Waki la wolo kânga mbakiwɔ la wɛɔdu
WƐƆDU wele layɛ kokaka kɔkɔmɔla otema. Vɔ kokaka kokama oko losondjo. Wɛ mbeyaka fɔnya dia wɛ hakokaki pondjo mbâlɛndja, kana wɛ ndjaɔsa oko onto l’anyanya lo ndjaɛdika l’anto akina kana mbɔsa dia vɔ koleka. Lo wedi okina, mbeyaka monga ko wɛ ekɔ lo ndɔshana la hemɔ kɛmɔtshi ka wolo kambokoshishɛ wolo ayɛ ndo ɔngɛnɔngɛnɔ. Oyadi kakɔna kele lo kiɔkɔ ya dikambo sɔ, mɛnamaka diele oko wɛ ambɔkɔmɔ balakata. Wɛ mbeyaka ndjaoka oko wakayaoke Jɔbɔ lakatɛ Nzambi ate: “Utuyetawo mbishemi lu Dihuli di’Edu, utuyetawo namami lu usheshe, edja ndu lam’a[yo]kitakita kele kaye, utuyetawo nshikike etena ka we mbuhomi li!”—Jobo 14:13.
Ngande wakokayɛ kandola dikambo dia ngasɔ? Kânga mbakoka dikambo sɔ monga oko tshondo y’okakatanu, wɛ mbeyaka tokonya yimba oma lo dikambo sɔ lo tshanda mɔtshi. Ɛnyɛlɔ, wɛ kokaka sɛdingola ambola wakasambiyama wakoke Jehowa Jɔbɔ, okambi ande wa kɔlamelo ate: “Lendi akiye lam’akamahiki atshina wa kete? Uti, naka we la ewu. Akona akashikike tediko tayo, we mbeyaka? Akona akasimbula ushinga ladiku diayo?” (Jobo 38:4, 5) Naka sho kana yimba l’ohomba wele la ambola asɔ, kete tayonga suke dia mbetawɔ dia Jehowa ekɔ la lomba ndo la wolo woleki tshɛ. Naka nde âkatshike dia ekakatanu wele l’andja ɔnɛ tetemala, kete nde ekɔ l’ɔkɔkɔ w’oshika.
“Tende lu dimba”
Okambi okina waki Jehowa wa kɔlamelo akɔ̂lɔmbɛ dia mbonyɛ “tende lu dimba,” mbuta ate okakatanu ɔmɔtshi wakawokama oko losondjo. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akasɛngasɛnga Nzambi mbala shato y’etondo dia nde mbonyɛ okakatanu ɔsɔ. Oyadi woho akɔna tshɛ wakiwɔ, ɛnyɛlɔ oko tɛndɛ diakashaka kandji, vɔ wakakoke shishɛ Paulo ɔngɛnɔngɛnɔ waki lande l’olimu wa Jehowa. Paulo akɛdika okakatanu ɔsɔ la dikɔmɔki dia etshaka wenya. Jehowa akôkadimola ate: “Ngandji kami ka mamba nkukaka le ye: ne dia wulu ami atukukiamaka lu wodu.” Jehowa kominyɛ Paulo tɛndɛ diaki lo demba diande. Paulo akahombe ndɔshana la diɔ ndo nde akakotsha ate: “Ne dia lam’emi wodu kemi la wulu.” (2 Kor. 12:7-10) Kakɔna kakandalangaka mbuta?
Okakatanu waki la Paulo koshila lo dihindo. Koko, vɔ komboshimba dia nde sala akambo wa diambo l’olimu waki Jehowa. Paulo akayaɛkɛ le Jehowa dia kondja osukɔ ndo akatetemala mbɔlɔmba ekimanyielo. (Fil. 4:6, 7) Otsha l’ekomelo ka lɔsɛnɔ lande la la nkɛtɛ, Paulo akakoke mbuta ate: “Dimi lakalo ta di’ololo, lambushidiya esakelu ka luwangu, lakalami mbetawo.”—2 Tim. 4:7.
Jehowa kambaka l’anto wele kema kokele dia sala lolango lande kânga mbewɔ la munga ndo l’ekakatanu ndo kɛnɛ kasalawɔ mbôtombolaka. Nde kokaka mbasha ɛlɔmbwɛlɔ ndo lomba dia ndɔshana l’ekakatanu ndo nama ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ l’olimu ande. Eelo, nde kokaka kamba l’anto wele kema kokele dia sala elimu wa weke kânga mbewɔ la wɛɔdu.
Paulo akate lande na kaki Nzambi kominya tɛndɛ diaki lo demba diande lo mbuta ate: “Dia dimi ntukuleka ndjambiya.” (2 Kor. 12:7) “Tende” diaki la Paulo diakawoholaka wɛɔdu ande ndo diakôkimanyiyaka dia nde tetemala monga la okitshakitsha. Dui sɔ mbɔtɔnɛka la kɛnɛ kaketsha Yeso ate: “Untu tshe layambiya, ayukitshakitshama. Untu tshe layakitshakitsha, ayumbiyama.” (Mat. 23:12) Ekakatanu kokaka mbetsha ekambi waki Nzambi dia vɔ ndjala la okitshakitsha ndo mbâkimanyiya dia vɔ mbeya ɔnɛ dia mbikikɛ la kɔlamelo, vɔ pombaka ndjaɛkɛ le Jehowa. Ɔnkɔnɛ, l’ɛnyɛlɔ k’ɔpɔstɔlɔ Paulo, vɔ kokaka ‘ndjatombola le Jehowa.’—1 Kor. 1:31.
Wɛɔdu woshami
Anto amɔtshi mbeyaka monga la wɛɔdu wahaweye kana wahawalange mbetawɔ esadi ɔnɛ wekɔ la wɔ. Ɛnyɛlɔ, onto mbeyaka monga la mbekelo ka ndjaɛkɛka otamanya le nde ndamɛ kana lo diangɔ diele lande. (1 Kor. 10:12) Wɔdu ɔmɔtshi wele l’anto tshɛ wele kema kokele ele nsaki ka monga la lokumu.
Jɔaba, ɔnɛ lakayokomaka owandji w’alembe wa nkumekanga Davidi aki la dihonga, akeyaka mbɔsa tɛdikɔ ta wolo ndo akeyaka kandola ekakatanu. Koko, Jɔaba akayongaka la lɔkɛwɔ la kɔlɔ efula lakakɛnɛmɔlaka yimba ya lotamanya ndo y’otako. Nde akadiake ewandji ehende w’alembe la ngala tshɛ. Ntondotondo, nde akayasɔmbɔya lo ndjaka Abinɛrɛ. L’ɔkɔngɔ diko, lo sala oko onto lakumbatanɛ la Amasa, Jɔaba akôkimɛ lo lɔlɛdu la lonya l’omi ndo akôdiake la yɔɔmbɔ yaki lo lonya lande la lɔmɔsɔ. (2 Sam. 17:25; 20:8-10) Amasa akahɛnɛ Jɔaba oko owandji w’alembe ndo Jɔaba akakambe la diaaso sɔ dia nde ndjaka otunyi ande, ondo ele la elongamelo ka vɔ mbokaloya lo dihole diande dia owandji w’alembe. Wɛ kokaka mɛna ɔnɛ Jɔaba kombahemɛ tokanyi tande, mbidja ndo nsaki k’efula ka lokumu kaki lande. Nde akasale akambo l’esehe tshɛ aha la monga kânga la yema ya kandji. Etena kaki nkumekanga Davidi suke la mvɔ, nde akatɛ Sɔlɔmɔna k’ɔnande dia nde sala tshɛ dia Jɔaba nongola dilanya diɛdimi la kɔlɔ kakandasale.—1 Khum. 2:5, 6, 29-35.
Hatohombe mɛtɛ mbetawɔ dia nsaki yaso ya kɔlɔ tahemɛ. Sho kokaka mbahemɛ wɛɔdu aso. Ntondotondo, sho pombaka mbeya ndo mbetawɔ ɔnɛ tekɔ la wɛɔdu. Oma lâsɔ, sho kokaka sala la wolo dia mbahemɛ wɛɔdu akɔ. Sho kokaka nɔmbaka Jehowa mbala la mbala, mbɔlɔmba dia tokimanyiya dia sho nɛndja wɛɔdu ɛsɔ ndo mbekaka Ɔtɛkɛta ande l’etete tshɛ tayanga toho ta ndɔshana la tokanyi tɔsɔ. (Heb. 4:12) Sho mbeyaka tetemala ndɔshana la munga yaso koko hatohombe kɔmɔ. Ta sɔ mbeyaka tetemala edja tshɛ kekeso kema kokele. Paulo aketawɔ dikambo sɔ lo kɛnɛ kendana la nde ndamɛ, lam’akandafunde ɔnɛ: “Dimi hatutshaka kene kalangami ntsha, keli latutshaka kene katumuhetshaka.” Koko oko wadieyayɛ, Paulo kondjasha tshɛ lo wɛɔdu ande wate kana oko nde kokoka mbahemɛ etsha ande kânga yema. Lo wedi okina, nde akatetemala ndɔshana la wɛɔdu ande lo ndjaɛkɛ l’ekimanyielo kasha Nzambi lo tshimbo ya Yeso Kristo. (Romo 7:15-25) Lo diaaso dikina, Paulo akate ate: “Dimi latuyakomolaka, latuyalembiaka lu fumbi, ne dia lam’asambishami akina, dime tukuyala utunami.”—1 Kor. 9:27.
Anto wekɔ la mbekelo ka nyangaka tɛkɛ nɛndɛ. Sho kokaka ndɔshana la mbekelo kɛsɔ lo sala la wolo dia monga la kanyi ya Jehowa l’ɛnyɛlɔ ka Paulo lakalake Akristo ate: “Nyutuni kene keli kolo, nyukimeli kene keli ololo wulu.” (Romo 12:9) Lo ta dialɔshanaso la wɛɔdu aso, ayonga ohomba sho monga la losembwe, l’etete ndo ndjaekiya. Davidi akalɔmbɛ Jehowa ate: ‘Ɛdia awondo ami ndo otema ami.’ (Osam. 26:2) Nde akeyaka dia Nzambi kokaka sɛdingola dimɛna dimɛna tokanyi taso t’oma k’ɛse otema ndo tokimanyiya etena keso l’ohomba w’ekimanyielo. Naka sho mbetawɔ ɛlɔmbwɛlɔ katosha Jehowa lo tshimbo y’Ɔtɛkɛta ande ndo ya nyuma kande, kete sho kokaka ndjalowanya dia monga l’akoka wa mbidja munga yaso otshumba.
Anto amɔtshi mbeyaka tshimba wɔɔngɔ l’ekakatanu wafɔnyawɔ ɔnɛ vɔ kema l’akoka wa mbâkandola la wolo awɔ hita. Dikumanyi dia l’etshumanelo kokaka mbasha ekimanyielo ndo ekeketshelo ka la ngandji. (Is. 32:1, 2) Koko ekɔ dikambo dia lomba dia monga la elongamelo kele la ekanelo k’ɔlɔlɔ. Ekakatanu ɛmɔtshi hawokoke kandɔma tshɛ lo tshɛ lo dikongɛ nɛ di’akambo. Koko anto efula wambeka dia ndɔshana la wɔ ndo dui sɔ diambakimanyiya dia nsɛna lɔsɛnɔ l’ɔlɔlɔ.
Jehowa ayotosukɛ lo weho akɔ tshɛ
Oyadi ekakatanu akɔna wakoka monga la so lo tena nɛ dia pâ, toyashikikɛ ɔnɛ Jehowa ayotɔlɔmbɔla ndo ayotosukɛ. Bible tokeketshaka ɔnɛ: “Okone nyuyakitshakitsha la tshina dia lunya la wulu la [Nzambi], dia ndi nyumbiya lam’ayukuka etena kanyu. Nyukitsha ukananu anyu tshe le ndi, ne dia ndi atunyukanelaka.”—1 Pet. 5:6, 7.
Etena kakeye Kathy lambokamba ɛnɔnyi efula lo Bɛtɛlɛ dia omɛnde aya la hemɔ ka Alzheimer, nde akafɔnya dia nde hatonga l’akoka wa ndɔshana la okakatanu ɔsɔ. Nde akasɛngasɛngaka Jehowa lushi tshɛ dia mbosha lomba la wolo wa lo yimba waki lande ohomba. Etena kakatatshɔka hemɔ k’omɛnde yema yema otsha lo kɔlɔ, anangɛso wakawokaka ngandji wakatshungola etena dia mbeya woho wakawahombe ndɔshana la hemɔ kande ndo akadiyɛso wakayakiyanyaka dikambo diande wakôkeketsha. Akristo asɔ waki etenyi kɛmɔtshi k’osukɔ wakeketsha wakawasha Jehowa, ndo Kathy aki l’akoka wa kotsha ehomba w’omɛnde edja ndo lam’akandayovɔka ɛnɔnyi oko 11 l’ɔkɔngɔ. Kathy mbutaka ate: “Lakakaloya Jehowa losaka l’asɔi lo washo l’ekimanyielo kande tshɛ, tɔ kakasukɛ. Dimi kombeyaka dia lakakokaka mbikikɛ edja ka ngasɔ etena kakimi l’ɔkɔmwɛlɔ w’otema wa tshambandeko!”
Ekimanyielo dia tondoya
wɛɔdu woshami
Etena kayaoka anto oko vɔ bu ohomba, vɔ mbeyaka fɔnya dia Jehowa hayoka alelo awɔ lo tena dia pâ. Lo tena sɔ, ekɔ ohomba efula kanyiya kɛnɛ kakate Davidi etena kakinde l’ɔkɛi l’ɔtɛ wa pɛkato ka woke kakandasale la Batɛ-shɛba ate: “We hatuni sulu diambate kana utema wa ndjakitshakitsha.” (Osam. 51:17) Davidi aki la ndjatshumoya ka mɛtɛ ndo akeyaka dia nde akakoke ndjasukanya la Jehowa ndo monga l’eshikikelo ɔnɛ nde ayowoka kɛtshi. Yeso akakɛnɛmɔla dionga dia ngandji diaki Jehowa. Mateo ofundji wa Evanjiliɔ akɛnya dia Yeso akakotsha ɛtɛkɛta w’Isaya lam’akandate ate: “Ndi huhimbula sopo diakawaminula, ndi hudima hyondo ya tala yatumba dinga.” (Mat. 12:20; Is. 42:3) Lam’akinde la nkɛtɛ, Yeso akoke akanga w’okitshakitsha ndo wanɛ wakahɛnyahɛnyamaka kɛtshi. Nde kodima, oko wakokadiɔ mbutama, shase ya dja y’ekomelo ya ɔnɛ lakafɔnaka la hiɔndɔ ya tala di’esɔ yayanga nimala. Koko, la ngandji tshɛ nde akalesha amɛnyi fɔnu dia mbasha wolo wakawashisha. Ngasɔ mbakandasalaka akambo etena kakinde la lɔsɛnɔ lanɛ la nkɛtɛ. Onde wɛ hetawɔ ɔnɛ Yeso akasale akambo lo yoho shɔ ndo ɔnɛ nde ekɔ l’akoka wa kôka kɛtshi l’ɔtɛ wa wɛɔdu ayɛ? Tolembete dia Heberu 4:15 mɛnyaka dia nde ekɔ Onto lakoka “ntuka ketshi lu weodu asu.”
Etena kakandafundaka dikambo dia “tende lu dimba,” Paulo akɛnya dia wolo wa Kristo waki ‘oko luudu la dipɛma’ lâdiko diande. (2 Kor. 12:7-9) Nde akɛnyi ekokelo kaki Nzambi lo tshimbo ya Kristo woho watoyaokaka onto lele lo luudu la dipɛma ɔnɛ nde ambokokamɛ oma lo mvula. Oko Paulo, hatohombe mbetawɔ dia wɛɔdu ndo ekakatanu aso tahemɛ. Dia tshikala nge lo nyuma, sho pombaka kamba la kɛnɛ tshɛ katosha Jehowa lo tshimbo ya etshumanelo kande ka la nkɛtɛ. Sho pombaka sala akambo tshɛ wakoka anto sala, ko oma lâsɔ mendɛ le Jehowa l’eshikikelo tshɛ ɔnɛ nde ayɔlɔmbɔla wanya aso. Naka sho mɛna woho wakoka wolo waki Nzambi tokimanyiya dia sho nɛndja wɛɔdu aso, kete tayonga l’akoka wa mbuta oko wakate Paulo ate: “Lam’emi wodu kemi la wulu.”—2 Kor. 12:10.
[Osato wa lo lɛkɛ 3]
Paulo akatetemala nɔmba Jehowa dia nde mbokimanyiya woho wa nde kotsha olimu ande
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Nkumekanga Davidi akadje Jɔaba owandji w’alembe
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Jɔaba akadiake Amasa, otunyi ande
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Dikumanyi mbishaka ɛlɔmbwɛlɔ k’oma l’Afundelo ka la ngandji kakoka tokimanyiya dia sho ndɔshana l’ekakatanu aso