Waomi, nyetawɔ ndo nyokoya lowandji la Kristo

“Ote a pami tshe eli Kristu.”​—1 KORETO 11:3.

1, 2. a) Lo kanyi y’anto, kakɔna ketɛ pami omi l’oshika? b) Lande na kele ekɔ ohomba mbeya dia Nzambi mbele kiɔkɔ ya diwala?

OKO le yɛ, kakɔna ketɛ pami omi l’oshika? Onde yimba ndo wolo wa demba wele lande? Yewo yele lande ya nyanga falanga? Yoho ya la ngandji ndo ya dimɛna yasɛnande la wadɛnde ndo la ana ande? Lo kɛnɛ kendana la kanyi y’ekomelo shɔ, efula ka waomi hawɔkɛnɛmɔla waonga asɔ nɛ dia vɔ nɔmbwamaka la yimba y’andja ɔnɛ ndo vɔ mbetawɔka dia ɛlɛmbɛ w’anto monga la shɛngiya le wɔ. Lande na? Lo yɛdikɔ y’efula, ekɔ nɛ dia vɔ hawetawɔ ndo hawoyele ɛlɔmbwɛlɔ ka ɔnɛ lele Kiɔkɔ ya diwala, mbuta ate Ɔnɛ ‘lakɔshi weka wa lohandju la pami ko ntonga womoto ko mbela oye le pami.’​—Etatelu 2:21-24.

² Yeso Kristo akashikikɛ mɛtɛ ka ɔkɔndɔ wa lo Bible ɔsɔ wɛnya dia Nzambi mbakahɔhɔla diwala lo mbutɛ amɔnyɔdi wa lo nshi yande ate: “Nyu nyatali nyati: One lakâtungi l’etatelu, akâtungi umi la wadi? Ndu mbakandati ati: Aha dia dikambu ne mbayutshika untu shi la nyangu, mbayundumamana la wadendi, ku vo ahendi wayuyala untu otoi? Okone vo kema antu ahendi ntu, wambuyala untu otoi. Untu tamamitulaki kene kakamamanya [Nzambi].” (Mateu 19:4-6) Eelo, dia monga la diwala di’ɔngɛnɔngɛnɔ paka mbeya dia Nzambi mbele kiɔkɔ yadiɔ ndo ɔnɛ ɔngɛnɔngɛnɔ adiɔ nemanɛka la kamba la alako wele lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi, Bible.

Dui di’ohomba diakoka kimanyiya omi dia tondoya

3, 4. a) Lande na keya Yeso dimɛna awui wa diwala? b) Ele wadi aki Yeso la didjidji, ndo ngande wahomba waomi nsɛna la wadɛwɔ?

³ Kɛnɛ kakoka kimanyiya omi dia mɛmba ɔkɛndɛ ande dimɛna ele mbeka dia mbeya kɛnɛ kakate Yeso ndo mbokoya kɛnɛ kakandasale. Nde mbeyaka awui wa diwala dimɛna, nɛ dia nde akikɔ etena kakatongama pami la womoto la ntondo ndo etena kakawatshukana. Jehowa, Nzambi akawotɛ ate: “Tutungi untu lufanyi la su, lu efanelu kasu.” (Etatelu 1:26, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Lanɛ, Nzambi akatɛkɛtaka nde la Ɔnɛ lakandatonge ntondo k’onto tshɛ ndo k’ɛngɔ tshɛ, ndo onto ɔsɔ ‘mbakayongaka lasuke la Nzambi oko okambi wa kɔmba.’ (Tukedi 8:22-30) Nde mbele “enundu a diango tshe diakatongama.” Nde ekɔ “etatelu k’etungelu ka [Nzambi,]” ndo akikɔ la ntondo k’andja tongama.​—Kolosai 1:15; Enyelo 3:14.

⁴ Yeso mbelamɛka ɔnɛ “Ona-Okoko a [Nzambi]” ndo mɛnyamaka lo yoho ya didjidji oko omi. Mbala kɛmɔtshi ondjelo ɔmɔtshi akate ate: “Yaka! Dimi layukenya umuntu lutshukami le Ona-Okoko.” (Joani 1:29; Enyelo 21:9) Ko ele wadi aki Ɔna-Ɔkɔkɔ ɔsɔ? “Umuntu lutshukami le Ona-Okoko” kɛdikɛdi ambeki wa Kristo w’akitami wa kɔlamelo, wanɛ wayolɛ kâmɛ la nde l’olongo. (Enyelo 14:1, 3) Ɔnkɔnɛ, yoho yakasɛnaka Yeso la ambeki ande etena kakinde la wɔ lanɛ la nkɛtɛ mbele ɛnyɛlɔ kahomba waomi ndjela lo kɛnɛ kendana la yoho yahombawɔ nsɛna la wadɛwɔ.

5. Le waa na wele Yeso ɛnyɛlɔ?

⁵ Eelo, Bible mɛnyaka dia Yeso ekɔ ɛnyɛlɔ le ambeki ande tshɛ, oko wadiaso ɔnɛ: “Kristu akanyusuwela, akanyutshikela djimbitelu, dia nyu mbuyela lu wanya andi.” (1 Petero 2:21) Koko, nde ekɔ ɛnyɛlɔ, djekoleko le apami. Bible mbutaka ɔnɛ: “Ote a pami tshe eli Kristu, la ote a umuntu eli pami; la ote a Kristu eli [Nzambi].” (1 Koreto 11:3) Lam’ele Yeso mbele ɔtɛ wa pami, waomi pombaka mbokoya ɛnyɛlɔ kande. Ɔnkɔnɛ, pombaka kamba la tɔndɔ diendana la lowandji lo nkumbo dia tɔ monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Dia dikambo sɔ salema, waomi pombaka salɛ wadɛwɔ akambo la ngandji lo ndjela woho wa ngandji kɛnya Yeso wadɛnde la didjidji, mbuta ate ambeki ande w’akitami.

Woho wa kandola ekakatanu wa lo diwala

6. Ngande wahomba waomi mbidjasɛ la wadɛwɔ?

⁶ Lo andja w’ofukutanu ɔnɛ, waomi pombaka sala tshɛ dia mbokoya ɛnyɛlɔ ka ngandji ndo ka solo dia lotutsha diaki la Yeso ndo ka woho wakandasukɛ la wolo tshɛ atɔndɔ wosembwe. (2 Timote 3:1-5) Lo ndjela ɛnyɛlɔ kakatshike Yeso, sho mbadiaka lo Bible ɔnɛ: ‘Nyu waomi, nyotetemale mbidjasɛ la wadiɛnyu la ewo.’ (1 Petero 3:7) Eelo, waomi pombaka ndɔshana l’ekakatanu wa lo nkumbo la ewo l’ɛnyɛlɔ ka Yeso. Nde akasoyama lo yoho yoleki anto tshɛ, koko nde akeyaka dia Satana, ɛdiɛngɛ ande ndo andja ande wa kɔlɔ mbele lo kiɔkɔ y’asui asɔ. (Joani 14:30; Efeso 6:12) Yeso kômambaka ndoko yema etena kakôkomɛka ekakatanu, woho akɔ wâmɛ mbele atshukanyi hawohombe mamba etena kakomɛ “asui lu alimba.” Bible mɛnyaka dia atshukanyi kokaka nongamɛ dia wayohomana l’asui.​—1 Koreto 7:28.

7, 8. a) Kakɔna kalembetshiya nsɛna la wadi la ewo? b) Lande na kahomba wadi mbɔsama la nɛmɔ?

⁷ Bible mɛnyaka dia waomi pombaka mbidjasɛ la wadɛwɔ la ‘ewo ndo mbasha nɛmɔ oko alɔnga w’awomba wa wɔdu efula, mbuta ate wamato.’ (1 Petero 3:7) Lo dihole dia mbahemɛ wadɛnde la ngala tshɛ, oko wakate Bible dia apami efula wayosala dikambo sɔ, omi letawɔma le Nzambi pombaka mbisha wadɛnde nɛmɔ. (Etatelu 3:16) Nde ladia mbɔ̂sa oko ɛngɔ k’oshinga wolo ndo nde hahombe pondjo kamba la wolo ande wa demba dia mbohomuya. Koko, nde pombaka mbidja yimba lo nsaki yande, mbɔlɛnya ndo mbɔsaka la wotsho.

⁸ Bonde kahomba waomi nɛmiya wadɛwɔ? Bible kadimolaka ɔnɛ: “Vo weko ekito kame la nyu wa ngandji ka mamba ka lumu, dombelo dianyu diatukushimbama.” (1 Petero 3:7) Waomi pombaka mbeya dia Jehowa hɔshi pami kɔtɛmɔla oko nde ndeka womoto lɔtɛmɔla. Wamato wetawɔma le Nzambi wayolongola kâmɛ l’apami difuto diamɛ dia lɔsɛnɔ la pondjo. Wamato efula wayɔsɛna l’olongo, lɛnɛ ele “aha pami kuyanga umuntu.” (Ngalatiya 3:28) Ɔnkɔnɛ, waomi pombaka mbohɔka dia kɔlamelo yele l’onto mbokonya onto lele la nɛmɔ lo washo wa Nzambi, koko aha woho wende pami kana womoto, omi kana wadi, kana ɔna.​—1 Koreto 4:2.

9. a) Lo ndjela Petero, lo ɔkɔkɔ akɔna wahomba waomi mbisha wadɛwɔ nɛmɔ? b) Ngande wakashaka Yeso wamato nɛmɔ?

⁹ Ohomba wa omi mbɔsa wadɛnde la nɛmɔ tɔtɔmiyama lo ɛtɛkɛta w’ekomelo wa ɔpɔstɔlɔ Petero wata ɔnɛ: “Dombelo dianyu diatukushimbama.” Ande wâle wakoka monga la dikambo sɔ lee! Naka omi hɔshi wadɛnde la nɛmɔ, kete dui sɔ mbeyaka konya di’aha alɔmbɛlɔ ande mbokɛma le Nzambi, oko wakadiakomɛ ekambi wa Nzambi ɛmɔtshi waki kondekaka mbidja awui yimba wa lo nshi y’edjedja. (Delu dia Jeremiya 3:43, 44) Ekɔ dikambo dia lomba dia apami w’Akristo, oyadi wanɛ wambotshuka kana wasangoya sala dikambo sɔ mbeka dia mbeya woho wakashaka Yeso wamato nɛmɔ. Nde akawaetawɔ l’olui w’anto wakatawotshindɛka l’olimu ande, akasalɛka akambo la ngandji ndo akawaɔsaka la kɛnɛmɔ. Lo diaaso dimɔtshi, Yeso akakome polo lo mbewoya ntondo wamato dikambo dimɔtshi dia diambo ndo mbalɔmba dia vɔ toditɛ apami!​—Mateu 28:1, 8-10; Luka 8:1-3.

Ɛnyɛlɔ djekoleko le waomi

10, 11. a) Bonde kele waomi pombaka mbeka ɛnyɛlɔ kaki Yeso? b) Ngande wahomba waomi mboka wadɛwɔ ngandji?

¹⁰ Oko wakatadiɛnyi, Bible mbɛdikaka diɔtɔnganelo diele lam’asa omi la wadɛnde la nɛ diele lam’asa Kristo la “utshukami andi,” mbuta ate etshumanelo k’ambeki ande w’akitami. Bible mbutaka ɔnɛ: “Umi keli ote a wadi, uku eli Kristu ote w’ekelizia.” (Efeso 5:23) Ɛtɛkɛta ɛsɔ pombaka keketsha waomi dia sɛdingola woho wakolɛka kana wakalɔmbɔlaka Yeso ambeki ande. Paka lo sala ngasɔ mbayokoka waomi ndjela ɛnyɛlɔ ka Yeso ndo mbeya nɔmbɔla wadɛwɔ, mbaoka ngandji ndo ndjakiyanya lo dikambo diawɔ oko wakasale Yeso otsha le etshumanelo.

¹¹ Bible ndakaka Akristo ɔnɛ: “Waumi [nyotetemale nanga] wadienyu, uku akalangi Kristu [etshumanelo], akandayakimo dikambu diato.” (Efeso 5:25) Lo tshapita ya nɛi ya Efeso, ‘etshumanelo’ mbelamɛka ɔnɛ “dimba dia Kristu.” Demba dia didjidji sɔ diekɔ la tenyi efula, apami la wamato ndo tenyi diakɔ tshɛ kimanyiyaka dia demba kɛndakɛnda dimɛna. Yeso mbele ‘ɔtɛ wa demba, mbuta ate etshumanelo.’​—Efeso 4:12; Kolosai 1:18; 1 Koreto 12:12, 13, 27.

12. Ngande wakoke Yeso demba diande dia didjidji ngandji?

¹² Yeso akoke demba diande dia didjidji, mbuta ate ‘etshumanelo’ ngandji lo woho wakandayasha dikambo dia wahɔ wa wanɛ wakahombe ndjonga lɔkɔ. Ɛnyɛlɔ, etena kakalɛmbɛ ambeki ande, nde akawatɛ ate: “Nyuyeti utsha lu dihuli dia dieta, lu usui wa shenga, nyutumuya yema leko.” (Mako 6:31) Lo kɔndɔla dionga diaki la Yeso wenya engana eto la ntondo ka nyɔi kande, ɔpɔstɔlɔ ande ɔmɔtshi akafunde ate: ‘Yeso akalange anto ande [wanɛ wakenga demba diande dia didjidji] polo l’ekomelo.’ (Joani 13:1) Yeso akasha mɛtɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna ka dionga diahomba waomi monga ladiɔ otsha le wadɛwɔ!

13. Ngande walɔmbama waomi dia nanga wadɛwɔ?

¹³ Dia vɔ tetemala mbokoya ɛnyɛlɔ kakâtshikɛ Yeso, ɔpɔstɔlɔ Paulo akalake waomi ate: “Okone ntu, dieli la waumi mbuka wadiewo ngandji uku wukawo alimba awo. Untu luka wadendi ngandji, ambuyauka ndame. Nduku untu lahetsha dimba diandi, keli ndi atudileshaka, atudilamaka, uku Kristu la ekelizia.” Paulo akakotsha ɔnɛ: “Pami tshe ukaki wadendi ngandji uku ayaukandi ndame.”​—Efeso 5:28, 29, 33.

14. Ngande wonga omi la demba diande diele bu kokele ndo kɛsɔ ɛnyatɔ lo kɛnɛ kendana la woho wahombande nsɛna la wadɛnde?

¹⁴ Tokane yimba lo ɛtɛkɛta ɛsɔ wa Paulo. Onde onto lele bu dadi koka la ndjahomuya l’okonda? Etena katakana pami, onde nde tɔkɔmɔlaka lokolo lande ɔnɛ lɔ mbambôtakanya? Ndooko! Onde omi ndjashaka sɔnyi la ntondo k’angɛnyi ande, kana tɛkɛta kɔlɔ lo kɛnɛ kendana la munga yande? Kema! Ko lande na kahombande tondjiyɛ wadɛnde ɛtɛkɛta wa kɔlɔ, kana koma polo lo mbɔkɔmɔla etena kasalande munga kɛmɔtshi? Waomi hawohombe mbidja yimba paka lo wahɔ awɔ hita koko ndo lo wahɔ wa wadɛwɔ.​—1 Koreto 10:24; 13:5.

15. a) Kakɔna kakasale Yeso etena kakakɛnɛmɔla ambeki ande wɔdu wa demba waki lawɔ? b) Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma l’ɛnyɛlɔ kande?

¹⁵ Tende woho wakayakiyanya Yeso dikambo dia ambeki ande l’otsho wa la ntondo ka nyɔi kande, etena kakawakɛnɛmɔla wɔdu wa demba. Kânga mbakandawatɛ mbala la mbala dia vɔ nɔmbaka, vɔ wakalale mbala shato l’ekambɔ ka Ngɛtɛsɛmanɛ. Olui w’anto waki la dihomɔ dia ta wakâdinge lo shashimoya. Yeso akawambola ate: “Ayanganyu na?” Etena kakawakadimola vate: “Jesu y’usi Nazareta,” nde akakadimola ate: “Dim’one.” Lo mbeya dia ‘wonya wa nyɔi kande wambokoka,’ nde akate ate: “Naka dimi kayanganyu, wane watshu.” Yeso akayakiyanyaka mbala tshɛ dia ɔlɔlɔ wa ambeki ande, mbuta ate etenyi ka wadɛnde la didjidji ndo akayange woho wa mbahandja. Naka vɔ mbeka dionga diaki la Yeso otsha le ambeki ande, kete waomi wayotana atɔndɔ efula wakokawɔ kamba la wɔ lo woho wahombawɔ nsɛna la wadɛwɔ.​—Joani 18:1-9; Mako 14:34-37, 41.

Yeso aki la ngandji ka mɛtɛ

16. Ngande wakɔsaka Yeso Mata, ndo ngande wakandawongola?

¹⁶ Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Yeso akalangaka Mata la Mariya wa kadiyɛnde, kâmɛ ndo ɔnangɛwɔ Lazaro,’ nkumbo kakolongolaka mbala la mbala lakawɔ. (Joani 11:5) Koko, Yeso komengenga dia ndaka Mata etena kakandaleke mbidja yimba paka lo diangɔ dia ndɛ diakandakatɛka. Diangɔ diaki kombisha Mata diaaso di’efula dia nongola wetshelo wa lo nyuma waki Yeso. Nde akate ate: “Mata, Mata, we ambuleka ndjakananya la ndjahenyahenya di’akambu efula, keli dikambu otoi mbeli uhumba.” (Luka 10:41, 42) Aha la tâmu, ngandji kɛnama hwe kaki la Yeso otsha le Mata akakimanyiya Mata kakɔ dia mbetawɔ dako sɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, waomi pombaka salɛ wadɛwɔ akambo la kɛtshi, la ngandji ndo sɔnaka ɛtɛkɛta wa mbatondjɛ. Koko, etena konga ohomba wa mingola, l’ɛnyɛlɔ ka Yeso, waomi hawohombe mengenga dia mbisha wongwelo ɔsɔ oko wakasale Yeso.

17, 18. a) Ngande wakalake Petero Yeso ndo lande na kaki Petero l’ohomba wa mingwama? b) Ɔkɛndɛ akɔna wele la omi?

¹⁷ Lo diaaso dikina, Yeso akatɛ apɔstɔlɔ ande dia nde pombaka ntshɔ la Jerusalɛma, lɛnɛ akandahombe tosoyama oma “le dikumanyi, elombedi a waki la afundji, dia ndjakema, la dia mbulwama lushi la satu.” Lam’akandoke dui sɔ, Petero akɔshi Yeso l’omamu ndo akolake lo mbotɛ ate: “[Nzambi] ashimbi dikambu so, we Khumadiondjo! Dikambu diako tadiuyalaki pundju le ye!” Mbokɛmaka hwe dia esasesase mbakatshutshuya Petero dia tɛkɛta ngasɔ. Aki ohomba mbongola. Ɔnkɔnɛ, Yeso akawotɛ ate: “Satana, utshimbi l’okongo ami! Utamba a ntakanyami mbeye, ne dia we kema lu leke la [Nzambi] paka lu leke l’antu.”​—Mateu 16:21-23.

¹⁸ Yeso akɛnya kɛnɛ kakalange Nzambi nde sala, mbuta ate nde akahombe soyama efula ndo ndjakema. (Osambu 16:10; Isaya 53:12) Ɔnkɔnɛ, dako diakatatɛ Petero mbisha Yeso komonga dimɛna. Petero aki l’ohomba wa engwelo ka wolo oko ele sho tshɛ mongaka l’ohomba wa engwelo ka ngasɔ tena dimɔtshi. Oko wende ɔtɛ wa nkumbo, omi ekɔ la lotshungɔ ndo l’ɔkɛndɛ wa mingola ase nkumbo kande, mbidja ndo wadɛnde. Kânga mbakoka omi mbisha wadɛnde engwelo ka wolo, tɔ pombaka mbishama la kɛtshi ndo la ngandji. Ɔnkɔnɛ, oko wakakimanyiya Yeso Petero dia nde mɛna akambo woho wahombama, waomi pombaka mbala mɔtshi sala woho akɔ wamɛ otsha le wadɛwɔ. Ɛnyɛlɔ, omi mbeyaka mɛnya wadɛnde lo yoho ya dimɛna lande na kahombande sala etshikitanu ɛmɔtshi naka ɔlɔtɔ, woho wayalɛngande kana yoho yashinolande aya bu la wɛdimo oko walɔmba Afundelo.​—1 Petero 3:3-5.

Ekɔ ohomba waomi monga la solo dia lotutsha

19, 20. a) Owanu akɔna wakatombe lam’asa apɔstɔlɔ ndo kakɔna kakasale Yeso? b) Etombelo akɔna w’ɔlɔlɔ wakaye oma lo welo wakadje Yeso?

¹⁹ Naka ekɔ munga kɛmɔtshi kahomba nɔngɔswama, waomi hawohombe nongamɛ dia welo wadjawɔ l’otema ɔtɔi dia kilɔngɔsɔla wayotondja etombelo w’amɛna mbala kakɔ ɔtɔi. Yeso akatetemala mbidja welo dia tshikitanya waonga waki l’apɔstɔlɔ ande. Ɛnyɛlɔ, owanu waki lam’asawɔ wakatombe nto oya l’ekomelo k’olimu wa Yeso. Vɔ wakawane dia mbeya akɔna l’atei awɔ akaleke woke. (Mako 9:33-37; 10:35-45) Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa mbala ka hende kakatombe owanu ɔsɔ, Yeso akalɔngɔsɔla dia tɔlɛ la wɔ vɔamɛ ato dambo di’Elekanelo. Lo diaaso sɔ, ndoko ɔtɔi l’atei awɔ lakɔshi yɛdikɔ ya sala olimu waki anto la mbekelo ka salaka wakɛnamaka dia ekɔ olimu w’anyanya, mbuta ate sola ekolo waki la ditshu w’anto akina. Yeso akasale olimu ɔsɔ. Oma lâsɔ, nde akawatɛ ate: ‘Lambonyosha ɛnyɛlɔ ka nyu ndjela.’​—Joani 13:2-15.

²⁰ Le waomi wele la dionga dia okitshakitsha diele oko nɛ diaki la Yeso, wadɛwɔ wayonga suke dia kambaka la wɔ dihɛka lo dihɛka ndo mbasukɛka. Koko ekɔ ohomba monga la solo dia lotutsha. Paka ko l’otsho akɔ wâmɛ ɔsɔ, apɔstɔlɔ wakawane nto lo kɛnɛ kendana la mbeya ɔnɛ loleki woke l’atei awɔ. (Luka 22:24) Etshikitanu wendana la waonga ndo la lɔkɛwɔ nɔmbaka mbala efula etena k’otale ndo vɔ ndjasalemaka yema yema. Koko ekɔ ɔlɔ efula naka etombelo w’amɛna wambokondjama, oko wakadiasalema lo dikambo dia apɔstɔlɔ!

21. Kakɔna kalɔmbama waomi dia mbohɔka ndo salaka dia ndɔshana l’ekakatanu wa nshi nyɛ?

²¹ Ɛlɔ kɛnɛ mamboleka awala pomana l’ekakatanu wa wolo. Efula k’anto hawoyɔsa dɔkɔlɔkɔ diawɔ dia diwala la nɛmɔ. Ɔnkɔnɛ, waomi nɔmbamaka diaha mbohɛ ɔnɛ lele kiɔkɔ ya diwala. Nyohɔke dia Nzambi mbele kiɔkɔ ya diwala. Jehowa, Nzambi kaso ka ngandji mbakadihɔhɔla ndo mbakadishikikɛ. Nde akatosha Ɔnande, Yeso, aha tsho oko Otshungodi, Ombitshi, koko ndo oko ɛnyɛlɔ kahomba waomi ndjela.​—Mateu 20:28; Joani 3:29; 1 Petero 2:21.

Ngande wayoyokadimola?

• Bonde kele ekɔ ohomba dia sho mbeya ɔnɛ lele kiɔkɔ ya diwala?

• Lo toho takɔna takeketshama waomi dia nanga wadɛwɔ?

• Bɛnyɛlɔ diakɔna dia woho wakasɛnɛ Yeso l’ambeki ande diɛnya woho wahomba omi ndjela woho walɔmbɔla Kristo?

[Osato wa lo lɛkɛ 11]

Yeso akayakiyanya dikambo dia ambeki ande etena kakawalɛmbɛ

[Osato wa lo lɛkɛ 12]

Waomi pombaka ndaka wadɛwɔ la ɛtɛkɛta wa ngandji ndo wɔsɔnwami dimɛna