Paka ‘Nzambi mbatotondjaka diononɛ’!
“Oyaadi ɔnɛ loonɛ, oyaadi ɔnɛ latɛɛ ashi vɔ keema ndooko la dikambo: toko [Nzambi] kele koo, dikambo nde katonja eononɛ.”—1 KOR. 3:7, Dyookaneelo dy’Oyooyo.
1. Lo yoho yakɔna yeso “ekambi kame la [Nzambi]”?
TEKƆ “ekambi kame la [Nzambi].” L’ɛtɛkɛta ɛsɔ mbakalembetshiya Paulo diɛsɛ diakoka monga la so sho tshɛ. (Adia 1 Koreto 3:5-9.) Olimu wakatɛkɛtaka Paulo lanɛ ele olimu wa mbetɛ anto ambeki. Nde akawɛdika la wonelo wa woho ndo la wotelo w’ashi. Naka sho nangaka monga tomanamana l’olimu akɔ, kete sho pombaka nyanga ekimanyielo kaki Jehowa. Paulo toholaka dia “[Nzambi] katonja eononɛ.”
2. Lande na kele woho wele ‘Nzambi katondja eononɛ’ tokimanyiyaka dia sho monga la kanyi y’ɔlɔlɔ lo dikambo di’olimu aso?
2 Mbetawɔ l’okitshakitsha ɔnɛ Nzambi mbatondja diononɛ tokimanyiyaka dia sho monga la kanyi y’ɔlɔlɔ dikambo di’olimu aso. Sho mbeyaka kamba olimu aso w’esambishelo ndo wa wetshelo l’ohetoheto, koko paka Jehowa mbahomba nongola lotombo. Lande na? Nɛ dia kânga sho kodjaka welo wa ngande, ndoko onto l’atei aso lashihodia dimɛna dimɛna woho wakoma onto ombeki ndo mbokɛmaka hwe dia sho bu l’akoka wa shihodia dikambo sɔ. Nkumekanga Sɔlɔmɔna akalembetshiya dikambo sɔ dimɛna lam’akandafunde ate: ‘Wɛ heye olimu wa Nzambi ka mɛtɛ, ɔnɛ lasala akambo tshɛ.’—Und. 11:5.
3. Ngande wafɔna olimu wa wonelo wa woho la wa mbetɛ anto ambeki?
3 Onde woho weso bu l’akoka wa shihodia woho wakoma onto ombeki toshimbaka dia kamba olimu aso dimɛna? Kema. Woho wahatashihodia dui sɔ mbêtɛka olimu w’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo wa dimɛna kamba. Nkumekanga Sɔlɔmɔna akate ate: “Uneki wuhu aye la pindju. Tushaki lunya laye mumuya la dikolo, ne dia we heyi kana kene kana keku kayuluwana, kana vo ahendi wayula ololo.” (Und. 11:6) Lo mɛtɛ, lo kɛnɛ kendana la wonelo wa mɛtɛ mɛtɛ wa woho, sho hateye dihole diayowotomba ndo kana wayotomba. Ekɔ akambo efula weso bu l’akoka wa shihodia. Kɛsɔ mbakokaso mbuta lo kɛnɛ kendana l’olimu wa mbetɛ anto ambeki. Yeso akakotola yambalo y’ampokami ande lo dikambo sɔ lo wɛɛla ehende wakafundama lo wahɔ aso lo tshapita 4 y’Evanjiliɔ wa Mako. Nyɛsɔ tɔsɛdingole wetshelo wakokaso kondja oma lo wɛɛla ehende ɛsɔ.
Weho wa nkɛtɛ wotshikitanyi
4, 5. Kɔndɔla lo tshena pe wɛɛla wa Yeso wendana l’omboki a woho woka woho.
4 Oko wofundamidiɔ lo Mako 4:1-9, Yeso ekɔ lo tɛkɛta dia omboki a woho woka kana wadianganya woho lo weho wa nkɛtɛ wotshikitanyi. Nde ambota ate: “Nyulungi! umbuki akatshu la ntuka wuhu. Lam’akandatukaka wehu, emotshi wakako l’umamu a mbuka. Fudu yakayi, yakêkomola. Wehu ekina wakako lu kete y’ave, lene aki kema kete kambi. Kem’edja vo wakatumbi, ne dia kete yaki kunune. Lam’akandi unya, vo wakalengela. Vo wakalungula, ne dia tawaki la ediu. Wehu ekina wakako l’atei w’atende. Atende wakuli, wakêtshidia, ku vo kumbidja tongo. Wehu ekina wakako lu kete y’ololo, wakuli, wakangone. Vo wakato tongo; wakayifudia: emotshi akumi asatu akumi asatu, akumi asamalu akumi asamalu, ekina lukama lukama.”
