Kɛnɛ kalɔmbama mɛtɛ di’onto monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ
JEHOWA, “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ,” ndo Yeso Kristo, “kanga ɔngɛnɔngɛnɔ ndo Omboledi wâmɛ,” mbeyaka oleki anto tshɛ kɛnɛ kalɔmbama di’onto monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. (1 Timote 1:11; 6:15, NW) Ɔnkɔnɛ, bu dikambo dia diambo dia mbuta ɔnɛ sapi k’ɔngɛnɔngɛnɔ tanemaka lo Bible, Ɔtɛkɛta wa Nzambi.—Enyelo 1:3; 22:7.
Lo Dako diande dia diambo dia lo Dikona, Yeso akɛnya kakɔna kalɔmbama di’onto monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Nde akate ɔnɛ: “Ɔngɛnɔngɛnɔ wekɔ le wanɛ” (1) weya ehomba awɔ wa lo nyuma, (2) walela, (3) wele la memakana, (4) wele la ndjala ndo la mposa k’akambo w’ɔlɔlɔ, (5) wele la kɛtshi, (6) wele pudipudi l’etema, (7) wele la wɔladi, (8) wele lo soyama dia akambo w’ɔlɔlɔ, ndo (9) wele lo tɛngama ndo soyama l’ɔtɛ wa lokombo lande.—Mateo 5:3-11, NW.a
Onde ɛtɛkɛta waki yeso wekɔ mɛtɛ?
Mɛtɛ k’ɛtɛkɛta waki Yeso ɛmɔtshi nɔmbaka paka yema y’elembetshiyelo ya tshitshɛ. Akɔna akoka mbidja tâmu dia anto wele la memakana, la kɛtshi, ndo wa wɔladi wotshutshuyami l’etema wa pudipudi mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula oleki akanga a kɛlɛ, anangi w’ata ndo anto waha la kɛtshi?
Koko, sho mbeyaka ndjambola ɔnɛ woho akɔna wakokawɔ mbuta ɔnɛ anto wele la ndjala ndo la mposa k’akambo w’ɔlɔlɔ kana wanɛ walela wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Anto asɔ wekɔ la kanyi y’ɔlɔlɔ lo kɛnɛ kendana l’awui weta l’andja ɔnɛ. Vɔ ‘wekɔ lo nkuma akumu ndo wekɔ lo ndela l’ɔtɛ w’awui wa wɔnɔnyi wasalema’ nshi yaso nyɛ. (Ezekiyele 9:4) Dui sɔ lo diɔ diâmɛ hadiowasha ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko, lam’eyawɔ sangwelo diaki Nzambi dia akambo w’ɔlɔlɔ ndo salɛ wanɛ wahɛnyahɛnyama akambo la losembwe, vɔ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’otamanya.—Isaya 11:4.
Ngandji k’akambo w’ɔlɔlɔ tshutshuyaka nto anto dia vɔ ndela lo woho wewɔ lo sala kɔlɔ mbala la mbala lo dihole dia sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Ɔnkɔnɛ, vɔ mbeyaka ehomba awɔ wa lo nyuma. La lolango lawɔ, anto asɔ ngɛnangɛnaka dia nyanga ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi nɛ dia vɔ shihodiaka dia ndamɛ oto mbakoka kimanyiya anto dia vɔ tondoya wɛɔdu awɔ.—Tukedi 16:3, 9; 20:24.
Anto walela, wele la ndjala, wele la mposa k’akambo w’ɔlɔlɔ ndo wele la wola lo nyuma vɔ tshɛ mbeyaka ohomba wa monga la diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la Otungi. Kânga mbele diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ l’anto kimanyiyaka dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ la Nzambi ekɔ dikambo dioleki tshɛ. Eelo, sho koka mbuta di’anto wele l’ekanelo k’ɔlɔlɔ ka yimba ndo walanga kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo wetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ kaki Nzambi wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ mɛtɛ.
