Tambɔlɛmba, koko aha balakata
“[Jehowa], utungi wa kuma ya kete, . . . atushaka one lambokomo wulu. Ndi atufudiayaka one lamboko la yimba ntshimba wulu.”—ISAYA 40:28, 29.
1, 2. (a) Leeta lakɔna la dimɛna efula lashama le wanɛ tshɛ walanga monga l’ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ? (b) Kakɔna kakoka monga wâle wa mamba lo lonyuma laso?
OKO weso ambeki waki Yeso, sho mbeyaka leeta lande la dimɛna efula l’ɔnɛ: “Nyuyi le mi, nyu tshe watukambaka ndu weli la wetshu wa wulu, ku dimi [“layonyokeketsha,” NW]. . . . Ne dia lokoho lami leko ololo, la ushiko ami weko usadi.” (Mateu 11:28-30) Akristo kondjaka nto “tena di’ekeketshelo. . . oma le Jehowa.” (Etsha 3:19, NW) Aha la tâmu, wɛmamɛ ambɛnaka ekeketshelo kaya oma lo wekelo w’akambo wa mɛtɛ wa lo Bible, lo elongamelo ka dimɛna ka lo nshi yayaye, ndo oma l’okambelo wa l’atɔndɔ wa lo Bible lo lɔsɛnɔ layɛ.
2 Koko, atɛmɔdi amɔtshi wa Jehowa wambɔlɛmba la lonyangu. Mbala mɔtshi, tena sɔ di’ɔkɔmwɛlɔ mongaka dia lo tshenyi ya wonya. Mbala kina diɔ mbeyaka mbiviya edja efula. L’edjedja ka wonya, amɔtshi koka ndjɛna di’ɔkɛndɛ awɔ w’Okristo waya wotsho lo dihole dia monga ekeketshelo oko wakalake Yeso. Tokanyi ta kɔlɔ ta ngasɔ mbeyaka monga wâle wa mamba lo diɔtɔnganelo di’asa Okristo la Jehowa.
3. Lande na kakasha Yeso dako diele lo Joani 14:1?
3 Yema tshitshɛ la ntondo ka vɔ mbonda ndo mbodiaka, Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Etema anyu tawudidimaki: nyetawo [Nzambi], nyumbetawo ndu dimi.” (Joani 14:1) Yeso akate ɛtɛkɛta ɛsɔ nɛ dia apɔstɔlɔ waki suke la pomana l’akambo wa wolo efula. Kɛsɔ akahombe ndjelana la ɛhɛnyɔhɛnyɔ. Yeso akeye di’ambeki ande wakakoke ndjotakana l’ɔtɛ w’ɔkɔmwɛlɔ w’otema w’efula. (Joani 16:1) Naka hawendji dimɛna, kete ɔkɔmwɛlɔ w’otema ɔsɔ akakoke ndjɔlɛndja apɔstɔlɔ lo nyuma, ndo mbâkonya lo shisha wɛkamu awɔ le Jehowa. Ngasɔ mbediɔ ndo le Akristo wa mɛtɛ ɛlɔ kɛnɛ. Ɔkɔmwɛlɔ w’otema waviya edja koka tosha pâ efula ndo konya etema aso wotsho. (Jeremiya 8:18) Lonto laso la letei koka nɛmba. La ntondo k’ohemba wa ngasɔ, yimba ndo lonyuma laso koka ndjɔla yɔ ndo sho koka ndjoshisha ndo mposa kaso ka tɛmɔla Jehowa.
4. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia kokɛ otema aso wa didjidji di’aha vɔ kɔmɔ?
4 Dako dia lo Bible nɛ diekɔ mɛtɛ ohomba efula: “Okolamelaki nama utema aye l’eteti, ne dia uma loko katutumbaka teko dia lumu.” (Tukedi 4:23) Bible mbishaka alako w’eshika watokimanyiya dia kokɛ otema aso wa didjidji diaha vɔ kɔmɔ ndo dia mbewɔ ɔlɛmbɛlɔ wa lo nyuma. Koko, tondotondo, sho pombaka mbeya kiɔkɔ y’ɔlɛmbɛlɔ aso wa lo nyuma.
