Ekimanyielo oma le ‘Nzambi kasha ekikelo ndo esambelo’
AMBETA ɛnɔnyi oko 2 000, Paulo, ofundji ɔmɔtshi wa Bible akate dia Jehowa ekɔ ‘Nzambi kasha ekikelo ndo esambelo.’ (Romo 15:5) Lam’ele Bible toshikikɛka dia Jehowa hatshikitana, sho kokaka monga la eshikikelo dia Nde ekɔ lo tetemala samba wanɛ wokambɛ. (Jakoba 1:17) Omalɔkɔ, Bible mɛnyaka dia Jehowa sambaka anto wele l’ohomba w’esambelo lo toho totshikitanyi. Naa toho tɔmɔtshi tâsambande na? Nzambi mbishaka wolo le wanɛ wɔlɔmba ekimanyielo. Nde tshutshuyaka nto Akristo wa mɛtɛ dia samba asekawɔ ambetawudi. Ndo Jehowa akatosha ɛkɔndɔ wananda otema wele lo Bible, Ɔtɛkɛta ande. Ɛkɔndɔ ɛsɔ keketshaka lo yoho ya lânde wanɛ wambovusha ɔnawɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole toho tosato ta esambelo kɛsɔ lo ɔmɔmɔ.
‘Jehowa ndamɛ akawokela’
Nkumekanga Davidi akafunde lo dikambo dia Jehowa, Otungi ate: “Nyu antu tshe, nyekamaki le [Nzambi] tena tshe, nyokenene etema anyu la ntundu kandi. [Nzambi] keli eshamelu kasu.” (Osambu 62:8) Lande na kaki Davidi la wɛkamu wa ngasɔ le Jehowa? Lam’akatɛkɛtaka Davidi dikambo diande ndamɛ, nde akafunde ate: “Usi wula one akaleli, ku [Jehowa] akawukela, akûshimbela uma l’asui andi tshe.” (Osambu 34:6) Lo asui tshɛ wakahomana lande, mbala tshɛ Davidi akalɔmbaka Jehowa ekimanyielo ndo mbala tshɛ Jehowa akokimanyiyaka. Oma lo akambo wakôkomɛ, Davidi akeyaka dia Nzambi ayowosukɛ ndo ayowokimanyiya dia nde mbikikɛ.
Ambutshi wambovusha ana pombaka mbeya dia Jehowa ayowakeketsha lo tena dia lonyangu sɔ oko wakandakeketsha Davidi. Vɔ koka ndjasukanya la ‘Ɔnɛ latokaka dɔmbɛlɔ’ wele la eshikikelo dia nde ayowakimanyiya. (Osambu 65:2) William lakatatɛkɛtshi dikambo diande lo sawo dia ntondo akate ate: “Tena efula lakayaokaka dia hakoke nsɛna nto etena kele ɔnami aya bu, ko lakalɔmbɛ Jehowa dia nde kimanyiyami. Mbala tshɛ nde akambishaka wolo ndo dihonga dia dimi tetemala la nsɛna.” Naka ndo wɛ lawɔ nɔmba Jehowa la mbetawɔ, kete Nzambi ka woke ka l’olongo ayokokeketsha. Ndo nto, Jehowa Nzambi ndakaka wanɛ wasala la wolo dia mbokambɛ ate: “Dimi keli [Jehowa, Nzambi k]aye latukukimelaka lu lunya laye la pami. Dimi latukutelaka nti: Tukaki woma, layukukimanyia.”—Isaya 41:13.
Osukɔ w’oma le angɛnyi w’eshika
Tena efula ambutshi wambovusha ɔna mongaka l’ohomba wa etena ka ndela lo woshɛshɛ dia kitshakitsha kandji kokawɔ. Koko, hatonga dui dia lomba naka vɔ mbewɔ lɔngɛnyi la l’anto akina l’etena k’otale. Lo ndjela Tukedi 18:1, “one latuyatulaka uma le antu akina” kokaka sowa. Omalɔkɔ, wanɛ wambovusha lakiwɔ ɔmɔtshi pombaka monga la yewo diaha tala lo ndjonga shɔ ya ndjanganya la anto akina.
Angɛnyi woka Nzambi wɔma kokaka mbisha wanɛ walela ekimanyielo k’ohomba efula. Tukedi 17:17 mbutaka ɔnɛ: “Ongenyi [wa mɛtɛ] atukaka untu ngandji tena tshe. Ndu lu nshi ya pa ndi atuyalaka uku onangu.” Lucy, lakatatɛkɛtshi nto dikambo diande lo sawo dia ntondo akasambema oma le angɛnyi wa mɛtɛ l’ɔkɔngɔ wa nde mvusha ɔnande. Nde akate lo dikambo dia asekande ambetawudi ate: “Woho wakawayaka ndjotenda akatokeketsha efula, kânga mbakiwɔ kɔtɛkɛtaka efula tena dimɔtshi. Ɔngɛnyi ami ɔmɔtshi akayaka ndjomenda lo nshi yakamongaka dimɛ. Nde akeyaka dia wony’ɔsɔ dimi lekɔ lo ndela lo luudu, ko mbala efula nde akayaka ndo akalelaka la mi. Okina akambelɛka lo telefɔnɛ lushi tshɛ dia keketshami. Akina wakatelɛka lawakawɔ dia ntɔlɛ yangɔ ndo wakatetemalaka sala ngasɔ.”
Kânga mbele kandji konga la ambutshi etena kavushawɔ ɔna hashile esadi, dɔmbɛlɔ ndo diɔtɔnganelo dia la Akristo wa mɛtɛ ayonga esambelo ka mɛtɛ le wanɛ wambovusha. Ambutshi efula wa Akristo wakavusha anawɔ wakɛnyi dia Jehowa mongaka kâmɛ la wɔ. Lo mɛtɛ, Jehowa “atokonoyaka etema wakate, atombaka ahondo lu puta yawo.”—Osambu 147:3.
Ɛkɔndɔ wa lo Bible wakeketsha
Lâdiko dia dɔmbɛlɔ la lɔngɛnyi lakeketsha, Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakafundama wekɔ nto kiɔkɔ y’ekeketshelo le wanɛ walela. Ɛkɔndɔ wa lo Bible mɛnyaka dia Yeso aki la nsaki k’efula ndo la akoka wa minya kandji konga la ambutshi wambovusha ɔna lo mbolola ɔnɛ lambovɔ. Ɛkɔndɔ wa ngasɔ keketshaka mɛtɛ wanɛ wambovusha. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ɛkɔndɔ ehende wa ngasɔ.
Luka tshapita 7 kɔndɔlaka kɛnɛ kakatombe etena kakahomana Yeso la anto wakatɛmbaka odo l’osomba wa Naina. Anto wakatatshɔka dia tokundɛ tshɔi y’ɔnaki wadi aki odo. Divɛsa 13 mbutaka ɔnɛ: “Lam’akawenyi Khumadiondjo, ndi akawuki ketshi; akawutela ati: [Takolela].”
Anto angana ato mbakakoke monga la dihonga dia mbutɛ mama kakanga ɔna lakiwɔ suke la nkundɛ ɔnɛ takolela. Lande na kakate Yeso ngasɔ? Nɛ dia nde akeyaka dia lɔkɔnyɔ laki la mama kɛsɔ layanga shila. Ɔkɔndɔ tetemalaka mbuta ɔnɛ: “Jesu akayi la suki, akananda kaka yaki udu. Ku wane wakatawembaka wakemala. Jesu akati ati: Olongo, dimi lambukutela nti: Eto. Lakavu akasungukala, akatatela nteketa. Ku Jesu akûkimwela nyangu.” (Luka 7:14, 15) L’etena kɛsɔ, mama kɛsɔ akahombe kɛdia asɔyi w’ɔngɛnɔngɛnɔ.
Lo diaaso dikina, pami kɛmɔtshi lokombo lande Jariyo akaye le Yeso dia ndjɔlɔmba dia nde tokimanyiya ɔnande la womoto laki la hemɔ efula. Oshimu kele edja, anto wakaye ndjotɛ Jariyo dia ɔnande ambovɔ. Losango lakawawotɛ lɔsɔ lakasha Jariyo pâ efula l’asolo, koko Yeso akawotɛ ate: “Tukaki woma; dikambu otoi, [onga la mb]etawo.” Lam’akawakome laka Jayiro, Yeso akatshu lam’aki odo w’ɔna womoto akɔ. Mbôkimɛnde lo lonya ko nde mbotɛ ate: “Ona umuntu, lambukutela nti: Eto.” Kakɔna kakatombe? “L’etena kako, ona umuntu aketo, akakendakenda.” Kakɔna kakasale ambutshi ande? “[Vɔ] wakatamanya mamba.” Etena kakakumbatɛ Jariyo la wadɛnde ɔnawɔ la womoto, vɔ wakoke ɔlɔ wa mamba. Aki oko dɔ mbɛnawɔ.—Mako 5:22-24, 35-43.