Koko, wɛ mbeyaka mɛna wolo mbetawɔ dia onto lasoyama ndo latɛngama kokaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Koko, dikambo sɔ la dia monga mɛtɛ, nɛ dia Yeso ndamɛ mbakate ɔsɔku. Ɔnkɔnɛ, ngande wahombaso mboka ɛtɛkɛta ande ɛsɔ na?
Ngande wakoka anto wasoyama monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?
Teye dia Yeso kombuta dia tɛngɔ ndo ɛhɛnyɔhɛnyɔ mbelaka ɔngɛnɔngɛnɔ. Nde akate shikaa ɔnɛ: “Wane wambusuyama dia akambu w’ololo. . . . Lam’ayuwunyotenga, lam’ayuwunyusuya, . . . dia dikambu diami [“nyekɔ la ɔngɛnɔngɛnɔ,” NW].” (Mateu 5:10, 11) Ɔngɛnɔngɛnɔ ndjaka paka naka onto ekɔ lo tɛngama nɛ dia nde ekɔ ombeki waki Kristo ndo nɛ dia nde nangaka mbɔtɔnganyiya lɔsɛnɔ lande l’atɔndɔ wosembwe waketsha Yeso.
Dui sɔ mɛnamaka lo kɛnɛ kakakomɛ Akristo wa lo ntambe ka ntondo. Ase Tuminadi ta lâdiko t’ase Juda, “lam’akaweti atumami, vo wakâkomola; wakâkokomiya vati: Tanyutaki diui lu lukumbu la Jesu, ku wakâkimo.” Ngande wakasale apɔstɔlɔ? “Ku vo wakamo uma la ntundu k’embadi, watangenangena ne dia vo wakakuki dia monywama dia lukumbu loso. La lushi la lushi lu etemwelo ndu la wakawo, vo kumpeko mbetsha antu la nsambisha [l]ukumu l’[o]lolo vati: Jesu keli Kristu.”—Etsha 5:40-42; 13:50-52, sho mbɛnganyisha alɛta ango.
Ɔpɔstɔlɔ Petero akasha elembetshiyelo ekina lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diele lam’asa lɔtɛngɔ la ɔngɛnɔngɛnɔ. Nde akafunde ate: “Naka nyu nyambotengama dia lukumbu la Kristu, nyu nyeko la [“ɔngɛnɔngɛnɔ,” NW], ne dia nyuma ka lutumbu, ndu ka [Nzambi], keko la nyu.” (1 Petero 4:14) Lo mɛtɛ, soyama oko Okristo nɛ dia tekɔ lo sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, kânga mbele ɛhɛnyɔhɛnyɔ akɔ wekɔ kɔlɔ efula, mbishaka ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mbeya dia tekɔ la nyuma k’ekila ka Nzambi. Diɔtɔnganelo diakɔna diele lam’asa nyuma ka Nzambi la ɔngɛnɔngɛnɔ?
Onde etsha wa demba kana elowa wa nyuma?
Nyuma k’ekila ka Nzambi mongaka paka le wanɛ wakitanyiya Nzambi oko omboledi. (Etsha 5:32) Jehowa hasha nyuma kande le wanɛ wayasha lo “etsha wa dimba.” Etsha akɔ vɔ ɛnɛ: “Munanyi, akambu wa sonyi, saki y’akambu wa kolo, otemwelo wa dikishi, doka, lutunu, utshanu, kandjema, kele, diatanelu, lundju, tamu, okomiya, edjwelu ka wanu, engenongeno wa kolo, la akambu wa wuhu uku.” (Ngalatiya 5:19-21) Lo mɛtɛ, l’andja wa nshi nyɛ “etsha wa dimba” wɛnama l’ahole efula. Lo mɛtɛ, wanɛ wayakimɔ l’etsha ɛsɔ bu l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ ndo wa pondjo. Lo dihole dia vɔ kondja ɔngɛnɔngɛnɔ, wanɛ wayakimɔ l’akambo asɔ ndanyaka diɔtɔnganelo di’ɔlɔlɔ diele lam’asawɔ l’ewotɔ, angɛnyi ndo anto weyawɔ. Ndo nto, Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka dia wanɛ “watutshaka akambu aso hawukiti diulelu dia [Nzambi].”