5 Lo nshi yakafundamaka Bible, wonelo wa woho wakasalemaka mbala efula lo mboka woho loka. Omboki a woho akɛmbaka woho lo difunda dia dihɔndɔ diande kana lo shɛndji ko tokaka woho akɔ loka. Ɔnkɔnɛ, lo wɛɛla ɔnɛ, aha la lolango lande mboka omboki a woho woho lo weho wa nkɛtɛ wotshikitanyi. Koko woho wokande nkɔka lo weho wa nkɛtɛ wotshikitanyi.
6. Ngande wakalembetshiya Yeso wɛɛla w’omboki a woho?
6 Sho hatohombe fɔnya kitshimudi ya wɛɛla ɔnɛ ɔfɔnyafɔnya. Yeso akôlembetshiya oko wofundamidiɔ lo Mako 4:14-20 ate: “Umbuki a wuhu one, eli one latutaka aui wa [Nzambi]. Wehu wakako l’umamu a mbuka weli wane watukaka diui, ku kem’edja Satana ambâkosola diui diakawuki. Wehu wakako lu ave, weli wane watukaka diui, ku kem’edja watudietawoka l’ongenongeno. Keli vo waha la ediu l’etema awo, watuyalaka etenyi ketu. L’okongo diku, lam’ayuya fono la asui, vo wayutakana esadi. Wehu wakako l’atei w’atende, weli wane watukaka aui, keli tukanyi t’akambu wa l’etena kene, lukesu l’ekundji, la saki ka diango dikina wamboto, wambutshidia diui, ku dio diambuyala aha la wuhu. Wehu wakako lu kete y’ololo, weli wane watukaka diui la watudietawoka. Vo watotokaka elua: emotshi akumi asatu akumi asatu, akumi asamalu akumi asamalu, ekina lukama lukama.”
7. Alembetshiya woho la weho wa nkɛtɛ wotshikitanyi?
7 Tolembete dia Yeso hate ɔnɛ omboki a woho ekɔ lo kamba la weho wa woho wotshikitanyi. Koko nde ekɔ lo tɛkɛta dia woho ɔtɔi wa woho wakɔ lo weho wa nkɛtɛ wotshikitanyi. Woho wa nkɛtɛ la nkɛtɛ wekɔ la etombelo wotshikitanyi. Woho wa ntondo wa nkɛtɛ wekɔ kolo, woho wa hende wekɔ l’ave, woho wa sato wekɔ l’atɛndɛ efula ndo woho wa nɛi wekɔ nkɛtɛ y’ɔlɔlɔ, mbuta ate nkɛtɛ yatondja diononɛ dimɛna. (Luka 8:8) Ele woho ɔsɔ na? Woho ɔsɔ ele losango la Diolelo lele l’Ɔtɛkɛta waki Nzambi. (Mat. 13:19) Weho wa nkɛtɛ wotshikitanyi alembetshiyawɔ? Vɔ nembetshiyaka anto wele la weho w’etema wotshikitanyi.—Adia Luka 8:12, 15.
8. a) Omboki a woho ekɔ didjidji dia waa na? b) Lande na katshikitana woho wɔsa anto olimu w’esambishelo ka Diolelo?
8 Omboki a woho ekɔ didjidji dia waa na? Nde ekɔ didjidji dia ekambi kâmɛ la Nzambi, mbuta ate wanɛ wasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo. L’ɛnyɛlɔ ka Paulo nde la Apolo, vɔ wekɔ lo monɛ ndo wekɔ lo mbutɛ ashi. Koko, kânga mbakambawɔ olimu wa wolo, etombelo tshikitana. Lande na? Nɛ dia etema wa wanɛ woka losango tshikitana. Lo wɛɛla wakoke Yeso, omboki a woho bu la shɛngiya l’etombelo ɛsɔ. Dikambo sɔ keketshaka mɛtɛ, djekoleko anangɛso l’akadiyɛso wa kɔlamelo amɔtshi wele aya ɛnɔnyi akumi wakambawɔ olimu wele mɛnamaka dia vɔ bu l’etombelo w’ɛlɔlɔ!a Lande na kataso ngasɔ?