Ɛkɔndɔ wa ngasɔ wa lo Bible wa eolwelo k’ana mɛnyaka ambutshi wavusha ana ɛlɔ kɛnɛ dia vɔ lawɔ kokaka monga l’elongamelo lo nshi yayaye. Yeso akate ate: “Etena [kayo]kuka, kayuka wane weli lu waumbu tshe [wohɔma] diui diandi, ku vo wayutumba.” (Joani 5:28, 29) Jehowa akalɔngɔsɔla dia Ɔnande kimɔ lɔsɛnɔ lande dikambo dia wanɛ wakavu. Miliyɔ yaheyama mbadia y’ana wakavu ‘wayoka dui diande’ etena kayondowatɛ ate: ‘Lambonyotela nte nyetɔ.’ Ana asɔ wayɔkɛndakɛnda ndo wayɔtɛkɛta nto. Ndo oko Jariyo la wadɛnde, ambutshi w’anasɔ ‘wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mamba.’
Naka wɛ akavusha ɔna, lam’alangɛ eya dia Jehowa kokaka kadimola delo diayɛ ɔngɛnɔngɛnɔ l’ekimanyielo ka eolwelo. Dia wɛ kondja wahɔ oma lo elongamelo ka dimɛna efula kɛsɔ, kitanyiya dako diaki omembi w’esambo diata ɔnɛ: “Nyuyangaki [Jehowa] ndu wulu andi. Nyutetemalaki nyanga elundji kandi! Nyuhoki akambu wa mamba wakandatshi, ee, tulimbitelu tandi.” (Osambu 105:4, 5) Eelo, kambɛ Jehowa Nzambi ka mɛtɛ ndo tɛmɔlande lo yoho yetawɔnde.
Etombelo akɔna wayonga layɛ mbala kakɔ ɔtɔi naka wɛ ‘nyanga Jehowa’? Wɛ ayolongola wolo oma lo dɔmbɛlɔ diayɛ le Nzambi, wɛ ayokeketshama oma lo lɔngɛnyi la mɛtɛ la lam’asayɛ l’asekayɛ Akristo ndo wɛ ayokeketshama lo mbeka Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Kɛnɛ koleki tshɛ ele, kema edja, wɛ ayɛna dia Jehowa ayosala ‘elimu ndo ahindo wa diambo’ lo wahɔ ayɛ wa pondjo ndo lo wahɔ wa ɔna lakayavusha.
[Kiombo ya lo lɛkɛ 5]
“Ombele mama kakavusha ana ahende”
Kehinde la Bintu, atshukanyi amɔtshi wele Ɛmɛnyi wa Jehowa lo wodja wa Nigéria wakavusha ana ahende lo aksida ɔmɔtshi wa mutuka. Tatɛ oma l’etena kɛsɔ, vɔ waki la kandji k’efula k’anawɔ wakawavusha. Koko, kânga mbakidiɔ ɔsɔku, vɔ wakayaɛkɛ le Jehowa dia nde mbakeketsha, ndo wakatetemala sambisha anto akina losango l’elongamelo la lo Bible.
Anto akina wakɛnyi kii ndo wolo waki la Kehinde nde la Bintu. Lushi lɔmɔtshi womoto ɔmɔtshi lelɛwɔ mama Ukoli akatɛ ɔngɛnyi ɔmɔtshi waki kadiyɛso Bintu ate: “Ombele mama kakavusha ana ahende mbala ɔtɔi ko ekɔ lo tetemala sambisha losango la lo Bible. Dimi nangaka mbeya kɛnɛ kawosha wolo wa nde mbikikɛ.” Etena kakakome kadiyɛso Bintu laka mama Ukoli, mama Ukoli akawotɛ ate: “Dimi nangaka mbeya lande na katetemalayɛ sambisha awui wa Nzambi kodiaki anayɛ. Nzambi akɔshi tshɔi y’ɔnami la womoto. Ɔnkɔnɛ, oma k’etena kɛsɔ dimi handjoyasha l’oseka dikambo tshɛ diaki Nzambi.” Kadiyɛso Bintu akakambe la Bible dia mbolembetshiya lande na kavɔ anto ndo lande na kakokaso monga la elongamelo ka shikaa k’ɔnɛ wakiso wa ngandji wakavu wayolɔ.—Etsha 24:15; Romo 5:12.