Lokristo kema wotsho
5. Kakɔna kɛnama oko tɔ bu la diɔtɔnganelo lo kɛnɛ kendana la monga ombeki w’Okristo?
5 Ekɔ mɛtɛ dia, monga Okristo nɔmbaka welo efula. (Luka 13:24) Yeso akate ate: “Untu tshe lahembe utamba andi [“wa asui,” NW] dia ndjelami, ndi heyi ndjala umbeki ami.” (Luka 14:27) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mbeyaka mɛnama dia hawɔtɔnɛ la wɛnɛ wakate Yeso w’ɔnɛ oshikɔ ande wekɔ osadi ndo mbishaka ekeketshelo. Koko lo mɛtɛ, ndoko lɛnɛ ahawɔtɔnɛ.
6, 7. Lande na kakoka mbutama ɔnɛ yoho yaso y’ɔtɛmwɛlɔ hayotolɛndja?
6 Kânga mbele welo w’efula ndo olimu wa wolo nɛndjaka demba, vɔ koka mbisha ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ekeketshelo naka vɔ salema l’ɔtɛ wa dui dimɔtshi dia dimɛna. (Undaki 3:13, 22) Ko dui diakɔna diokoki ndeka olimu wa mbewoya asekaso anto akambo wa mɛtɛ wa diambo wele lo Bible na? Ndo nto, woho wasalaso la wolo dia sɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ wa lâdiko waki Nzambi wendana la lɔkɛwɔ hakoke mbɛdikama kânga yema la etombelo w’amɛna w’oma lo dui sɔ. (Tukedi 2:10-20) Kânga etena kahɛnyahɛnyamaso, sho mbɔsaka dui sɔ oko lotombo nɛ dia tekɔ lo sowa l’ɔtɛ wa Diolelo diaki Nzambi.—1 Petero 4:14.
7 Naka mbɛdika la wodjima wa lo nyuma watanema wanɛ wele lo lɔkɔhɔ l’ɔtɛmwɛlɔ wa kashi, kete oshikɔ waki Yeso mbishaka mɛtɛ ekeketshelo. Ngandji kaki Nzambi pɛtahɛtaka oya le so ndo nde hatɔlɔmbɛ kɛnɛ kahatakoke sala. ‘Ɛlɛmbɛ wa Jehowa kema wotsho.’ (1 Joani 5:3) Oko wadiɛnya Afundelo, Lokristo la mɛtɛ kema wotsho. Mbokɛmaka hwe dia yoho yaso y’ɔtɛmwɛlɔ hatɔlɛndja ndo hatɔkɔmɔla otema.
“Tunya wetshu tshe”
8. Kakɔna konga mbala efula lo kiɔkɔ y’ɔlɛmbɛlɔ wa lo nyuma?
8 Ɔlɛmbɛlɔ wa lo nyuma tshɛ wonga laso ekɔ mbala efula etombelo w’oma lo wetsho ekina watɛndja dikongɛ nɛ di’akambo dia kɔlɔ. Lam’ele “wa la kete tshe weko lu wulu wa kanga kolo,” sho ningama la welo wa kɔlɔ wakoka tɔlɛndja ndo tokonya Akristo wayɛkayɛka. (1 Joani 5:19) Eyango w’anyanya mbeyaka mbetɛ wolo kana fukutanya lɔsɛnɔ laso l’Okristo. Wetsho ekina ɛsɔ mbeyaka tɔlɛndja ndo kânga kɔmɔla yimba yaso. Diakɔ mɛtɛ diatotɛ Bible ɔnɛ: “Tunya wetshu tshe.” —Heberu 12:1-3.
9. Ngande wakoka oyangelo wa lomombo la l’emunyi tɔlɛndja?
9 Ɛnyɛlɔ, woho wayakiyanya ase andja ɔnɛ lo dikambo dia lokumu, falanga, tɔkɛnyɔ, ndo wɛngɔ wa toyangɛnyangɛnya, ndo eyango ekina wa lomombo la l’emunyi mbeyaka monga la shɛngiya lo ekanelo kaso ka yimba. (1 Joani 2:15-17) Akristo amɔtshi wa lo ntambe ka ntondo wakayasha l’oyango w’ɛngɔnyi wakonge la ekakatanu wa wolo lo nsɛnɔ yawɔ. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akalembetshiya ate: “Wane wakomiya ndjala engonyi, wayoko lu uhimba la lu djunga ndu lu saki ya dinginya yatutshelaka antu kolo, yayudi[dj]a antu lu elanyelu la eshishwelu. Ne dia saki ka ukundji eko udiu a wehu tshe w’akambu wa kolo. Amotshi wakadiyangi, waketola uma lu mbuka ka mbetawo, wakayatshatsha la nyangu ya wulu efula.”—1 Timote 6:9, 10.
10. Wetshelo akɔna wakokaso kondja lo kɛnɛ kendana l’ekundji watɛkɛtama lo wɛla waki Yeso?
10 Etena kokaso dia tambɔlɛmba kana tambɔkɔmɔ l’olimu wakambɛso Nzambi, onde aha oyango wa lomombo la l’emunyi mambolanya lonyuma la so? Ngasɔ mbediɔ mɛtɛ oko wakadiɛnya Yeso lo wɛla w’omboki a woho. Yeso akɛdika “tukanyi t’akambu wa l’etena kene, lukesu l’ekundji, la nsaki ka diango dikina” la atɛndɛ “wamboto, wambutshidia” lɔtɔngɔ l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi wele l’etema aso. (Mako 4:18, 19) Ɔnkɔnɛ, Bible tolakaka ɔnɛ: “Tanyuyalaki la saki ya diango. Nyuyali la ongenongeno lu diango dieli la nyu, ne dia [Nzambi], ndame kakati ati: Dimi hakoseke, halakutshiki.” —Heberu 13:5.
11. Ngande wakokaso minya diangɔ diakoka tɔlɛndja?
11 Mbala mɔtshi, aha oyangelo wa diangɔ dia l’emunyi efula mbafukutanya nsɛnɔ yaso, koko kɛnɛ kasalaso la diangɔ diambotoshilaka la kondja. Anto amɔtshi koka nɛmba la lonyangu l’ɔtɛ w’ekakatanu wa wolo w’oma lo waa hemɔ, wa nyɔi kaki wakiwɔ wa ngandji kana l’ɔtɛ w’awui akina washa lonyangu. Vɔ wakɛnyi ohomba wa sala etshikitanu tena la tena. Atshukanyi amɔtshi wakɔshi yɛdikɔ ya tshika tɔkɛnyɔ ndo eyango awɔ ɛmɔtshi waki komonga ohomba. Vɔ wakasɛdingola mɛtɛ diangɔ diawɔ tshɛ, ndo wakanya oseka ɛngɔ tshɛ kakendanaka l’awui asɔ oma lo washo awɔ. Sho tshɛ koka kondja wahɔ mbala la mbala lo sɛdingola mbekelo yaso ndo diangɔ diele la so dia minya wetsho wele bu ohomba di’aha sho ndjɔlɛmba kana ndjohekɔ lo anima aso.
Ekanelo k’ɔlɔlɔ ndo okitshakitsha ekɔ ohomba
12. Kakɔna kahombaso mbeya lo dikambo dia munga yaso hita?
12 Munga yaso hita, oyadi kânga l’awui wa totshitshɛ, mbeyaka mbela ekakatanu yema yema lo nsɛnɔ yaso. Ɛtɛkɛta waki Davidi ɛnɛ wekɔ mɛtɛ, nde akate ate: “Kolo yami yambumbahema l’ote ami uku ushiko wa wutshu wahakuki dimba memba.” (Osambu 38:4) Mbala efula yema y’etshikitanu ɛmɔtshi w’eshika koka tonyɛ wetsho w’efula.
13. Ngande wakoka monga l’ekanelo k’ɔlɔlɔ tokimanyiya dia monga la wɛdimo l’olimu aso?
13 Bible tokeketshaka dia pamia “yimba la ewu.” (Tukedi 3:21, 22) Tɔ mbutaka dia “lomba l’oma l’olongo lekɔ ntondo la ekanelo k’ɔlɔlɔ.” (Jakoba 3:17, NW) Amɔtshi wakayange dia kambaka olimu w’Okristo paka oko wasala anto akina. Koko Bible tolakaka ɔnɛ: “Keli untu l’untu ediki ulimu andi, ku ndi ayuyala la dikambu dia ndjatumbula ndame, aha lu dikambu dia antu akina. Ne dia untu l’untu ayemba wutshu andi ndame.” (Ngalatiya 6:4, 5) Eelo, ɛnyɛlɔ ka dimɛna k’asekaso Akristo koka tokeketsha dia kambɛ Nzambi l’otema ɔtɔi, koko lomba l’oshika ndo ekanelo k’ɔlɔlɔ ayotokimanyiya dia ndjadjɛ eyango wakokaso kotsha lo ndjela akoka wele laso.
14, 15. Ngande wakokaso monga la lomba l’oshika dia kotsha ehomba aso wa lo demba ndo wa lo yimba?
14 Ekanelo kaso k’ɔlɔlɔ kânga l’awui wa totshitshɛ koka tokokɛ di’aha sho nɛmba. Ɛnyɛlɔ, onde tekɔ la mbekelo y’amɛna yakimanyiya dia monga la yonge ya demba ya dimɛna? Tɔshi ɛnyɛlɔ k’atshukanyi amɔtshi wakamba lo filialɛ kɛmɔtshi k’Ɛmɛnyi wa Jehowa. Vɔ wakɛnyi ohomba wa lomba l’oshika dia mbewɔ ɔlɛmbɛlɔ. Wadi mbutaka ate: “Kânga mbeso l’elimu efula wa kamba, sho salaka woho wa ndala lo wonya akɔ wâmɛ oseka lushi tshɛ. Ndo nto, sho sutshasutshaka demba mbala la mbala. Kɛsɔ ambotokimanyiya mɛtɛ. Tambeya lam’akomɛ wolo aso ndo sho salaka kɛnɛ kɛdimi l’akoka aso. Sho hatone dia ndjaɛdika l’anto weke la wolo efula.” Onde tekɔ la mbekelo ka ndɛka ndo ndalaka dimɛna? Monga la ekanelo k’ɔlɔlɔ lo dikambo dia yonge yaso ya demba mbeyaka kitshakitsha ɔlɛmbɛlɔ wa lo yimba ndo wa lo nyuma.
15 Amɔtshi wa l’atei aso wekɔ l’ehomba wa lânde. Ɛnyɛlɔ, kadiyɛso kɛmɔtshi k’Okristo akakambe olimu wa lo tena tshɛ l’ahole efula waki l’ekakatanu. Nde aki l’ekakatanu efula lo yonge yande ya demba, mbidja ndo hemɔ ka kansɛrɛ. Kakɔna kakokimanyiya dia ndɔshana l’ekakatanu wa wolo ɛsɔ na? Nde mbutaka ate: “Ekɔ ohomba le mi dia kondja etena ka monga dimɛ oto aha kânga la yema ya londjo. Etena kakamalekaka monga la ekiyanu ndo l’ɔlɛmbɛlɔ, mbakamalekaka monga l’ohomba w’efula wa monga lo dihole diemi dimɛ oto dia mbadia ndo momuya.” Lomba l’oshika ndo ekanelo k’ɔlɔlɔ tokimanyiyaka dia mbeya ndo kotsha ehomba aso hita ndo mbewɔ ɔlɛmbɛlɔ wa lo nyuma.
Jehowa Nzambi toshaka wolo
16, 17. (a) Lande na kele okokelo wa yonge yaso ya lonyuma ekɔ dikambo di’oleki ohomba? (b) Kakɔna kahombaso mbidja l’ekongelo kaso ka lushi la lushi?
16 Kokɛ yonge yaso ya lo nyuma ekɔ mɛtɛ dikambo dioleki ohomba. Naka tekɔ la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa Nzambi, sho mbeyaka nɛmba lo demba, koko hatohekɔki pondjo dia mbɔ̂tɛmɔla. Jehowa “atushaka one lambokomo wulu. Ndi atufudiayaka one lamboko la yimba ntshimba wulu.” (Isaya 40:28, 29) Ɔpɔstɔlɔ Paulo lakɛnyi mɛtɛ k’ɛtɛkɛta ɛsɔ lo lɔsɛnɔ la nde akafunde ate: “Shu hatuheko. Keli kuyanga dimba diasu diatuvokaka, utema asu atuyalaka la lumu lushi la lushi.”—2 Koreto 4:16.
17 Tolembete etelo k’ɔnɛ “lushi la lushi.” Kɛsɔ mɛnyaka dia sho pombaka ndjaleshaka lushi la lushi la kɛnɛ katosha Jehowa. Misiɔnɛrɛ ɔmɔtshi wakakambe la kɔlamelo l’edja k’ɛnɔnyi 43, akayɔlɛmba demba ndo akayɔkɔmɔka otema tena dimɔtshi. Koko nde kɔnkɔ balakata. Nde mbutaka ate: “Lakasale ekongelo ka memɔka la yosose dia kondja etena ka nɔmba Jehowa ndo ka mbadia Ɔtɛkɛta ande la tondo ka sala oseka olimu tshɛ. Mbekelo kɛsɔ ka lushi la lushi kimanyiyakami dia tetemala polo ndo kakiye.” Sho koka mɛtɛ ndjaɛkɛ lo wolo wa Jehowa watosukɛ, naka sho mbɔlɔmbaka l’etete, mbut’ate “lushi la lushi” ndo kanaka yimba la waonga ande wa weke ndo alaka ande.
18. Ekeketshelo kakɔna kasha Bible anto wa kɔlamelo waya esombe kana wele la hemɔ?
18 Dui sɔ diekɔ ohomba efula djekoleko le wanɛ wambɔkɔmɔ l’ɔtɛ wa lotshundu kana wa hemɔ. Anto asɔ mbeyaka ndjakiyanya aha lo woho wayaɛdikawɔ l’anto akina, koko lo woho wɛdikawɔ kɛnɛ kowosala la kɛnɛ kakawasalaka ntondo. Mbeya di’ɔnɛ Jehowa mbɔsaka esombe w’anto la nɛmɔ ekɔ mɛtɛ ekeketshelo! Bible mbutaka ɔnɛ: “Ote wa ndjui eli lufule la nemo. [“Naka vɔ wekɔ lo mboka ka losembwe,” NW].” (Tukedi 16:31) Jehowa mbeyaka akoka wele laso ndo nde mbɔsaka ɔtɛmwɛlɔ aso la nɛmɔ di’efula kânga mbambɔlɛmba demba diaso. Ndo nto Nzambi hohɛki elimu w’ɔlɔlɔ wakatakambe pondjo. Afundelo toshikikɛka ɔnɛ: “[Nzambi] kema kolo, dia ndi mbuhela ulimu anyu la ngandji kakanyenya antu lu lukumbu landi, uku akanyakimanyia ekilami, ndu uku atshanyu edja ndu elo.” (Heberu 6:10) Sho tshɛ tekɔ mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia monga kamɛ la anto wambɛnya kɔlamelo yawɔ otsha le Jehowa l’edja k’ɛnɔnyi akumi!
Aha mpekɔ
19. Ngande wakondjaso wahɔ lo ndjasha dia ntshaka kɛnɛ kele ɔlɔlɔ?
19 Anto efula mbetawɔka ɔnɛ okambelo w’olimu wa wolo mbala la mbala koka kitshakitsha ɔlɛmbɛlɔ. Woho akɔ wamɛ mbele, okambelo w’elimu wa lo nyuma mbala la mbala koka tokimanyiya dia kitshakitsha ɔlɛmbɛlɔ wa lo yimba ndo wa lo nyuma. Bible mbutaka ɔnɛ: “Tatohekɔke dia ntshaka kɛnɛ kele dimɛna nɛ dia l’eleko ka muna tayona naka hatohekɔ. Lasɔ mɛtɛ, lam’ekeso l’etena k’ɔlɔlɔ, totshake kɛnɛ kele ɔlɔlɔ le anto tshɛ djekoleko le wanɛ wotɔ laso lo mbetawɔ.” (Ngalatiya 6:9, 10, NW) Tolembete dia ditelo di’ɔnɛ “ntshaka kɛnɛ kele dimɛna” ndo “ntsha kɛnɛ kele ɔlɔlɔ” mɛnyaka dia sho pombaka sala dikambo dimɔtshi. Salɛ anto akina awui w’ɔlɔlɔ mbeyaka tokimanyiya diaha nɛmba l’olimu wakambɛso Jehowa.
