Woho wa pamia ngandji ka mɛtɛ

“Ngandji ekɔ okanga wa lɔsɛnɔ; ngandji ekɔ lɔsɛnɔ.”​—Living to Purpose, by Joseph Johnson, 1871.

NGANDE weka onto dia monga la ngandji? Onde lo mbeka psychologie mbut’ate wekelo wendana la waongelo w’anto? Lo mbadia abuku? Lo menda wa filmɛ yemula nsaki ya dieyanelo? Ndooko. Anto mbekaka dia monga la ngandji otsha le anto akina ntondotondo oma l’ɛnyɛlɔ ndo oma lo wetshelo w’ambutshi awɔ. Ana wayeka kɛnɛ kalembetshiya ngandji naka vɔ wekɔ lo nkumbo kahɛtahɛta ngandji, ndo wekɔ lo mɛna woho wâlesha ndo wâkokɛ ambutshi awɔ, woho wasawola kâmɛ la wɔ ndo wayashawɔ tshɛ le wɔ. Vɔ mbekaka nto dia monga la ngandji otsha le anto akina lam’awaetsha ambutshi awɔ dia kitanyiya adjango wendana la kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo kɛnɛ kele kɔlɔ.

Ngandji ka mɛtɛ bu tsho ngandji kana nsaki kahakɔhɛ la mbeta. Mbala la mbala ngandji ka mɛtɛ kɛnɛmɔmaka lo wahɔ w’anto akina, oyadi anto wakɛnɛmɔlɛwɔ dionga sɔ hawodje yimba, oko watɛnamaka dikambo sɔ mbala efula le ana etena kalongolawɔ engwelo koludi la ngandji. Ɛnyɛlɔ ka kokele k’onto ɔnɛ lɛnya ngandji ka l’otema ɔtɔi ele Otungi nde ndamɛmɛ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “On’ami, tonyolaki ekiyelu ka [Jehowa], kana mpeko lam’ayundukulaka. [Jehowa] atekiyaka one lalangandi, ndu atokomolaka ona tshe letawondi.”​—Heberu 12:5, 6.

Ambutshi, ngande wakokanyu mbokoya Jehowa lam’ɛnyanyu ngandji le nkumbo yanyu? Ndo ohomba akɔna wele l’ɛnyɛlɔ kasha nyu lo diokanelo diele lam’asanyu oko wenyu wadi l’omi?

Nyetsha ngandji oma lo ɛnyɛlɔ

Naka wɛ ekɔ omi, onde we mbɔsaka wadɛyɛ la nɛmɔ ndo mbɔlɛmiyaka? Naka wɛ ekɔ wadi, onde wɛ nangaka ndo sukɛka omɛyɛ? Bible mbutaka dia wadi l’omi pombaka mbokana ngandji ndo nɛmiyana lam’asawɔ. (Efeso 5:28; Tito 2:4) Lam’asalawɔ dikambo sɔ, an’awɔ mɛnaka mbala kakɔ ɔtɔi woho wakamba ngandji k’Okristo olimu. Ɔsɔ koka monga mɛtɛ wetshelo w’ohomba ndo wa nɛmɔ!

Ambutshi kimanyiyaka nto dia ngandji monga l’atei wa nkumbo lam’ayelawɔ vɔ la nkumbo yawɔ ɛlɛmbɛ wa lâdiko wendana la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana la tɔkɛnyɔ, lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ, eyango ndo akambo wahomba mbeta lo dihole dia ntondo. L’andja w’otondo, anto wambɛna dia Bible kele ehomɔ kakimanyiya efula dia mbidja ɛlɛmbɛ wa ngasɔ l’atei a nkumbo, lo mbisha djembetelo yasɛna yɛnya dia Bible mɛtɛ “[akasambiyama] uma le [Nzambi] [ndo] keko ololo mbetsha antu, la mbalaka, la mbaewula, la mbaekiya lu akambu w’ololo.” (2 Timote 3:16) Lo mɛtɛ, atɔndɔ wendana la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ ndo ɛlɔmbwɛlɔ kendana la lɔsɛnɔ katanema lo Dako dia lo Dikona mbɔsamaka l’andja w’otondo oko atɔndɔ woleki tshɛ ɔlɔlɔ.​—Mateu, tshapita 5 polo 7.

Lam’endɛ nkumbo k’otondo dia kondja ɛlɔmbwɛlɔ ka Nzambi ndo ɛlɛmbɛ ande, onto tshɛ ndjaokaka l’ekokelo, ndo ana ndjôlaka la ngandji ndo la dilɛmiyɛlɔ otsha le ambutshi awɔ. Lo wedi okina, lo nkumbo kele l’ɛlɛmbɛ waheyama heyama, wahalɛmiyama ndo wele bu amɛna, ana mbeyaka ndjokoma ɛkɛlɛkɛlɛ, ndo atɔmbɔki.​—Romo 2:21; Kolosai 3:21.

Ko kayotota di’ombutshi ɔnɛ wôdia ana nde ndâmɛ? Onde nde ekɔ l’okakatanu wamboleka dia mbetsha an’ande wa totshitshɛ dia vɔ monga la ngandji? Kema. Kânga mbele ndoko onto lakoka mbɔsa dihole diaki mama ndo papa kawɔ k’ɔlɔlɔ, awui weta mɛnyaka dia diokanelo dioludi la ngandji diele l’ase nkumbo koka mbaohiyaka lo yɛdikɔ mɔtshi ombutshi ɔnɛ wele bu. Naka wɛ ekɔ ombutshi wôdia ana wɛmɛ, kete sala la wolo dia kamba l’atɔndɔ wa lo Bible lo nkumbo kayɛ. Yokidi mɔtshi totɛka ɔnɛ: “Ekamaki [Jehowa] l’utema aye tshe, tekamaki yimba yaye hita. Uwetawoki lu akambu aye tshe, ku ndi ayukolongoswela mbuka yaye” kâmɛ ndo ɔkɛndɛ ayɛ w’ombutshi.​—Tukedi 3:5, 6; Jakoba 1:5.

Efula k’ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wele la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ wakôdiama oma le ombutshi ɔtɔi ndo kakianɛ wekɔ lo kambɛ Nzambi la kɔlamelo l’atei wa nunu dia tshumanelo di’Akristo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa dia l’andja w’otondo. Kɛsɔ mɛnyaka di’ombutshi wôdia ana nde ndâmɛ kokaka tondoya dia mbetsha an’ande awui wendana la ngandji.

Woho wakoka anto tshɛ monga la ngandji

Bible akate dia “lu nshi y’ekumelu” anto hawotonga “la ngandji ka mete,” mbut’ate diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ diatongaka mbala efula lam’asa ase nkumbo hadiotonga nto. (2 Timote 3:1, 3) Koko, kânga wanɛ wakole l’ahole wahokana anto ngandji kokaka mbeka dia monga la ngandji. Lo yoho yakɔna na? Lo mbetshama oma le Jehowa, ɔnɛ lele Kiɔkɔ ya ngandji ndo lɛnya ngandji ndo lolango lele lande otsha le wanɛ tshɛ wayaɛkɛ le nde l’otema ɔtɔi. (1 Joani 4:7, 8) Omembi ɔmɔtshi w’esambo akate ate: “Lam’amboseka papa la nyomi, [Jehowa] ayunungula.”​—Osambu 27:10.

Jehowa tɛnyaka ngandji kande lo weho efula wotshikitanyi. Nde tɛnyakatɔ nto lo tosha ɛlɔmbwɛlɔ ka la ngandji oma l’ekimanyielo ka Bible, ka nyuma k’ekila, ndo oma l’osukɔ watosha nkumbo kaso k’Akristo k’onto l’ɔnango. (Osambu 119:97-105; Luka 11:13; Heberu 10:24, 25) Tende woho wakoka tokimanyiya akambo asɔ asato dia pamia ngandji kaso otsha le Nzambi ndo otsha le onyaso onto.

Ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le Ombutshi

Dia sho monga la diokanelo di’ɔlɔlɔ l’onto ɔmɔtshi, sho pombaka nyanga dia mbeya onto akɔ dimɛna. Lo ndjashola nde ndamɛ le so l’ekimanyielo ka Bible, Jehowa tetaka dia sho ndjasukanya le nde. Koko, wadielo wa Bible oto hakoke. Sho pombaka kamba la kɛnɛ katetshatɔ ndo kondja wahɔ waya oma lo dikambo sɔ. (Osambu 19:7-10) Isaya 48:17 mbutaka ɔnɛ: “Dimi leli [Jehowa, Nzambi k]aye, latuketshaka dia we nduwana. Ndu latukolombolaka lu mbuka kahumbaye ntsho.” Eelo, Jehowa, lele tshondotondo ya ngandji, tetshaka dia wahɔ aso, koko aha nɛ dia nde nangaka tohina kana todjɛ ɛlɛmbɛ la wadjango wele bu ohomba.

Ewo k’oshika ka Bible tokimanyiyaka nto dia pamia ngandji kokaso asekaso anto. Kɛsɔ ekɔ mɛtɛ nɛ dia akambo wa mɛtɛ wa lo Bible tetshaka kanyi yele la Nzambi otsha le anto ndo tɛnyaka ɛlɛmbɛ wahomba tɔlɔmbɔla lo woho wɔsaso anto akina. Akambo asɔ, toshaka ɔkɔkɔ wa shikaa wa monga la ngandji otsha le onyaso onto. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: “Dimi lambunyolombela dia ngandji ka mamba kanyu katamanya mbula lu bewu la yimba tshe.”​—Filipi 1:9, sho mbɛnganyisha alɛta ango.

Dia mɛnya woho wakoka ngandji nɔmbwama la ‘ewo k’oshika,’ tɔsɛdingole akambo wa mɛtɛ w’ohomba efula wofundami l’​Etsha 10:34, 35, ɔnɛ: “[Nzambi] kema la shonodi y’antu. Keli ndi mbetawoka wa lu wedja tshe, wane wawuka woma la watsha akambu w’ololo.” Naka Nzambi shikikɛka nɛmɔ di’anto oma l’etsha awɔ w’ɔlɔlɔ ndo oma lo wɔma wawokawɔ, koko aha oma lo wodja kana dioho diewɔ, shi kete sho hatohombe monga la shɔnɔdi otsha le asekaso anto?​—Etsha 17:26, 27; 1 Joani 4:7-11, 20, 21.

Ngandji ekɔ olowa wa nyuma ka Nzambi

Oko mvula yalɔ tena la tena l’etena kasungana l’ekambɔ kimanyiyaka dia dinela monga dimɛna, nyuma ka Nzambi kokaka tɔsha le onto l’onto waonga anɛ wofundami lo Bible oko “elua wa nyuma.” (Ngalatiya 5:22, 23) Ngandji mbele olowa wa ntondo. (1 Koreto 13:13) Ko ngande wakondjaso nyuma ka Nzambi? Yoho mɔtshi ya dimɛna ele oma lo tshimbo ya dɔmbɛlɔ. Naka sho nɔmba Nzambi nyuma kande, kete nde ayotosha tɔ. (Luka 11:9-13) Onde wɛ “tetemalaka” nɔmba dia kondja nyuma k’ekila? Naka wɛ sala dikambo sɔ, kete lâsɔ elowa atɔ w’oshinga wolo, mbidja ndo ngandji, wayoleka mɛnama hwe lo lɔsɛnɔ layɛ.

Koko, ekɔ yoho kina ya yimba yâmanya la nyuma ka Nzambi. Bible mbelɛka yimba shɔ ɔnɛ ‘yimba y’andja ɔnɛ.’ (1 Koreto 2:12; Efeso 2:2) Yɔ yekɔ shɛngiya ya kɔlɔ, ndo Satana Diabolo, “umbuledi a kete nye” mbut’ate andj’ɔnɛ wambangana etale oma le Nzambi mbele kiɔkɔ yayɔ. (Joani 12:31) L’ɛnyɛlɔ ka lɔpɛpɛ lonyiya ditshu, ‘yimba y’andja ɔnɛ’ totshutshuyaka lo nsaki ya kɔlɔ yalanya ngandji ndo yôta wɛɔdu wa demba.​—Ngalatiya 5:19-21.

Anto kondjaka yimba ya kɔlɔ lam’ayashawɔ vɔ vɔamɛ l’eyango wa lomombo, lo dionga dia lokaki, lo waonga wa ngala, ndo lo monga la ditshelo kana tokanyi ta kɔlɔ tele l’anto wa l’andja ɔnɛ lo kɛnɛ kendana la ngandji. Naka wɛ nangaka pama lo ngandji ka mɛtɛ, kete wɛ pombaka shika tanga la ntondo ka yimba y’andja ɔnɛ. (Jakoba 4:7) Toyaɛkɛke lo wolo ayɛ hita, lɔmba ekimanyielo ka Jehowa. Nyuma kande, mbut’ate nkudu koleki wolo l’andja w’otondo​—kokaka kokeketsha ndo kokimanyiya dia wɛ tondoya.​—Osambu 121:2.

Teke dia monga la ngandji oma lo nkumbo k’Akristo k’onto l’ɔnango

Oko wele ana mbekaka dia monga la ngandji oma l’ɛnyɛlɔ kakondjawɔ lo nkumbo, sho tshɛ, mbut’ate dikɛnda kana opalanga kokaka pama lo ngandji lo sanganaka kâmɛ l’Akristo akina. (Joani 13:34, 35) Lo mɛtɛ, ɔkɛndɛ ɔmɔtshi wa woke wele l’etshumanelo k’Akristo ele dia tosha dihole diakokaso “ntomboshanya lu ngandji la lu elimu w’ololo.”​—Heberu 10:24.

Wanɛ “wakahenyahenyama, ndu [waki] kundjala la ekimanyelu, [waki] uku ekoko waha la ulami” l’andja ɔnɛ wele anto bu la ngandji ngɛnangɛnaka efula yoho ya ngandji shɔ. (Mateu 9:36) Awui weta mɛnyaka ɔnɛ diokanelo dia ngandji diele lam’asa epalanga w’anto kokaka mbakimanyiya dia vɔ tondoya etombelo wa kɔlɔ wele la woho wakiwɔ kombokama ngandji lam’akiwɔ wêke akɛnda. Lâsɔ, ekɔ ohomba efula di’Akristo tshɛ wamboyakimɔka le Jehowa nongola l’otema ɔtɔi eyoyo ɛnɛ waya l’atei awɔ!

“Ngandji haheko pundju”

Bible mbutaka dia “ngandji haheko pundju.” (1 Koreto 13:8) Lo woho akɔna? Ɔpɔstɔlɔ Paulo totɛka ate: “Ngandji keli kanga memakana la ketshi. Ngandji kaha la kandjema, hayaseme, hayambiya, hatshi akambu wa fumbosonyi, hayangi paka lulangu landi, hadia akambu wa kolo.” (1 Koreto 13:4, 5) Mbokɛma hwe, dia ngandji kɛsɔ bu dikambo dimɔtshi dia lɔfɔnya kana nsaki kahakɔhɛ la mbeta. Lo wedi okina,wanɛ wɛnya ngandji ka ngasɔ mbeyaka dia lɔsɛnɔ lekɔ l’ekakatanu ndo la pâ, koko vɔ hawetawɔ dia akambo asɔ nanya ngandji kele lawɔ otsha le asekawɔ anto. Ngandji kɛsɔ kekɔ mɛtɛ “dimama dia uluwanyi.”​—Kolosai 3:12-14.

Tɔshi ɛnyɛlɔ k’osekaseka ɔmɔtshi w’Okristo wele l’ɛnɔnyi 17 wa lo Corée. Lam’akandamɛ kambɛ Jehowa Nzambi, nkumbo kande kombetawɔ, ɔnkɔnɛ nde akahombe mimɔ oma lakawɔ. Koko, lo dihole dia nde monga la nkɛlɛ, nde akalɔmbɛ lo kɛnɛ kendana la dikambo sɔ, ndo akatshike di’Ɔtɛkɛta wa Nzambi la nyuma kande nɔmbɔla tokanyi tande. L’ɔkɔngɔ diko, nde akafundɛka nkumbo kande mikanda mbala efula, ndo lo mikanda akɔ akakambaka l’ɛtɛkɛta wɛnya ngandji k’oshika kawaokande. L’ɔtɛ a dikambo sɔ, nondo diande pende di’apami wakatatɛ mbeka Bible ndo kakianɛ waya Akristo wamboyakimɔ le Jehowa. Nyango la kosɛnde ka pami vɔ lawɔ waketawɔ akambo wa mɛtɛ. L’ekomelo, she, laki kombetawɔka kânga yema akayotshikitanyaka dionga diande. Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔsɔ w’osekaseka akafunde ate: “Sho tshɛ tambotshukama l’ekambi w’Akristo, ndo kakianɛ nkumbo kaso ekɔ la lofulo l’anto 23 watɛmɔla Jehowa.” Ngandji ambodja mɛtɛ otshumba a woke!

Onde wɛ kombolaka monga la ngandji ka mɛtɛ ndo kimanyiya akina dia sala woho akɔ wâmɛ? Naka ngasɔ, kete yaɛkɛ le Jehowa lele Kiɔkɔ ya dionga sɔ di’oshinga wolo. Eelo, dja Ɔtɛkɛta ande l’otema ayɛ, lɔmba nyuma k’ekila, ndo sanganaka kâmɛ la nkumbo k’onto l’ɔnango k’Akristo mbala la mbala. (Isaya 11:9; Mateu 5:5) Ekɔ mɛtɛ ɔngɛnɔngɛnɔ efula dia mbeya dia l’etena ka tshitshɛ keto anto wa kɔlɔ hawotoyala nto, koko wanɛ wele la ngandji ka mɛtɛ k’Akristo mbayotshikala la lɔsɛnɔ! Lo mɛtɛ, ngandji ekɔ sapi k’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ka lɔsɛnɔ.​—Osambu 37:10, 11; 1 Joani 3:14.

[Esato wa lo lɛkɛ 5]

Dɔmbɛlɔ ndo wekelo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbayotokimanyiya dia monga la ngandji ka mɛtɛ