatshu dia tembola wedja wakafundama Bible. Lo ntambe 19, Hanry Baker Tristram laki nomb’ewo keka awui wa l’andja akafunde ate: “Mbala kɛmɔtshi dimi lakende katshunga k’ɛkɔkɔ akɛnya la lemba lande l’ɛkɔkɔ. Nde akasale oko onto alawɔ oma lalewɔ koko ɛkɔkɔ wakoyele ndo wakodinge. . . . Ndo l’ekomelo, lemba l’ɛkɔkɔ l’otondo lakasale otshimbedi ndo wakafumbɔfumbɔka lalende.”
18 Lande na kakayelaka ɛkɔkɔ onami awɔ na? Yeso akate ate: “Ne dia vo mbeyaka diui diande.” (Joani 10:4) Onde ɛkɔkɔ mbeyaka mɛtɛ dui di’onami awɔ? Oma lo kɛnɛ kakandɛnyi ndamɛ, George Adam Smith akafunde lo dibuku diande (The Historical Geography of the Holy Land) ate: “Tena dimɔtshi takangɛnangɛnaka momuyaka yema la midi suke la tɛkɔ di’ashi dia la Judeya lɛnɛ akayaka enami w’ɛkɔkɔ esato kana ɛnɛi la nyemba yawɔ y’ɛkɔkɔ. Nyemba y’ɛkɔkɔ shɔ yakasɔhanaka ndo takayambolaka woho wakahombe onami l’onami mbeya sɔtɔla ɛkɔkɔ ande hita nto. Koko l’ɔkɔngɔ w’ɛkɔkɔ shidiya la nnɔ ashi ndo nkɛnya, enami wakadɛka lo bɛkɛ di’otshikitanyi dia dikona ndo onto l’onto akelɛka ɛkɔkɔ ande lo yoho yakandawaekiya. Ndo ɛkɔkɔ w’onami l’onami wakatshikaka nyemba kina y’ɛkɔkɔ ko ndjela onami awɔ l’ɔnɔngɔ oko wakawaye, edja nd’ɛkɔkɔ tshɛ wambotshika dihole ko ndjela enami awɔ aha l’ofukutanu monga.” Otonga wolo Yeso mbeya mbisha wetshelo wa dimɛna efula oma lo wɛla wa ngasɔ otondonga nde kombeyaka dikambo sɔ. Naka sho mbetawɔ ndo kitanyiya wetshelo ande ndo naka sho ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kande, kete sho koka kokamɛ la ngandji oma le “ulami w’ololo w’ekoko.”—Joani 10:11.
Oma l’akambo weyama le ampokami ande
19. Dia minya kanyi mɔtshi ya kashi, ngande wakakambe Yeso dimɛna l’ɛnyɛlɔ ka mpokoso kakatombe lo ngelo kawɔ?
19 Wɛla w’eshika koka mbɔsama oma l’akambo amɔtshi wakete kana oma lo bɛnyɛlɔ diakoka mbisha wetshelo. Lo diaaso dimɔtshi, Yeso akakambe la dikambo dimɔtshi diaki eke esadi wa tomba dia minya kanyi ya kɔlɔ y’ɔnɛ mpokoso hakomɛ anto okomɛkomɛ. Nde akate ate: “Ndu antu aku dikumi la enanei, ane wakavu lam’akânyukwela luudu l’etangelu la Siloama, nyu nkanaka nyati: Vo waki atshi wa kolo ndeka antu tshe watuyalaka la Jerusalema?” (Luka 13:4) Yeso akɛnya l’eshikikelo tshɛ dia kanyi y’ɔnɛ akambo wasalema wambotashilaki la kongɛma ntondo yekɔ kashi. Anima 18 asɔ komvɔ l’ɔtɛ wa pɛkato kɛmɔtshi kakanyangiya Nzambi. Koko nyɔi kawɔ ka kɔlɔ kɛsɔ kakaye oma lo tena l’akambo watokomaka la shashimoya. (Undaki 9:11) Nde akânya wetshelo wa kashi ɔsɔ lo kamba la dikambo dimɔtshi diakete diakeyamaka dimɛna le ampokami ande.