9. Akambo wa mɛtɛ akɔna wakatɔtɔmiya ɔpɔstɔlɔ Paulo nde la Yeso?
9 Kɔlamelo y’omboki a woho hɛdimi l’etombelo waya oma l’olimu ande. Paulo akatɛkɛtaka dikambo sɔ lam’akandate ate: “Untu l’untu ayulungula difutu diandi.” (1 Kor. 3:8, sho mbɛnganyisha alɛta lo sawo nɛ di’otondo.) Anto wayofutama lo ndjela olimu wakambawɔ koko aha lo ndjela etombelo w’olimu akɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, Yeso akatɔtɔmiya dikambo sɔ etena kakakalola ambeki ande oma lo lɔkɛndɔ lɔmɔtshi l’esambishelo. Vɔ wakangɛnangɛna efula nɛ dia kânga ɛdiɛngɛ wakawaokɛ etena kakawakambe la lokombo la Yeso. Kânga mbele dikambo sɔ diakawasha ɔngɛnɔngɛnɔ, Yeso akawatɛ ate: “Tanyongenangenaki ne dia edienge wambunyukela, nyongenengene ne dia kumbu yanyu yambufundama l’ulungu.” (Luka 10:17-20) Kânga lɛnɛ ele omboki a woho hɛnyi ohamelo w’efula oma l’olimu ande, dui sɔ halembetshiya ɔnɛ nde kokambaka olimu ande l’etete ndo la kɔlamelo tshɛ oko anto akina. Mbala efula, etombelo nemanɛka la woho wele otema w’onto loka losango. Koko l’ekomelo, paka Nzambi mbatotondjaka woho!
Ɔkɛndɛ wele l’anto woka Ɔtɛkɛta
10. Kakɔna kashikikɛ dia kana onto loka ɔtɛkɛta fɔnaka la nkɛtɛ y’ɔlɔlɔ kana bu?
10 Kayotota dikambo di’anto woka ɔtɛkɛta na? Onde woho wayowetawɔ kana wayowotona losango ambotashikikɛmaki la ntondo? Kema. Oyadi vɔ fɔnaka la nkɛtɛ y’ɔlɔlɔ kana bu, ɔsɔ ekɔ ɔsɔnwɛlɔ awɔ. Lo mɛtɛ, otema w’onto kokaka tshikitana lo yoho ya dimɛna kana ya kɔlɔ. (Romo 6:17) Lo wɛɛla ande, Yeso akate ate: “Ku kem’edja [Satana] ambâkosola diui diakawuki.” Koko dui sɔ hadiohombe salema. Lo Jakoba 4:7, Akristo keketshamaka dia ‘ndɔshana la Diabolo,’ ko nde ayowalawɔ. Yeso akate dia amɔtshi waketawɔ ɔtɛkɛta mbala kakɔ ɔtɔi l’ɔngɛnɔngɛnɔ koko vɔ wakanganyiyama nɛ dia vɔ waki “waha la ediu l’etema awo.” Koko, ekambi waki Nzambi keketshamaka dia ‘monɛma ndo shikikala dimɛna’ dia vɔ monga l’akoka wa shihodia “wekeki, utali, dungulungu la ohongo, ndu dia mbeya ngandji ka Kristu kuleki yimba.”—Ef. 3:17-19; Kol. 2:6, 7.
11. Ngande wakoka onto loka losango la Diolelo mbewɔ dia tshika ekiyanu wa lo lɔsɛnɔ la okundji tshidia ɔtɛkɛta wakandoke?
11 Akina wanɛ wakoke ɔtɛkɛta waketawɔ dia ‘ekiyanu wa lo dikongɛ nɛ di’akambo ndo lokeso l’okundji’ tshidia ɔtɛkɛta wakawoke. (1 Tim. 6:9, 10) Ngande wakokawɔ mbewɔ dikambo sɔ? Ɔpɔstɔlɔ Paulo kadimolaka ɔnɛ: “Tanyuyalaki la saki ya diango. Nyuyali la ongenongeno lu diango dieli la nyu, ne dia [Nzambi], ndame kakati ati: Dimi hakoseke, halakutshiki.”—Heb. 13:5.