20. Lɔngɛnyi la l’anto akɔna lahombaso mbewɔ naka talanga ndɔshana la ɔkɔmwɛlɔ?
20 Koko, lɔngɛnyi ndo elimu wa kamba l’anto wahakitanyiya ɛlɛmbɛ waki Nzambi koka monga wotsho ɔmɔtshi watɔlɛndja. Bible tewolaka ate: “Dive dieli wutshu, ndu losenga leli wutshu. Keli ohenyohenyo wa kanga enginya mbaleka wutshu.” (Tukedi 27:3) Dia ndɔshana la tokanyi tasha ɔkɔmwɛlɔ ndo ɔlɛmbɛlɔ, sho pombaka mbewɔ lɔngɛnyi la l’anto wahɛnyi akambo la sso dia dimɛna ndo wayanga paka dia minda akina la dikɔmɔ kana dia mbaɔnyɔla.
21. Ngande wakokaso keketsha anto akina lo sanganya y’Akristo?
21 Nsanganya y’Akristo ekɔ yoho mɔtshi yatosha Jehowa wolo wa lo nyuma. Lo nsanganya sho kondjaka diaaso dia dimɛna efula dia keketshana oma lo wetshelo ndo lo diɔtɔnganelo diele lam’asaso. (Heberu 10:25) Anto tshɛ wa l’etshumanelo pombaka sala la wolo dia keketsha akina lo nsanganya etena kashawɔ kɔmatɛrɛ kana ketshawɔ oma lo lɔyɛnga. Wanɛ wele embetsha mboleki monga l’ɔkɛndɛ wa keketsha anto akina. (Isaya 32:1, 2) Oyadi kânga ekɔ ohomba mbisha engwelo kana lohango, dako pombaka mbishama lo yoho yakeketsha. (Ngalatiya 6:1, 2) Ngandji kele laso otsha le anto akina ayotokimanyiya mɛtɛ dia kambɛ Jehowa aha la mpekɔ. —Osambu 133:1; Joani 13:35.
22. Lande na kahombaso monga la dihonga kânga mbeso kema kokele?
22 Dia tɛmɔla Nzambi l’etena kɛnɛ k’ekomelo pombaka mbidja welo. Ndo Akristo mbalɛmba lo yimba, mbadiɛnɛ l’awui wa lonyangu ndo washa pâ. Oko weso kema kokele sho tekɔ wɔdu oko diwomba. Koko Bible mbutaka ɔnɛ: “Teko la diango ne dia mumba lu dikitshelu dia la kete, ne dia wuki a wulu utamanya ayali uma le [Nzambi], aha uma le su shame.” (2 Koreto 4:7) Eelo, sho koka nɛmba koko aha sho nkɔ balakata kana mpekɔ. Koko, tonge “la dihonga ndo tote shate: ‘Jehowa mbele okimanyedi ami.’” —Heberu 13:6, NW.
Ovuswelo wa tshena pe
• Naa wetsho ɛmɔtshi wa weke wahombaso minya?
• Ngande wakokaso salɛ asekaso Akristo ‘kɛnɛ kele ɔlɔlɔ’?
• Ngande watosukɛ Jehowa etena kalɛmbaso kana kakɔmɔso?
[Osato wa lo lɛkɛ 19]
Yeso akeye dia ɔkɔmwɛlɔ waviya akakoke mbisha apɔstɔlɔ pâ
[Osato wa lo lɛkɛ 20]
Amɔtshi wakatshike tɔkɛnyɔ ndo eyango awɔ ɛmɔtshi wele bu ohomba
[Osato wa lo lɛkɛ 22]
Kânga mbeso kema la akoka efula, Jehowa mbɔsaka woho wɔ̂tɛmɔlaso l’otema ɔtɔi la nɛmɔ di’efula