Lo wedi okina, Nzambi mbishaka nyuma kande le wanɛ wakɛnɛmɔla “elua wa [n]yuma.” Waonga wakenga elowa akɔ ko: “Ngandji, ɔngɛnɔngɛnɔ, wɔladi, lotutsha, kɛtshi, ɔlɔlɔ, mbetawɔ, memakana, ndjakimela.” (Ngalatiya 5:22, 23, NW) Lam’akɛnɛmɔlaso waonga asɔ, sho mongaka la diɔtɔnganelo dia wɔladi lam’asaso l’anto akina ndo kâmɛ la Nzambi, dui sɔ mbatosha ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. (Enda lo kiombo.) Kɛnɛ koleki ohomba ele, lo mɛnya ngandji, kɛtshi, ɔlɔlɔ ndo waonga akina, tayɔngɛnyangɛnya Jehowa ndo tayonga l’elongamelo k’ɔngɛnɔngɛnɔ ka lɔsɛnɔ la pondjo l’andja w’oyoyo waki Nzambi wa losembwe.
Ɔngɛnɔngɛnɔ ekɔ ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi
Lam’akatatɛ Wolfgang nde la Brigitte, atshukanyi amɔtshi wasɛna l’Allemagne mbidja welo dia mbeka Bible, vɔ waki la diangɔ dia l’emunyi efula diele l’anto efula ohomba ɛlɔ kɛnɛ dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Vɔ waki weke ɛlɔngɔlɔngɔ ndo waki l’alemba w’amɛna. Vɔ wakalɔtaka ahɔndɔ w’oshinga wolo, wakasɛnaka lo luudu lakawalɛngɛ dimɛna ndo okanda awɔ akatshɔka dimɛna. Vɔ waketshaka wenya awɔ efula paka l’oyangelo wa diangɔ dia l’emunyi efula, koko dikambo sɔ kombasha ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ. L’edjedja ka wonya, Wolfgang nde la Brigitte wakayosalaka ɔsɔnwɛlɔ ɔmɔtshi w’ohomba efula. Vɔ wakatatɛ la mbetsha wenya efula ndo mbidja welo efula dia nyanga akambo wa lo nyuma ndo wakayange toho takokawɔ ndeka ndjasukanya le Jehowa. Ɔsɔnwɛlɔ awɔ akayakonyaka l’ɔkɔngɔ dia vɔ tshikitanya dionga diawɔ, ndo diakayatshutshuyaka dia monga la lɔsɛnɔ l’ɔsɛlɛngɛ ndo dia vɔ kamba oko ambatshi mboka kana esambisha wa Diolelo wa lo tena tshɛ. Ɛlɔ kɛnɛ, vɔ wekɔ lo kamba oko anto wamboyasha la lolango lo biro ka filialɛ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa ka l’Allemagne. Ndo nto, vɔ wakeke Ɔtɛkɛta ɔmɔtshi w’ase Asie dia kimanyiya angɛndangɛnda dia mbeka akambo wa mɛtɛ watanema lo Bible, Ɔtɛkɛta wa Nzambi.
Onde atshukanyi asɔ wakatane ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ? Wolfgang mbutaka ate: “Tatɛ lam’akataleke ndjasha l’eyango w’akambo wa lo nyuma, taya l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula. Kambɛ Jehowa l’otema ɔtɔi ambokeketsha nto diwala diaso. Ntondo taki la diwala di’ɔngɛnɔngɛnɔ, koko taki l’ɛkɛndɛ ndo l’eyango wotshikitanyi wele kotoshaka diaaso dia sho monga kâmɛ. Kakianɛ, tekɔ kâmɛ ndo tekɔ lo tawese paka oyango akɔ wâmɛ.”
