Etawɔka nshi tshɛ engwelo ka Jehowa
‘Totonake engwelo ka Jehowa.’—TUKEDI 3:11.
1. Lande na kahombaso mbetawɔ engwelo k’oma le Nzambi?
NKUMEKANGA SƆLƆMƆNA ka l’Isariyɛlɛ w’edjedja toshaka ɔkɔkɔ w’oshika watotshutshuya dia mbetawɔ engwelo k’oma le Nzambi. Sɔlɔmɔna mbutaka ate: “On’ami, tonyolaki [engwelo] ka [Jehowa], tuhekoki luhangu landi. Ne dia [Jehowa] atuhangwelaka one lukandi ngandji, uku atuhangwelaka shi ona lalangandi.” (Tukedi 3:11, 12) Eelo, Shɔ lele l’olongo koshaka engwelo nɛ dia nde kolangaka.
2. “Engwelo” kɛdikɛdi na, ndo ngande wakoka onto mingwama?
2 “Engwelo” mendanaka la dilanya, ohokwelo, wetshelo ndo wodielo. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “[Engwelo] tshe hafani l’ongenongeno lam’ekito, keli to keko la fono. Ku l’okongo diku, to katotwelaka wane wambekiyama la to elua wa ki, weli elua w’akambu w’ololo.” (Heberu 12:11) Mbetawɔ ndo kamba la engwelo k’oma le Nzambi mbeyaka kokimanyiya dia wɛ monga la yoho ya lɔsɛnɔ ya dimɛna ndo ndeka kosukanya la Jehowa, Nzambi k’ekila. (Osambu 99:5) Sho mbeyaka kondja ohokwelo oma le asekaso ambetawudi, oma l’akambo wekaso lo nsanganya y’Akristo, oma lo wekelo aso w’onto ndamɛ w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo w’ekanda wa ‘olami wa kɔlamelo.’ (Luka 12:42-44) Wɛ koka mɛtɛ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ naka wambokɛnya dikambo dimɔtshi diahombayɛ ndjalowanya lɔkɔ! Ko naa engwelo kahombama etena kasala onto pɛkato ka woke?
Ɔkɔkɔ watshanyema anto amɔtshi oma l’etshumanelo
3. Etena kakɔna katshanyema onto oma l’etshumanelo?
3 Ekambi waki Nzambi mbekaka Bible ndo ekanda w’Akristo. Ɛlɛmbɛ wa Jehowa mbetshamaka lo nsanganya yawɔ ya weke ndo ya totshitshɛ. Ɔnkɔnɛ, Akristo mbeyaka dimɛna kɛnɛ kâlɔmba Jehowa. Onto mbitshanyemaka oma l’etshumanelo paka naka nde ambosala pɛkato ka woke ko halange ndjatshumoya.
4, 5. Ɛnyɛlɔ kakɔna ka l’Afundelo k’onto lakatshanyema koshami lanɛ, ndo lande na kakakeketshama etshumanelo dia kaloya pami kɛsɔ l’etshumanelo?
4 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi ka l’Afundelo k’onto lakatshanyema oma l’etshumanelo. Ase etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ waketawɔ ‘woho wa monanyi kaki kosalemaka kânga le ase wedja. Onto ɔmɔtshi akɔshi wadi aki she.’ Paulo akakeketsha ase Kɔrɛtɔ dia vɔ “kimo untu oso le Satana dia ndi nanya dimba diandi, ne dia utema andi ashimbameli.” (1 Koreto 5:1-5) Etena kakatshanyema onto ɔsɔ oma l’etshumanelo ndo kakandakimɔma le Satana, nde akakalola nto l’andja waki Diabolo. (1 Joani 5:19) Wotshanyelo ande akanya shɛngiya ya kɔlɔ l’etshumanelo ndo kɛsɔ akalame ‘yimba’ y’ɔlɔlɔ kana dionga diaki la etshumanelo kɛsɔ.—2 Timote 4:22; 1 Koreto 5:11-13.
5 Kombeta edja kamboleka, Paulo akakeketsha Akristo wa la Kɔrɛtɔ dia vɔ kaloya otshi wa kɔlɔ ɔsɔ l’etshumanelo. Lande na? Ɔpɔstɔlɔ akate dia vɔ sala dikambo sɔ ‘diaha vɔ kesama oma le Satana.’ Mɛnamaka dia onto ɔsɔ akayatshumoya ndo akatshikitanya dionga diande. (2 Koreto 2:8-11) Otondonga ase Kɔrɛtɔ wakatone dia kaloya onto lakayatshumoya ɔsɔ, tshike Diabolo otoyâkesa lo yoho yotowonga etema wolo oko dive ndo monga anto wahadimanyiyana oko wakalange Diabolo dia vɔ ndjala. Lo mɛtɛ, kombeta edja vɔ ‘wakadimanyiya ndo wakakeketsha’ pami kakayatshumoya kɛsɔ.—2 Koreto 2:5-7.
6. Ɛlɔlɔ akɔna wakoka ndja oma lo tshelo ya mbitshanya onto oma l’etshumanelo?
6 Etombelo akɔna wonga la wotshanyelo w’onto oma l’etshumanelo? Dui sɔ salaka diaha lokombo l’ekila laki Nzambi mbishama sɔnyi ndo kokɛka lokomu la dimɛna lele l’ekambi waki Nzambi. (1 Petero 1:14-16) Tshelo ya mbitshanya otshi wa kɔlɔ wahayatshumoya oma l’etshumanelo sukɛka ɛlɛmbɛ waki Nzambi ndo namaka pudipudi ka lo nyuma k’etshumanelo. Tshelo shɔ koka nto kimanyiya onto lahayatshumoya dia nde mbeya woke woke wa kɔlɔ kande.
Ndjatshumoya ekɔ ohomba efula
7. Ngande wakayaokaka Davidi etena kakinde atashola pɛkato kande?
7 Efula k’anto wasala pɛkato ya weke wayatshumoya l’otema ɔtɔi hawotshanyema oma l’etshumanelo. Le anto amɔtshi, mbeyaka monga yema wolo di’onto ndjatshumoya l’otema ɔtɔi. Tɔshi ɛnyɛlɔ ka Davidi, nkum’ekanga k’Isariyɛlɛ lakafunde Osambu 32. Osambu ɔsɔ mɛnyaka dia l’etena kɛmɔtshi, Davidi kombishola pɛkato ya weke yakandasale lo dikambo dia Batɛshɛba. Etombelo wakonge ele lɔkɔnyɔ laki lande l’ɔtɛ wa pɛkato yande lakɔlɛndja demba, woho watɔlɛngiyaka yanyi ya wolo otamba. Davidi aki la pâ efula lo demba ndo lo yimba, koko etena ‘kakandashola pɛkato yande, Jehowa akôdimanyiya.’ (Osambu 32:3-5) Oma lâsɔ, Davidi akembe ate: “Untu lukanga uhedia wambudimanyema, lukanga kolo kambukumbama eli la otshoko.” (Osambu 32:1, 2) Aki mɛtɛ dikambo dia dimɛna dia nde mbokama kɛtshi oma le Nzambi!
8, 9. Ngande wakɛnɛmɔma ndjatshumoya, ndo ohomba akɔna wele latɔ lo kɛnɛ kendana l’okaloyelo w’onto lakatshanyema?
8 Mbokɛmaka hwe dia otshi wa pɛkato pombaka ndjatshumoya dia nde mbokama kɛtshi. Koko, teye dia aha sɔnyi koka onto kana wɔma wonga lande dia kɔlɔ kosadinde kambeyama mbele ndjatshumoya. “Ndjatshumoya” kɛdikɛdi “monga la lonyangu lo kɛnɛ kendana la lɔkɛwɔ la kɔlɔ.” Onto layatshumoya ekɔ ‘l’otema wambatɛ ndo solo diambɔtɛtɛ’ ndo nde ‘nangaka nɔngɔsɔla kɔlɔ kosadinde’ naka kokaka.—Osambu 51:17; 2 Koreto 7:11.
9 Ndjatshumoya ekɔ dikambo di’ohomba efula dia shikikɛ kana koka kaloya onto lakatshanyema l’etshumanelo k’Akristo. Aha naka onto lakatshanyema ambosala edja l’andja w’etshumanelo kete lâsɔ pombaka nde kaloyama. La ntondo ka nde kaloyama, nde pombaka sala otshikitanu wa woke. Nde pombaka mbeya woke woke wa pɛkato kande ndo sɔnyi kakandasha Jehowa ndo etshumanelo. Otshi wa pɛkato pombaka ndjatshumoya, nɔmba l’otema ɔtɔi dia Nzambi mbodimanyiya, ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛlɛmbɛ wosembwe waki Nzambi. Etena kalɔmbande dia kaloyama, nde pombaka mɛnya dia nde mɛtɛ amboyatshumoya ndo aya ‘l’etsha wɛnya ndjatshumoya.’—Etsha 26:20.
Lande na mbishola pɛkato?
10, 11. Bonde kahatahombe nyanga dia mbishɛ pɛkato?
10 Anto amɔtshi wambosala pɛkato mbeyaka monga l’ekanelo ka yimba kɛnɛ: ‘Naka dimi mbutɛ onto pɛkato kosadimi wayomboka ambola efula wa wolo wolo ndo dimi mbeyaka mbitshanyema oma l’etshumanelo. Koko naka hakishodi ndoko onto layomboka ambola ndo ndoko onto la l’etshumanelo layeya.’ Onto lele la tokanyi ta ngasɔ mbohɛka mbidja yimba l’awui amɔtshi w’ohomba efula. Naa awui akɔ?
11 Jehowa ekɔ “[Nzambi k]a ketshi ndu ngandji ka mamba, lahuki kele esadi, luludi too la ngandji ka shikaa la kolamelu; Latukaka antu nunu nunu ngandji ka shikaa, latudimanyiaka wengiya, uhedia, la kolo.” Ɔnkɔnɛ, nde mingolaka ekambi ande “la sambu k’ololo.” (Etumbelu 34:6, 7; Jeremiya 30:11) Naka wɛ ambosala pɛkato ka woke, ngande wakokayɛ mbokama kɛtshi oma le Nzambi naka wɛ kishɛ? Jehowa mbeyaka pɛkato kosadiyɛ ndo nde hadihe washo l’akambo wa kɔlɔ.—Tukedi 15:3; Habakuka 1:13.
12, 13. Kakɔna kakoka tomba naka onto nyanga dia mbishɛ pɛkato kande?
12 Naka wɛ ambosala pɛkato ka woke, kete kishola mbeyaka kokimanyiya dia wɛ monga nto la nkum’otema ka dimɛna. (1 Timote 1:18-20) Koko, kishɛ mbeyaka ndjolanya nkum’otema kayɛ ndo kokonya lo sala pɛkato nkina. Tohɛke dia aha onto kana etshumanelo mbosaleyɛ pɛkato, koko Nzambi. Omembi w’esambo akembe ate: “Kiti [ka Jehowa] ka diulelu keko l’ulungu. Ashu andi watendaka, toki yandi yatushishimaka ana w’antu. [Jehowa] atushishimaka untu ololo ndu untu a kolo.”—Osambu 11:4, 5.
13 Jehowa hatɔtshɔkɔla onto tshɛ lashɛ pɛkato ya weke koko nyangaka dia tshikala l’etshumanelo ka pudipudi k’Akristo. (Jakoba 4:6) Ɔnkɔnɛ, naka wɛ ambosala pɛkato ko wɛ nangaka sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ, kete tengengake dia kishola l’otema ɔtɔi. Naka wɛ hasadi ngasɔ, kete wɛ ayonga la nkum’otema kele l’onongo, djekoleko etena kadiayɛ dui dimɔtshi kana kokayɛ dako dimɔtshi diendana la akambo wafɔna la pɛkato kakayasale. Ko kakɔna kakoka tomba naka Jehowa minya nyuma kande oma le yɛ oko wakandasale la nkumekanga Saulo? (1 Samuele 16:14) Naka Nzambi minya nyuma kande, kete dui sɔ koka kokonya lo sala pɛkato nkina yoleki weke.
Diholɛ ananyɔ wa kɔlamelo otema
14. Lande na kahomba otshi wa pɛkato ndjela dako diele lo Jakoba 5:14, 15?
14 Lâsɔ, kakɔna kahomba otshi wa kɔlɔ wele la ndjatshumoya sala? “Ndi eti dikumanyi dia ekelizia, vo wôlombele, wûkiti iso lu lukumbu la Khumadiondjo. Dombelo dia mbetawo diayushimbela kanga hemo, ku Khumadiondjo ayuwulula.” (Jakoba 5:14, 15) Mbishola pɛkato le dikumanyi ekɔ yoho mɔtshi yɛnya onto ‘elowa w’ekadimwelo k’otema.’ (Mateu 3:8) Apami wa kɔlamelo ndo wele la ngandji asɔ ‘wayɔlɔmbɛ onto ɔsɔ ndo mbokita esɔ lo lokombo la Jehowa.’ L’ɛnyɛlɔ ka esɔ kakitshakitsha kandji, alako awɔ w’oma lo Bible wayokeketsha onto tshɛ layatshumoya l’otema ɔtɔi.—Jeremiya 8:22.
15, 16. Ngande wayela dikumanyi di’Akristo ɛnyɛlɔ kakasha Nzambi kele lo Ezekiyele 34:15, 16?
15 Jehowa, Olami aso akasha ɛnyɛlɔ koludi la ngandji etena kakandatshungola ase Juda oma lo lɔhɔmbɔ la Babilɔna lo 537 ntondo ka tena diaso nɛ ndo kakandatshungola Isariyɛlɛ wa lo nyuma oma lo ‘Babilɔna ka woke’ lo 1919 tena diaso nɛ. (Enyelo 17:3-5; Ngalatiya 6:16) Etena kɛsɔ nde akakotsha daka diande nɛ: “Dimi dime layuyala ulami w’ekoko ami, dime layuwaetamiaka; . . . layuyanga one wakashisho, layukaluya one wakawatshanya. Dimi layusula puta ka one wakahumo, ndu layokonya one weli la kandji.”—Ezekiyele 34:15, 16.
16 Jehowa akalesha ɛkɔkɔ ande wa didjidji, akâlasha lo dihole di’ekokelo, ndo akayange wɛnɛ wakashishɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, elami w’Akristo ndjashikikɛka dia ɛkɔkɔ waki Nzambi wekɔ lo ndeshama lo nyuma ndo wekɔ lo dihole di’ekokelo. Dikumanyi nyangaka ɛkɔkɔ wambonganɛ oma l’etshumanelo. Oko ‘wakɔmbaka Nzambi mpota ka wɔnɛ wakahomɔka,’ emendji ‘mɔmbaka’ mpota k’ɔkɔkɔ wambohomuyama oma le anto akina kana wamboyahumoya l’ɔtɛ wa etsha ande hita. Ndo oko ‘wakakeketshaka Nzambi ɔkɔkɔ waki la pâ,’ dikumanyi kimanyiyaka wanɛ wele la hemɔ lo nyuma, ondo oma lo munga yawɔ hita.
Woho wakimanyiya elami
17. Bonde kahatahombe mengenga dia nyanga ekimanyielo ka lo nyuma oma le dikumanyi?
17 Dikumanyi kitanyiyaka la ngandji tshɛ dako diata ɔnɛ: ‘Nyotetemale monga la kɛtshi ndo nyosalake dikambo sɔ la wɔma.’ (Jude 23) Lo sala akambo wa mindo wa dieyanelo, Akristo amɔtshi wakasale pɛkato ya weke. Koko naka vɔ ndjatshumoya l’otema ɔtɔi, kete vɔ koka monga la eshikikelo dia dikumanyi diele suke dia mbakimanyiya lo nyuma diayowaoka kɛtshi, ndo mbasalɛ akambo la ngandji. Lo ndjâdja ndo ndamɛ, Paulo akate lo dikambo dia apami asɔ ɔnɛ: “Shu hatahamela mbetawo kanyu, keli teko ekimanyidi w’ongenongeno anyu.” (2 Koreto 1:24) Ɔnkɔnɛ, tengengake dia nyanga ekimanyielo ka lo nyuma oma le wɔ.