12. Lande na kele wanɛ wele nkɛtɛ y’ɔlɔlɔ didjidji diawɔ ntɔka lofulo l’elowa lotshikitanyi?
12 L’ekomelo, Yeso ambɔtɛkɛta dia woho wakonɛma lo nkɛtɛ y’ɔlɔlɔ “watotokaka elua: emotshi akumi asatu akumi asatu, akumi asamalu akumi asamalu, ekina lukama lukama.” Kânga mbele etema w’anto amɔtshi wetawɔ ɔtɛkɛta wekɔ ɔlɔlɔ ndo vɔ ntɔka elowa, kɛnɛ kewɔ l’akoka wa sala lo mbewoya lokumu l’ɔlɔlɔ tshikitanaka lo ndjela akambo wele lawɔ lo lɔsɛnɔ. Ɛnyɛlɔ, lotshundu kana hemɔ ka wolo mbeyaka mbidjɛ anto amɔtshi wekamu l’olimu w’esambishelo. (Ɛdika la Mako 12:43, 44.) Ndo lanɛ nto, omboki a woho kokaka monga la shɛngiya ya tshitshɛ kana bu lo dui sɔ, koko nde ngɛnangɛnaka etena kɛnande dia Jehowa ambotondja kɛnɛ kakandonɛ.—Adia Osambu 126:5, 6.
Omboki a woho walala djɔ
13, 14. a) Lembetshiya lo tshena pe wɛɛla wa Yeso w’onto loka woho. b) Omboki a woho ekɔ didjidji dia waa na, ndo ele woho?
13 Lo Mako 4:26-29, sho tanaka wɛɛla okina wendana l’omboki a woho wata ɔnɛ: “Diulelu dia [Nzambi] diambufana la untu lakuki wuhu lu kete. Untu ako aketamaka [l’otsho ndo aketɔka] la yanyi. Wehu wakatumbi, wakuli, ku ndi kumbeya okone akawuli. Kete yame mbatuyatungelaka wehu: ntundu dikatshi, l’okongo uhundu, ku tongo y’etshundju lu asha. Lam’ayela wehu, ku ndi muna la lukuwa, ne dia nshi ya dinela yambukuka.”
14 Ele omboki a woho? Anto amɔtshi wa lo Lokristokristo fɔnyaka dia Yeso ndamɛ mbele omboki a woho. Ko ngande wakadiakoke mbutama ɔnɛ Yeso ekɔ lo ndala ndo heye nganɛ wola woho na? Lo mɛtɛ, Yeso mbeyaka woho wayahame woho! Koko, l’ɛnyɛlɔ k’omboki a woho wakatatɛkɛtshi la diko, omboki a woho ɔnɛ ekɔ didjidji dia apandjudi wa Diolelo, mbuta ate wanɛ wônɛ lɔtɔngɔ la Diolelo lo woho wasambishawɔ l’ohetoheto. Woho wakokama lo nkɛtɛ ele ɔtɛkɛta wasambishawɔ.b
15, 16. Dikambo diakɔna dia mɛtɛ diakalembetshiya Yeso lo kɛnɛ kendana la ohamelo wa mɛtɛ mɛtɛ ndo wa lo nyuma lo wɛɛla ande w’omboki a woho?
15 Yeso mbutaka dia omboki a woho ‘akalalaka djɔ l’otsho ndo aketɔka la yanyi.’ Kɛsɔ hɛnya dia omboki a woho aki la wendjodi. Koko tɔ nembetshiyaka tsho yoho ya lɔsɛnɔ yakasɛnaka anto efula. Ɛtɛkɛta wokambi la wɔ lo divɛsa nɛ mɛnyaka woho wakambema olimu la yanyi ndo woho walala omboki a woho djɔ l’otsho l’edja ka tshanda mɔtshi. Yeso akɛnya kɛnɛ kakasalema l’etena kɛsɔ. Nde akate ate: “Wehu wakatumbi, wakuli.” Oma lâsɔ, Yeso akakotsha ate: “Ku ndi kumbeya okone akawuli.” Yeso akadje dikako vɔlɛ lo etelo k’ɔnɛ ‘vɔamɛ.’c
16 Kakɔna kakalangaka Yeso mbuta lanɛ? Tolembete dia Yeso akatɔtɔmiyaka woho wahama woho yema yema lo mbuta ate: “Kete yame mbatuyatungelaka wehu: ntundu dikatshi, l’okongo uhundu, ku tongo y’etshundju lu asha.” (Mako 4:28) Ohamelo ɔsɔ salemaka yema yema ndo lo tenyi diotshikitanyi. Vɔ hawokoke tshutshuyama kana samanyishama. Kɛsɔ mbakokaso mbuta ndo lo dikambo di’ohamelo wa lo nyuma. Vɔ salemaka lo tenyi etena ketawɔ Jehowa di’akambo wa mɛtɛ pama l’otema w’onto letawɔ losango la Diolelo.—Etsha 13:48; Heb. 6:1.