20, 21. (a) Lande na kakânya Afarisɛ ambeki waki Yeso? (b) Ɔkɔndɔ akɔna wa l’Afundelo wakakambe la Yeso dia mɛnya dia ndoko lushi lakalɔmbɛ Jehowa dikambo dia wolo kitanyiya ngasɔ lo kɛnɛ kendana l’ɔlɛmbɛ wa lushi la Sabato? (c) Kakɔna kayɔsɛdingɔma lo sawo diayela?
20 Lo wetshelo ande, Yeso akakambaka nto la bɛnyɛlɔ di’oma l’Afundelo. Ohohɔ etena kakanya Afarisɛ ambeki ande l’ɔtɛ wakawane ndo wakawale nanula lushi la Sabato. Lo mɛtɛ, ambeki kosekola Ɔlɛmbɛ waki Nzambi, koko elembetshiyelo waki Afarisɛ lo weho w’elimu wakashimbamaka lushi la Sabato akaleke monga tshambandeko. Dia mɛnya ɔnɛ ndoko lushi lakalɔmbɛ Nzambi dikambo dia wolo ngasɔ lo kɛnɛ kendana l’ɔlɛmbɛ ande wa lushi la Sabato, Yeso akakambe la dikambo dimɔtshi diakete diofundami lo 1 Samuele 21:3-6. Lam’akiwɔ la ndjala, Davidi nde l’apami ande wakemala lo tabɛrnakɛlɛ ndo wakale mapa wakakitshamaka la ntondo ka Jehowa, mbut’ate mapa wakawanyaka dia mbidja ekina. Ɛlɔmbɛdi mbakalɛka mapa wakawanyaka ɛsɔ. Koko, l’etena kɛsɔ Davidi nde l’apami waki kâmɛ la nde komanyema lo woho wakawale mapa ɛsɔ. Mɛnamaka dia paka l’ɔkɔndɔ ɔnɛ mbatɛkɛta Bible dikambo dia mapa wakawanyaka wakalɛma oma le anto wele kema ɛlɔmbɛdi. Yeso akeye mɛtɛ ɔkɔndɔ wa kamba lawɔ, ndo aha la tâmu ampokami ande w’ase Juda wakeyaka dikambo sɔ dimɛna.—Mateu 12:1-8.
21 Lo mɛtɛ, Yeso aki Ombetsha wa Woke! Sho mɛtɛ mambaka efula lo mɛna dikoka diande diaheyama mbɛdika dia mbewoya awui wa mɛtɛ w’ohomba lo yoho yokɛma hwe le ampokami ande. Lâsɔ, ngande wakokaso mbôkoya etena kalakanyaso na? Kɛsɔ mbayotɔsɛdingola lo sawo diayela.
[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]
a Yeso akakambe la wɛla ande lo weho efula, mbidja ndo bɛnyɛlɔ, wɛdikelo ndo ɔfɔnyɛlɔ wa diangɔ. Nde mbeyamaka efula lo woho wakandakambe la wɛla. Wɛla “nembetshiyamaka oko ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa mondo wele, mongaka mbala efula lokanyiya, wakamba l’onto dia mbisha wetshelo w’akambo wa mɛtɛ wendana la lɔkɛwɔ kana l’awui wa lo nyuma.”
b Jerusalɛma aki lâdiko dia dikona ko Jeriko l’ɛse. Ɔnkɔnɛ, etena kakatatshɔka onto “uma la Jerusalema utsha la Jeriko,” oko wotamidiɔ lo wɛla, nde ‘akataholɔka.’
Onde wɛ akohɔ?
• Lande na kaketshaka Yeso la wɛla?
• Naa ɛnyɛlɔ kɛnya dia Yeso akakambe la wɛla wakɔtɔnɛka l’ampokami ande wa lo ntambe ka ntondo?
• Ngande wakakambe Yeso l’ewo kande ka diangɔ diakatongama lo yoho ya dimɛna efula lo wɛla wakakambe la nde na?
• Lo weho akɔna wakakambe Yeso l’akambo wakete wakeyamaka
le ampokami ande?
[Esato wa lo lɛkɛ 23]
Yeso akatɛkɛta dia dikambo di’os’olimu lakatone dia kimwɛ onyande dibasa dia yema tshitshɛ tsho ndo di’ombutshi wa pami wakakimwɛ ona la lotshito lakɔshi okitɔ ande tshɛ ko totshupa
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
Naa wetshelo waki lo wɛla waki Yeso w’ose Samariya l’ɔlɔlɔ?