Tatokakitolake kɛnɛ kakamamanya Nzambi
“Vo kema antu ahendi ntu, wambuyala untu otoi. Untu tamamitulaki kene kakamamanya [Nzambi].”—MATEU 19:6.
1, 2. Lande na kata Afundelo dia atshukanyi wayohomanaka la ekakatanu tena dimɔtshi ndo lande na kahombawɔ nongamɛ dikambo sɔ?
OHƆSA dia wɛ ayanga minda lɔkɛndɔ l’otale lo mutuka. Onde wɛ ayohomana la ekakatanu lo mboka? Ayonga dui di’enginya dia fɔnya ɔnɛ ndoko okakatanu wayohomana layɛ! Ɛnyɛlɔ, mvula ka wolo mbeyaka kɔlwɛ kayokɔlɔmba dia wɛ kɛndjakɛndja ɔkɔkɛ ndo la yêwo. Etena kɛmɔtshi, lowolo lɔmɔtshi le yɛ bu l’akoka wa nɔngɔsɔla mbeyaka ndana ndo dikambo sɔ mbeyaka kɔlɔmba dia memɛ mutuka l’omamu w’otadimbo ndo nyanga ekimanyielo. Onde ekakatanu wa ngasɔ pombaka kokonya dia mbuta ɔnɛ takayahombi munda lɔkɛndɔ lɔsɔ kana kotshutshuya dia tshika mutuka ɔsɔ? Kema. Etena kandayɛ lɔkɛndɔ l’otale, wɛ pombaka nongamɛ dia wɛ ayohomana la ekakatanu ndo nyanga la lomba tshɛ toho ta kandola ekakatanu akɔ.
2 Ɔsɔku mbediɔ ndo lo kɛnɛ kendana la diwala. Weho akɔ tshɛ, ekakatanu pombaka tomba ndo ayonga dui di’enginya le wanɛ walanga tshukana dia fɔnya ɔnɛ wayongaka paka l’ɔngɛnɔngɛnɔ oto lo diwala. Lo 1 Koreto 7:28, Bible mbutaka l’ɔlɔlɔ tshɛ dia wadi la waomi wayonga la “asui lu alimba.” Lande na kediɔ ngasɔ na? Lo tshena pe, ekɔ nɛ dia waomi la waa wadi kema kokele ndo tekɔ lo nsɛna lo “tena dia wulu.” (2 Timote 3:1; Romo 3:23) Ɔnkɔnɛ, kânga wadi la omi wele la waonga wɔtɔnɛ ndo la lonyuma l’ɔlɔlɔ wayohomanaka la ekakatanu tena dimɔtshi.
3. a) Anto efula wa l’andja ɔnɛ, ngande wɔsawɔ diwala? b) Lande na kasala Akristo la wolo dia kokɛ awala awɔ?
3 Lo andja ɔnɛ, etena kahomana atshukanyi amɔtshi la ekakatanu, kanyi ya ntondo yonga lawɔ ele ya ndjaka diwala. Lo wedja efula, yɛdikɔ y’awala wavɔ yekɔ lo taleke mbidɛ. Koko, Akristo wa mɛtɛ kandolaka ekakatanu lo dihole dia nyanga esadi eto dia ndjaka diwala. Lande na? Nɛ dia vɔ mbɔsaka diwala oko woshasha w’ekila w’oma le Jehowa. Yeso akate lo kɛnɛ kendana la atshukanyi ate: “Untu tamamitulaki kene kakamamanya [Nzambi].” (Mateu 19:6) Lo mɛtɛ, kitanyiya ɛtɛkɛta waki Yeso ɛsɔ hatongaka nshi tshɛ dikambo dia tshitshɛ. Ɛnyɛlɔ, ewotɔ la anto akina, mbidja ndo andaki amɔtshi w’atshukanyi wahayele atɔndɔ wa lo Bible keketshaka atshukanyi mbala efula dia vɔ kakitɔna kana ndjaka diwala lo toho tahɔtɔnɛ la Afundelo.a Koko Akristo mbeyaka dia ndeka dimɛna nɔngɔsɔla diwala ndo dikokɛ lo dihole dia sasɛ dia didiaka. Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba dia sho sala akambo lo yoho yɔtɔnɛ la lolango la Jehowa koko aha lo ndjela alako w’anto akina.—Tukedi 14:12.
Woho wa kandola ekakatanu
4, 5. a) Ekakatanu akɔna wakoka pomana la atshukanyi lo diwala? b) Lande na kele atɔndɔ wa lo Bible kimanyiyaka efula kânga etena katomba ekakatanu lo diwala?
4 Dui diele mɛtɛ ele diwala tshɛ nɔmbaka dia vɔ didjaka yimba mbala la mbala. Mbala efula, dikambo sɔ mendanaka la okandwelo wa ekakatanu wa totshitshɛ. Koko lo awala amɔtshi, ekakatanu wa wolo wadja diɔtɔnganelo dia lo diwala lo wâle mbeyaka tomba. Tena dimɔtshi, wɛ mbeyaka monga l’ohomba wa nyanga ekimanyielo oma le ekumanyi kɛmɔtshi k’Okristo kambohokɔ akambo kele la wadi. Koko, ekakatanu ɛsɔ hawolembetshiya ɔnɛ diwala diayɛ diambokita tatala. Ekakatanu ɛsɔ mɛnyaka tsho ohomba wa ndjela atɔndɔ wa lo Bible etena kayanga atshukanyi dia kandola ekakatanu akɔ.
5 Oko wende Otungi wa anto ndo Kiɔkɔ ya diwala, Jehowa mbeyaka dimɛna efula kɛnɛ keso l’ohomba dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna efula lo diwala ndeka onto okina tshɛ. Dimbola diambɔma diɔ nɛ: Onde tayohokɛ lotui lo alako w’oma l’Ɔtɛkɛta ande ndo mbakitanyiya? Tayokondja wahɔ mɛtɛ naka sho sala dikambo sɔ. Jehowa akatɛ ekambi ande wa lo nshi y’edjedja ate: “Utunduyala we akalungi elembe ami, tshiki ki kaye kutuyala utamanya, la sambu kaye k’ololo kutuluwana otekoya.” (Isaya 48:18) Ndjela atɔndɔ wa lo Bible kokaka mbela ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala. Nyɛsɔ tɔsɛdingole ntondontondo alako washa Bible waomi.
‘Nyotetemale nanga wadiɛnyu’
6. Dako diakɔna diasha Afundelo waomi?
6 Mukanda wakatomɛ ɔpɔstɔlɔ Paulo ase Ɛfɛsɔ wekɔ l’alako wokɛma hwe le waomi. Paulo akafunde ate: “Nyu waumi, [“nyotetemale nanga,” NW] wadienyu, uku akalangi Kristu ekelizia, akandayakimo dikambu diato. Okone ntu, dieli la waumi mbuka wadiewo ngandji uku wukawo alimba awo. Untu luka wadendi ngandji, ambuyauka ndame. Nduku untu lahetsha dimba diandi, keli ndi atudileshaka, atudilamaka, uku Kristu la ekelizia. Keli pami tshe ukaki wadendi ngandji uku ayaukandi ndame.”—Efeso 5:25, 28, 29, 33.
7. a) Naa dui dimɔtshi dioleki ohomba lo diwala diaki Okristo? b) Ngande watetemala waomi nanga wadiɛwɔ?
7 Paulo hatɛkɛta dia okakatanu tshɛ wakoka tomba lam’asa wadi la omi. Koko nde tɛkɛtaka dia yoho y’oshika ya kandola ekakatanu wa lo diwala, lo mɛnya dia dui dimɔtshi dioleki ohomba lo diwala diaki Okristo tshɛ ele ngandji. Diakɔ diele lo avɛsa wele la diko ango, ngandji shilama mbala shamalo y’etondo. Tolembete nto dia Paulo mbutɛka waomi ɔnɛ: ‘Nyotetemale nanga wadiɛnyu.’ Aha la tâmu, Paulo akeyaka dia mboka onto ngandji ndeka tetemala mboka onto akɔ ngandji dikambo dia wɔdu. Ekɔ ngasɔ, djekoleko lo “nshi y’ekumelu” nyɛ yele anto efula ‘ndjalangaka,’ ndo ‘waya bu la yimba ya diokanelo.’ (2 Timote 3:1-3) Waonga wa kɔlɔ asɔ wekɔ lo ndanya awala efula ɛlɔ kɛnɛ, koko omi lele la ngandji hatetawɔ dia waonga wa lokaki asɔ wele l’anto wa l’andja ɔnɛ monga la shɛngiya lo tokanyi ndo lo etsha ande.—Romo 12:2.
Ngande wakokayɛ kotsha ehomba wa wadɛyɛ?
8, 9. Lo toho takɔna takotsha omi l’Okristo ehomba wa wadɛnde?
8 Naka wɛ ekɔ omi l’Okristo, ngande wakokayɛ tona tokanyi ta lokaki ndo monga la ngandji ka mɛtɛ le wadɛyɛ? Lo ɛtɛkɛta ande le ase Ɛfɛsɔ wakatashidi la ntondo, Paulo mɛnyaka awui ahende wahombayɛ sala. Awui akɔ vɔ anɛ: kotsha ehomba ande ndo mbolanga oko walangayɛ demba diayɛ hita. Ngande wakokayɛ kotsha ehomba wa wadɛyɛ? Yoho mɔtshi ele lo kotsha ehomba ande wa lo demba, mbuta ate mbidja yimba lo ehomba ande wa l’emunyi. Paulo akafundɛ Timɔtɛ ate: “Keli naka untu humbi wane wuto la ndi, djekaleka wa lu khumbu kandi, ndi ambutuna mbetawo kandi, ambuleka untu lahetawo kolo.”—1 Timote 5:8.
9 Koko awui efula nɔmbamaka, lâdiko dia mbisha wadɛyɛ mbo ya ndɛ, ahɔndɔ wa ndɔta kana dihole dia mbidjasɛ. Lande na? Nɛ dia omi koka kotsha ehomba wa wadɛnde lo yɛdikɔ y’efula ko mpekɔ dia kotsha ehomba ande wa longandji ndo wa lo nyuma. Kotsha ehomba ande wa longandji ndo wa lo nyuma ekɔ ohomba efula. Lo mɛtɛ, apami efula w’Akristo wekɔ la awui efula wa sala lo etshumanelo. Koko monga la ɛkɛndɛ wa wotsho lo etshumanelo halembetshiya dia omi pombaka minya yimba dia kotsha ɛkɛndɛ wakawosha Nzambi oko ɔtɛ wa nkumbo. (1 Timote 3:5, 12) Lo dikambo sɔ, jurnalɛ nyɛ yakate ambeta ɛnɔnyi ɛmɔtshi ɔnɛ: “Lo yoho yɔtɔnɛ la awui walɔmba Bible, koka mbutama dia ‘olamelo w’ɛkɔkɔ tatɛka lo luudu laki olami.’ Naka ekumanyi kɛmɔtshi ambonya nkumbo kande yimba, kete nde ekɔ lo mbidja diɛsɛ diande di’olimu lo wâle.”b Mbokɛmaka hwe dia wɛ pombaka kotsha ehomba wa lo demba, wa longandji ndo djekoleko wa lo nyuma waki wadɛyɛ.
Nanga wadɛyɛ efula kɛdikɛdi na?
10. Ngande wakoka omi nanga wadɛnde efula?
10 Naka wɛ nangaka wadɛyɛ efula, kete wɛ ayowodjaka yimba dimɛna nɛ dia wɛ mbolangaka. Ekɔ toho efula takokayɛ sala dikambo sɔ. Ntondontondo, etshaka wenya efula kâmɛ la olonganyi ayɛ. Naka wɛ minya wadɛyɛ yimba lo dikambo sɔ, kete ngandji kakokande mbeyaka mbɔla. Eya nto dia aha lofulo la wenya lafɔnyayɛ ɔnɛ lɔ mbele ohomba mbetshaka kâmɛ la nde mbafɔnyande nde lawɔ ɔnɛ lɔ mbende l’ohomba. Aha mbutɛ wadi tsho ɔnɛ dimi kolangaka efula mbata dikambo. Koko nde pombaka ndjaoka mɛtɛ dia wɛ mbolangaka efula. Paulo akafunde ate: “Untu tayayangelaki ololo andi, keli untu l’untu ayangeli ukina ololo.” (1 Koreto 10:24) Oko weyɛ omi la ngandji, wɛ pombaka ndjashikikɛ dia wɛ shihodiaka ehomba wele la wadɛyɛ.—Filipi 2:4.
11. Ngande wele yoho yasalɛ omi wadɛnde akambo ekɔ la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diasande la Jehowa ndo la etshumanelo?
11 Yoho kina ya mɛnya dia wɛ nangaka wadɛyɛ efula ele lo mbɛnya ngandji oma lo ɛtɛkɛta ndo oma lo etsha. (Tukedi 12:18) Paulo akafundɛ ase Kɔlɔsai ate: “Waumi, [“nyotetemale nanga,” NW] wadienyu, tanyâhetshaki.” (Kolosai 3:19) Lo ndjela dibuku dimɔtshi, ɛtɛkɛta wa komelo waki Paulo kokaka kadimɔma lo yoho nyɛ “towɔsake oko os’olimu” kana ɔnɛ “towetɛke os’olimu.” Omi lasalɛ wadɛnde akambo la ngala oyadi lo woshɛshɛ kana lo sɛkɛ mɛnyaka dia nde halange wadɛnde efula. Lo salɛ wadɛnde akambo la ngala, nde kokaka mbidja diɔtɔnganelo diasande la Nzambi lo wâle. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafundɛ waomi ate: “Ndu nyu apami, nyudjase la wadienyu la yimba, nyuwalemia, ne dia vo wambunyuleka wodu, la dia vo weko ekito kame la nyu wa ngandji ka mamba ka lumu, dombelo dianyu diatukushimbama.”c—1 Petero 3:7.
12. Wetshelo akɔna wakoka kondja omi l’Okristo oma lo yoho yakasɛnaka Yeso la etshumanelo k’Akristo?
12 Tɔfɔnyake pondjo dia oyadi kakɔna tshɛ wadɛyɛ ayokokaka ngandji. Shikikɛnde dia wɛ tetemalaka mbôka ngandji. Yeso akatshikɛ waomi w’Akrito ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ oma lo woho wakandasalɛka etshumanelo k’Akristo akambo. Nde aki ɔlɔlɔ, la ngandji ndo akadimanyiyanaka, kânga etena kakatetemala ambeki ande kɛnɛmɔla waonga wa kɔlɔ. Diakɔ diakakokaka Yeso mbutɛ anto akina ɔnɛ: “Nyuyi le mi, . . . Ne dia dimi la memakana la ndjakitshakitsha l’utema, ku nyu nyayutana mumuya l’etema anyu.” (Mateu 11:28, 29) Lo mbokoya Yeso, omi l’Okristo nsɛnaka la wadɛnde lo yoho yakasɛnaka Yeso la etshumanelo. Pami kalanga wadɛnde efula ndo lɛnya dikambo sɔ oma lo ɛtɛkɛta ndo oma lo etsha, ayonga kiɔkɔ ya ekeketshelo ka mɛtɛ le nde.
Waa wadi wakitanyiya atɔndɔ wa lo Bible
13. Naa atɔndɔ amɔtshi wa lo Bible wakoka kimanyiya waa wadi?
13 Bible kekɔ nto la atɔndɔ wakoka kimanyiya waa wadi. Efeso 5:22-24, 33 mbutaka ɔnɛ: “Nyu wadi, [nyokitanyiya awui wa] waumenyu, uku le Khumadiondjo. Ne dia omi keli ote a wadi, uku eli Kristu ote w’ekelizia, ndame keli Ushimbedi a dimba. Keli nyu wadi, nyukitanyia aui a waumenyu lu akambu tshe, uku atukitanyiaka ekelizia diui dia Kristu. . . . Ndu wadi alemiaki umendi [efula].”
14. Lande na kele tɔndɔ dia lo Afundelo dialɔmba wamato dia kitanyiya awui wa waomɛwɔ bu wolo efula kitanyiya?
14 Tolembete dia ɔpɔstɔlɔ Paulo akake epole ɔsɛkɛ lo okitanyiya ndo lo dilɛmiɛlɔ. Wambohola wadi dia kitanyiya awui w’omɛnde. Dui sɔ mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kakalɔngɔsɔla Nzambi. Etongami tshɛ kasɛna l’olongo kana la nkɛtɛ kitanyiyaka dui diaki onto ɔmɔtshi. Kânga Yeso kitanyiyaka awui waki Jehowa Nzambi. (1 Koreto 11:3) Lo mɛtɛ, omi lakamba la lowandji lande dimɛna ayokonya wadɛnde dia kitanyiya awui ande aha la okakatanu.
15. Naa alako amɔtshi washa Bible waa wadi?
15 Paulo akate nto dia wadi ‘pombaka monga la dilɛmiɛlɔ di’efula le omɛnde.’ Wadi lele Okristo pombaka monga la “utema a memakana la ki,” koko aha onto lahetawɔ lowandji laki omɛnde kana layalɔmbɔla woho walangande. (1 Petero 3:4) Wadi l’ɔlɔlɔ kambaka la wolo dikambo di’ɔlɔlɔ wa nkumbo ndo mbelaka lotombo le ɔnɛ lele ɔtɛ ande. (Tito 2:4, 5) Nde salaka la wolo dia tɛkɛta dimɛna dikambo diaki omɛnde ndo hasale ndoko dikambo diakoka konya anto akina diaha nɛmiya omɛnde. Nde salaka nto la wolo dia tɛdikɔ tɔsa omɛnde monga la etombelo w’ɔlɔlɔ.—Tukedi 14:1.
16. Wetshelo akɔna wakoka kondja waa wadi wele Akristo oma lo ɛnyɛlɔ kaki Sara la kaki Rɛbɛka?
16 Monga la otema wa memakana ndo wa ki halembetshiya ɔnɛ wadi lele Okristo bu ndoko la kanyi ya mbisha kana ɔnɛ kanyi yande bu ohomba. Wamato wakokaka Nzambi wɔma wa lo nshi y’edjedja, ɛnyɛlɔ oko Sara la Rɛbɛka, wakasha tokanyi tawɔ lo akambo amɔtshi ndo ɔkɔndɔ wa lo Bible mɛnyaka dia Jehowa aketawɔ kɛnɛ kakawasale kɛsɔ. (Etatelu 21:8-12; 27:46–28:4) Waa wadi wele Akristo vɔ lawɔ kokaka mbisha tokanyi tawɔ. Ɔnkɔnɛ, vɔ pombaka sala dikambo sɔ la dilɛmiɛlɔ, koko aha oko anto wafundɛ waomɛwɔ. Vɔ wayɛna dia sawo dia ngasɔ diayonga dimɛna ndo diayokonya waomɛwɔ dia mbetawɔ tokanyi tawɔ.
Ohomba wa dɔkɔlɔkɔ
17, 18. Naa toho tɔmɔtshi takoka waomi la waa wadi shika tanga la ntondo ka welo wadja Satana dia ndanya diwala diawɔ?
17 Diwala diekɔ dɔkɔlɔkɔ dia pondjo pondjo. Ɔnkɔnɛ, wadi la omi pombaka monga la nsaki ka mɛtɛ ka tondoya diwala diawɔ. Naka hawosawola dimɛna, kete dui sɔ kokaka sala dia ekakatanu koma wolo ndo konya lo kɛlɛ. Mbala efula, atshukanyi tshikaka dia sawola etena katomba ekakatanu ndo mombanɛka tokumbɛkumbɛ. Atshukanyi amɔtshi komaka polo ndo lo nyanga toho ta ndjaka diwala diawɔ, lo ndjasha la ngandji tshɛ le onto okina lele kema olonganyi ande. Yeso akasha ɔhɛmwɛlɔ ɔnɛ ate: “Untu tshe lenda umuntu, ku ndi ambûkumbula, ndi ambunana la ndi l’utema.”—Mateu 5:28.
18 Ɔpɔstɔlɔ Paulo akalake Akristo tshɛ, mbidja ndo Akristo wambotshukana ate: “Nyuki kele, ku tanyutshaki kolo. Unya tadjelaki kele kanyu. Tanyushaki Uhimbanyi dihuli.” (Efeso 4:26, 27) Satana, otunyi aso woleki woke, nyangaka dia kondja wahɔ oma lo ewanu watomba lam’asa Akristo. Tatetawɔke dia nde tondoya lo dikambo sɔ! Etena katomba ekakatanu, nyoyange dia mbeya kɛnɛ kata Bible lo kɛnɛ kendana la kanyi ya Jehowa lo akambo akɔ, lo kamba la ekanda walembetshiya awui wa lo Bible. Nyɔkɛtshanya akambo akɔ la wɔlamu ndo la losembwe. Nyɔtɔnganyiya kɛnɛ keyanyu lo dikambo dia Jehowa la etsha anyu. (Jakoba 1:22-25) Lo kɛnɛ kendana la diwala dianyu, nyoyashikikɛ dia tetemala kɛndakɛnda kâmɛ la Nzambi oko atshukanyi ndo tanyetawɔke pondjo dia kânga onto kana ɛngɔ kɛmɔtshi kakitola kɛnɛ kakandamamanya!—Mika 6:8.
[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]
a Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Divorce et séparation” ya lo Réveillez-vous! wa Ngɔndɔ ka hende 8, 2002, lɛkɛ 10, wakatondja Ɛmɛnyi wa Jehowa lo Falase.
b Enda Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka tanu 15, 1989, lɛkɛ 12 lo Falase.
c Dia nongola waɛsɛ lo etshumanelo k’Akristo, pami hahombe monga “ɔkɔmwanyi,” mbuta ate onto lakɔmɔla anto akina lo demba kana lâtondjɛ ɛtɛkɛta wa kɔlɔ. Diakɔ diata Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka divwa 1, 1990, lɛkɛ 25 lo Falase ɔnɛ: “Pami kambotshuka hakotsha kɛnɛ kalɔmbama, naka nde ekɔ la lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ l’andja wa nkumbo, koko ekɔ ngala efula lo nkumbo kande.”—1 Timote 3:2-5, 12.
Onde wɛ âkohɔ?
• Lande na kakoka kânga awala w’Akristo monga la ekakatanu?
• Ngande wakoka omi kotsha ehomba wa wadɛnde ndo mɛnya dia nde mbolangaka efula?
• Kakɔna kakoka wadi sala dia mɛnya ɔnɛ nde ekɔ la dilɛmiɛlɔ di’efula le omɛnde?
• Ngande wakoka wadi la omi keketsha dɔkɔlɔkɔ diawɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
Omi pombaka kotsha dimɛna ehomba wa wadɛnde, aha wa lo demba eto koko ndo wa lo nyuma
[Osato wa lo lɛkɛ 25]
Pami kalanga wadɛnde efula ekɔ kiɔkɔ y’ekeketshelo le nde
[Osato wa lo lɛkɛ 26]
Wadi w’Akristo mbewoyaka tokanyi tawɔ la dilɛmiɛlɔ