Kakɔna kalɔmbama di’onto monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ?
Lo tshena pe: Mbewɔ “etsha wa dimba” ndo kɛnɛmɔla “elua wa [n]yuma [“ka Nzambi,” NW].” Dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, onto pombaka nyanga dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asande la Nzambi. Onto layaketembola dia kotsha dikambo sɔ ayoyaɔtɔnganyiya l’ɛtɛkɛta waki Yeso wendana l’onto lele l’ɔngɛnɔngɛnɔ.
Ɔnkɔnɛ, tatotake esadi eto ɔnɛ hatokoke kondja ɔngɛnɔngɛnɔ. Lo mɛtɛ, nshi nyɛ mbeyaka monga ko yônge yayɛ ya demba bu dimɛna kana mbeyaka monga ko wɛ ekɔ l’ekakatanu lo diwala diayɛ. Mbeyaka monga ko wɛ kokondja diɛsɛ dia mbota ana kana wɛ ekɔ lo ndɔ ta dia ta dia kondja olimu w’ɔlɔlɔ. Mbeyaka monga ko wɛ bu l’akuta oko wakiyɛ la wɔ ntondo. Koko, onga la dihonga, wɛ bu l’ɔkɔkɔ wa shisha elongamelo! Ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo diaki Nzambi kayokandola ekakatanu ɛsɔ ndo nkama kina y’ekakatanu. Lo mɛtɛ, ndoko edja Jehowa Nzambi ayokotsha daka diande diakatama oma le omembi w’esambo ɔnɛ: “Diulelu diaye dieli diulelu dia pundju . . . We atukhukulaka lunya laye, atulutshaka engo tshe keli la lumu.” (Osambu 145:13, 16) Oko wakoka mɛnya miliyɔ y’ekambi waki Jehowa wa l’andja w’otondo, nama lo yimba daka diaki Jehowa diasha elongamelo sɔ ayokokimanyiya efula dia wɛ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ ɛlɔ kɛnɛ.—Enyelo 21:3.
[Nɔtɛ ka l’ɛse ka dikatshi]
a Ɔmɔmɔ l’atei w’akambo divwa asɔ wakɔtshiyamaka la tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ ma·kaʹri·oi. Lo dihole dia vɔ kadimola tshɛkɛta shɔ la “ɔtshɔkɔ,” oko wakasale dikadimwelo dimɔtshi, Traduction du monde nouveau ndo dikadimwelo dikina, oko Bible de Jérusalem ndo Today’s English Version, kadimolaka tshɛkɛta shɔ la tshɛkɛta ya shikaa y’ɔnɛ “ɔngɛnɔngɛnɔ.”
[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 6]
Akambo Wakimanyiya di’Onto Monga l’Ɔngɛnɔngɛnɔ
Ngandji tshutshuyaka akina dia vɔ lawɔ koka ngandji.
Ɔngɛnɔngɛnɔ koshaka wolo wa wɛ ndɔshana l’ekakatanu.
Wɔladi kokimanyiyaka di’aha wɛ monga l’ewanu la anto akina.
Lotutsha kokimanyiyaka dia wɛ mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ kânga l’atei w’ehemba.
Lɔsɛngɔ kotolaka anto akina oya le yɛ.
Ɔlɔlɔ ayotshutshuya akina dia kokimanyiya lam’ayonga l’ohomba w’ekimanyielo.
Mbetawɔ ayokoshikikɛ dia Nzambi ayokosha ɛlɔmbwɛlɔ kande koludi la ngandji.
Memakana ayokela ki ka l’otema, ka lo yimba ndo ka lo demba.
Ndjakimela kokimanyiyaka di’aha sala munga efula.
[Esato wa lo lɛkɛ 7]
Dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ, wɛ la dia kotsha ehomba ayɛ wa lo nyuma