Onde wɛ ekɔ ekeketshelo le anto akina?

LO EKOMELO ka lo lɛkɛ la sidɛ la akona wa Anti-Liban, mbele Okongo wa Hɛrɛmɔna wele otale awɔ oma l’ashi polo la shɔdi mbɔsaka mɛtɛlɛ 2 814. Lo tena dioleki efula dia l’ɔnɔnyi, shɔdi ya Hɛrɛmɔna mongaka la loonge l’ekama ndo dui sɔ konyaka dia edinga wa tshitshi weteta l’otsho lâdiko diawɔ sanganaka ko vɔ ndjotonga lɔpɔpɔ. Lɔpɔpɔ lakɔ nkɔka lo esongo w’esase ndo l’esongo w’elowa wa l’okidi w’okongo akɔ ndo lo ɛkɔdi wa vinyɔ wakawonɛ l’ɛse kawɔ. L’Isariyɛlɛ w’edjedja, lɔpɔpɔ lakatutadiaka esongo lɔsɔ mbakashaka esongo tshitshi l’eleko k’ɔwɔ kakongaka otale.

Lo osambo ɔmɔtshi wakasambiyama oma le Nzambi, kâmɛ kakeketsha kele lam’asa atɛmɔdi waki Jehowa mbɛdikamaka la ‘lɔpɔpɔ la la Hɛrɛmɔna latɔkɔka lâdiko dia okongo wa Siɔna.’ (Osambu 133:1, 3) Oko wakashaka okongo wa Hɛrɛmɔna lɔpɔpɔ la tshitshi l’esongo, woho akɔ wâmɛ mbakokaso mbisha wanɛ wahomana laso eketshelo. Ngande wakokaso sala dui sɔ?

Ɛnyɛlɔ kakeketsha kaki Yeso

Yeso Kristo aki la shɛngiya y’efula le anto akina. Onto akakokaka keketshama efula lo mbetsha kânga minitɛ ngana tsho kâmɛ la Yeso. Ɛnyɛlɔ, Makɔ ofundji ɔmɔtshi wa Evanjiliɔ akate ate: ‘Yeso akɛmbɛ ana lo dihɛlɔ ndo akatatɛ mbatshɔkɔla, awawahɛ anya.’ (Mako 10:16) Ande ekeketshelo kaki la dui sɔ le akɛnda asɔ lee!

L’otsho ande w’ekomelo lanɛ la nkɛtɛ oko onto, Yeso akasole ekolo wa ambeki ande. Okitshakitsha ande wakananda etema awɔ mɛtɛ. Oma lâsɔ Yeso akawatɛ ate: “Dimi lambunyusha djimbitelu ya ndu nyu ntsha, uku unyutshedimi.” (Joani 13:1-17) Eelo, ndo vɔ lawɔ wakahombe monga la okitshakitsha. Kânga mbaki ambeki koshihodia mbala kakɔ ɔtɔi kɛnɛ kakalange Yeso mbatɛ ndo mbakawatatɛ mana yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ, l’otsho akɔ dia mbeya ɔnɛ loleki woke l’atei awɔ, Yeso komomala. Koko, la solo dia lotutsha tshɛ nde akakane la wɔ yimba. (Luka 22:24-27) Kânga “lam’akawôtenge, [Yeso] kumbatenga.” Lo mɛtɛ, “lam’akandasuyama, ndi kumbânela, keli ndi akayakimo le one latulumbwanyaka ololo.” Shi ɛnyɛlɔ kakeketsha kaki Yeso kɛsɔ ekɔ ɛnyɛlɔ kakokaso mbokoya?​—1 Petero 2:21, 23.

Yeso akate ate: “Nyembe lokoho lami, nyeki akambu uma le mi. Ne dia dimi la memakana la ndjakitshakitsha l’utema, ku nyu nyayutana [ekeketshelo] l’etema anyu.” (Mateu 11:29) Ohokanyiya woho wakakoke ndjaoka anto waketshama oma le Yeso ndamɛ. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mpokamɛ woho waketshaka Yeso lo shinangɔnga yawɔ, ase wodja ande wakâmbe ndo wakambwana ɔnɛ: “Lendi oshi untu one yimba nye, ndu akambu wa mamba ane?” (Mateu 13:54) Mbadiaka ɔkɔndɔ wendana la lɔsɛnɔ ndo la olimu waki Yeso kokaka tetsha awui efula lo kɛnɛ kendana la monga onto lakeketsha anto akina. Nyɛsɔ tɔsɛdingole woho wakatotshikɛ Yeso ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ efula oma lo ɛtɛkɛta ande wakeketsha ndo oma lo dionga diande di’ɔlɔlɔ.

Totondjake ɛtɛkɛta wakeketsha nshi tshɛ

Kema wolo nyukola luudu lambowokaka, koko mbika luudu l’oyoyo bu dui dia tshitshɛ. Tɔndɔ sɔ dia nyukola kana mbika luudu mbɔtɔnɛka ndo la ɛtɛkɛta aso. Oko weso kema kokele, sho tshɛ salaka munga. Nkumekanga Sɔlɔmɔna akate ate: “Nduku untu l’ololo leko lu kete, latutshaka ololo utu, lahatshaka kolo.” (Undaki 7:20) Bu wolo mɛna munga y’onto okina ndo mbɔtɛwɔla la ɛtɛkɛta wa kɔlɔ. (Osambu 64:2-4) Lo wedi okina, dia mongaka nshi tshɛ la ɛtɛkɛta wakeketsha paka monga la ekanelo k’ɔlɔlɔ ka yimba ndo mbidja welo.

Yeso akakambaka la ɛtɛkɛta ande dia keketsha anto. Nde akâkeketshaka lo nyuma lo mbasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. (Luka 8:1) Yeso akakeketshaka ndo wanɛ wakakomaka ambeki ande lo mbasholɛ akambo wa mɛtɛ wendana la She lele l’olongo. (Mateu 11:25-27) Diɔ diakɔ diakakotwamaka anto oya le Yeso!

Lo wedi okina, afundji la Afarisɛ kombidjaka yimba lo ehomba w’anto akina. Yeso akate ate: “Vo watulangaka ahuli wa nemo lu alambu, la die diuleki amena lu temwelo.” (Mateu 23:6) Lo mɛtɛ, vɔ wakɔnyɔlaka anto k’anto lo mbuta ɔnɛ: “Ului w’antu ako waheyi elembe, wambudjama mananu.” (Joani 7:49) Dionga sɔ mɛtɛ kokeketshaka anto kânga yema tshitshɛ!

Mbala efula ɛtɛkɛta aso kɛnɛmɔlaka tokanyi taso ta l’etei k’otema ndo woho wɔsaso anto akina. Yeso akate ate: “Untu ololo atutundjaka kene keli ololo uma lu eumbelu k’ololo k’uma l’utema andi. Untu a kolo atutundjaka kene keli kolo uma lu eumbelu kandi ka kolo; ne dia unyo andi atoteketaka akambu wa l’utema.” (Luka 6:45) Ko akokaso sala dia ndjashikikɛ ɔnɛ ɛtɛkɛta aso keketshaka anto akina?

Dui dimɔtshi diakokaso sala ele mbɔlama yema ko kana yimba la ntondo ka sho tɛkɛta. Tukedi 15:28 mbutaka ɔnɛ: “Kanga utema w’ololo atukanaka yimba dia nkaluya diui.” Okanelo wa yimba ɔsɔ halɔmbɛ dia mbɔsa etena k’otale. Lo kana yimba kânga lo tshanda ya tshitshɛ, sho kokaka mbeya dia kana anto wayokeketshama oma lo ɛtɛkɛta aso. Sho kokaka ndjambola ɔnɛ: “Onde kɛnɛ kayangami mbuta kekɔ ɔlɔlɔ? Onde tɔ kekɔ mɛtɛ, kana kekɔ tsho vate vate? Onde tɔ kekɔ ‘ɔtɛkɛta wotami lo etena kakoka?’ Onde tɔ kayokeketsha anto wakitɛmi?” (Tukedi 15:23) Naka tambɛna dia kɛnɛ kalangaso mbuta hatokeketsha kana hakoke mbutama l’etena kakɔ, kete sho la dia sala tshɛ diaha kita. Lo dihole dia mbewɔ tsho ɛtɛkɛta wahakeketsha, shi sho kokaka nyanga dui dimɔtshi diakeketsha ndo diele ɔlɔlɔ diakokaso mbuta? Ɛtɛkɛta wa wotata “watuhumuyaka untu uku yombo,” koko ɛtɛkɛta wakeketsha ‘watɔkɔnɔyaka.’​—Tukedi 12:18.

Dui dikina ele kana yimba lo awui wakoka mbisha asekaso ambetawudi nɛmɔ lo washo wa Nzambi. Yeso akate ate: “Nduku untu leya ndja le mi, tshikima Papa lakantumi kûkutudi.” (Joani 6:44) Jehowa mɛnaka waonga w’ɛlɔlɔ wele la ekambi ande tshɛ wa kɔlamelo, oyadi wanɛ wakokaso mɛna dia wekɔ la lonto la wolo nsɛna la wɔ. Naka sho mbidja welo dia mbishola waonga awɔ w’ɛlɔlɔ, kete tayonga la ɛkɔkɔ w’eshika wa tɛkɛta dimɛna dikambo diawɔ.

Tokimanyiya anto akina

Yeso akeyaka dimɛna ekakatanu w’amɛnyi fɔnu. Eelo, “lam’akandenyi elui w’antu, ndi akawauki ketshi, ne dia vo wakahenyahenyama, ndu kundjala la ekimanyelu, uku ekoko waha la ulami.” (Mateu 9:36) Koko Yeso kokomɛka tsho lo mɛna pâ yaki lawɔ, nde akasalaka dui dimɔtshi dia mbakimanyiya. Nde akawasha leeta lɔnɛ ate: “Nyuyi le mi, nyu tshe watukambaka ndu weli la wetshu wa wulu, ku dimi layunyusha mumuya.” Nde akasha nto eshikikelo kɛnɛ ate: “Lokoho lami leko ololo, la ushiko ami weko usadi.”​—Mateu 11:28, 30.

Ɛlɔ kɛnɛ, tekɔ lo nsɛna lo ‘tena dia pâ dia wolo mbikikɛ.’ (2 Timote 3:1) Anto efula wambɔkɔmɔ la ‘ekiyanu wa lo dikongɛ nɛ di’akambo.’ (Mateu 13:22) Akina wekɔ la ekakatanu awɔ hita wawasha ekiyanu. (1 Tesalonika 5:14) Ngande wakokaso keketsha anto asɔ wele l’ohomba w’ekeketshelo na? L’ɛnyɛlɔ ka Kristo, sho kokaka mbakimanyiya dia mbetɛ wotsho awɔ osadi saa.

Anto amɔtshi nyangaka dia ndjanyɛ wetsho awɔ lo mbutɛ anto akina ekakatanu wele lawɔ. Naka onto lambɔkɔmɔ otema amboya le so dia ndjoyanga ekimanyielo, onde sho mbɔsaka etena ka mbôhokamɛ la yambalo tshɛ? Dia mpokamɛ onto la yambalo paka ndjaekiya. Dui sɔ nɔmbaka dia sho kitsha yambalo yaso tshɛ lo kɛnɛ katotɛ onto okina, koko aha kanyiyaka woho wa ndjôkadimola kana woho wa kandola okakatanu akɔ. Naka sho mpokamɛ onto la yambalo tshɛ, mendanaka la nde, ndo mɔnamɔnaka yema etena kakoka sala dui sɔ, kete tayɛnya dia sho ndjashaka le nde.

Lo etshumanelo ka Akristo, tekɔ la waaso efula wa keketsha asekaso ambetawudi. Ɛnyɛlɔ, etena kɔtɔso lo nsanganya lo Mbalasa ka Diolelo, sho kokaka nyanga wanɛ wele la waa hemɔ. Mbala mɔtshi, naka sho mbɔsaka minitɛ ngana la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa losanganya, kete sho kokaka mbakeketsha oma lo ɛtɛkɛta aso. Sho kokaka kimɛ nkombo ya wanɛ wahaye lo Wekelo wa dibuku wa l’etshumanelo wɔtɔso. Ondo sho kokaka mbaelɛ lo telefɔnɛ ndo mɛnya woho wayashaso le wɔ kana mbakimanyiya.​—Filipi 2:4.

Dikumanyi dia Akristo mɛmbaka ɛkɛndɛ wa wotsho efula l’etshumanelo. Sho kokaka mbakimanyia dia mbawamuya wotsho ɔsɔ lo kamba kâmɛ la wɔ ndo lo kotshaka ɛkɛndɛ walongolaso la okitshakitsha tshɛ. Ɔtɛkɛta wa Nzambi totɛka ɔnɛ: “Nyukitanyia aui w’elombodi anyu, nyuyali l’okongo awo, ne dia vo watosenaka dia etema anyu, uku antu wayedika la [Nzambi] diango. Vo watutshaka dikambu so la ongenongeno, aha la lunyangu, ne dia dikambu diako hadiunyusha nduku waho.” (Heberu 13:17) Lo kɛnɛmɔla yimba ya ndjakimɔ la lolango, sho kokaka keketsha “dikumanyi diatolombolaka ololo.”​—1 Timote 5:17.

Tolole tɔɔ la ɛtɛkɛta wakeketsha ndo la etsha w’ɛlɔlɔ

Lɔpɔpɔ la tshitshi ndjâka oma lo nunu dia tɔpɔpɔ t’ashi takɔ tele hɛnama oma lɛnɛ ayatɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, keketsha anto akina haye tsho oma lo tshelo ɔtɔi y’ɔlɔlɔ, koko ndjaka tena tshɛ oma lo etsha efula wakɛnɛmɔla waonga wele oko wa Kristo.

Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Nyukani ngandji uku untu l’onangu; nyolemianya.” (Romo 12:10) Nyɛsɔ tokambe la dako diaki Paulo sɔ. Nyɛsɔ toyale anto wakeketsha anto akina oma lo ɛtɛkɛta aso ndo oma lo etsha aso.

[Osato wa lo lɛkɛ 31]

Mpokamɛ anto akina la yambalo tshɛ mbâkeketshaka

[Esato wa lo lɛkɛ 32]

Lɔpɔpɔ la l’okongo wa Hɛrɛmɔna​—mbututadiaka esongo la tshitshi