Ɔtɛkɛta wa Jehowa wekɔ la lɔsɛnɔ
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku dia Mako
EVANJILIƆ waki Mako ekɔ Evanjiliɔ woleki mondo lo evanjiliɔ akɔ ɛnɛi. Evanjiliɔ ɔnɛ wakafundama oma le Joani Mako yɛdikɔ y’ɛnɔnyi 30 l’ɔkɔngɔ wa nyɔi ndo wa eolwelo kaki Yeso Kristo, wekɔ l’awui efula w’amɛna wakasalema lo edja k’ɛnɔnyi esato l’etenyi k’olimu waki Yeso.
Oko wakadiafundama ondo dikambo di’anto waki komonga ase Juda, djekoleko ase Rɔma, dibuku dia Mako mɛnyaka Yeso oko Ɔnaki Nzambi lakasalaka ahindo ndo lakasambishaka la dihonga tshɛ. Vɔ ndekaka tɛkɛta dia kɛnɛ kakasale Yeso oleki dia kɛnɛ kakandetsha. Mbidja yimba lo Evanjiliɔ waki Mako ayokeketsha mbetawɔ kaso le Mɛsiya ndo ayototshutshuya dia sho monga apandjudi w’ohetoheto wa losango la Nzambi l’olimu w’Okristo.—Heb. 4:12.
OLIMU WA WOKE WAKANDASALE LA NGALILEYA
L’ɔkɔngɔ wa nde tɛkɛta di’olimu waki Joani Obatizanyi ndo dia nshi 40 yaketsha Yeso lo oswe wa shɛnga lo avɛsa 14 ato, Mako akatatɛ ɔkɔndɔ wa diambo efula wendana la olimu wakasale Yeso la Ngalileya. Woho wakandakambe mbala efula la tshɛkɛta “kem’edja” mɛnyaka dia awui wakahombe salema la shamanya.—Mako 1:10, 12.
L’ɛse k’ɛnɔnyi esato, Yeso akashidiya kindjakindja Ngalileya mbala shato y’etondo la esambishelo. Lo ɔkɔndɔ ande, Mako nɔnga awui lo ndjela woho wakawayasalemaka. Nde hatɛkɛtshi dia Dako dia lo dikona kâmɛ ndo di’asawo efula waki Yeso w’etale.
Ekadimwelo lo ambola w’oma lo Afundelo:
1:15—“Etena kambukuka” ka sala dikambo diakɔna? Yeso akataka dia etena kakakoke ka nde tatɛ olimu ande w’esambishelo. Diolelo diaki Nzambi diaki suke, nɛ dia nde ɔnɛ laki Nkumekanga kakasɔnama ka lo diolelo diakɔ aki lawɔ. Anto waki l’etema w’ɛlɔlɔ wakakoke mbetawɔ awui wakandasambishaka ndo mbɔsa tɛdikɔ tayowakonya dia vɔ mbetawɔma le Nzambi.
1:44; 3:12; 7:36—Lande na kaki konanga Yeso di’anto dianganya lokumu l’ahindo wakandasalaka? Dia mbewɔ diaha anto todja oshimu esɔ kana tota awui wele kema tshɛ mɛtɛ, Yeso akakombolaka dia anto vɔamɛ mɛna la washo awɔ dia nde aki Kristo oma lo ahindo asɔ. (Is. 42:1-4; Mat. 8:4; 9:30; 12:15-21; 16:20; Luka 5:14) Paka pami kɛmɔtshi kaki la ɛdiɛngɛ ka l’osomba wa Ngɛnɛsarɛta mbakandasha lotshungɔ la sala dikambo sɔ. Yeso akawotɛ dia nde ntshɔ lakande ndo totɛ ewotɔ ande dui diakokomɛ. Lam’ele ase osomba wa Ngɛnɛsarɛta wakalɔmbɛ Yeso dia nde mimɔ oma lo osomba awɔ, totondosawola la anto efula kana totondosawola ndoko l’onto la l’osomba ɔsɔ diakɔ diakandatɛ pami kɛsɔ dia sala ngasɔ. Lam’ele pami kakakɔnwama oma le Yeso aki l’atei w’osomba ɔsɔ, anto totowoleka tɛkɛta kɔlɔ dikambo dia sombo yawɔ yakawashisha.—Mako 5:1-20; Luka 8:26-39.
2:28—Lande na kelamɛ Yeso “Uwandji wa lushi l’ekila”? Ɔpɔstɔlɔ Paulo akafunde ate: “Elembe waki didjidji tu dia akambu w’ololo wayayi.” (Heb. 10:1) Oko wakataka Ɛlɛmbɛ, Sabato kakayala l’ɔkɔngɔ wa nshi shamalo y’olimu ndo Yeso akakɔnɔya anto efula lushi lɔsɔ. Sabato aki didjidji dia diomuyelo dia wɔladi ndo di’ɛtshɔkɔ ekina wayokondja anto lo Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu kaki Kristo l’ɔkɔngɔ w’ekomelo ka ɛlɔmbwɛlɔ ka ngala kaki Satana. Koko, Nkumekanga ka lo Diolelo sɔ mbelamɛka nto ɔnɛ “Uwandji wa lushi l’ekila.”—Mat. 12:8; Luka 6:5.
3:5; 7:34; 8:12—Ngande wakakoke Mako mbeya awui wendana la woho wakayaokaka Yeso lo waaso amɔtshi? Mako komonga ɔtɔi ɔmɔtshi l’atei w’apɔstɔlɔ 12 waki Yeso kana ɔngɛnyi ande ɔmɔtshi wa suke suke. Lo ndjela mbekelo, ɔpɔstɔlɔ Petero laki ɔngɛnyi waki Mako ka suke mbaki kiɔkɔ y’awui efula wakafunde Mako.—1 Pet. 5:13.
6:51, 52—Naa kitshimudi ya “ekama wa ma” waki ambeki kokoka shihodia? Wenya engana la ntondo ka lâsɔ, Yeso akalesha apami 5000 aha la mbidja wamato la ana la mapa etanu ndo la nse hiende. ‘Kitshimudi ya mapa’ yakeyaka ambeki oma lo dihindo diakandasale sɔ ele ɔnɛ Yeso akalongola wolo oma le Jehowa Nzambi dia sala ahindo. (Mako 6:41-44) Otondonga vɔ wakashihodia woke woke wa wolo wakalongola Yeso, tshike totowamba etena kakandakɛndakɛnda lo dihindo lâdiko di’ashi.
8:22-26—Lande na kakakɔnɔya Yeso kanga tshungu yema yema? Ondo Yeso akasale dui sɔ dia kanɛ pami kɛsɔ. Woho wakakɔnɔya Yeso pami kɛsɔ kakekesanɛ la wodjima edja efula yema yema akokimanyiya dia nde ndjaekesanyiya la osase.
Wetshelo le so:
2:18; 7:11; 12:18; 13:3. Mako nembetshiyaka tɔtɛkɛta tendana la awui w’ashidi, la dietawɔ ndo la ahole wele ondo ambadi waki komonga ase Juda kotieyaka dimɛna. Nde akate hwe dia Afarisɛ “wakakilaka mbu ya nde,” dia Kɔrɔbana ekɔ “ushasha le [Nzambi],” dia Asadukɛ “watutaka vati: kema eulwelu k’uma lu nyoi,” ndo ɔnɛ tɛmpɛlɔ kaki “lu welelo” oma “l’Ukungu w’Ewele.” Lam’ele ɔlɔndji wa dioho diaki Mɛsiya wakahombe ngɛnyangɛnya paka ase Juda, nde kofunda dia dui sɔ. Lo sala ngasɔ, Mako akatotshikɛ ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ. Etena keso l’olimu w’Okristo kana kashaso asawo lo nsanganya ya lo etshumanelo, sho pombaka mbidja yimba lo awui weya kana wayasha ampokami aso lɔkɔ.
3:21. Ewotɔ waki Yeso komonga ambetawudi. Ɔnkɔnɛ, nde ndjadjaka lo dihole dia wanɛ walɔshama kana wasɔkama oma le ewotɔ awɔ wele kema ambetawudi.
3:31-35. Lo batismu kande, Yeso akakome Ɔnaki Nzambi la lo nyuma ndo “Jerusalema ya l’ulungu” mbaki nyango. (Ngal. 4:26) Oma lo etena kɛsɔ, nkumbo ka lo nyuma kaki Yeso kaki suke suke la nde ndo nde akakiɔsaka la nɛmɔ efula oleki nkumbo kande ka lo demba. Dui sɔ tetshaka dia sho mbidja awui wendana la ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ lo dihole dia ntondo lo nsɛnɔ yaso.—Mat. 12:46-50; Luka 8:19-21.
8:32-34. Sho pombaka monga suke dia shihodia ɔnɛ yoho ya lɔsɛngɔ yakɛnɛmɔla anto nyɛ bu dimɛna ndo tona dia kɛnɛmɔla yoho ya lɔsɛngɔ ya ngasɔ. Ombeki waki Kristo pombaka monga suke dia ‘ndjasɛka,’ mbuta ate, ndjâtona ndo tona nsaki ndo eyango ande tshɛ wa lokaki. Nde pombaka monga suke dia ‘mɛmba otamba ande w’asui,’ mbuta ate sowa naka pombaka sowa kana mbotshama sɔnyi kana pɛnyahɛnyama ndo mbala mɔtshi ndjakema l’ɔtɛ wende Okristo. Ndo nde pombaka ‘tetemala ndjela’ Yeso lo ndjaɔtɔnganyiya la ɛnyɛlɔ Kande. Monga ombeki nɔmbaka dia sho monga ndo nama yimba ya ndjahombia yele oko yaki la Kristo Yeso.—Mat. 16:21-25; Luka 9:22, 23.
9:24. Hatohombe mboka sɔnyi dia mbewoya anto akina awui wendana la dietawɔ diaso kana dia nɔmba Jehowa dia tokimanyiya dia sho ndeka monga la mbetawɔ.—Luka 17:5.
NGƆNDƆ K’EKOMELO
Otsha le ekomelo ka 32 T.D., Yeso akatshu “lu leke la Judiya, pulu ndu la wedi wa Jorodana,” ndo lɛkɔ nto elui w’anto wakaye le nde. (Mako 10:1) L’ɔkɔngɔ wa nde sambisha lɛkɔ, nde akatshu la Jerusalɛma.
Lo Nisana 8, Yeso aki la Bɛtaniya. Etena kakandalɛka la mɛsa, womoto ɔmɔtshi akaye ndo akawotɛ malashi l’ɔtɛ ande. Awui wakasalema tatɛ lam’akɔtɔ Yeso la lotombo la Jerusalɛma polo lo eolwelo kande kɔndwama lo ndjela woho wakawayasalemaka.
Ekadimwelo lo ambola wa l’Afundelo:
10:17, 18—Lande na kakalɔngɔsɔla Yeso kanyi yaki pami kɛmɔtshi kakawelɛ ɔnɛ “Umbetsha w’Ololo”? Lo tona titrɛ ka lɔtɛtɛmɔla kɛsɔ, Yeso akasha mbala kakɔ ɔtɔi Jehowa lotombo ndo akɛnya dia Nzambi ka mɛtɛ mbele kiɔkɔ y’akambo tshɛ w’ɛlɔlɔ. Ndo nto, Yeso akakotola yambalo lo dikambo dimɔtshi dia mɛtɛ di’ohomba efula di’ɔnɛ Otungi wa diangɔ tshɛ, Jehowa Nzambi ndamɛ mbele la lotshungɔ la shikikɛ atɔndɔ wendana la kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ.—Mat. 19:16, 17; Luka 18:18, 19.
14:25—Kakɔna kakalange Yeso mbuta etena kakandatɛ apɔstɔlɔ ande wa kɔlamelo ɔnɛ: “Dimi handjono ashi w’elua wa vinyo ntu, edja ndu lam’ayukuka lushi layumono ashi w’elua w’eyuyu lu diulelu dia [Nzambi]”? Yeso konanga mɛnya dia wanu wa mɛtɛ mɛtɛ wekɔ l’olongo. Lam’ele mbala mɔtshi wanu wekɔ didjidji dia ɔngɛnɔngɛnɔ, Yeso akatɛkɛtaka dia ɔngɛnɔngɛnɔ wayonga lande wa monga kâmɛ la ambeki ande wayolwama w’akitami lo Diolelo.—Osam. 104:15; Mat. 26:29.
14:51, 52—Ɔlɔngɔlɔngɔ “wakalawo utakataka” akinde? Mako oto mbatɛkɛta dia dui sɔ, ɔnkɔnɛ sho kokaka mbuta dia nde akatɛkɛtaka dikambo diande ndamɛ.
15:34—Onde ɛtɛkɛta waki Yeso w’ɔnɛ “[Nzambi k]ami, [Nzambi k]ami, ukundi ansekaye na?” mɛnyaka dia nde komonga la mbetawɔ? Kema. Lam’ele hatokoke mbeya shikaa kɛnɛ kakatshutshuya Yeso dia mbuta ɛtɛkɛta ɛsɔ, kɛnɛ kakandate kɛsɔ mbeyaka mɛnya dia nde akeyaka dia Jehowa ambonya ekokelo lâdiko di’Ɔnande dia olowanyi ande pembama polo l’ekomelo. Mbeyaka monga nto ko Yeso akate ɛtɛkɛta ɛsɔ, nɛ dia nde akakombolaka kotsha kɛnɛ kakate Osambu 22:1 lo dikambo diande.—Mat. 27:46.
Wetshelo le so:
10:6-9. Sangwelo diaki Nzambi ekɔ dia atshukanyi tshikala kâmɛ. Omalɔkɔ, lo dihole dia nyanga aha la tshimbatshimba dia ndjaka diwala, waomi ndo waa wadi pombaka sala la wolo dia kamba la atɔndɔ wa lo Bible dia kandola ekakatanu wakoka tomba lo diwala.—Mat. 19:4-6.
12:41-44. Ɛnyɛlɔ ka wadi aki odo l’ose wola tetshaka dia sho pombaka sukɛ ɔtɛmwɛlɔ wa mɛtɛ la falanga yaso.
[Osato wa lo lɛkɛ 29]
Lande na kakatɛ Yeso pami kɛnɛ dia nde totɛ ewotɔ ande kɛnɛ kakawosalɛ?