Ɔtɛkɛta wa Jehowa wekɔ la lɔsɛnɔ
Akambo w’ohomba w’oma lo dibuku di’Etsha
DIBUKU dia lo Bible dia Etsha diekɔ la ɔkɔndɔ wendana la woho wakashikikɛma etshumanelo k’Akristo ndo woho wakatahame. Diɔ diakafundama oma le dɔkɔtɛlɛ Luka ndo diɔ diekɔ la ɔkɔndɔ wa dimɛna wa olimu w’Akristo l’edja k’ɛnɔnyi oko 28, oma lo ɔnɔnyi 33 T.D. polo 61 T.D.
Etenyi ka ntondo ka Etsha ndekaka tɛkɛta dikambo dia olimu wa ɔpɔstɔlɔ Petero ndo etenyi k’ekomelo tɛkɛtaka dikambo di’olimu wa ɔpɔstɔlɔ Paulo. Lo kamba la okitɔ “sho,” Luka mɛnyaka dia nde akɛnyi etena kakasalema awui amɔtshi. Mbidja yimba lo losango lele lo dibuku di’Etsha ayofudia lowando laso lo wolo wele la Ɔtɛkɛta wa Nzambi wakafundama ndo wele la nyuma kande k’ekila. (Heb. 4:12) Lɔ layototshutshuya nto dia monga la yimba ya ndjahombia ndo layokeketsha mbetawɔ kaso lo elongamelo ka Diolelo.
WOHO WAKAKAMBE PETERO LA “SAPI YA DIULELU”
L’ɔkɔngɔ wa vɔ nongola nyuma k’ekila, apɔstɔlɔ wakasambisha la dihonga tshɛ. Petero akakambe la sapi ka ntondo ka lo “sapi ya diulelu dia l’ulungu” dia mbisha ase Juda ndo ase wedja “waketawo diui diandi” diaaso dia kondja ewo ndo mbɔtɔ lo Diolelo. (Mat. 16:19; Etsha 2:5, 41) Woho wakatafulaka ɛhɛnyɔhɛnyɔ akakonya dia ambeki pandjɔnɛ, ndo kɛsɔ akakimanyiya dia lokumu l’ɔlɔlɔ diangana.
Yema tshitshɛ lam’akawoke dia ase Samariya wambetawɔ dui dia Nzambi, apɔstɔlɔ waki la Jerusalɛma wakatome Petero la Joani lɛkɔ. Petero akakambe la sapi ka hende dia mbisha ase Samariya diaaso dia mbɔtɔ lo Diolelo. (Etsha 8:14-17) Ondo ɔnɔnyi ɔtɔi l’ɔkɔngɔ wa eolwelo ka Yeso, Saulo ka la Taraso akasale etshikitanu wa mamba lo lɔsɛnɔ lande. Lo 36 T.D., Petero akakambe la sapi ka sato ko ase wedja waki kombahema ohekele wakalongola woshasha wa nyuma k’ekila.—Etsha 10:45.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
2:44-47; 4:34, 35—Lande na kakasondja ambetawudi diangɔ diawɔ ndo kakawakahɛ anto falanga y’oma lɔkɔ? Efula ka wanɛ wakakome ambetawudi wakaye oma lo ahole wa ntale ndo takiwɔ la diangɔ dia ndɛ dia vɔ tshikala edja la Jerusalɛma. Koko, vɔ wakakombolaka tshikala lɛkɔ dia nyomeka akambo efula wendana la mbetawɔ kawɔ k’oyoyo ndo sambisha anto akina. Dia kimanyiya anto asɔ, Akristo amɔtshi wakasondja dikambɔ diawɔ ndo wakakahɛ wanɛ waki lo dihombo falanga y’oma lɔkɔ.
4:13—Onde Petero la Joani kɔmbɔtɔ kalasa ndo kombeyaka mbadia? Kema. Vɔ wakelamɛ ɔnɛ “haweyi mukanda [ndo] antu k’antu,” nɛ dia vɔ kɔmbɔtɔ kalasa y’ambewi w’ɛlɛmbɛ yakawetshaka awui w’ɔtɛmwɛlɔ.
5:34-39—Ngande wakakoke Luka mbeya kɛnɛ kakate Ngamaliyɛlɛ lo losanganya l’ase Sheke lakawasale lo shɔpɔ? Ekɔ ondo dui dimɔtshi lo awui asato anɛ: 1) Ondo Paulo laki ntondo ombeki waki Ngamaliyɛlɛ akewoya Luka dikambo sɔ; 2) ondo Luka akasawola la ose Sheke ɔmɔtshi laki onto l’ɔlɔlɔ, ɛnyɛlɔ oko Nikɔdɛmɔ; 3) ondo nyuma k’ekila kaki Nzambi mbakewoya Luka dikambo sɔ.
7:59—Onde Stɛfano akalɔmbaka Yeso? Kema. Jehowa Nzambi oto mbahombaso tɛmɔla ndo ndamɛ oto mbahombaso nɔmbaka. (Luka 4:8; 6:12) Otondonga aha dikambo diakokomɛ lo etena kɛsɔ, tshike Stɛfano otɔlɔmba Jehowa lo lokombo la Yeso. (Joa. 15:16) Koko lo diaaso sɔ, Stɛfano akɛnyi lo ɛnɛlɔ “On’a untu emadi lu lunya la pami la [Nzambi].” (Etsha 7:56) Oko wakandeye dimɛna dia Yeso akalongola wolo wa mbolola anto, Stɛfano akatɛ Yeso dia nde kokɛ lomu lande, koko aha dɔmbɛlɔ mbakandasale otsha le Yeso.—Joa. 5:27-29.
Wetshelo le so:
1:8. Otondongaka aha la ekimanyielo ka nyuma k’ekila, tshike atɛmɔdi waki Jehowa totowokoka kamba olimu w’esambishelo wasalema lo andja w’otondo.
4:36–5:11. Yɔsɛfu y’ose Kupiro mbakawelɛka nto Baranaba kitshimudi ɔnɛ “ona l’ekikitshelu.” Ondo apɔstɔlɔ wakawosha lokombo la Baranaba, nɛ dia nde aki la waasaso, ngandji ndo akakimanyiyaka anto akina. Sho pombaka mbôkoya, koko hatohombe mbokoya Ananiya la Safira, wanɛ wakakambe la lokeso ndo l’okadi.
9:23-25. Mbewɔ atunyi aso l’oyango wa tetemala sambisha hɛnya dia tekɔ tɔmɔma.
9:28-30. Etena kakoka esambishelo ka lo ahole amɔtshi kana k’anto amɔtshi todja lo wâle lo demba, lo lɔkɛwɔ ndo lo nyuma, sho pombaka monga la yewo dia sɔna dihole ndo wonya wa sho sambisha.
9:31. Lo etena kekeso la yema ya wɔladi, sho pombaka sala la wolo dia keketsha mbetawɔ kaso lo mbekaka ndo lo kanaka yimba. Kɛsɔ ayotokimanyiya dia sho kɛndakɛnda lo wɔma wa Jehowa lo kamba la kɛnɛ kekaso ndo monga l’ohetoheto l’esambishelo.
ESAMBISHELO KA PAULO KA L’OHETOHETO
Lo 44 T.D., Angabo akaye la Atiyɔka, lɛnɛ akandatotana Baranaba la Saulo wambosambisha ‘ɔnɔnyi w’otondo.’ Angabo akatɛkɛta dikambo dia “ndjala ka kasha ka wulu,” kakahombe ndja ɛnɔnyi ehende l’ɔkɔngɔ. (Etsha 11:26-28) “Lam’akawashidiya nkimo diango [la Jerusalɛma],” Baranaba la Saulo wakakalola la Atiyɔka. (Etsha 12:25) Lo 47 T.D., ɛnɔnyi oko 12 l’ɔkɔngɔ wa Saulo koma ombetawudi, nyuma k’ekila kakatome Baranaba la Saulo otsha lo lɔkɛndɔ la ntondo la misiɔnɛrɛ. (Etsha 13:1-4) Lo 48 T.D., vɔ wakakalola la Atiyɔka, “lene akawakimwama lu ngandji ka mamba ka [Nzambi].”—Etsha 14:26.
Ngɔndɔ oko divwa l’ɔkɔngɔ, Paulo (lakeyamaka nto lo lokombo la Saulo) akɔshi Silasi dia nde mbotshindɛ lo lɔkɛndɔ lande la hende la misiɔnɛrɛ. (Etsha 15:40) Timɔtɛ nde la Luka wakatotshɔka lawɔ. Luka akatshikala la Filipi etena kakalekɛ Paulo la Atɛna ko oma lâsɔ la Kɔrɛtɔ, lɛnɛ akandatohomanaka la Akula la Piriskila ndo nde aketsha ɔnɔnyi la ngɔndɔ shamalo lɛkɔ. (Etsha 18:11) Lo etatelo ka 52 T.D., Paulo akatshike Timɔtɛ nde la Silasi la Kɔrɛtɔ ndo nde akɔshi Akula la Piriskila, ko akatshu lawɔ otsha la Suriya. (Etsha 18:18) Akula la Piriskila wakotshindɛ polo la Ɛfɛsɔ lɛnɛ akawatotshikala.
L’ɔkɔngɔ wa nde tshikala etena kɛmɔtshi la Atiyɔka wa la Suriya, Paulo akande lɔkɛndɔ lande la sato la misiɔnɛrɛ lo 52 T.D. (Etsha 18:23) “Diui dia Khumadiondjo diakaleki nfula wulu” l’Ɛfɛsɔ. (Etsha 19:20) Paulo aketsha ɛnɔnyi esato lɛkɔ. (Etsha 20:31) Lo Pɛntɛkɔsta ka 56 T.D., Paulo aki la Jerusalɛma. L’ɔkɔngɔ wa nde mundama, nde akasambisha ewandji wa lɛɛta la dihonga tshɛ. La Rɔma, ɔpɔstɔlɔ Paulo akadjama lo lokanu ɛnɔnyi ehende (oya. 59-61 T.D.), ndo lɛkɔ nde akakondjaka waaso wa sambisha akambo wendana la Diolelo ndo aketshaka “akambu wa Khumadiondjo Jesu Kristu.”—Etsha 28:30, 31.
Ekadimwelo lo ambola w’oma l’Afundelo:
14:8-13—Lande na kakelɛ anto wa la Lustɛra “Baranaba vati: Zeu; ku Paulu vati: Hereme”? Lo ndjela toshimu t’ase Ngirika, Zeu aki owandji wa tozambizambi ndo ɔnande Hɛrɛmɛ akeyamaka efula lo woho wakandɛsaka lo onyɔ. Lam’ele Paulo mbakalekaka tɛkɛta, ase Lustɛra wakawelɛ ɔnɛ Hɛrɛmɛ ndo Baranaba ɔnɛ Zeu.
16:6, 7—Lande na kakashimbe nyuma k’ekila Paulo ndo asekande diaha vɔ ntshɔ tosambisha lo ɛtshi ka nkɛtɛ ka Asiya ndo ka Bituniya? Nɛ dia ekambi waki yema tshitshɛ, ɔnkɔnɛ nyuma k’ekila akâlɔmbɔla lo bɛtshi dia nkɛtɛ diakawakoke ndeka kondja etombelo w’ɛlɔlɔ.
18:12-17—Lande na kele Ngaliyo owandji a woke kombekama etena kakatatɛ anto kɔmɔla Sɔstɛnɛ? Ondo Ngaliyo akɔshi dia lam’ele Sɔstɛnɛ mbakatɔmbɔsha olui w’anto dia ndɔsha Paulo, nde akɛnyi dia nde ambokondja kɛnɛ kɛdimi la nde. Koko, kɛnɛ kakatombe mɛnyaka dia dikambo sɔ diaki la etombelo w’ɛlɔlɔ, nɛ dia dui sɔ diakakonya dia Sɔstɛnɛ koma Okristo. L’ɔkɔngɔ diko, Paulo akayelɛka Sɔstɛnɛ ate “onengesu.”—1 Kor. 1:1.
18:18—Dɔkɔlɔkɔ diakɔna diakadje Paulo? Waa nomb’ewo mɔtshi mbutaka dia Paulo akadje dɔkɔlɔkɔ dia Okidiami. (Wal. 6:1-21) Koko, Bible hatɛkɛta dikambo dia dɔkɔlɔkɔ diakadje Paulo. Ndo nto, Afundelo hawɛnya dia kana nde akasale dɔkɔlɔkɔ sɔ ntondo kana l’ɔkɔngɔ wa nde koma ombetawudi. Ndo kana nde akatatɛ kana akakomiya dɔkɔlɔkɔ diakɔ. Oyadi woho akɔna waki dui sɔ, mbidja dɔkɔlɔkɔ sɔ komonga dikambo dia kɔlɔ.
Wetshelo le so:
12:5-11. Sho kokaka ndo pombaka nɔmbaka dikambo di’anangɛso l’akadiyɛso.
12:21-23; 14:14-18. Hɛrɔdɛ aketawɔ nongola esadi eto lotombo lakahombe mbishama paka le Nzambi. Dionga diande tshikitana efula la woho wakatone Paulo la Baranaba di’anto mbatɛmɔla ndo mbatombola. Hatohombe nongamɛ di’anto totombola oyadi kakɔna tshɛ kakokaso sala lo olimu waki Jehowa.
14:5-7. Monga la yewo kokaka tokimanyiya dia sho tetemala kamba olimu aso.—Mat. 10:23.
14:22. Akristo nongamɛka dia wayosoyama. Vɔ hawoyange dia mbewɔ asui asɔ lo sala akambo wahɔtɔnɛ la mbetawɔ kawɔ.—2 Tim. 3:12.
16:1, 2. Ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka w’Akristo pombaka kambɛ Nzambi la wolo ndo nyanga ekimanyielo kaki Jehowa dia vɔ monga la lokumu l’ɔlɔlɔ.
16:3. Sho pombaka sala tshɛ kakokaso sala kɔtɔnɛ la atɔndɔ wa lo Afundelo dia mbetawoya anto akina lokumu l’ɔlɔlɔ.—1 Kor. 9:19-23.
20:20, 21. Esambishelo ka lo luudu la luudu ekɔ yoho mɔtshi y’ohomba efula ya esambishelo kaso.
20:24; 21:13. Nama olowanyi aso le Nzambi ndeka ohomba la ntondo ka kokɛ lɔsɛnɔ laso.
21:21-26. Sho pombaka monga suke dia mbetawɔ alako w’amɛna.
25:8-12. Ɛlɔ kɛnɛ, Akristo kokaka ndo pombaka kamba la ɛlɛmbɛ wa lɛɛta dia ‘mamɛ ndo shikikɛ lokumu l’ɔlɔlɔ la ntondo ka lɛɛta.’—Fil. 1:7.
26:24, 25. Sho pombaka mbewoya “aui wa mete la yimba” kânga mbahawɔsama la nɛmɔ le “untu a la kete.”—1 Kor. 2:14.
[Osato wa lo lɛkɛ 30]
Etena kakɔna kakakambe Petero la “sapi ya diulelu”?
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
Olimu w’esambishelo wasalema lo andja w’otondo hawokoke salema naka aha oma l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila