Tokoya Ombetsha wa Woke

“Onkone, nyutshu, nyete wedja tshe ambeki . . . Nyuwaetshaki dia ntsha akambu tshe wamumunyutela.”​—MATEU 28:19, 20.

1, 2. (a) Ngande weso sho tshɛ embetsha lo yoho mɔtshi? (b) Lo kɛnɛ kendana la wetshelo, naa ɔkɛndɛ wa lânde wele l’Akristo wa mɛtɛ?

ONDE wɛ ekɔ ombetsha? Lo yoho mɔtshi sho tshɛ tekɔ embetsha. Etena tshɛ kalakanyayɛ onto lambonganɛ lo mboka, kɛnyayɛ onto woho wa kamba olimu ɔmɔtshi wa lânde, kana kalembetshiyayɛ ɔna woho wa keleka ɛkɔdi wa lo sabata yande, wɛ ekɔ lo mbetsha. Kema kimanyiya anto akina lo weho ɛsɔ mbishaka ɔngɛnɔngɛnɔ lo yɛdikɔ mɔtshi?

² Lo kɛnɛ kendana la wetshelo, Akristo wa mɛtɛ wekɔ l’ɔkɛndɛ ɔmɔtshi wa lânde. Wakatodjangɛ dia ‘mbetɛ anto ambeki ndo mbâetsha.’ (Mateu 28:19, 20) Tekɔ la diaaso dia mbetsha ndo l’atei w’etshumanelo. Apami wele l’akoka sɔnamaka dia kamba oko ‘enami ndo embetsha,’ l’oyango wa keketsha etshumanelo. (Efeso 4:11-13) L’elimu awɔ w’Akristo wa lushi la lushi, wamato wambotshunda pombaka monga “embetsha w’akambu w’ololo” otsha le wamato weke akɛnda. (Tito 2:3-5) Sho tshɛ nɔmbamaka dia keketsha asekaso ambetawudi ndo sho koka kitanyiya dako sɔ lo kamba la Bible dia keketsha anto akina. (1 Tesalonika 5:11) Ekɔ mɛtɛ diɛsɛ dia woke efula monga ombetsha w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo mbewoya awui wa lo nyuma wokoki monga l’ɛlɔlɔ waviya l’etena k’otale!

3. Oko weso embetsha, ngande wakokaso ndowanya wetshelo aso?

³ Lâsɔ oko weso embetsha, ngande wakokaso ndowanya wetshelo aso na? Ntondotondo, ele lo mbokoya Yeso lele Ombetsha wa Woke. Koko anto amɔtshi mbeyaka ndjambola ɔnɛ: ‘Ko ngande wakokaso mbokoya Yeso lam’ele nde aki onto la kokele?’ Mɛtɛ, sho hatokoke monga embetsha wa kokele. Koko, oyadi akoka akɔna wele laso, sho koka sala la wolo aso tshɛ dia mbokoya yoho yaketsha Yeso. Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wakokaso kamba la toho tande tɔnɛi ta wetshelo: nɛndjalɛndja wetshelo, kamba la wembola w’eshika, kana yimba lo yoho ya dimɛna ndo kamba la bɛnyɛlɔ diasungana.

Tɔlɛndjalɛndja wetshelo aso

4, 5. (a) Lande na kele awui wa wɔdu ekɔ yoho ya dimɛna ya mbewoya akambo wa mɛtɛ wa lo Bible? (b) Dia nɛndjalɛndja wetshelo, lande na kele ekɔ ohomba mbidja yimba lo tɔtɛkɛta takamba laso?

⁴ Atshina w’akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi kema wolo. Yeso akate lo dɔmbɛlɔ diande ate: “Dimi lambukuka lusaka, we Papa, . . . ne dia we akashe akambu ane le akanga a yimba la ewu, ku we ambuwashula le ana w’ashashi.” (Mateu 11:25) Jehowa akasale di’asangwelo ande mbeyama le wanɛ wele l’etema w’ɔlɔlɔ ndo wa ndjakitshakitsha. (1 Koreto 1:26-28) Diakɔ diele, akambo wa mɛtɛ wa lo Bible wekɔ wɔdu.

⁵ Etena kalɔmbɔlayɛ wekelo wa Bible kana kasalayɛ wendelo w’eyoyo le anto wakɛnya nsaki, ngande wakokayɛ nɛndjalɛndja wetshelo ayɛ na? Wetshelo akɔna wakatakondja oma le Ombetsha wa Woke? Di’ampokami ande, wele efula waki “haweyi mukanda [ndo] antu k’antu” shihodia kɛnɛ kakandataka, Yeso akakambe l’ɛtɛkɛta wa wɔdu wakawakokaka mboka. (Etsha 4:13) Lâsɔ, dia wetshelo monga wɔdu, kɛnɛ kalɔmbama ntondo ele menda weho w’ɛtɛkɛta wahombaso kamba lawɔ. Hatohombe kamba l’ɛtɛkɛta kana la ditelo dia kawotake l’oyango wa ndeka mbetawoya anto akina akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Weho w’“aui wa mamba” wa ngasɔ koka mbokiya anto wɔma, djekoleko wanɛ waki kombeka mukanda efula kana wele kema l’akoka efula. (1 Koreto 2:1, 2) Ɛnyɛlɔ kaki Yeso mɛnyaka dia ɛtɛkɛta wa wɔdu wɔsɔnami dimɛna koka kimanyiya dia mbewoya akambo wa mɛtɛ la nkudu k’efula.

6. Ngande wakokaso mbewɔ dia mbisha ombeki wa Bible wetshelo wa tshɔtɔpɔngɛ?

⁶ Dia nɛndjalɛndja wetshelo, sho pombaka nto mbewɔ dia mbisha ombeki wa Bible wetshelo wa tshɔtɔpɔngɛ. Yeso akadjaka yimba l’akoka waki l’ambeki ande. (Joani 16:12) Sho lawɔ pombaka mbidja yimba l’akoka wele l’ombeki. Ɛnyɛlɔ, etena kalɔmbɔlaso wekelo lo dibuku Ewo Katɔla Otsha lo Lɔsɛnɔ la Pondjo, kema ohomba sho nembetshiya oseka kiambokambo tshɛ.a Ndo nto kema ohomba sho tshɔ lowango lowango, nɛ dia, aha mana etenyi kakayalɔngɔsɔdi dia nyu mbeka mbele dikambo dioleki ohomba. Diakɔ diele, ndeka dimɛna tshika di’ehomba ndo akoka wele l’ombeki shikikɛ lofulo l’akambo wahomba mbekama. Oyango aso ele wa kimanyiya onto leka laso dia nde koma ombeki wa Kristo ndo ɔtɛmɔdi wa Jehowa. Sho pombaka mbɔsa etena tshɛ kahombama dia kimanyiya ombeki wele la nsaki dia nde shihodia kɛnɛ kekande. Ɔsɔku mbayokoka akambo wa mɛtɛ munanda otema ande ndo mbotshutshuya dia mbɔsa yɛdikɔ.​—Romo 12:2.

7. Naa alako wakoka tokimanyiya dia nɛndjalɛndja wetshelo aso etena kashaso dako l’etshumanelo?

⁷ Etena kashaso asawo l’etshumanelo, djekoleko naka eyoyo wekɔ l’atei w’ampokami, ngande wakokaso tondja ɛtɛkɛta ‘wokɛma esadi eto’? (1 Koreto 14:9) Tɔsɛdingole alako asato wakoka tokimanyiya. Ntondotondo, lembetshiya oseka tshɛkɛta tshɛ yahokɛma yahomba kamba layɛ. Eokelo kaso k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ambotosha yoho y’ɔtɛkɛtɛlɔ yotshikitanyi l’anto akina. Ɛnyɛlɔ, naka sho kamba la tɔtɛkɛta tele oko ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo la wa kɛsɔ,’ ‘ɛkɔkɔ ekina,’ kana ‘Babilɔna ka Woke,’ kete ondo ayonga ohomba sho mbotilembetshiya la tɔtɛkɛta ta wɔdu tokɛma hwe. Dikambo dia hende ele, mbewɔ dia tɛkɛta efula. Ɛtɛkɛta wamboleka efula ndo wamboleka kongɛma lo tshambandeko koka shisha wahɔ w’ampokami. Dia dikambo mbokɛma hwe pombaka minya ɛtɛkɛta ndo ditelo diele bu ohomba. Dikambo dia sato ele, aha nembetshiya awui wamboleka efula. Eyangelo aso koka tosha awui w’amɛna efula wa mɔmbɔla. Koko ndeka dimɛna sɔtɔla awui angana ato woleki ohomba ko kamba paka la wanɛ wasukɛ awui akɔ ndo wakoka mɔmbwama hwe lo yɛdikɔ ya wonya yoshami.

Okambelo wa dimɛna wa la wembola

8, 9. Ngande wakokaso sɔna wombola wakotola yambalo y’ɔtɛkɛtshi aso? Sha bɛnyɛlɔ.

⁸ Tohɔ dia Yeso akeyaka kamba la wembola dimɛna dia tshutshuya ambeki ande dia vɔ tondja kɛnɛ kaki l’atei w’etema awɔ ndo dia keketsha la mbekiya ekanelo kawɔ ka yimba. L’ekimanyielo ka wembola ande, Yeso akananda etema awɔ l’ɔlɔlɔ tshɛ. (Mateu 16:13, 15; Joani 11:26) Ngande wakokaso kamba la wembola lo yoho ya dimɛna oko Yeso na?

⁹ Etena katatasambisha lo luudu la luudu, sho kokaka kamba la wembola dia kotola yambalo y’anto woho wa sho kondja diaaso dia tɛkɛta awui wendana la Diolelo diaki Nzambi. Ngande wakokaso sɔna wombola wakoka kotola yambalo y’ɔtɛkɛtshi aso? Toshishime kɛnɛ keta. Etena kasukanaso la luudu, toshishime diangɔ diele suke. Onde diangɔ diatɔkɛnyaka l’ana diekɔ lo sɛkɛ diɛnya dia wekɔ l’ana lo lokombo lakɔ? Naka eelo, kete sho koka mimbola ɔnɛ: ‘Onde wɛ atayambolaka lushi lɔmɔtshi woho wayonga andja ɔnɛ etena kayokoma ana ayɛ epalanga?’ (Osambu 37:10, 11) Onde lokuke la lo soko lekɔ la sapi kana la tokengete? Sho koka mumbola ɔnɛ: ‘Onde wɛ fɔnyaka dia etena kɛmɔtshi tayokoka monga la ekokelo oyâdi lo mvudu yaso kana lo toshinga?’ (Mika 4:3, 4) Onde lokombo lakɔ lekɔ la pusupusu k’akanga wa dikuse? Sho koka mimbola ɔnɛ: ‘Onde okonga etena kɛmɔtshi kayonga anto tshɛ wasɛna l’alemba w’amɛna?’ (Isaya 33:24) Alako efula koka tanema lo biukubuku Woho wa Tatɛ ndo Tetemala Sawola l’Anto lo Bible.b

10. Ngande wakokaso kamba la wembola dia ‘nduwola’ tokanyi ndo nsaki yele l’otema w’ombeki wa Bible ndo kakɔna kahatahombe mbohɛ?

¹⁰ Ngande wakokaso kamba dimɛna la wembola etena kalɔmbɔlaso wekelo wa Bible? Sho kema la dikoka dia mbeya kɛnɛ kele l’etema w’anto oko waki Yeso. Koko, wembola wa la yêwo ndo la shɛnɔdi koka tokimanyiya dia ‘nduwola’ tokanyi ndo nsaki yele l’otema w’ombeki wa Bible. (Tukedi 20:5) Ɛnyɛlɔ, ohɔsa dia tekɔ lo mbeka l’onto tshapita ya dibuku Ewo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Lande na Kakondjaso Ɔngɛnɔngɛnɔ lo Monga la Lɔsɛnɔ l’Ɔlɔlɔ lo Asho wa Nzambi.” Yɔ nembetshiyaka woho wɔsa Nzambi lokeso, monanyi ndo akambo akina. Ombeki mbeyaka kadimola dimɛna lo wembola wele lo dibuku, ko onde nde mbetawɔka kɛnɛ kekande? Sho kokaka mombola ɔnɛ: ‘Onde woho wɔsa Jehowa akambo anɛ ekɔ dimɛna le yɛ?’ ‘Ngande wakokayɛ kamba l’atɔndɔ wa lo Bible anɛ lo lɔsɛnɔ layɛ?’ Koko, tatohɛke dia pombaka monga la dilɛmiɛlɔ otsha le ombeki. Hatohombe mboka wembola wadja ombeki wa Bible l’okandokando kana wawosha sɔnyi.​—Tukedi 12:18.

11. Lo toho takɔna t’amɛna takoka atɛkɛtshi wa lo sɛkɛ kamba la wembola?

¹¹ Atɛkɛtshi wa lo sɛkɛ vɔ lawɔ kokaka la kamba dimɛna la wembola. Wembola wahone di’ampokami kadimola koka mbâkimanyiya dia kana yimba efula. Yeso akakambaka la wembola wa ngasɔ lo tena dimɔtshi. (Mateu 11:7-9) Lâdiko wa lâsɔ, l’ɔkɔngɔ w’ɛtɛkɛta wa mbɔtwɛlɔ, ɔtɛkɛtshi koka kamba la wembola dia kɛnɛmɔla awui woleki ohomba wayɔmbɔma lo sawo diande. Nde koka mbuta ate: “Lo sawo diaso di’ɛlɔ, tayokondja ekadimwelo lo wembola wayela ɛnɛ . . . “ Oma lâsɔ, l’ekomelo, nde koka mbohola wembola akɔ dia mvusola awui woleki ohomba asɔ.

12. Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wakoka dikumanyi di’Akristo kamba la wembola dia kimanyiya osekaso ombetawudi dia kondja ekeketshelo oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.

¹² L’olimu awɔ wa kokɛ ɛkɔkɔ, dikumanyi di’Akristo koka kamba la wembola dia kimanyiya ‘anima wambɔkɔmɔ’ dia kondja ekeketshelo oma l’Ɔtɛkɛta wa Jehowa. (1 Tesalonika 5:14) Ɛnyɛlɔ, dia kimanyiya onto layaɛna di’oko nde aya okalema, ekumanyi koka kotola yambalo yande oya l’Osambu 34:18. Vɔ mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] eko la suke la wane weli la etema wambate. Ndi atushimbelaka waku weli la etema [“wambɔkɔmɔ,” NW].” Dia ndjashikikɛ ɔnɛ onto lambɔkɔmɔ otema ɔsɔ ekɔ lo mɛna woho wendanande la dikambo sɔ, ekumanyi koka mombola ate: ‘Jehowa ekɔ la suke l’anto wa woho akɔna? Onde wɛ ndjaokaka tena dimɔtshi dia wɛ ekɔ “la otema wambate” ndo ‘wambɔkɔmɔ’? Naka Jehowa ekɔ suke l’anto wa ngasɔ oko wadita Bible, onde kɛsɔ hɛnya dia nde ekɔ suke la yɛ?’ Eshikikelo ka la ngandji ka ngasɔ koka keketsha yimba y’onto lambɔkɔmɔ otema.​—Isaya 57:15.

Kana yimba lo yoho ya dimɛna

13, 14. (a) Ngande wakokaso kana yimba l’onto lata ate nde hakoke monga la mbetawɔ le Nzambi kahandakoke mɛna? (b) Lande na kahatahombe nongamɛ ɔnɛ anto tshɛ wayetawɔ kɛnɛ kayotowatɛ?

¹³ L’olimu aso, sho nangaka munanda etema w’anto lo kana la wɔ yimba lo yoho yakoka mbaetawoya. (Etsha 19:8; 28:23, 24) Onde kɛsɔ nangaka mbuta ɔnɛ sho pombaka kana yimba lo yoho ya wolo wolo dia mbaetawoya akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi? Kema. Kana l’anto yimba dimɛna halembetshiya kana la wɔ yimba lo yoho ya wolo wolo. Ɛtɛkɛta wokɛma hwe wotami lo yoho ya wɔdu mongaka mbala efula l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Tɔshi ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.

