Nɛmɔ di’onto onto tshɛ koka monga ladiɔ
“Sho pombaka tonga andja w’oyoyo, andja wa dimɛna efula, wayɔlɛnyama lo pondjo nɛmɔ di’onto.”—ƆSƆ EKƆ ƐTƐKƐTA WAKI HARRY TRUMAN LAKI PREZIDA KA L’AMƐRIKƐ WAKANDATE LA SAN FRANCISCO, CALIFORNIE, L’AMƐRIKƐ LO NGƆNDƆ KA NƐI 25, 1945.
PREZIDA Truman aki nde lawɔ la kanyi yaki l’anto efula y’ɔnɛ l’ɛnɔnyi wa l’ɔkɔngɔ wa Ta dia hende di’andja w’otondo, anto wayokoka kondja wetshelo oma lo kɛnɛ kambeta dia tonga “andja w’oyoyo” wayɔsama anto tshɛ la nɛmɔ. Lonyangu ko, awui weta nshi nyɛ mɛnyaka dia aha ngasɔ mbediɔ. “Nɛmɔ dia pondjo di’onto” diekɔ lo tetemala mɔnywama nɛ dia kiɔkɔ ya dikambo sɔ bu onto, koko otunyi w’onto woleki tshɛ.
Kiɔkɔ ya dikambo sɔ
Bible mɛnyaka dia otunyi ɔsɔ ko Satana Diabolo, etongami ka lo nyuma kele oma ko etatelo k’ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ l’anto akɔnyɔla lotshungɔ lele la Nzambi la monga owandji. Lam’akandatɛkɛta la Eva l’ekambɔ ka Ɛdɛna, oyango ande aki wa shimba anto diaha vɔ kambɛ Otungi awɔ. (Etatelu 3:1-5) Ohokanyiya etombelo wa kɔlɔ wakakomɛ Adama la Eva etena kakawetawɔ kɛnɛ kakawatɛ Diabolo! Etombelo wakɛnama paka wonya akɔ lo woho wakiwɔ kokitanyiya ɔlɛmbɛ waki Nzambi wendana la olowa wakasekɛma ele vɔ akɔ ahende ‘wakayashɛ la ntondo ka Jehowa Nzambi.’ Lande na? Adama aketawɔ ate: “Lakuki woma, ne dia laki utakataka diako mbushamimi.” (Etatelu 3:8-10) Diɔtɔnganelo diaki lam’asa Adama la She lele l’olongo ndo woho wakandawɔsaka akatshikitana. Nde akoke sɔnyi ndo kondjaokaka nto dimɛna dia tɛkɛta la Jehowa.
Lande na kakalange Diabolo dia Adama shisha nɛmɔ diande? Nɛ dia onto akatongama l’efanelo ka Nzambi, ndo Satana ngɛnangɛnaka mɛna onto asala akambo wokonya diaha nde kɛnɛmɔla nto dimɛna lotombo la Nzambi. (Etatelu 1:27; Romo 3:23) Kɛsɔ tokimanyiyaka dia mboka lande na katetemala anto mbishama sɔnyi. Oko wende “etemolatemola ka la kete nye,” Satana ekɔ lo keketsha dikambo sɔ ‘l’etena kɛnɛ kele onto ekɔ lo mbolɛ wonyande dia mbosoya.’ (2 Koreto 4:4; Undaki 8:9; 1 Joani 5:19) Onde kɛsɔ mɛnyaka dia nɛmɔ di’onto diamboshishɔ lo pondjo?
Jehowa mbɔsaka ditongami diande la nɛmɔ
Ohokanyiya nto woho waki lɔsɛnɔ l’ekambɔ ka Ɛdɛna la ntondo ka Adama la Eva sala pɛkato. Vɔ waki la diangɔ dia ndɛ tshavutshavu, olimu wa dimɛna ndo waki l’elongamelo ka monga l’alemba w’amɛna, ka nsɛna pondjo pondjo vɔ la anawɔ. (Etatelu 1:28) Lɔsɛnɔ lawɔ l’otondo akakɛnɛmɔlaka ngandji kaki Nzambi ndo sangwelo di’ɔlɔlɔ diaki lande lo dikambo di’anto.
Onde nɛmɔ diakashaka Jehowa anto diakashile etena kakasale Adama la Eva pɛkato? Kema. Nde akadje yimba lo sɔnyi kakawoke lam’akawɛnyi dia waya etakataka. La ngandji tshɛ, Nzambi akawasha ‘ɛlɔtɔ w’etale wa dikoho dia nyama’ dia vɔ ndɔta lo dihole dia akatshi w’etamba wa fingo wakawayatɛlɛ dia ndɔta. (Etatelu 3:7, 21) Lo dihole dia mbatshika la sɔnyi, Nzambi akawaɔshi la nɛmɔ.
L’ɔkɔngɔ diko, lo dionga diaki lande otsha le wodja w’Isariyɛlɛ, Jehowa akɛnya kɛtshi kakandokaka ana wa tshike, wadi waki edo, angɛndangɛnda, mbuta ate weho w’anto wakalekaka pɛnyahɛnyama lo tshunda di’anto. (Osambu 72:13) Ɛnyɛlɔ, etena kakawanaka diangɔ lo dikambɔ diawɔ, wakatɛ ase Isariyɛlɛ diaha kalola ndjɔtɔngɔna kɛnɛ kakatshikalaka. Nzambi akawadjangɛ dia diangɔ sɔ ‘diakahombe tshikala dikambo dia ɔngɛndangɛnda, ɔna etshike ndo dia wadi aki odo.’ (Euhwelu k’Elembe 24:19-21) Etena kakakitanyiyaka anto ɛlɛmbɛ ɛsɔ, wanɛ waki lo dihombo takawahombe talɔmbaka lo toshinga ndo dui sɔ diakashaka kânga onto loleki tshɛ wola olimu wa nɛmɔ.
Yeso akɔsaka anto akina la nɛmɔ
Lam’aki Yeso Kristo Ɔna Nzambi lanɛ la nkɛtɛ, nde akɛnya dia nde akɔsaka anto la nɛmɔ. Nde akɛnya dikambo sɔ ɛnyɛlɔ lam’akinde la Ngalileya, etena kakaye pami kɛmɔtshi kaki la sudi demba tshɛ le nde. Lo ndjela Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ, dia mbewɔ sambiya anto akina, onto laki la sudi akahombaka pangɔhangɔ ɔnɛ: “Mindu, mindu!” (Akambu w’Asi Lewi 13:45) Koko, pami kɛsɔ kombida ombeka dia pɛmɔla anto akina etena kakandaye le Yeso. Nde akakɔ ekukumadi ndo akasɛngasɛnga Yeso ate: “Khumadiondjo, naka we alanga, we mbeyaka nkonoyami.” (Luka 5:12) Kakɔna kakasale Yeso? Nde kopangwɛ pami kɛsɔ lo woho wakandɔnyɔla Ɛlɛmbɛ ndo nde kombonyanginyola kana mbotshanya. Koko nde akasha onto laki la sudi ɔsɔ nɛmɔ lo mbokimɛ ndo mbotɛ ɔnɛ: “Dimi nangaka, okono.”—Luka 5:13.
Lo waaso akina, Yeso akɛnya dikoka diaki lande dia kɔnɔla lo kɔnɔla anto aha la mbakimɛ, mbala mɔtshi nde akâkɔnɔla oma l’etale. Koko lo diaaso sɔ, nde akɛnyi ɔlɔlɔ minanda pami kɛsɔ. (Mateu 15:21-28; Mako 10:51, 52; Luka 7:1-10) Lam’ele pami kɛsɔ aki la “sudi dimba tshe,” aha la tâmu akete ɛnɔnyi efula wakinde kosakana l’onto. Nde akahombe mɛtɛ mboka ɔlɔ efula dia onto mbonanda nto! Kɔnɔ oma lo sudi kaki lande mbaki kɛnɛ kakalongamɛka pami kɛsɔ, koko aha dia onto mbokimɛ. Koko, yoho yakɔkɔnɔla Yeso akokimanyiya dia nde nyomonga nto la ɛngɔ kɛmɔtshi koleki ohomba, mbuta ate nɛmɔ. Onde sho koka mbetawɔ dia lo tshunda di’anto dia nshi nyɛ, anto wakayakiyanya dikambo dia nɛmɔ di’anto akina? Naka eelo, ngande wahomba dui sɔ mɛnama?
Ɔlɛmbɛ washa anto nɛmɔ
Yeso akate kɛnɛ kɔsa anto efula ɔnɛ wetshelo woleki tshɛ lo kɛnɛ kendana la diɔtɔnganelo diele lam’asa anto: “Okone nyutsheli antu akambu tshe uku alanganyu vo nyutshela.” (Mateu 7:12) Ɔlɛmbɛ wendana la lɔkɛwɔ ɔsɔ tshutshuyaka onto dia mbɔsa anto akina la nɛmɔ la elongamelo ka nde lawɔ mbɔsama la nɛmɔ.
Oko ambodiɛnya ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ l’anto, kamba la ɔlɛmbɛ ɔsɔ bu yana ya dikambo. Pami kɛmɔtshi kakawelɛka ntondo ɔnɛ Harold akate ate: “Dimi lakangɛnangɛnaka sɔkisha anto. La tɔtɛkɛta tongana toto, lakakokaka nyangiya, mbisha sɔnyi ndo ndedia anto.” Koko dikambo dimɔtshi diakatombe diakayotshikitanyaka dionga diaki Harold. Nde akate ate: “Ɛmɛnyi wa Jehowa efula wakayaka ndjomenda. Lekɔ la sɔnyi efula lo mbohɔ ɛtɛkɛta wakamâtondjiyɛka ndo kɛnɛ kakamâsalɛka mbala mɔtshi. Koko vɔ kompekɔ ndo yema yema akambo wa mɛtɛ wa lo Bible wakatatɛ minanda otema ami ndo wakatshutshuya dia tshikitanya dionga diami.” Ɛlɔ kɛnɛ, Harold ekɔ ekumanyi l’etshumanelo kɛmɔtshi k’Akristo.
Harold ekɔ ɛnyɛlɔ kasɛna kɛnya dia “diui dia [Nzambi] dieko la lumu, la wangasanu, la diesa diuleki yombo ya pemo wedi ehendi, dio diatutundulaka edja ndu diambatanya utema la nyuma, ndu asonga la ehihu. Dio mbeyaka nimbitela tukanyi la saki ya utema.” (Heberu 4:12) Ɔtɛkɛta wa Nzambi wekɔ la wolo wa minanda otema w’onto ndo tshikitanya ekanelo kande ka yimba kâmɛ ndo lɔkɛwɔ lande. Vɔ mbaleka tokimanyiya dia mbɔsa anto akina la nɛmɔ, mbuta ate monga la nsaki k’oma k’ɛse otema ka kimanyiya lo dihole dia pomuya, nɛnya lo dihole dia mbisha sɔnyi.—Etsha 20:35; Romo 12:10.
Anto wayɔsama nto la nɛmɔ
Nsaki kɛsɔ mbatshutshuya Ɛmɛnyi wa Jehowa dia sawola l’anto awui wendana l’elongamelo ka diambo kele lo Bible. (Etsha 5:42) Ndoko yoho kina yoleki dimɛna ya mɛnya ndo mbɔsa wonyaso onto la nɛmɔ ko ndeka mbowewoya ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la dui dimɔtshi di’ɔlɔlɔ efula.’ (Isaya 52:7) ‘Dui dimɔtshi di’ɔlɔlɔ efula’ sɔ mendanaka nto la ‘ɔlɔtɛlɔ wa l’onto l’oyoyo,’ layodiaka ‘nsaki ka kɔlɔ’ ka mbisha anto akina sɔnyi. (Kolosai 3:5-10) Dikambo sɔ mendanaka nto la sangwelo dia Jehowa dia minya kakianɛ waonga washishiya onto nɛmɔ kâmɛ ndo Satana Diabolo lele lo kiɔkɔ ya dikambo sɔ. (Danyele 2:44; Mateu 6:9, 10; Enyelo 20:1, 2, 10) Paka l’etena kɛsɔ, etena kele nkɛtɛ k’otondo “ayulula la ewu ka [Jehowa],” mbayɔsama anto tshɛ la nɛmɔ.—Isaya 1:9.
Sho kɔlɔmbaka dia wɛ mbeya elongamelo ka dimɛna efula kɛsɔ. Lo sanganaka la Ɛmɛnyi wa Jehowa, wɛ ayɛna di’ɔnɛ kamba la atɔndɔ wa lo Bible mbishaka anto akina nɛmɔ. Ndo wɛ ayeya woho wele ndoko edja, Diolelo diaki Nzambi diayela ‘andja w’oyoyo, ndo wa dimɛna efula,’ andja ‘wele nɛmɔ dia pondjo di’onto’ ayonga dikambo dia mɛtɛ ndo hadiɔnywamaki nto pondjo.
[Kiombo/Osato wa lo lɛkɛ 7]
Olowanyi awɔ akâkimanyiya dia nama nɛmɔ diawɔ
Lam’akalɔmaka Ta dia hende di’andja w’otondo, Ɛmɛnyi wa Jehowa ndekana 2 000 wakatomama lo mpango ya lokanu y’ase Nazi l’ɔtɛ wa dietawɔ diawɔ. Tende yoho ya diambo yakawalame olowanyi awɔ, oko wakadikɔndɔla Gemma La Guardia Gluck lakawelɛka ntondo ɔnɛ Ravensbrück laki lo lokanu lo dibuku diande (Ɔkɔndɔ ami) dia lo Angɛlɛ. Nde akate ate: “Apulushi wa Gestapo wakate dia ombeki wa Bible tshɛ latona mbetawɔ kande ndo letawɔ dia sinya mukanda wɛnya dia nde ambotona mbetawɔ kande ayotshungwama ndo hahɛnyahɛnyamaki nto pondjo.” Lo dikambo dia wanɛ wakatonaka sinya mukanda ɔsɔ, nde akafunde ate: “Vɔ waketawɔ dia sowa ndo wakakongɛka andja w’oyoyo la solo dia lotutsha.” Bonde kakawɔshi yɛdikɔ shɔ? Magdalena lakatatɛkɛta dikambo diande l’etatelo ka sawo di’etshi laya ɛlɔ l’ɛnɔnyi akumi enanɛi l’ɛmɔtshi mbutaka ate: “Tshikala la kɔlamelo le Jehowa ndeka sala oseka dikambo dikina tshɛ dia tshikala la lomu ohomba. Nama nɛmɔ diaso, kɛdikɛdi nama olowanyi aso.”a
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Dia mbeya awui efula wendana la nkumbo kaki Kusserow, enda lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka divwa 1, 1985, lɛkɛ 10-15, lo Falase.
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Yeso akashaka anto wakandakɔnɔlaka nɛmɔ
[Osato wa lo lɛkɛ 7]
Ɛmɛnyi wa Jehowa mbishaka anto akina nɛmɔ lo mbasambisha ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la dui dimɔtshi di’ɔlɔlɔ efula’