Toyale la waonga wakoka tokimanyiya dia mbetɛ anto ambeki
‘Nyotshu ndo nyetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki.’—MATEU 28:19.
1. Ekambi waki Nzambi ɛmɔtshi wa lo nshi yakete waki l’ohomba wa akoka ndo wa waonga akɔna?
LO TENA dimɔtshi, ekambi waki Jehowa pombaka monga la akoka ndo la waonga amɔtshi wayowakimanyiya dia sala lolango lande. Ɛnyɛlɔ, oma lo didjango diaki Nzambi, Abarahama nde la Sara wakatshike Ura, osomba w’ɔngɔnyi ndo l’ɔkɔngɔ diko vɔ wakatongaka la ohomba wa waonga ndo akoka walɔmbama le wanɛ wadjasɛ lo mvudu y’apɛma. (Heberu 11:8, 9, 15) Dia nɔmbɔla ase Isariyɛlɛ otsha lo Nkɛtɛ ya daka, Jashua akahombe monga la dihonga, la wɛkamu le Jehowa ndo la ewo ka Ɛlɛmbɛ ande. (Jashua 1:7-9) Oyadi akoka akɔna wele ondo Bɛzalɛlɛ ndo Ɔhɔliyabɛ wakashile monga lawɔ, nyuma kaki Nzambi kakalowanya akoka asɔ dia apami asɔ mbisha lonya dimɛna ndo mendaka wokelo wa tabɛrnakɛlɛ ndo elimu ekina wakendanaka la tɔ.—Etumbelu 31:1-11.
2. Ambola akɔna wendana la olimu wa mbetɛ anto ambeki wayangaso sɛdingola?
2 Ɛnɔnyi nkama l’ɔkɔngɔ, Yeso Kristo akadjangɛ ambeki ande ate: ‘Nyotshu ndo nyetɛ anto wa lo wedja tshɛ ambeki, nyowaetshake dia vɔ ntsha akambo tshɛ wakamanyodjangɛ.’ (Mateu 28:19, 20) Ndoko lushi lakalongola anto diɛsɛ dia kamba olimu wa woke wa ngasɔ. Waonga akɔna wahombama dia kamba olimu wa mbetɛ anto ambeki? Ngande wakokaso monga la waonga akɔ?
Tɛnya ngandji k’efula kokaso Nzambi
3. Didjango dia mbetɛ anto ambeki toshaka diaaso diakɔna?
3 Dia sawola la anto ndo sala la wolo dia mbaetawoya dia vɔ tɛmɔla Nzambi ka mɛtɛ, sho pombaka monga la ngandji k’efula otsha le Jehowa. Ase Isariyɛlɛ wakakokaka mɛnya ngandji kakawokaka Nzambi lo kitanyiya wadjango ande l’otema ɔtɔi, lo mbolambola elambo wetawɔnde ndo lo mbotombolaka la esambo. (Euhwelu k’Elembe 10:12, 13; 30:19, 20; Osambu 21:13; 96:1, 2; 138:5) Oko weso anto wetɛ anto ambeki, sho lawɔ kitanyiyaka ɛlɛmbɛ waki Nzambi, koko sho mɛnyaka nto ngandji kokaso Jehowa lo mbutɛ anto akina akambo wendana la nde ndo la asangwelo ande. Sho pombaka tɛkɛta la dietawɔ ndo sɔnaka ɛtɛkɛta w’ɛlɔlɔ dia kɛnɛmɔla nsaki yaso y’oma k’ɛse otema lo kɛnɛ kendana la elongamelo kakatosha Nzambi.—1 Tesalonika 1:5; 1 Petero 3:15.
4. Lande na kakangɛnangɛnaka Yeso mbetsha anto akambo wendana la Jehowa?
4 Lam’ele nde akokaka Jehowa ngandji k’efula, Yeso akangɛnangɛnaka efula dia mbewoya anto akambo wendana la asangwelo waki Nzambi, Diolelo diande ndo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. (Luka 8:1; Joani 4:23, 24, 31) Diakɔ diakate Yeso ate: “Ma diami, dieli ntsha lulangu la one lakantumi, la dia nshidiya ulimu andi.” (Joani 4:34) Ɛtɛkɛta waki omembi w’esambo ɛnɛ kotshamaka le Yeso: “Dimi latongenangenaka dia ntsha lulangu laye, we [Nzambi k]ami. Ee, olembe aye ambufundama l’utema ami. Dimi lakadianganya lukumu l’ongenongeno la sambu kaye k’ololo lu ului a wuki. Enda, halashimbi elomo ami, [Jehowa] li, we mbeyaka osoku.”—Osambu 40:8, 9; Heberu 10:7-10.
5, 6. Naa dionga dioleki ohomba le wanɛ wetɛ anto ambeki?
5 Lo tena dimɔtshi, ngandji kokawɔ Nzambi tshutshuyaka eyoyo weke ka mbeka akambo wa mɛtɛ wa lo Bible dia vɔ mbewoya anto akambo wendana la Jehowa ndo la Diolelo la dietawɔ di’efula diakɔ diatondoyawɔ yema dia mbetawoya anto akina dia sɛdingola Afundelo. (Joani 1:41) Ngandji kokaso Nzambi mbaleka totshutshuya dia ndjasha l’olimu wa mbetɛ anto ambeki. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tɔhɛtshahɛtshake ngandji kɛsɔ lo mbadiaka ndo lo kanaka yimba mbala la mbala la Ɔtɛkɛta ande.—1 Timote 4:6, 15; Enyelo 2:4.
6 Aha la tâmu, ngandji kakôkaka Yeso Kristo Jehowa akôkimanyiya dia monga ombetsha w’ohetoheto. Koko aha dui sɔ to mbakôkimanyiya dia nde kondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’olimu w’esambishelo ka Diolelo. Ko naa dionga dikina diakakimanyiya Yeso dia nde kondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’olimu wa mbetɛ anto ambeki?
Toyakiyanya la ngandji tshɛ dikambo dia anto akina
7, 8. Ngande wakɔsaka Yeso anto?
7 Yeso akayakiyanyaka dikambo dia anto akina ndo akayashaka efula le wɔ. Kânga etena kakinde ataye la nkɛtɛ, mbuta ate lam’akinde ‘okambi wa kɔmba’ waki Nzambi, nde akayashaka efula lo akambo wakendanaka la anto. (Tukedi 8:30, 31) Lam’akinde oko onto la nkɛtɛ, Yeso akokaka anto kɛtshi ndo akakeketshaka wanɛ wakayaka le nde. (Mateu 11:28-30) Yeso akakɛnɛmɔlaka ngandji ndo kɛtshi kaki Jehowa ndo dui sɔ diakakotolaka anto dia ndjɔtɛmɔla Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ. Weho w’anto tshɛ wakahokamɛka Yeso nɛ dia nde akayakiyanyaka la ngandji tshɛ dikambo diawɔ ndo dia awui waki lawɔ.—Luka 7:36-50; 18:15-17; 19:1-10.
8 Etena kakawombola pami kɛmɔtshi kɛnɛ kakandahombe sala dia kondja lɔsɛnɔ la pondjo, “Jesu akawendi tee, akawuki ngandji.” (Mako 10:17-21) Lo kɛnɛ kendana la anto amɔtshi waketshama oma le Yeso la Bɛtaniya, sho mbadiaka ɔnɛ: “Jesu akukaka Mata la onangu [ndo] Lazaro ngandji.” (Joani 11:1, 5) Yeso akayakiyanyaka efula dikambo dia anto diakɔ diakandatone momuya l’oyango wa mbaetsha. (Mako 6:30-34) Woho wakandayakiyanyaka efula la ngandji tshɛ dikambo dia anto akina akakimanyiya Yeso dia kotola anto oya lo ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ oleki anto akina tshɛ.
9. Dionga diakɔna diaki la Paulo etena kakandetɛka anto ambeki?
9 Ɔpɔstɔlɔ Paulo nde lawɔ akayakiyanyaka efula dikambo dia anto wakandasambishaka. Ɛnyɛlɔ, nde akatɛ wanɛ wakakome Akristo la Tɛsalɔnika ate: “Shu takaleki nyulanga, taki la ongenongeno, aha dia nyusha lukumu l’ololo la [Nzambi] lutu, keli takalangi ndu nyusha nyumu yasu, ne dia nyakayala elangimi asu a wulu.” L’ɔtɛ wa welo wa la ngandji wakadje Paulo, ase Tɛsalɔnika amɔtshi ‘wakoke dikishi diawɔ ɔkɔngɔ dia kamba oko ɛhɔmbɔ wa Nzambi kasɛna.’ (1 Tesalonika 1:9; 2:8) Naka sho ndjakiyanya l’otema ɔtɔi dikambo dia anto akina oko wakasale Yeso la Paulo, kete sho lawɔ kokaka monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ waya lo mɛna woho wananda lokumu l’ɔlɔlɔ etema wa ‘wanɛ wakoka kondja lɔsɛnɔ la pondjo.’—Etsha 13:48.
Tɔkɛnɛmɔlɛ yimba ya ndjahombia
10, 11. Lande na kahombaso monga la yimba ya ndjahombia etena kasalaso la wolo dia mbetɛ anto ambeki?
10 Wanɛ wakondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’olimu wa mbetɛ anto ambeki wekɔ la yimba ya ndjahombia. Vɔ mɛtɛ hawɔshi ɔngɔnyi oko dui dioleki ohomba. Lo mɛtɛ, Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Eko wulu le akanga w’engonyi, dia vo mboto lu diulelu dia [Nzambi]!” Ambeki wakâmbe lam’akawoke dui sɔ, koko Yeso akakotsha ate: “An’ami, eko dikambu dia wulu dia untu mboto lu diulelu dia [Nzambi]! Eotwelo ka kamelo lu ushu wa tedi, kambuleka eotwelo ka kanga ongonyi lu diulelu dia [Nzambi] dikambu dia tshitshe.” (Mako 10:23-25) Yeso akadjangɛ ambeki ande dia monga la lɔsɛnɔ l’ɔsɛlɛngɛ dia vɔ mbeya ndjasha tshɛ l’olimu wa mbetɛ anto ambeki. (Mateu 6:22-24, 33) Lande na kele yimba ya ndjahombia tokimanyiyaka dia mbetɛ anto ambeki?
11 Dia mbetsha anto akambo tshɛ wakadjanga Yeso, paka mbidja welo efula. Okristo wakombola mbetɛ anto ambeki salaka la wolo dia mbekaka Bible la onto lɛnya nsaki lomingu tshɛ. Dia ndeka monga la waaso wa tana akanga w’etema ɛlɔlɔ, apandjudi amɔtshi wa Diolelo wakatshike elimu wawaɔsɛ wenya tshɛ dia kamba elimu wahawaɔsɛ wenya tshɛ. Nunu dia Akristo wakeke ɔtɛkɛta okina dia vɔ sambisha elui ɛmɔtshi w’anto wa l’ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛ watɛkɛta ɛtɛkɛta ekina. Akristo akina wakatshike ngelo yawɔ ko wakatshu lo dihole kana lo wodja okina dia ndeka mbisha lonya l’olimu wa dinela. (Mateu 9:37, 38) Akambo asɔ tshɛ nɔmbaka dia monga la yimba ya ndjahombia. Koko dia kondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’olimu wa mbetɛ anto ambeki, nɔmbamaka akambo akina efula.
Toyale la solo dia lotutsha, koko aha mbetsha wenya
12, 13. Lande na kele solo dia lotutsha diekɔ ohomba dia mbetɛ anto ambeki?
12 Solo dia lotutsha ekɔ dionga dikina diatokimanyiya dia mbetɛ anto ambeki. Losango laso l’Okristo nɔmbaka dia sho sala akambo la shamanya, koko mbala efula mbetɛ anto ambeki mbɔsaka wenya efula ndo nɔmbaka dia monga la solo dia lotutsha. (1 Koreto 7:29) Yeso aki la solo dia lotutsha otsha le Jakɔba ya ɔnango. Kânga mbele ondo Jakɔba akeyaka olimu w’esambishelo waki Yeso dimɛna, l’etena kɛmɔtshi, dui dimɔtshi diakôshimbe dia nde koma ombeki ande. (Joani 7:5) Koko l’etena ka tshitshɛ kaki lam’asa nyɔi ka Kristo la Pɛntɛkɔsta 33 tena diaso nɛ, mɛnamaka dia Jakɔba akayokomaka ombeki waki Yeso nɛ dia Afundelo mɛnyaka di’oko nde akasangana kâmɛ la nyango, la anango ndo la apɔstɔlɔ lo dɔmbɛlɔ. (Etsha 1:13, 14) Jakɔba akayohamaka efula lo nyuma ndo l’ɔkɔngɔ diko, nde akayolongolaka ɛkɛndɛ wa weke l’etshumanelo k’Akristo.—Etsha 15:13; 1 Koreto 15:7.
13 Lo ɛnyɛlɔ ka akambi wa dikambɔ, Akristo monɛka diangɔ diele tena efula mbolaka ɔkɔkɛ, mbuta ate eokelo ka Ɔtɛkɛta wa Nzambi, ngandji otsha le Jehowa ndo yimba yele oko yaki la Kristo. Awui asɔ nɔmbaka dia monga la solo dia lotutsha. Jakɔba akafunde ate: “Anaaleengo, nyoonge la lotuca eja ndo laamaayooya Owanji. Ohonyeenda ngaanɛ watoongaka onkambikambi la lotuca lo nkonga dya nkɛtɛ ntonja dina dya dimɛna: nde ntokongaka polo ndo lo nshi y’avula. Nyu lawɔ nyokongee; nyolole l’otema woolo, dikambo oyeelo w’Owanji waya nsuke.” (Jakoba 5:7, 8, Dyookaneelo dy’Oyooyo) Jakɔba akakeketshaka asekande ambetawudi dia ‘monga la solo dia lotutsha polo ndo lo wôngelo wa Nkumadiɔndjɔ.’ Etena kaki ambeki koshihodiaka dui dimɔtshi, la solo dia lotutsha tshɛ Yeso akâlembetshiyakadiɔ kana akawashaka bɛnyɛlɔ dia vɔ dishihodia. (Mateu 13:10-23; Luka 19:11; 21:7; Etsha 1:6-8) Etena kɛnɛ keso lo wôngelo wa Nkumadiɔndjɔ, sho lawɔ pombaka monga la solo dia lotutsha etena kasalaso la wolo dia mbetɛ anto ambeki. Wanɛ wakoma ambeki waki Yeso lo nshi yaso nyɛ wekɔ l’ohomba wa sho mbaetshaka la solo dia lotutsha.—Joani 14:9.
14. Kânga mbeso la solo dia lotutsha, ngande wakokaso kamba la wenya aso la lomba etena ketɛso anto ambeki?
14 Kânga mbeso la solo dia lotutsha, ɔtɛkɛta hawɔtɔ elowa l’etema w’anto efula watatɛ mbeka la so Bible. (Mateu 13:18-23) Koko, l’ɔkɔngɔ wa sho mbidja welo lo yɛdikɔ yakoka dia mbakimanyiya, la lomba tshɛ sho tshikaka dia mbetsha wenya le anto asɔ ndo sho nyangaka anto waleka mbɔsa akambo wa mɛtɛ wa lo Bible la nɛmɔ. (Undaki 3:1, 6) Koko, kânga anto wɔsa akambo wa mɛtɛ la nɛmɔ mbeyaka monga l’ohomba w’ekimanyielo k’efula dia vɔ tshikitanya tokanyi tawɔ, waonga awɔ ndo akambo wetshawɔ la ntondo lo lɔsɛnɔ. Ɔnkɔnɛ, tekɔ la solo dia lotutsha oko waki Yeso la solo dia lotutsha otsha le ambeki ande waki l’ohomba w’etena k’otale dia vɔ ndjonga la dionga di’ɔlɔlɔ.—Mako 9:33-37; 10:35-45.
Tohamia diewo diaso dia mbetsha
15, 16. Lande na kele ndjalɔngɔsɔlaka dimɛna ndo nembetshiyaka awui lo yoho ya wɔdu ekɔ ohomba etena ketɛso anto ambeki?
15 Mboka Nzambi ngandji, ndjakiyanya dikambo dia anto akina, monga la yimba ya ndjahombia ndo solo dia lotutsha ekɔ awui watokimanyiya dia sho kondja etombelo w’ɛlɔlɔ l’olimu wa mbetɛ anto ambeki. Ekɔ ohomba nto pamia diewo diaso dia mbetsha nɛ dia diɔ tokimanyiyaka dia nembetshiya akambo lo yoho ya wɔdu ndo yokɛma hwe. Ɛnyɛlɔ, ɛtɛkɛta efula wakataka Yeso Kristo, Ombetsha a Woke waki l’etombelo w’ɛlɔlɔ nɛ dia vɔ waki ɛtɛkɛta wa wɔdu. Ondo wɛ mbohɔka ditelo diaki Yeso nɛ: ‘Nyoyaombe diangɔ dia nɛmɔ l’olongo.’ ‘Tanyoshake mfɔ ɛngɔ k’ekila.’ ‘Lomba lamboyindjama oma lo elimu alɔ.’ “Nyusha Kayisa diango dia Kayisa; nyusha [Nzambi] diango dia [Nzambi].” (Mateu 6:20; 7:6; 11:19; 22:21) Koko, Yeso kokambaka la ditelo dia tomondo to. Nde aketshaka lo yoho yokɛma hwe ndo akalembetshiyaka akambo etena kaki dui sɔ ohomba. Ngande wakokaso mbokoya yoho ya mbetsha yaki Yeso?
16 Dia sho mbetsha lo yoho ya wɔdu ndo yokɛma hwe sho pombaka ntondotondo ndjalɔngɔsɔla dimɛna. Opandjudi wahayalɔngɔsɔdi toyangaka dia tɛkɛta efula. Lo tɛkɛta efula kana lo mbuta oseka kiambokambo tshɛ yêyande lo dui diakɔ, nde mbeyaka ndjodinyadinya akambo woleki ohomba. Koko, opandjudi wayalɔngɔsɔla dimɛna kanyiyaka dikambo dia onto lêtshande, kanaka yimba lo ɔtɛ wa sawo ndo nembetshiyaka akambo wele ohomba ato lo yoho yokɛma hwe. (Tukedi 15:28; 1 Koreto 2:1, 2) Nde mbohɔka awui wamboshilaka ombeki mbeya ndo awui wahombande tɔtɔmiya wonya wa wekelo. Opandjudi kokaka mbeya akambo efula w’amɛna wendana la sawo diakɔ, koko dia awui mbokɛma hwe, paka nde minya awui wele bu ohomba.
17. Ngande wakokaso kimanyiya anto dia vɔ kana yimba la Afundelo?
17 Yeso kokomɛ tsho lo nembetshiya akambo, koko nde akakimanyiyaka anto nto dia vɔ kana yimba. Ɛnyɛlɔ, lo diaaso dimɔtshi nde akambola ate: “Simona, akanaye na? Khumi ya dikanga ya la kete watulungulaka ulambu, kana ulambu a wudja uma le wa na? Uma le ana, kana uma le antu k’antu?” (Mateu 17:25) Mbeyaka monga ko sho ngɛnangɛnaka efula nembetshiya Bible, koko sho pombaka ndjakimɛ dia tshikɛ ombeki wa Bible dihole dia nde tɛkɛta kana nembetshiya kɛnɛ kenyu lo mbeka. Lo mɛtɛ, hatohombe mpɔpa anto ambola wamboleka. Koko, la ɔkɔmi tshɛ, ndo lo kamba la bɛnyɛlɔ di’ɛlɔlɔ ndo la ambola watshutshuya onto dia kana yimba, sho kokaka mbakimanyiya dia vɔ shihodia akambo w’oma l’Afundelo wele lo ekanda aso walembetshiya Bible.
18. Kakɔna kalɔmbama dia pamia ‘diewo dia mbetsha’?
18 Afundelo tɛkɛtaka dikambo dia ‘diewo dia mbetsha.’ (2 Timote 4:2; Tito 1:9) Monga la diewo dia mbetsha halembetshiya tsho kimanyiya onto dia nde kimɛ akambo. Sho pombaka sala la wolo dia kimanyiya ombeki wa Bible dia nde shihodia otshikitanu wele lam’asa mɛtɛ la kashi, ɔlɔlɔ la kɔlɔ ndo lomba la enginya. Naka sho sala dui sɔ ndo sala la wolo dia monɛ ngandji ka Jehowa l’otema w’onto, kete nde mbeyaka mɛna lande na kahombande Mbôkitanyiya.
Tonge l’ohetoheto l’olimu wa mbetɛ anto ambeki
19. Ngande washa Akristo tshɛ lonya dia mbetɛ anto ambeki?
19 Etshumanelo ka Akristo kekɔ okongamelo wetɛ anto ambeki. Etena kakoma oyoyo ɔmɔtshi ombeki, aha paka Ɔmɛnyi wa Jehowa wakôkimanyiya dia nde mbeya kɛnɛ ketsha Bible mbonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Etena kayakongɛ anto dia nyanga ɔna ɔmɔtshi lamboshishɔ, onto ɔtɔi oto la l’atei awɔ mbakoka mbishola ɔna ɔsɔ. Koko etena katɔlawɔ ɔna le ambutshi ande, anto tshɛ wakatshwe tôyanga mongaka la ɔngɛnɔngɛnɔ. (Luka 15:6, 7) Woho akɔ wâmɛ mbele, etshumanelo k’otondo mbasha lonya l’olimu wa mbetɛ anto ambeki. Akristo tshɛ mbishaka lonya l’oyangelo wa wanɛ wakoka koma ambeki wa Yeso. Ndo etena katatɛ oyoyo ɔmɔtshi mbɔtɔ nsanganya lo Mbalasa ka Diolelo, Akristo tshɛ wele lawɔ mbokimanyiyaka dia nde ndeka mbɔsa ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ la nɛmɔ. (1 Koreto 14:24, 25) Ɔnkɔnɛ, Akristo tshɛ kokaka ngɛnangɛna lo woho wele ɔnɔnyi tshɛ nunu nkama di’anto wekɔ lo koma ambeki w’eyoyo.
20. Ahombayɛ sala naka wɛ nangaka mbetsha anto akina akambo wa mɛtɛ wa lo Bible?
20 Akristo efula wa kɔlamelo ngɛnangɛnaka mbetsha onto ɔmɔtshi awui wendana la Jehowa ndo la ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ. Koko, kânga mbadjawɔ welo tshɛ, mbeyaka monga ko vɔ bu la akoka wa sala dui sɔ. Naka ndo wɛ mbele bu la akoka, kete tetemala keketsha ngandji kokayɛ Jehowa, yakiyanya dikambo dia anto akina, onga la yimba ya ndjahombia ndo la solo dia lotutsha ndo sala la wolo dia fudia diewo diayɛ dia mbetsha. Lâdiko dia akambo asɔ tshɛ, lɔmba Jehowa dikambo dia nsaki kele layɛ ka mbetsha anto akambo wa mɛtɛ. (Undaki 11:1) Yakeketsha lo mbeya dia dui tshɛ diasalayɛ l’olimu waki Jehowa ekɔ lo tɔla olimu wa mbetɛ anto ambeki watombola Nzambi otsha la ntondo.
Onde wɛ kokaka nembetshiya?
• Bonde kele olimu wa mbetɛ anto ambeki mɛnyaka dia kana sho mbokaka Nzambi ngandji?
• Waonga akɔna walɔmbama le wanɛ wetɛ anto ambeki?
• Kakɔna kalembetshiya monga la ‘diewo dia mbetsha’?
[Osato wa lo lɛkɛ 20]
Lo mbetɛ anto ambeki, Akristo mɛnyaka ngandji k’efula kokawɔ Nzambi
[Osato wa lo lɛkɛ 22]
Bonde kahomba wanɛ wetɛ anto ambeki ndjasha le anto akina?
[Osato wa lo lɛkɛ 23]
Naa waonga amɔtshi wele ohomba le wanɛ wetɛ anto ambeki?
[Osato wa lo lɛkɛ 24]
Akristo tshɛ ngɛnangɛnaka lo mɛna etombelo w’ɛlɔlɔ waya lo mbetɛ anto ambeki