¹⁴ Ngande wakokaso kadimola etena katotɛ onto ɔmɔtshi dia nde hakoke monga la mbetawɔ le Nzambi kahandakoke mɛna? Sho kokaka kana la nde yimba lo mbôlembetshiya ɔlɛmbɛ wa lo diangɔ diakatongama wɛnya dia dikambo la dikambo diekɔ la kiɔkɔ yadiɔ. Etena kɛnaso dikambo dimɔtshi, sho mbetawɔka dia kiɔkɔ yadiɔ pombaka monga. Sho kokaka mombola ɔnɛ: ‘Naka wɛ ekɔ lo dihole dimɔtshi di’etale ko wɛ ambɛna luudu lɔmɔtshi lakakama dimɛna ndo lombiwɔ diangɔ dia ndɛ lɔkɔ (dikambo), kete wɛ ayetawɔ esadi eto ɔnɛ onto ɔmɔtshi (kiɔkɔ) mbakake luudu lakɔ ndo mbakombe diangɔ dia ndɛ diele lɔkɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, etena kɛnaso diangɔ diakatongama l’andja ɔnɛ ndo efula ka diangɔ dia ndɛ dia la nkɛtɛ diombami oko lo luudu (akambo), kema mbokɛmaka hwe dia sho kokaka mbetawɔ ɔnɛ Onto ɔmɔtshi (kiɔkɔ) mbakaditonge?’ Ɛtɛkɛta wa lo Bible nembetshiyaka dikambo sɔ hwe ɔnɛ: “Ne dia mvudu tshe yatuhikamaka le antu, keli umbiki a diango tshe eli [Nzambi].” (Heberu 3:4) Koko, oyadi sho keyaka kana l’anto yimba lo weho akɔna tshɛ, aha anto tshɛ mbayetawɔ kɛnɛ kayotowatɛ. Bible toholaka dia paka wanɛ wele ‘l’etema w’ɛlɔlɔ’ mbayokomaka ambetawudi.​—Etsha 13:48; 2 Tesalonika 3:2.

15. Naa yoho ya kana l’anto yimba yakoka kamba laso dia mbâlembetshiya waonga waki Jehowa ndo toho tasalande akambo, ndo naa bɛnyɛlɔ dihende diɛnya woho wakokaso kamba la toho tɔsɔ ta kana l’anto yimba?

¹⁵ Lo wetshelo aso, oyadi l’esambishelo kana l’etshumanelo, sho kokaka kana l’anto yimba lo yoho ya dimɛna dia mbâlembetshiya waonga waki Jehowa ndo toho tande ta sala akambo. Lo yoho ya lânde, dikambo sɔ mongaka l’etombelo w’ɔlɔlɔ ‘djekoleko’ naka sho ndjela woho wakakanaka Yeso yimba nde l’anto lo tena dimɔtshi. (Luka 11:13; 12:24) Kamba la wɛdikelo w’akambo wotshikitanyi dia kana l’onto yimba kokaka kakatshiya akambo lo wɔɔngɔ w’onto. Dia mɛnya kashi ka wetshelo w’ifɛrnɔ, sho koka mbuta ɔnɛ: ‘Ndoko ombutshi wa pami wele la ngandji wakoka mbisha ɔnande dilanya lo mbodja lonya lo dja. Kɛsɔ mɛnyaka mɛtɛ dia kanyi y’ifɛrnɔ yekɔ kanyi ya wɔnɔnyi le Shɛso ka ngandji lele l’olongo!’ (Jeremiya 7:31) Dia mɛnya ɔnɛ Jehowa kokɛka anto wele l’atei w’ekambi ande, sho koka mbuta ɔnɛ: ‘Naka Jehowa mbeyaka lokombo l’ɔm’ɔmɔ wa miliyara ya tɔtɔ, kete nde mɛtɛ pombaka kokɛ anto wawoka ngandji ndo wakasombama la dikila di’oshinga a wolo diaki Ɔnande!’ (Isaya 40:26; Etsha 20:28) Kana l’anto yimba lo yoho shɔ koka tokimanyiya dia munanda etema w’anto.

Bɛnyɛlɔ diasungana

16. Lande na kele bɛnyɛlɔ ohomba lo wetshelo?

¹⁶ Bɛnyɛlɔ di’eshika diekɔ oko yema ya lɛhɔ yakoka tshutshuya anto akina dia monga la mposa ka wetshelo aso. Lande na kele bɛnyɛlɔ ohomba lo wetshelo aso na? Ombetsha ɔmɔtshi akafunde ate: “Dikoka dia kanyiya dikambo diahɛnama ekɔ dikambo dioleki wolo efula le onto.” Bɛnyɛlɔ totshikaka la tokanyi tɔmɔtshi t’ɛlɔlɔ lo yimba ndo tokimanyiyaka dia nyomoleka nshihodia tokanyi t’eyoyo. Yeso aki manyi l’okambelo wa la bɛnyɛlɔ. (Mako 4:33, 34) Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wokokiso kamba la yoho ya wetshelo shɔ.

17. Naa akambo anɛi wakimanyiya di’ɛnyɛlɔ monga l’etombelo w’ɔlɔlɔ?

¹⁷ Kakɔna kele ohomba di’ɛnyɛlɔ monga l’etombelo w’ɔlɔlɔ? Ntondotondo, tɔ pombaka mbɔtɔnɛ l’ampokami aso ndo mbɔsama oma l’awui weyawɔ. Sho mbohɔka dia Yeso akɔsaka bɛnyɛlɔ diande efula oma lo diangɔ diakɛnaka ampokami ande lo lɔsɛnɔ lawɔ la lushi la lushi. Dikambo dia hende, ɛnyɛlɔ pombaka mbɔtɔnɛ la wetshelo washama. Naka ɛnyɛlɔ hɔtɔnɛ la wetshelo, kete tɔ kokaka mbekola yimba y’ampokami aso. Dikambo dia sato, wɛla kana ɛnyɛlɔ hahombe monga l’awui efula wele bu ohomba. Tohɔ dia Yeso akasembɔka tɔɔ lo dikambo ndo kombidjaka awui waki komonga ohomba. Dikambo dia nɛi, etena kakambaso l’ɛnyɛlɔ, sho pombaka ndjashikikɛ dia wetshelo w’oma lo ɛnyɛlɔ kakɔ mbokɛmaka hwe. Naka hongi ɔsɔku, kete anto amɔtshi hawotoshihodia wetshelo wele lo ɛnyɛlɔ koshami.

18. Ngande wakokaso kondja bɛnyɛlɔ diasungana?

¹⁸ Ngande wakokaso kondja bɛnyɛlɔ diasungana na? Kema ohomba ntshula ɛkɔndɔ w’etale kana walokandjakandja. Bɛnyɛlɔ dia tomondo kokaka monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ. Sho kokaka tsho kanyiya bɛnyɛlɔ diendana la dikambo dialembetshiyama. Ɛnyɛlɔ, tɔshi dia tekɔ lo nembetshiya ɔtɛ a dui wendana la woho wadimanyiya Nzambi ndo tekɔ lo nanga mbisha ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kotami l’​Etsha 3:19, lɛnɛ atawɔ ɔnɛ Jehowa ‘dimanyiyaka’ kana nimolaka wandja aso. Yoho ya tɛkɛta shɔ yɔamɛ yekɔ dimɛna efula, ko naa ɛnyɛlɔ k’oshika kakokaso kamba latɔ dia nembetshiya dikambo sɔ na, onde odimɔ? shifɔ? Sho kokaka la mbuta ɔnɛ: ‘Etena kadimanyiya Jehowa pɛkato yaso, nde ndjidimolaka oko onto lakamba la shifɔ (kana odimɔ).’ Ekɔ wolo monga k’onto hoki wetshelo w’oma l’ɛnyɛlɔ ka wɔdu ka ngasɔ.

19, 20. (a) Lende na akokaso tana bɛnyɛlɔ di’amɛna? (b) Naa bɛnyɛlɔ dimɔtshi diele l’etombelo w’ɛlɔlɔ diakatondjama l’ekanda aso? (Enda nto lo kiombo.)

¹⁹ Lende akokayɛ tana wɛla wɔtɔnɛ ndo bɛnyɛlɔ dia mɛtɛ diendana la nsɛnɔ y’anto? Yangadiɔ lo lɔsɛnɔ layɛ hita kana oma lo nsɛnɔ ndo kɛnɛ kakakomɛ asekayɛ ambetawudi. Bɛnyɛlɔ mbeyaka mbɔsama oma l’ahole akina efula, ndo oma lo diangɔ diele la lumu kana diele bu la lumu, oma lo diangɔ dia lo luudu kana akambo amɔtshi weke esadi wa mbeta weyama le anto. Yoho ya dimɛna ya tana bɛnyɛlɔ ele ‘shishima la yambalo’ oseka dikambo tshɛ dieta lushi la lushi laleso. (Etsha 17:22, 23) Dibuku dimɔtshi dialembetshiya woho wa mbeya tɛkɛta la ntondo k’anto mbutaka ɔnɛ: “Ɔtɛkɛtshi wasɛdingola lɔsɛnɔ l’anto ndo elimu awɔ wotshikitanyi tɛkɛtaka l’anto wa weho tshɛ, wasɛdingola akambo dimɛna ndo woka wembola edja ndo amboshihodia akambo akɔ, ayokondja bɛnyɛlɔ efula diayowokimanyiya etena kayondonga l’ohomba adiɔ.”

²⁰ Eko nto kiɔkɔ kina yele la bɛnyɛlɔ di’amɛna efula, kiɔkɔ yakɔ ko Tshoto y’Etangelo la Réveillez-vous!, ndo ekanda ekina watondja Ɛmɛnyi wa Jehowa. Wɛ kokaka mbeka awui efula lo sɛdingola woho wakamba ekanda ɛsɔ la bɛnyɛlɔ.c Tende ɛnyɛlɔ kokambi lawɔ l’odingɔ 11 wa tshapita 17 ya lo dibuku Ewo. Tɔ mbɛdikaka eongelo kotshikitanyi kele l’anto l’etshumanelo la mituka wa weho la weho weteta l’otadimbo. Kakɔna ketɛ ɛnyɛlɔ kɛsɔ ɛnyɛlɔ k’oshika na? Tolembete dia tɔ mbɔsama oma l’awui weta lushi la lushi, tɔ mbɔtɔnɛka efula la wetshelo washama ndo wetshelo w’oma l’ɛnyɛlɔ kakɔ mbokɛmaka hwe. Sho kokaka kamba la bɛnyɛlɔ diakafundama l’abuku lam’etshaso, ondo lo diɔtɔnganyiya l’ehomba w’ombeki aso wa Bible kana lo dilɔngɔsɔla woho wa kamba ladiɔ lo dako.

21. Naa difuto diakondja ombetsha w’oshika w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi?

²¹ Monga ombetsha w’oshika ekɔ la difuto dia woke efula. Etena ketshaso, sho kahanaka l’anto akina ndo sho kambaka la diangɔ diaso dimɔtshi dia mbâkimanyiya. Lokaho la ngasɔ mbelaka ɔngɛnɔngɛnɔ nɛ dia Bible mbutaka ɔnɛ: “Mbisha ambuleka nungula otshoko.” (Etsha 20:35) Le embetsha w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, ɔngɛnɔngɛnɔ ɔsɔ ele ɔlɔ wele laso wa mbeya dia tekɔ lo mbisha anto ɛngɔ kɛmɔtshi k’ohomba efula ndo kele la nɛmɔ dia pondjo, mbut’ate akambo wa mɛtɛ wendana la Jehowa. Sho kokaka nto kondja ɔngɛnɔngɛnɔ waya oma lo mbeya dia tekɔ lo mbokoya Yeso Kristo lele Ombetsha wa Woke.

[Nɔtɛ ya l’ɛse ka dikatshi]

Onde wɛ akohɔ?

• Ngande wakokaso nɛndjalɛndja wetshelo aso etena kalɔmbɔlaso wekelo wa Bible ndo kashaso dako l’etshumanelo?

• Ngande wakokaso kamba dimɛna la wembola etena kasambishaso lo luudu la luudu?

• Ngande wakokaso kana yimba dimɛna l’anto dia mbalembetshiya waonga waki Jehowa ndo toho tande ta sala akambo?

• Lende akokaso tana bɛnyɛlɔ

diasungana?

[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 31]

Onde wɛ akohɔ bɛnyɛlɔ nɛ?

Bɛnyɛlɔ dingana diayela nɛ kimanyiyaka efula. Lande na kahayayange lɛnɛ atanemadiɔ ko menda woho wakimanyiya ɛnyɛlɔ kakɔ dia mbika epole ɔsɛkɛ lo dikambo diatama na?

• L’ɛnyɛlɔ ka wanɛ wakɛnya kɛnyɔ ya nɛndalɛndaka l’eshinga kana k’anto ahende wakɛnya kɛnyɔ ya tasɛlɔka lo dihole di’ɔsɛlɔ, ekɔ ohomba efula le wanɛ wayanga dia monga la diwala di’ɔlɔlɔ di’onto monga l’olonganyi wɔtɔnɛ la nde.​—Tshoto y’Etangelo, Ngɔndɔ ka Samalo 1, 2001, lɛkɛ 23.

• Etena kɛnya onto tokanyi tande nde ekɔ oko onto loka ponde. Nde koka kioka ɔkɔkɛ kana kioka la wolo wokoki pomuya onto.​—Réveillez-vous!, wa Ngɔndɔ ka Ntondo 8, 2001, lɛkɛ 10.

• Mbeka woho wa mɛnya ngandji ekɔ oko onto leka ɔtɛkɛta w’oyoyo.​—Tshoto y’Etangelo Ngɔndɔ ka Sato 1, 1999, lɛkɛ 11, 22-23.

• Pɛkato kakatahowɔ koka mbɛdikama la kɛnɛ konga etena kɔtɔ awui amɔtshi wa kɔlɔ lo mayɛlɛ l’etei k’ɔrdinatɛrɛ ko nanya ɔkɛndɛkɛndɛlɔ w’akambo wa l’etei k’ɔrdinatɛrɛ.​—Y a-t-il un Créateur qui se soucie de vous?, lɛkɛ 156.

• Ɔtɛmwɛlɔ w’ɛdiɛngɛ ekɔ ohomba le ɛdiɛngɛ oko wele lɔsɛki ohomba le mengenga. Lɔsɛki kotolaka nyama.​—Ewo Katɔla Otsha lo Lɔsɛnɔ la Pondjo, lɛkɛ 111.

• Woho wakatsha Yeso ana waki Adama koka mbɛdikama l’onto ɔmɔtshi l’ɔngɔnyi efula lafuta dibasa dia société kɛmɔtshi (kakakɔ nɛ dia owandji atɔ akakama dibasa) ko kanga ɔngɔnyi nyomoyodihola societé kakɔ ko mbɔsa ndo ase olimu tshɛ wakakambaka lɔkɔ ntondo.​—Tshoto y’Etangelo, ya Ngɔndɔ ka Hende 15, 1991, lɛkɛ 13.

• Oko wele anangi w’asango la diangɔ dia lɔsɛla salaka tshɛ dia dilɔngɔsɔla kânga etena kakomadiɔ emusu, mbele Jehowa hende paka kɔlɔ yaso tsho koko nde mɛnaka ndo waonga w’ɔlɔlɔ wele laso ndo l’ɔkɔngɔ diko nde ayotokonya lo eongelo ka kokele kakashisha Adama.​—Tshoto y’Etangelo, ya Ngɔndɔ ka Hende 15, 1990, lɛkɛ 22.

[Esato wa lo lɛkɛ 28]

Akristo wa mɛtɛ wekɔ embetsha w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi

[Osato wa lo lɛkɛ 29]

Dikumanyi koka kamba la wembola dia kimanyiya asekawɔ ambetawudi dia kondja ekeketshelo oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi