Ɛlɔmbwɛlɔ ka lomba le atshukanyi
“Nyu wadi nyuyakitshakitsha la tshina dia waumenyu, uku le Khumadiondjo. Nyu waumi, [nyotetemale nanga] wadienyu.”—EFESO 5:22, 25.
1. Naa kanyi y’ɔlɔlɔ yendana la diwala?
YESO akate ate diwala diekɔ okakatanyelo wa pami la womoto oma le Nzambi dia vɔ monga “untu otoi.” (Mateu 19:5, 6) Diɔ mendanaka la anto ahende wele la lonto lotshikitanyi weka dia monga la nsaki yâmɛ ndo kamba kâmɛ lo dikambo dia eyango wâmɛ. Diwala diekɔ diokanelo dialakana anto ahende dia tshikala kâmɛ polo lo nyɔi, koko aha diokanelo dia lo tshanda mɔtshi diakoka mbitɔma esadi eto. Lo wedja efula odiakelo wa diwala bu dikambo dia wolo, koko lo washo wa Okristo, diwala diekɔ ekila. Diɔ ndjakemaka paka l’ɔtɛ w’ɔkɔkɔ ɔmɔtshi w’oshika.—Mateu 19:9.
2. a) Ekimanyielo kakɔna kele dikambo dia atshukanyi? b) Lande na kele ekɔ ohomba ndjaketembola dia tondoya diwala?
2 Ondaki ɔmɔtshi wa womoto wendana la awui wa awala akate ate: “Diwala di’ɔlɔlɔ mongaka la etshikitanu waha pe nɛ dia diɔ tondjaka akambo w’eyoyo, ndɔshanaka l’ekakatanu watomba ndo kambaka la kɛnɛ katanema lo oseka dikambo tshɛ dia lo lɔsɛnɔ.” Le atshukanyi wa Akristo, kɛnɛ katanema kɛsɔ mendanaka nto la alako wa lomba w’oma lo Bible, esukelo k’oma le asekawɔ Akristo, ndo diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa lo ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ. Diwala diatondoyama tetemalaka oyadi ekakatanu akɔna, ndo lam’atete ɛnɔnyi diɔ mbishaka wadi la omi ɔlɔ ndo ɔngɛnɔngɛnɔ. Ndo kɛnɛ koleki ohomba ele diɔ mbishaka Jehowa Nzambi lele Kiɔkɔ ya diwala kɛnɛmɔ.—Etatelu 2:18, 21-24; 1 Koreto 10:31; Efeso 3:15; 1 Tesalonika 5:17.
Nyokoya Yeso ndo etshumanelo kande
3. a) Kɔndɔla lo tshena pe dako diaki Paulo otsha le atshukanyi. b) Ɛnyɛlɔ kakɔna k’ɔlɔlɔ kakatshike Yeso?
3 Ambeta ɛnɔnyi nunu pende, ɔpɔstɔlɔ Paulo akasha atshukanyi wa Akristo dako dia lomba lam’akandafunde ate: “Nyu wadi, nyukitanyia aui a waumenyu lu akambu tshe, uku atukitanyiaka ekelizia diui dia Kristu. Nyu waumi, [nyotetemale nanga] wadienyu, uku akalangi Kristu ekelizia, akandayakimo dikambu diato.” (Efeso 5:24, 25) Ande wɛdikelo wa dimɛna wele lânɛ lee! Akristo wa wamato wayakitshakitsha l’ɛse ka ɛlɔmbwɛlɔ ka waomɛwɔ mbokoyaka etshumanelo lo mbetawɔ ndo lo ndjela tɔndɔ diendana la lowandji. Waomi wa ambetawudi watetemala nanga waadiɛwɔ, oyadi lo tena di’ɔlɔ kana dia pâ, mɛnyaka dia vɔ ndjelaka ɛnyɛlɔ ka Kristo lo woho walangande ndo wakokɛnde etshumanelo.
4. Ngande wakoka waomi ndjela ɛnyɛlɔ kaki Yeso?
4 Waomi wa Akristo wekɔ ewandji wa nkumbo yawɔ, koko vɔ lawɔ wekɔ la owandji, mbut’ate Yeso. (1 Koreto 11:3) Omalɔkɔ, oko wakakokɛka Yeso etshumanelo kande, waomi vɔ lawɔ kokɛka nkumbo yawɔ la ngandji tshɛ lo nyuma ndo lo demba, kânga naka kɛsɔ nɔmbaka dia vɔ ndjahombia. Vɔ mbetshaka wahɔ wa nkumbo yawɔ la ntondo ka nsaki ndo nango yawɔ. Yeso akate ate: “Okone nyutsheli antu akambu tshe uku alanganyu vo nyutshela.” (Mateu 7:12) Tɔndɔ sɔ mendanaka efula la diwala. Paulo akɛnya dikambo sɔ etena kakandate ate: “Diele la waumi mbuka wadiewo ngandji uku wukawo alimba awo. . . . Nduku untu lahetsha dimba diandi, keli ndi atudileshaka, [ndo atodikokɛka].” (Efeso 5:28, 29) Pami pombaka ndesha ndo kokɛ wadɛnde woho akɔ wâmɛ watondoyaleshaka ndo watondoyakokɛka ndamɛ.
5. Ngande wakoka waadi mbokoya etshumanelo ka Akristo?
5 Wamato watɛmɔla Nzambi mbɔsaka etshumanelo oko ɛnyɛlɔ. Lam’aki Yeso la nkɛtɛ, ambeki ande wakatshike la lolango lawɔ elimu wakawakambaka ntondo ko wakôyele. L’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande, vɔ wakatetemala ndjakitshakitsha l’ɛse kande, ndo l’ɛnɔnyi suke la 2000 wambeta, etshumanelo ka mɛtɛ ka Akristo kekɔ lo tetemala ndjakitshakitsha l’ɛse ka Yeso ndo wekɔ lo ndjela ɛlɔmbwɛlɔ kande lo akambo tshɛ. Woho akɔ wâmɛ mbele waadi wa Akristo hawohetsha waomɛwɔ kana nyanga dia mɔnyɔla ɛlɔngɔswɛlɔ ka l’Afundelo kendana la lowandji la lo diwala. Koko, vɔ sukɛka ndo kitanyiyaka waomɛwɔ, kambaka kâmɛ la wɔ ndo kɛsɔ mbakeketshaka. Etena kasala omi ndo wadi akambo la ngandji, diwala diawɔ diayotondoyama ndo vɔ akɔ ahende wayonga la ɔngɛnɔngɛnɔ lo diwala.
Nyotetemale mbidjasɛ la wɔ
6. Dako diakɔna diakasha Petero waomi, ndo lande na kediɔ ohomba?
6 Ɔpɔstɔlɔ Petero nde lawɔ akalake atshukanyi, koko nde akaleke tɔlɔnganya ɛtɛkɛta ande le waomi. Nde akate ate: ‘Nyotetemale mbidjasɛ la waadiɛnyu la ewo, nyowasha nɛmɔ oko dɔnga dia diwomba dioleki wɔdu, diele womoto, nɛ dia vɔ wekɔ ekitɔ kâmɛ la nyu wa ngandji ka mamba ka lɔsɛnɔ, diaha alɔmbɛlɔ anyu shimbama.’ (1 Petero 3:7) Ohomba w’ɛtɛkɛta ɛsɔ waki Petero nembetshiyama lo ɛtɛkɛta wa ekomelo wa divɛsa sɔ. Naka omi halɛmiya wadɛnde, kete dikambo sɔ diayonga la shɛngiya lo diɔtɔnganelo diande la Jehowa. Alɔmbɛlɔ ande hawotokɛma.
7. Ngande wahomba omi nɛmiya wadɛnde?
7 Lâsɔ, ngande wakoka waomi mbisha waadɛwɔ nɛmɔ? Mbisha wadi nɛmɔ nembetshiyaka mbosalɛ akambo la ngandji, la dilɛmiɛlɔ ndo mbosha wotsho. Salɛ wadi akambo la ngandji lo yoho shɔ mbeyaka monga oko dikambo di’oyoyo le anto efula. Nomb’ewo kɛmɔtshi k’ose Ngirika akafunde ate: “Lo ɛlɛmbɛ w’ase Rɔma womoto komongaka ndoko la lotshungɔ ɔtɔi. Lo ndjela ɛlɛmbɛ nde akɔsamaka oko ɔna dikɛnda. . . . Nde akayakitshakitshaka tshɛ l’ɛse k’omɛnde, ndo tshondo yande tshɛ aki l’anya wa omɛnde.” Ande otshikitanu la wetshelo wa Akristo lee! Omi la Okristo akashaka wadɛnde nɛmɔ. Nde akosalɛka akambo lo ndjela atɔndɔ wa Akristo, koko aha woho walangande. Ndo nto, nde akokanɛka lo ‘ndjela ewo,’ lo mbɔsaka oko dɔnga dia diwomba dioleki wɔdu.
‘Dɔnga dia diwomba dioleki wɔdu,’ lo woho akɔna?
8, 9. Lo weho akɔna wɛdimi apami la wamato?
8 Etena kakandate ate womoto ekɔ oko ‘dɔnga dia diwomba dioleki wɔdu,’ Petero konanga mbuta dia wamato wekɔ wɔdu oleki apami lo yimba kana lo nyuma. Mɛtɛ, Akristo wa apami efula wekɔ la waɛsɛ wa lânde lo etshumanelo wahalongamɛ wamato dia monga lawɔ, ndo lo nkumbo wamato kitanyiyaka waomɛwɔ. (1 Koreto 14:35; 1 Timote 2:12) Koko vɔ tshɛ, mbuta ate apami la wamato nɔmbamaka dia monga la mbetawɔ kâmɛ, ekikelo kâmɛ, ndo kitanyiya ɛlɛmbɛ wâmɛ wa lâdiko wendana la lɔkɛwɔ. Ndo oko wakadite Petero, oyadi omi kana wadi vɔ tshɛ wekɔ “ekito . . . wa ngandji ka mamba ka lumu.” Lam’ele dikambo sɔ mendanaka la panda, vɔ wekɔ woho ɔtɔi la ntondo ka Jehowa Nzambi. (Ngalatiya 3:28) Petero akafundɛka Akristo w’akitami w’esɔ wa lo ntambe ka ntondo. Omalɔkɔ, ɛtɛkɛta ande wakohola waomi wa Akristo dia oko “ekito kame la Kristu,” vɔ la waadɛwɔ wekɔ la elongamelo kâmɛ ka l’olongo. (Romo 8:17) Lushi lɔmɔtshi, vɔ tshɛ, apami la wamato wokokamba oko ɛlɔmbɛdi ndo nkumi ya dikanga lo Diolelo diaki Nzambi dia l’olongo!—Enyelo 5:10.
9 Akristo wa wamato w’akitami w’esɔ komonga l’ɛse ka waomɛwɔ w’Akristo wa akitami w’esɔ. Ndo dikambo sɔ diekɔ mɛtɛ kânga lo kɛnɛ kendana la wanɛ wele la elongamelo ka nsɛna la nkɛtɛ. Vɔ tshɛ apami la wamato wa lo “ului a wuki” wakɔtsha ahɔndɔ awɔ, wakawaɛdia la dikila dia Ɔna Ɔkɔkɔ. Vɔ tshɛ apami la wamato wekɔ lo tombola Jehowa l’andja w’otondo la “yanyi ndu l’utshu.” (Enyelo 7:9, 10, 14, 15) Vɔ tshɛ apami la wamato wekɔ lo nongamɛ dia mbɔtɔ lo ndjadjasela “ka lutumbu la ana a [Nzambi],” etena kayowoyɔngɛnangɛna la ‘lɔsɛnɔ la mɛtɛ.’ (Romo 8:21; 1 Timote 6:19) Oyadi akitami w’esɔ kana ɛkɔkɔ ekina, Akristo tshɛ wekɔ lo kambɛ Jehowa kâmɛ oko “ului otoi” lo ɛlɔmbwɛlɔ ka “ulami otoi.” (Joani 10:16) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ ɔkɔkɔ wa shikaa le Okristo wa omi kana wa wadi dia vɔ mɛnyanya dilɛmiɛlɔ di’oshika.
10. Lo woho akɔna wele wamato ‘dɔnga dia diwomba dioleki wɔdu’?
10 Ko lâsɔ, lo woho akɔna wele wamato oko ‘dɔnga dia diwomba dioleki wɔdu’? Ondo Petero akate ngasɔ lo menda woho ɔnɛ wele lo tshɛ kawɔ, wamato wekɔ wɔɔdu efula ndo vɔ bu la wolo wa lo demba efula oko apami. Ndo nto, lo menda woho wele anto bu kokele, diɛsɛ dia diambo diele la wamato dia mbota ana shishɛka wamato wolo awɔ wa demba. Wamato wakakoke mbota mbeyaka monga la ekakatanu lo alemba mbala la mbala. Vɔ mɛtɛ pombaka kondja ekokelo ndo yambalo ya lânde etena kadiɛnɛwɔ la ekakatanu ɛsɔ kana etena kakikɛwɔ pâ ka ntshɔ diemi ndo ka lɔ̂nɔ. Omi lasha wadɛnde nɛmɔ lo mbeya esukelo ka lo yimba kende latɔ ohomba, ayokimanyiya efula dia diwala diawɔ tondoyama.
Lo nkumbo katɔnyi l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ
11. Lo yoho yakɔna yakoka diwala tondoyama kânga naka wadi la omi hawosangi ɔtɛmwɛlɔ?
11 Kakɔna kahombama naka atshukanyi hawosangi ɔtɛmwɛlɔ, nɛ dia ɔmɔtshi l’atei awɔ akayetawɔka akambo wa mɛtɛ wendana la Akristo l’ɔkɔngɔ wa vɔ tshukana, koko okina kombaetawɔ? Onde diwala dia ngasɔ kokaka tondoyama? Awala efula wa ngasɔ wakatondoyama. Wadi la omi wele bu ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi kokaka tondoya diwala diawɔ lo woho wele diwala diawɔ kokaka nomba ndo mbasha vɔ akɔ ahende ɔngɛnɔngɛnɔ. Ndo nto, etena keke diwala la nɛmɔ lo washo wa Jehowa; vɔ wayongaka paka “untu otoi.” Ɔnkɔnɛ, atshukanyi w’Akristo keketshamaka dia mbidjasɛ la olonganyi wele bu ombetawudi naka nde mbetawɔka dia vɔ mbidjasɛ. Naka vɔ wekɔ la ana kete ana asɔ wayokondjaka wahɔ oma lo kɔlamelo ya ombutshi wele Okristo.—1 Koreto 7:12-14.
12, 13. Lo ndjela dako diaki Petero, ngande wakoka Akristo wa wamato kimanyiya waomɛwɔ wele bu ambetawudi?
12 Petero akasha Akristo wa wamato wele lo nkumbo yatɔnyi lo awui wendana la ɔtɛmwɛlɔ alako wa la ngandji. Ɛtɛkɛta ande mendanaka nto la waomi wa Akristo wele waadɛwɔ bu ambetawudi. Petero akafunde ate: “Nyu amantu, nyetawo aui a waumenyu, ne dia naka amotshi hawukitanyia diui dia [Nzambi], ndu waha la diui dia [Nzambi], wayudietawo ne dia ditshelu dia wadiewo lam’ayuwena ditshelu dianyu di’ololo diosohanyi la woma.”—1 Petero 3:1, 2.
13 Ekɔ dikambo dia diando naka wadi monga l’akoka wa mbewoya omɛnde akambo wendana la mbetawɔ kande la yewo. Ko ayondosala naka nde halange mbohokamɛ? Ɔsɔ ekɔ ɔsɔnwɛlɔ ande. Koko, ndoko elongamelo kamboshishɔ nɛ dia dionga dia Okristo ekɔ esambishelo ka wolo. Waomi efula waki kondjashaka ntondo kana wakalɔshanaka la mbetawɔ ka waadɛwɔ wakayokoma ‘anto wakoka kondja lɔsɛnɔ la pondjo’ l’ɔkɔngɔ wa menda dionga di’ɔlɔlɔ dia waadɛwɔ. (Etsha 13:48) Oyadi kânga naka omi hetawɔ akambo wa mɛtɛ w’Akristo, mbeyaka monga ko nde ekɔ lo ngɛnangɛna lɔkɛwɔ la wadɛnde, ndo kɛsɔ keketshaka dimama dia diwala. Omi ɔmɔtshi lele wadɛnde ekɔ Ɔmɛnyi wa Jehowa aketawɔ dia nde hakokaki pondjo ndjaɔtɔnganyiya la ɛlɛmbɛ w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lâdiko wendana la lɔkɛwɔ. Koko, nde akate dia nde aki la “ɔngɛnɔngɛnɔ dia tshukana la wadɛnde l’ɔlɔlɔ” ndo akandola l’otema ɔtɔi wadɛnde ndo Ɛmɛnyi w’asekande lo mukanda wakandafundɛ jurunalɛ mɔtshi.
14. Ngande wakoka waomi kimanyiya waadɛwɔ wele bu ambetawudi?
14 Waomi wa Akristo wakayele atɔndɔ w’oma lo ɛtɛkɛta waki Petero wakakotola waadɛwɔ woho akɔ wâmɛ oma lo dionga diawɔ. Wamato wele bu ambetawudi wakɛnyi dia waomɛwɔ wakayomɛka kotsha ɛkɛndɛ awɔ, wakayotshikaka shisha akuta tshanana lo ɔnwɛlɔ wa mfɔka, wa wanu, lo tɔkɛnyɔ ta falanga ndo wakayotshikaka kamba la ɛtɛkɛta wa kɔlɔ. Waadi asɔ amɔtshi wele bu ambetawudi wakayomɛka ndjaɔtɔnganyiya la ase etshumanelo ka Akristo. Vɔ wakâmbe efula lo menda ngandji kele lo nkumbo ka onto la ɔnango ka l’andja w’otondo, ndo kɛnɛ kakawɛnaka le anangɛso la akadiyɛso kakâkotola oya le Jehowa.—Joani 13:34, 35.
‘Lonto la l’etei k’otema’
15, 16. Dionga dia ngande diakoka wadi la Okristo monga la diɔ diakoka kotola omɛnde lele bu ombetawudi lo wedi ande?
15 Dionga dia woho akɔna diakoka kotola omi? Lo mɛtɛ, ekɔ woho wa dionga diele la wamato wa Akristo. Petero mbutaka ate: “Tanyuyalengaki la elelo ka divu, elengelo ka diango dia paunyi, kuyanga k’elotelo k’ahondo. Keli nyuyali la elengelo k’ushami l’utema, elengelo k’utema a memakana la ki kahalana, k’ushinga a wulu lu ashu a [Nzambi]. Uku etshelu kene, amantu w’ekila w’edjedja wakalungamelaka [Nzambi], wakayalenge, waketawo aui a waumewo. Uku Sara, akakitanyiaka diui di’Abarahama, akaweti Khumadiondjo. Tukanula tandi mbenyu kakiane, naka nyu nyayutsha ololo la hanyutshama woma.”—1 Petero 3:3-6.
16 Petero akalake Okristo wa womoto diaha nde ndjasha lo ɛnamelo ka l’andja. Koko nde pombaka tshika omɛnde dia nde mbishola shɛngiya yele la wetshelo wa lo Bible lo lonto lande la l’etei. Tshikande ashole woho wakamba lonto layɛ l’oyoyo olimu. Ondo nde ayolitshikitanya la lɔkɛwɔ l’edjedja laki la wadɛnde. (Efeso 4:22-24) Omi ayɛna dia nde mɛtɛ ekɔ la “memakana la ki” ndo dia dionga dia wadɛnde mbokeketshaka ndo mbɔngɛnyangɛnyaka. Dionga dia ngasɔ hangɛnyangɛnya tsho omi koko diɔ diekɔ ‘la nɛmɔ di’efula lo washo wa Nzambi.’—Kolosai 3:12.
17. Ngande wele Sara ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ le waadi wa Akristo?
17 Sara shilamaka oko ɛnyɛlɔ, ndo nde ekɔ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ kakoka waadi wa Akristo ndjela oyadi waomɛwɔ wekɔ ambetawudi kana bu. Aha la tâmu Sara akɔsaka Abarahama oko owandji ande. Kanga l’etei ka otema ande, nde akawelɛ ɔnɛ “khumemi.” (Etatelu18:12) Koko, kɛsɔ kokitshakitsha nɛmɔ diande. Nde mɛtɛ aki womoto laki la lonyuma la nge lo mbetawɔ ka wolo kaki lande le Jehowa. Lo mɛtɛ, nde ekɔ l’atei wa “ului a wuki w’emenyi” wele ɛnyɛlɔ ka mbetawɔ kawɔ pombaka totshutshuya dia “[saka] esakelu kasu ka luwangu keli la ntundu l’eteti.” (Heberu 11:11; 12:1) Kema diɔnyɔ naka wadi la Okristo monga oko Sara.
18. Tɔndɔ diakɔna diahomba ndjelama lo nkumbo katɔnyi l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ?
18 Kânga lo nkumbo katɔnyi l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ, omi mbele ɔtɛ wa nkumbo. Naka nde mbele ombetawudi nde ayɔlɛmiyaka waetawɔ wa wadɛnde aha la mɔnyɔla mbetawɔ kande ndamɛ. Naka wadi kele ombetawudi, nde lawɔ hakoke mɔnyɔla mbetawɔ kande. (Etsha 5:29) Nde hɔlɔshana la lowandji la omɛnde. Nde ayɔlɛmiaka lowandji lande ndo ayokitanyiyaka “elembe w’umendi.”—Romo 7:2.
Ɛlɔmbwɛlɔ ka lomba ka lo Bible
19. Tɔsɛngiya takɔna tɔmɔtshi takoka nanya dimama dia lo diwala, ko ngande wakoka onto shika tanga la ntondo ka tɔsɛngiya tɔsɔ?
19 Ɛlɔ kɛnɛ, akambo efula kokaka nanya dimama dia diwala. Apami amɔtshi hawokotsha ɛkɛndɛ awɔ. Waadi amɔtshi tonaka dia mbetawɔ lowandji la waomɛwɔ. Lo awala amɔtshi, olonganyi ɔmɔtshi pɛnyahɛnyamaka oma le osekande. Le Akristo, ekiyanu wendana la ekondjelo, woho wele anto bu kokele, ndo yimba ya l’andja ɔnɛ la awui awɔ wa mindo ndo woho wambolana ɛlɛmbɛ kokaka mbidja kɔlamelo yawɔ lo ohemba. Koko, Akristo wa apami la wa wamato wayela atɔndɔ wa lo Bible kondjaka ɔtshɔkɔ wa Jehowa oyadi akambo wele lawɔ. Kânga naka olonganyi ɔtɔi oto mbayela atɔndɔ wa lo Bible lo diwala, akambo mongaka amɛna oleki naka vɔ tshɛ hawokitanyiya atɔndɔ akɔ. Ndo nto, Jehowa nangaka ndo sukɛka ekambi ande watshikala la kɔlamelo lo dɔkɔlɔkɔ diawɔ dia lo diwala oyadi kânga lo tena dia pâ. Nde hohɛ kɔlamelo yawɔ.—Osambu 18:25; Heberu 6:10; 1 Petero 3:12.
20. Dako diakɔna diakasha Petero Akristo tshɛ?
20 L’ɔkɔngɔ wa nde ndaka apami la wamato wotshukanyi, ɔpɔstɔlɔ Petero akakomiya la ɛtɛkɛta wa ngandji wakeketsha. Nde akate ate: “Diui dia ndjihelu ne, nti: Nyu tshe, nyuyali la utema otoi. Nyukani ketshi, nyukani ngandji uku untu l’onangu. Nyuyali la etema wa memakana, nyuyakitshakitsha. Tanyukaluyaki kolo lu kolo, kuyanga lotengo lu lotengo, keli nyotshokwani, ne dia nyaketama dia dikambu ne, dia nyu nkita otshoko.” (1 Petero 3:8, 9) Ɔsɔ ekɔ dako dia dimɛna le anto tshɛ, djekoleko le atshukanyi!
Onde wɛ akohɔ?
• Ngande wakoka waomi wa Akristo mbokoya Yeso?
• Ngande wakoka Akristo wa wamato mbokoya etshumanelo?
• Lo woho akɔna wakoka waomi nɛmiya waadɛwɔ?
• Dionga dia ngande diahomba wadi la Okristo lele omɛnde bu ombetawudi monga ladiɔ?
[Osato wa lo lɛkɛ 29]
Omi la Okristo nangaka ndo kanɛka wadɛnde
Wadi la Okristo nɛmiyaka ndo mbishaka omɛnde wotsho
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
Vɔ tshɛ apami ndo wamato wa lo “ului a wuki” wekɔ lo kongɛ lɔsɛnɔ la pondjo lo Paradiso
[Osato wa lo lɛkɛ 32]
Sara akɔsaka Abarahama oko nkumɛnde