Oma lâsɔ, mama Ukoli akate ate: “Dimi lambɔfɔnyaka dia Nzambi mbadiaka anto. Kakianɛ lambeya kɛnɛ kele mɛtɛ.” Nde akɔshi yɛdikɔ ya mbeka Bible la Ɛmɛnyi wa Jehowa l’oyango wa nde mbeya akambo efula wendana la alaka waki Nzambi.
[Kiombo ya lo lɛkɛ 6]
‘Dimi nangaka kimanyiya, koko haleye woho wa sala dikambo sɔ’
Etena kele ambutshi wambovusha ɔna la lonyangu l’efula vɔ la ewotɔ awɔ, angɛnyi awɔ mbeyaka mengenga dia mbakimanyiya. Vɔ nangaka sukɛ nkumbo kɛsɔ, koko mbokaka wɔma ɔnɛ kɛnɛ kayowota kana kayowosala koka ndjoleka mbisha nkumbo kɛsɔ pâ. Le onto lata ate: ‘Dimi nangaka kimanyiya, koko haleye woho wa sala dikambo sɔ,’ alako amɔtshi wa nde ndjela vɔ anɛ:
❖ Tewewɔke wanɛ wambovusha l’ɔtɛ w’ɔnɛ wɛ heye shikaa kɛnɛ kakokayɛ mbuta kana sala. Wôngelo ayɛ lalewɔ ekɔ tshondo y’ekeketshelo. Onde wɛ tohombaka kɛnɛ ka mbuta? Woho wayowakumbatɛ ndo wayowatɛ wate: “Ande kandji wodja lee” ayowaokiya dia wɛ ndjakiyanyaka dikambo diawɔ. Onde wɛ mbokaka wɔma w’ɔnɛ naka wɛ tatɛ ndela, kete wɛ ayoleka mbasha kandji? Bible mbutaka ɔnɛ: “Nyuleli la wane walela.” (Romo 12:15) Asɔyi ayɛ wayɛnya dia kandji kokawɔ mbokayɛ ndo wɛ lawɔ ndo dui sɔ diayowakeketsha.
❖ Takola nna ntondo. Onde wɛ kokaka katɛ nkumbo kɛsɔ yangɔ ya ndɛ? Onde wɛ kokaka mbasolɛ alɔnga awɔ tshɛ waya wa mindo? Onde wɛ kokaka mbakimanyiya la totumutumu tɔmɔtshi ta la ngelo? Towatɛke wate: “Naka nyamonga l’ohomba ɔmɔtshi ko nyu mbewoyami.” Oyadi l’otema ɔtɔi mbowateyɛ ɛtɛkɛta ɛsɔ, ɛtɛkɛta akɔ kokaka mbokiya ambutshi wambovusha dia wɛ kokaka mbakimanyiya, koko wɛ ekɔ la wesanu efula. Koko mbolawɔ wate: “Akokami nyosalɛ kakianɛ?” oma lâsɔ ko wɛ mbasalɛ kɛnɛ kayowokɔlɔmba. Ndo ewɔ dia mbɔtɔ l’awui wendana la nkumbo kawɔ kana la nsɛnɔ yawɔ.
❖ Ewɔ dia mbuta wate: “Dimi mbeyaka woho wayaokanyu.” Onto l’onto ekɔ la woho wayaokande etena kavushande lakinde ɔmɔtshi la ngandji. Oyadi wɛ ambovushaka ɔna ɔmɔtshi, wɛ heye shikaa woho wayaokawɔ.
❖ Nshi efula mbetaka la ntondo ka nkumbo ndjotatɛ ndjaoka yema dimɛna. Tetemala mbakimanyiya lo yɛdikɔ yɛdimi l’akoka ayɛ. Lo etatelo, nkumbo kambovusha mongaka mbala efula l’ohomba w’ekimanyielo k’esadi esadi, koko aha ekimanyielo kɛsɔ keto mbewɔ la tɔ ohomba. Dja yimba lo ehomba wayonga lawɔ lo mingu ndo lo ngɔndɔ y’otsha la ntondo.a
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Dia mbeya awui akina lo kɛnɛ kendana la woho wa kimanyiya wanɛ walela ɔnawɔ lambovɔ, enda tshapita yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Woho Akɔna Wakoka Akina Mbisha Ekimanyielo Na?” ya biukubuku Etena Kavɔ Onto Ɔmɔtshi Lalangayɛ, lɛkɛ 20-24, yakatondja Ɛmɛnyi wa Jehowa.
[Esato wa lo lɛkɛ 7]
Ɛkɔndɔ wa lo Bible mɛnyaka dia Yeso aki la wolo ndo la nsaki ka mbolola ana