Eolwelo ekɔ wetshelo wele la shɛngiya le yɛ
‘Dimi lambolongamela Nzambi nte, eolwelo ka anto w’ɔlɔlɔ la anto wa kɔlɔ oma lo nyɔi kayoyala.’—ETSHA 24:15.
1. Ngande wakayokomaka eolwelo dikambo dia woke la ntondo k’ase Sheke?
LO EKOMELO ka lɔkɛndɔ lande la sato la misiɔnɛrɛ lo ɔnɔnyi 56 T.D., ɔpɔstɔlɔ Paulo aki la Jerusalɛma. L’ɔkɔngɔ wa nde mundama oma le ase Rɔma, waketawɔ dia nde mɛnama la ntondo ka tuminadi ta lâdiko t’ase Juda, mbuta ate la ntondo k’ase Sheke. (Etsha 22:29, 30) Lam’akende Paulo anto wa lo tuminadi tɔsɔ, nde akɛnyi dia amɔtshi waki Asadukɛ ndo akina waki Afarisɛ. Elui ɛsɔ ehende wakatshikitana lo yoho mɔtshi ya diambo. Asadukɛ kombetawɔka eolwelo; koko Afarisɛ wakakietawɔka. Dia mɛnya lo wedi akɔna wakinde lo kɛnɛ kendana la dikambo sɔ, Paulo akate ate: “Anyasu dimi leli Ufarise, on’a Afarise, ne dia elungamelu la eulwelu k’uma lu nyoi mbanumbuyanyu.” Etena kakandate ɔsɔku, ofukutanu wakatombe l’atei w’olui w’anto wakasangana!—Etsha 23:6-9.
2. Lande na akalɔngɔswama Paulo dia tâmɛ dietawɔ diande lo eolwelo?
2 Ɛnɔnyi efula la ntondo, lam’akinde lo mboka otsha la Damasɛkɛ, Paulo akɛnyi ɛnɛlɔ ndo akoke dui dia Yeso. Paulo akambola Yeso ate: “Khumadiondjo, kayumutsha na?” Yeso akôkadimola ate: “Unela, utshu utsha la Damaseke. Vo wayukutela akambu tshe leko, wakawakosonwela dia we ntsha.” Lam’akakome Paulo la Damasɛkɛ, ombeki ɔmɔtshi wa Okristo wakawelɛka Ananiya waki suke dia mbokimanyiya akatshu le nde ndo akôlembetshiya ate: “[Nzambi] a watshesu kambukosonola, dia we mbeya lulangu landi, la dia we mena One l’Ololo [Yeso lakolɔ], la dia we mbuka diui uma l’unyo andi.” (Etsha 22:6-16) Lâsɔ mɛtɛ, kema diambo dia Paulo akalɔngɔswama dia tâmɛ dietawɔ diande lo eolwelo.—1 Petero 3:15.
Akâmɛ elongamelo ka eolwelo lo sɛkɛ
3, 4. Ngande wakɛnya Paulo dia nde akâmɛka eolwelo la kɔlamelo tshɛ, ndo kakɔna kakokaso mbeka oma lo ɛnyɛlɔ kande?
3 L’ɔkɔngɔ diko, Paulo akayɛnamaka la ntondo ka nguvɛrnɛrɛ Felika. Lo diaaso sɔ, Tɛrɛtulɔ, ‘ɔtɛkɛtshi wa lo sɛkɛ’ lakɛnya kɛnɛ kakafundaka ase Juda Paulo, akɔsɔngwɛ ɔnɛ nde mbele ɔnɔmbɔdi wa yaato mɔtshi y’ɔtɛmwɛlɔ ndo mbatɔmbɔsha anto. Paulo akakadimola aha la mengenga ate: “Dimi lambukushwela dikambu ne nti: Dimi latotemolaka [Nzambi k] a watshesu lu yediko ya mbuka ketawo vati: [yaato y’ɔtɛmwɛlɔ].” Oma lâsɔ, dia tondola djɛsɛ okanda, nde akatetemala mbuta ate: “Dimi lambulungamela [Nzambi], uku ambulungamela antu ane vati: Eulwelu k’antu w’ololo la antu wa kolo uma lu nyoi kayuyala.”—Etsha 23:23, 24; 24:1-8, 14, 15.
4 Ɛnɔnyi oko ehende l’ɔkɔngɔ, Pɔnsɔ Pilato lakayokitaka Felika, akelɛ nkumekanga Hɛrɔdɛ Angiripa dia vɔ ndjolombosha Paulo laki lo lokanu. Fɛstɔ akalembetshiya dia wanɛ wakafunde Paulo kombetawɔ dui diakandate ɔnɛ, “untu omotshi Jesu lakavu; . . . eko la lumu.” Etena kakandâmɛka dietawɔ diande Paulo akambola ate: “Ukundi akananyu nyati: Dio dieko dikambu diaheyana mbetawoma ati: [Nzambi] atululaka wane wakavu?” Oma lâsɔ nde akate ate: “Ne dia [Nzambi] akakimanyiya, mbemadimi edja ndu elo, latela wa tshitshe ndu wa waki paka akambu wakati amvutshi la Mose vati: Wayuya. Diaki la Kristu dia nsuwa, ku ndi akulo uma lu nyoi. Okone ndi akenya ndu asikandi ndu asi wedja yanyi.” (Etsha 24:27; 25:13-22; 26:8, 22, 23) Paulo mɛtɛ akasukɛka wetshelo wa eolwelo la kɔlamelo tshɛ! Oko Paulo, sho lawɔ kokaka sambisha la eshikikelo ɔnɛ eolwelo kayoyala. Ko kakɔna kakokaso nongamɛ kayosala anto? Woho wakasale anto etena kakasambisha Paulo.
5, 6. a) Woho wakâmɛ apɔstɔlɔ eolwelo akatshutshuya anto dia vɔ sala na? b) Etena katɛkɛtaso dikambo dia elongamelo kaso ka eolwelo, kakɔna kele ohomba?
5 Tende kɛnɛ kakatombe ntondo lo lɔkɛndɔ la hende laki Paulo la misiɔnɛrɛ (oya lo 49-52 T.D.) etena kakandatshu lo wodja wa Atɛnɛ. Nde akakane yimba la anto waketawɔka tonzambizambi efula ndo akâtshutshuya dia mbidja yimba lo sangwelo dia Nzambi dia nomboya anto wa la nkɛtɛ la losembwe lo tshimbo y’onto lakandasɔnɛ. Onto ɔsɔ aki paka Yeso. Paulo akalembetshiya dia Nzambi akashikikɛ dikambo sɔ lo mbolola Yeso. Anto asɔ akawasale? Sho mbadiaka ɔnɛ: “Lam’akawuki dia eulwelu ka wane wakavu, amotshi wakole. Keli akina wakati vati: Katudiuki ntu.”—Etsha 17:29-32.
6 Kɛnɛ kakasale anto asɔ kakafɔnaka la kɛnɛ kakakomɛ Petero nde la Joani yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa Pɛntɛkɔsta ka lo 33 T.D. Ndo mbala kɛsɔ, Asadukɛ mbaki la onongo a woke efula lo tâmanu tɔsɔ. Etsha 4:1-4 kɔndɔlaka kɛnɛ kakatombe ɔnɛ: “Lam’akawatelaka antu diui so, elombedi a waki la olombodi w’etemwelo la Asaduke wakayi le wo. Vo waki la kele ne dia vo waketshaka antu, wakatelaka antu dikambu dia eulwelu k’uma lu nyoi, ne dia Jesu akulo.” Koko, anto akina wakɛnyi akambo la sso di’ɔlɔlɔ. “Antu efula wakuki diui, waketawo. Apami waki uku nunu tanu.” Mɛnamaka dia etena katɛkɛtaso dikambo dia elongamelo ka eolwelo, sho kokaka nongamɛ di’anto amɔtshi wayetawɔ ndo akina hawotetawɔ. Diakɔ diele, ekɔ ohomba sho keketsha mbetawɔ kaso lo wetshelo ɔsɔ.
Mbetawɔ ndo eolwelo
7, 8. a) Oko wɛnyamidiɔ lo mukanda wakawafundɛ etshumanelo ka lo ntambe ka ntondo ka la Kɔrɛtɔ, ngande wakoka mbetawɔ monga anyanya? b) Ngande wele eokelo ka dimɛna ka elongamelo ka eolwelo tshikitanyaka Akristo wa mɛtɛ?
7 Aha anto tshɛ wakakome Akristo lo ntambe ka ntondo T.D. mbaketawɔ elongamelo ka eolwelo esadi eto. Anto amɔtshi wakɛnaka wolo kietawɔ waki lo etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ. Paulo akâfundɛ ate: “Dimi lakatanyutedi [a]kambu [wa ntondo] [w]akamalungula nti: Kristo akavu ne dia kolo yasu, uku wata [A]fundelu. Ndi akakhundama; akulwama lushi la satu uku wata [A]fundelu.” Oma lâsɔ Paulo akɛnya dia dikambo sɔ diaki mɛtɛ lo mbuta dia Kristo lakôlɔ “akene le anyasu [olekanyi] kama tshanu,” ndo Paulo akakotsha dia efula ka l’atei awɔ wakikɔ la lɔsɛnɔ. (1 Koreto 15:3-8) Nde akanyomokana la wɔ yimba ate: “Naka wambusambisha dikambu dia Kristu vati: Ndi akulwama uma lu nyoi, ukundi wata amotshi anyu nyati: Nduku eulwelu k’uma lu nyoi keko? Utunduyala kema eulwelu k’uma lu nyoi, tshiki Kristu kumbulwama. Utunduyala Kristu kumbulwama, tshiki esambishelu kasu keko anyanya, ndu mbetawo [kaso] keko anyanya.”—1 Koreto 15:12-14.
8 Lo mɛtɛ, wetshelo wa eolwelo wekɔ ohomba efula nɛ dia mbetawɔ ka Okristo kotonga anyanya naka eolwelo hetawɔma oko dikambo dia mɛtɛ. Eokelo k’oshika ka eolwelo tshikitanyaka Akristo wa mɛtɛ la wa nkashi. (Etatelu 3:4; Ezekiyele 18:4) Diakɔ diele, Paulo akadje wetshelo wa eolwelo l’atei wa “dietshelu dia ntunduntundu” dia Lokristo. Nyɛsɔ tɔshi yɛdikɔ ya ‘koma anto wambotshunda.’ Paulo tokeketshaka ate: “Shu tayutsha osoku, naka [Nzambi] ayetawo.”—Heberu 6:1-3.
Elongamelo ka eolwelo
9, 10. Kakɔna kalembetshiya Bible etena katɛkɛtatɔ dikambo dia eolwelo?
9 Dia nyomokeketsha mbetawɔ kaso lo eolwelo, nyɛsɔ tovusole ambola wele oko: Kakɔna kalembetshiya Bible etena katɛkɛtatɔ dikambo dia eolwelo? Ngande watombola wetshelo wa eolwelo ngandji ka Jehowa? Ekadimwelo wa ambola asɔ ayotosukanya efula la Nzambi ndo l’etena kakɔ kâmɛ ayotokimanyiya dia mbetsha akina.—2 Timote 2:2; Jakoba 4:8.
10 “Eulwelu” ekɔ ekadimwelo ka tshɛkɛta mɔtshi ya lo Grɛkɛ yalembetshiya lo yoho ya mɛtɛ mɛtɛ “memala nto.” Kakɔna kalembetshiya tshɛkɛta shɔ? Lo ndjela Bible, elongamelo ka eolwelo ekɔ eshikikelo k’ɔnɛ onto lakavu kokaka nsɛna nto. Bible mɛnyaka nto dia onto mbolwamaka la demba dia l’emunyi kana dia lo nyuma lo ndjela elongamelo kele lande, mbuta ate ka la nkɛtɛ kana ka l’olongo. Sho mambiyamaka oma lo ngandji, lomba ndo wolo waki Jehowa wɛnama lo elongamelo kɛsɔ ka diambo ka eolwelo.
11. Elongamelo ka eolwelo kakɔna kele la ekambi wa Nzambi wa akitami w’esɔ?
11 Yeso nde la anango wa akitami w’esɔ mbolɔka la demba dia lo nyuma diahombama dia vɔ tokamba l’olongo. (1 Koreto 15:35-38, 42-53) Vɔ tshɛ wayokamba oko emboledi wa lo Diolelo dia Mɛsiya, diayela Paradiso la nkɛtɛ. Lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Yeso oko Ɔlɔmbɛdi wa Lâdiko, akitami w’esɔ kengaka dioho dia ɛlɔmbɛdi wa lo dioho dia nkumekanga. Vɔ mbayosala dia anto kondja wahɔ oma lo olambo wa tshungo waki Kristo lo andja w’oyoyo wa losembwe. (Heberu 7:25, 26; 9:24; 1 Petero 2:9; Enyelo 22:1, 2) Lo etena kɛnɛ kakawakongɛ, atshikadi wa akitami w’esɔ weke la lɔsɛnɔ la nkɛtɛ kombolaka tetemala mbetawɔma le Nzambi. Etena kavɔwɔ, vɔ nongolaka “difutu” diawɔ lo ekimanyielo ka eolwelo k’otsha lo lɔsɛnɔ lahavu la lo nyuma lo olongo. (2 Koreto 5:1-3, 6-8, 10; 1 Koreto 15:51, 52; Enyelo 14:13) Paulo akafunde ate: “Naka shu takayala kame la ndi lu nyoi, keti shu tayuleka ndjala kame la ndi lu eulwelu kandi.” (Romo 6:5) Ko kayotota dikambo dia wanɛ wele eolwelo ayolembetshiya monga la lɔsɛnɔ nto lanɛ la nkɛtɛ oko anto? Ngande wakoka elongamelo ka eolwelo nyomoleka mbasukanya la Nzambi? Sho kokaka mbeka awui efula oma lo ɛnyɛlɔ ka Abarahama.
Eolwelo ndo lɔngɛnyi la Jehowa
12, 13. Ɔkɔkɔ akɔna w’oshika waki la Abarahama wa monga la mbetawɔ lo eolwelo?
12 Abarahama letawɔ ‘ɔngɛnyi wa Nzambi,’ aki onto laki la mbetawɔ ka woke. (Jakoba 2:23) Paulo akatɛkɛta mbala shato dia mbetawɔ ka Abarahama lam’akandashilaka apami ndo wamato wa kɔlamelo wɔkɔndwami lo tshapita 11 ya Heberu. (Heberu 11:8, 9, 17) Mbala ka sato mendanaka la mbetawɔ kakɛnya Abarahama etena kakandayalɔngɔsɔla la okitanyiya tshɛ dia nambola ɔnande Isaka oko olambo. Abarahama aki la eshikikelo dia daka di’ɔnɛ kanula yayotomba oma le Isaka diakashikikɛma oma le Jehowa. Kânga mbakahombe Isaka mvɔ oko olambo, Abarahama “aketawo ati: [Nzambi] eko la wulu wa mbulula kuyanga wane wakavu.”
13 L’ɔkɔngɔ diko, etena kakɛnyi Jehowa mbetawɔ ka wolo kaki la Abarahama, nde akalɔngɔsɔla nyama kɛmɔtshi oko olambo lo dihole dia Isaka. Koko, kɛnɛ kakakomɛ Isaka kaki oko ɛnyɛlɔ kendana la eolwelo. Paulo akalembetshiya ate: ‘Diakɔ diakalongola Abarahama Isaka nto lo yoho ya ɛnyɛlɔ.’ (Heberu 11:19) Lâdiko dia lâsɔ, Abarahama aki la ɔkɔkɔ w’oshika wa monga la mbetawɔ lo eolwelo. Onde Jehowa kokaloyɛ Abarahama akoka ande wa diwutshi etena kaki nde la wadɛnde Sara waya esombe ko wakote ɔnawɔ Isaka?—Etatelu 18:10-14; 21:1-3; Romo 4:19-21.
14. a) Lo ndjela Heberu 11:9, 10, kakɔna kakalongamɛka Abarahama? b) Dia nongola ɛtshɔkɔ wa Diolelo l’andja w’oyoyo, kakɔna kahomba komɛ Abarahama? c) Ngande wakokaso nongola ɛtshɔkɔ wa Diolelo?
14 Paulo akate dia Abarahama aki ɔngɛndangɛnda wakadjasɛka lo totombotombo “[w]akalungamelaka usumba wele la tshina dia wulu, [Nzambi] keli umbiki la olongosodi awo.” (Heberu 11:9, 10) Ɔsɔ komonga osomba wa mɛtɛ mɛtɛ oko Jerusalɛma, lɛnɛ akatanemaka tɛmpɛlɔ ka Nzambi. Koko ɔsɔ aki osomba wa didjidji. Vɔ waki Diolelo diaki Nzambi dia l’olongo diokengami la Kristo Yeso la anto 144000 wayolɛ kâmɛ la nde. Anto 144000 lo lotombo lawɔ la l’olongo mbelamɛka nto ɔnɛ “usumba w’ekila, Jerusalema y’Uyuyu,” “utshukami” wa Kristo. (Enyelo 21:2) Lo 1914, Jehowa akahenya Yeso lo okudi oko Mɛsiya Nkumekanga ka Diolelo dia l’olongo ndo akawodjangɛ dia nde mbolɛ l’atei wa atunyi ande. (Osambu 110:1, 2; Enyelo 11:15) Dia nongola ɛtshɔkɔ w’oma lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo, Abarahama, ‘ɔngɛnyi wa Jehowa,’ pombaka monga nto la lɔsɛnɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, dia sho kondja ɛtshɔkɔ wa Diolelo, sho pombaka monga la lɔsɛnɔ l’andja w’oyoyo waki Nzambi oyadi oko anto wa l’atei w’olui a woke wayohandɔ oma lo Aramangɛdɔna kana oko wanɛ wayolɔ oma lo nyɔi. (Enyelo 7:9, 14) Lâsɔ, lo na ohikami elongamelo ka eolwelo?
Ngandji ka Nzambi mbele ehikamelo ka elongamelo ka eolwelo
15, 16. a) Ngande wele prɔfɛsiya ka ntondo ka lo Bible ehikamelo ka elongamelo kaso ka eolwelo? b) Ngande wakoka mbetawɔ kele laso lo eolwelo tosukanya efula la Jehowa?
15 Diokanelo dia ma ma diele lam’asaso la Shɛso lele l’olongo, mbetawɔ kaso ka nge kele oko ka Abarahama, ndo okitanyiya aso lo wadjango waki Nzambi tokimanyiyaka dia sho mbelamɛ akanga wa losembwe ndo dia Jehowa tɔsa oko angɛnyi ande. Kɛsɔ toshaka diaaso dia kondja wahɔ oma lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo. Lo mɛtɛ, prɔfɛsiya ka ntondo katanema lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi, lo Etatelu 3:15, mbele ehikamelo ka elongamelo ka eolwelo ndo ka lɔngɛnyi la la Nzambi. Prɔfɛsiya kɛsɔ tɛkɛtaka aha tsho dia woho wayɔtɛtshatɛtshama ɔtɛ waki Satana, koko ndo dia olumatamelo wa lo etshindji wa Kanula ya womoto la Nzambi. Nyɔi ka Yeso lo otamba wa asui aki didjidji dia olumatamelo ɔsɔ wa lo etshindji. Eolwelo kande lushi la sato akakɔnɔla mpota kɛsɔ ndo akakimanyiya dia mbɔsɛ “[ɔnɛ] laki la wulu a nyoi, letawo vati: Uhimbanyi” yɛdikɔ ya wolo.—Heberu 2:14.
16 Paulo toholaka dia “[Nzambi] akatenya ngandji kandi ne dia Kristu akatuvwela lam’akisu antu wa kolo.” (Romo 5:8) Monga la lowando lo ngandji kɛsɔ ka mamba tosukanyaka mɛtɛ la Yeso ndo la Shɛso ka ngandji lele l’olongo.—2 Koreto 5:14, 15.
17. a) Elongamelo kakɔna kaki la Jɔbɔ? b) Kakɔna kɛnya Jobo 14:15 lo dikambo dia Jehowa, ndo ngande wayaokayɛ l’ɔtɛ wa dikambo sɔ?
17 Jɔbɔ, pami kaki la kɔlamelo kakasɛnaka la ntondo ka Kristo aki la elongamelo ka eolwelo. Nde akasoyama efula oma le Satana. Otshikitanyi la asekande wa nkashi, waki kotɛkɛta ndoko lushi dia eolwelo, Jɔbɔ akakondja ekeketshelo oma lo elongamelo kɛsɔ ndo akambola ate: “Undi, naka untu ambuvo, ndi ayulumba ntu?” Jɔbɔ ndamɛ akakadimola ate: “Dimi lutukikitala lu nshi tshe y’asui ami, edja ndu lam’ayumutshungo.” Etena kakandatɛkɛtaka la Nzambi kande Jehowa, nde aketawɔ ate: “We ayumbeta, ku dimi layuketawo.” Jɔbɔ akate lo kɛnɛ kendana la woho wayaoka Otungi aso wa ngandji, ate: “We ayukaka ulimu w’anya aye ketshi.” (Jobo 14:14, 15) Eelo, Jehowa ekɔ lo kongɛ la asolo walomɔlomɔ etena kayonga akanga wa kɔlamelo la lɔsɛnɔ nto oma lo eolwelo. Ande woho waleka dikambo sɔ tosukanya la nde etena kakanaso yimba lo ngandji ndo lo lɔsɛngɔ la mamba latɛnyande kânga mbeso bu kokele lee!—Romo 5:21; Jakoba 4:8.
18, 19. a) Elongamelo kakɔna kaki la Danyɛlɛ ka monga la lɔsɛnɔ nto? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
18 Ɔprɔfɛta Danyɛlɛ, lakatɛkɛta ondjelo dikambo diande oko “untu lalangema efula,” akakambe olimu la kɔlamelo edja efula. (Danyele 10:11, 19) Olowanyi ande le Jehowa kotshikitana tatɛ oma lam’akandatɔlama lo lɔhɔmbɔ lo ɔnɔnyi 617 N.T.D. polo ndo lo nyɔi kande yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde nongola ɛnɛlɔ lo ɔnɔnyi 536 N.T.D., lo ɔnɔnyi wa sato waki Kurɔ, nkumekanga ka Pɛrɛsiya. (Danyele 1:1; 10:1) Yema tshitshɛ, l’ɔnɔnyi wa sato wa lowandji laki Kurɔ lɔsɔ, Danyɛlɛ akalongola ɛnɛlɔ kendana la wahɔnelo wa wedja wakayahemɛka andja w’otondo wayokoma lo kondoko yawɔ lo fɔnu ka woke kayaye. (Danyele 11:1–12:13) Lam’ele nde kokoka shihodia ɛnɛlɔ kɛsɔ tshɛ lo tshɛ, Danyɛlɛ akambola ondjelo wakatomama dia ndjowɛnya tɔ ate: “Khumemi li, ngandi ayuyala ekumelu k’akambu aso?” Ondjelo akokadimola lo kotola yambalo yande lo “etena k’ekumelu,” kele “waku weli la tumba wayâshihudia.” Elongamelo kakɔna kaki la Danyɛlɛ nde ndamɛ? Ondjelo akawotɛ ate: “We ayumuya ndu ayemala lu dihuli diaye lu ekumelu ka nshi.” (Danyele 12:8-10, 13) Danyɛlɛ ayonga la lɔsɛnɔ nto “lu eulwelu k’antu w’ololo uma lu nyoi,” lo Diolelo dia Kristo di’Ɛnɔnyi Kinunu.—Luka 14:14.
19 Tekɔ lo sɛna lo etenyi ka komelo ka ekomelo ndo tamboleka sukana la etatelo ka Diolelo dia Kristo di’Ɛnɔnyi Kinunu oleki etena kakatakome ambetawudi. Ɔnkɔnɛ, sho pombaka ndjambola shoamɛ ɔnɛ: ‘Onde dimi layonga lo andja w’oyoyo dia tônga kâmɛ la Abarahama, Jɔbɔ, Danyɛlɛ ndo apami la wamato akina wa kɔlamelo?’ Sho tayonga lɛkɔ, naka sho tetemala ndjasukanya la Jehowa ndo kitanyiya wadjango ande. Lo sawo diaso diayela, tayovusola awui akina wendana la elongamelo ka eolwelo dia sho mbeya wanɛ wayolɔ.
Onde wɛ âkohɔ?
• Kakɔna kakasale anto etena kakatɛkɛta Paulo dia elongamelo kande ka eolwelo?
• Lande na kele elongamelo ka eolwelo tshikitanyaka Akristo wa mɛtɛ la wa nkashi?
• Ngande weyaso dia Abarahama, Jɔbɔ, ndo Danyɛlɛ waki la mbetawɔ lo eolwelo?
[Osato wa lo lɛkɛ 15]
Paulo, akɛnama la ntondo ka nguvɛrnɛrɛ Felika, akâmɛ elongamelo ka eolwelo la eshikikelo tshɛ
[Osato wa lo lɛkɛ 16]
Lande na kaki Abarahama la mbetawɔ lo eolwelo?
[Osato wa lo lɛkɛ 18]
Jɔbɔ akakondja ekeketshelo oma lo elongamelo ka eolwelo
[Osato wa lo lɛkɛ 18]
Danyɛlɛ ayonga la lɔsɛnɔ nto lo eolwelo k’anto w’ɔlɔlɔ