18. Ngande wonga dikumanyi la ambetawudi wasala pɛkato?
18 Naka wɛ ambosala pɛkato ka woke, lande na kakokayɛ mbɛkɛ otema le dikumanyi? Nɛ dia vɔ wekɔ ntondotondo elami w’ɛkɔkɔ wa Nzambi. (1 Petero 5:1-4) Ndoko olami wele la ngandji wakɔmɔla ɔkɔkɔ wele bu atui wolo kana minya ɔkɔkɔ wamboyatshumoya yimba. Ɔnkɔnɛ, etena kasɛdingola dikumanyi dikambo dia ambetawudi wambosala pɛkato, oyango awɔ woleki kema wa mbeya dilanya diahombawɔ mbisha otshi wa kɔlɔ, koko menda pɛkato kosadimi ndo ekimanyielo ka lo nyuma kakokawɔ mbisha naka kokaka. (Jakoba 5:13-20) Dikumanyi pombaka nombosha la losembwe ndo ‘salɛ ɛkɔkɔ akambo la ngandji.’ (Etsha 20:29, 30; Isaya 32:1, 2) Oko Akristo akina tshɛ, dikumanyi pombaka ‘monga la losembwe, lɔsɛngɔ ndo l’okitshakitsha lo kɛndakɛnda la Nzambi.’ (Mika 6:8) Waonga asɔ wekɔ ohomba efula etena kɔsa dikumanyi tɛdikɔ tendana la lɔsɛnɔ ndo l’olimu w’ekila ‘w’ɛkɔkɔ wa Jehowa.’—Osambu 100:3.
19. La yimba ya ngande yangola dikumanyi anto?
19 Nyuma k’ekila mbasɔna elami w’Akristo ndo vɔ nyangaka dia nɔmbwama la tɔ. Naka ‘onto ɔmɔtshi ambotakana aha la nde mbeya,’ mbuta ate aha la nde mbidja yimba, apami wele l’akoka wa lo nyuma nyangaka dia ‘mingola onto ɔsɔ la memakana.’ (Ngalatiya 6:1; Etsha 20:28) La memakana ndo lo ndjela ɛlɛmbɛ wa Nzambi, dikumanyi nyangaka dia mingola tokanyi tande oko watokaloyaka dɔkɔtɛlɛ diele la ngandji weka wambosekɔ lo dihole diawɔ la yambalo y’efula diaha mbisha ɔkɔnyi pâ k’anyanya. (Kolosai 3:12) Lam’ele dikumanyi ndjaɛkɛka lo dɔmbɛlɔ ndo lo Afundelo dia shikikɛ kana onto akɔ kokaka mbokama kɛtshi kana bu, yɛdikɔ yɔsawɔ kɛnɛmɔlaka kanyi yaki Nzambi.—Mateu 18:18.
20. Etena kakɔna kakoka monga ohomba mbewoya etshumanelo dia onto ɔmɔtshi ambolongola lohango?
20 Naka pɛkato kambeyama le anto efula kana aha la tâmu tɔ kayeyama, kete ayonga ohomba mbewoya etshumanelo dia kokɛ lokumu la tɔ. Diewoyelo diayoshama nto naka ekɔ ohomba mbewoya etshumanelo. Etena kayakɔlɔngana onto lakalongola lohango lo nyuma, nde mbeyaka mbɛdikama la onto loma la tata wolo, onto lele atonge la wolo wa sala elimu tshɛ. Mbeyaka monga ohomba lo tshanda mɔtshi dia onto lamboyatshumoya mpokamɛka tsho kɔmatɛrɛ y’anto akina lo dihole dia nde lawɔ mbishaka kɔmatɛrɛ lo nsanganya. Dikumanyi mbeyaka nɔngɔsɔla dia onto ɔmɔtshi mbeka la nde Bible dia mbokeketsha lo awui wendana la lɔsɛnɔ l’Okristo wende wɔdu lɔkɔ dia nde nyomonga nto “la wulu lu mbetawo.” (Tito 2:2) Ngandji mbatshutshuya dikumanyi dia sala awui asɔ, koko aha dia mbisha otshi wa kɔlɔ dilanya.
21. Ngande wakoka kandɔma pɛkato mɔtshi?
21 Ekɔ toho efula takoka dikumanyi mbisha ekimanyielo ka lo nyuma. Ɛnyɛlɔ, tɔshi dia ɔnangɛso laki l’ekakatanu ntondo lo kɛnɛ kendana la wodjwelo wa wanu ambɔnɔ nto efula mbala ɔtɔi kana mbala hiende etena kende ndamɛ la ngelo. Kana onto lambotshikaka nnɔ mfɔka edja amboyɔnɔ nto lo woshɛshɛ mbala ɔtɔi kana mbala hiende l’etena kende wɔdu. Kânga mbakandasale dɔmbɛlɔ ndo mbetawɔnde dia Nzambi akôkimwɛ, nde pombaka nyanga ekimanyielo k’ekumanyi kɛmɔtshi diaha pɛkato kɛsɔ ndjokoma tshondo ya mbekelo. Ekumanyi ɔtɔi kana dikumanyi pende mbeyaka menda dikambo sɔ. Koko, ekumanyi kana dikumanyi sɔ pombaka mbewoya omendji walɔmbɔla, nɛ dia nde mbeyaka mbeya awui akina wendana la onto ɔsɔ.
Tetemala la mbetawɔ engwelo k’oma le Nzambi
22, 23. Bonde kahombayɛ tetemala mbetawɔ engwelo ka Nzambi?
22 Dia mbetawɔma le Nzambi, Okristo tshɛ pombaka mbetawɔ engwelo ka Jehowa. (1 Timote 5:20) Ɔnkɔnɛ, etawɔka engwelo tshɛ kakondjayɛ etena kekayɛ Afundelo ndo ekanda w’Akristo kana etena kokayɛ dako dimɔtshi diashama lo nsanganya ya totshitshɛ ndo ya weke y’ekambi wa Jehowa. Sɛnaka wolo dia tetemala sala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la lolango la Jehowa. Lo sala ngasɔ, engwelo ka Nzambi kayokokimanyiya dia mongaka la lonyuma la wolo layonga oko ehele kayokokokɛ oma lo pɛkato.
23 Mbetawɔ engwelo k’oma le Nzambi ayokokimanyiya dia tshikala lo ngandji ka Nzambi. Ekɔ mɛtɛ dia anto amɔtshi wambotshanyemaka oma l’etshumanelo k’Akristo, koko dikambo sɔ hadiotokokomɛ naka wɛ “nama utema aye,” ndo naka ‘wɛ sala akambo oko kanga lomba.’ (Tukedi 4:23; Efeso 5:15) Naka wonyɔnɛ wɛ ambotshanyemaka oma l’etshumanelo, lande na kahayatakola wanya wahombama dia wɛ kaloyama? Nzambi nangaka dia anto tshɛ wakayakimɔ le nde mbɔtɛmɔla la kɔlamelo ndo ‘l’otema w’ɔngɛnɔngɛnɔ.’ (Euhwelu k’Elembe 28:47) Wɛ koka salaka dikambo sɔ pondjo pondjo naka wɛ mbetawɔka mbala tshɛ engwelo ka Jehowa.—Osambu 100:2.
Ngande wayoyokadimola?
• Bonde katshanyema anto amɔtshi oma l’etshumanelo k’Akristo?
• Ndjatshumoya ka mɛtɛ kɛdikɛdi na?
• Bonde kahomba onto mbishola pɛkato ka woke kambondosala?
• Lo toho takɔna takimanyiya dikumanyi di’Akristo atshi wa kɔlɔ wayatshumoya?
[Osato wa lo lɛkɛ 13]
Bonde kakatomɛ ɔpɔstɔlɔ Paulo etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ awui wendana la wotshanyelo w’onto oma l’etshumanelo?
[Osato wa lo lɛkɛ 16]
L’ɛnyɛlɔ ka elami wa lo nshi y’edjedja, dikumanyi di’Akristo ‘mɔmbaka’ mpota ka ɔkɔkɔ wa Nzambi wambohomɔ