17. Waa na wangɛnangɛna kâmɛ etena katɔ lɔtɔngɔ l’akambo wa mɛtɛ elowa?
17 Ngande wayosha omboki a woho lonya lo dinela “lam’ayela wehu”? Etena kasala Jehowa di’akambo wa mɛtɛ wa Diolelo pama l’etema w’ambeki w’eyoyo, vɔ ndjosalaka ehamelo woye oma lo ngandji kokawɔ Nzambi ndo vɔ mbolambolaka nsɛnɔ yawɔ. Vɔ batizamaka l’ashi dia mɛnya ndjakimɔ kawɔ. Anangɛso watetemala tshunda lo nyuma ndjongaka l’akoka wa monga la ɛkɛndɛ efula l’etshumanelo yema yema. Omboki a woho kâmɛ l’apandjudi akina wa Diolelo waki kombisha lonya lo wonelo wambotondja ombeki ɔmɔtshi minaka elowa wa Diolelo. (Adia Joani 4:36-38.) Lo mɛtɛ, “one latuneka la one latunaka ngenangena[ka] kame.”
Wetshelo le so ɛlɔ kɛnɛ
18, 19. a) Ngande wambotokeketsha ovuswelo wa wɛɛla waki Yeso? b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
18 Wetshelo akɔna wambotokondja oma lo ovuswelo wa wɛɛla ehende ɛnɛ wofundami lo Mako tshapita 4? Sho kokaka mɛna hwe dia tekɔ l’olimu wa sala, mbuta ate olimu wa monɛ. Tatetawɔke pondjo dia tɛkɛ nɛndɛ kana ekakatanu ɛmɔtshi toshimba dia sho kamba olimu ɔsɔ. (Und. 11:4) Koko l’etena kakɔ kâmɛ, sho shihodiaka diɛsɛ dia woke dia mbadiema oko ekambi kâmɛ la Nzambi. Jehowa mbasala di’anto koma ambeki lo tshɔkɔla welo wadjaso ndo welo wadja anto wetawɔ losango. Sho mbeyaka ɔnɛ hatokoke tshutshuya kânga onto ɔtɔi dia nde koma ombeki ɔmɔtshi wa Kristo. Sho mbeyaka nto dia hatohombe kɔmɔ demba naka onto ɔmɔtshi halange koma ombeki. Ande ekeketshelo kakondjaso lo mbeya ɔnɛ etombelo w’ɛlɔlɔ wakondjaso mendanaka la kɔlamelo yaso le Jehowa ndo la diɛsɛ diakandatosha dia sambisha ‘lokumu l’ɔlɔlɔ la diolelo oko ɔmɛnyi le wedja tshɛ’ lee!—Mat. 24:14.
19 Naa akambo akina watetsha Yeso lo kɛnɛ kendana l’ohamelo w’ambeki w’eyoyo ndo l’olimu wa Diolelo? Tayotana okadimwelo wa dimbola sɔ lo wɛɛla ekina wele lo ɛkɔndɔ wa l’Evanjiliɔ. Tayɔsɛdingola wɛɛla ɛmɔtshi l’atei awɔ lo sawo diayela.
[Nɔte ya l’ɛse ka dikatshi]
a Tɔshi ɛnyɛlɔ k’olimu wakakambe ɔnangɛso Georg Fjölnir Lindal lo wodja wa Islande lo ndjela Annuaire des Témoins de Jéhovah 2005, lɛkɛ 210-211, ndo akambo wakahomana l’ekambi waki Jehowa wa kɔlamelo l’esambishelo lo wodja wa Irlande l’edja k’ɛnɔnyi efula aha la kondja etombelo w’ɛlɔlɔ esadi eto, oko wɛnyamidiɔ lo Annuaire des Témoins de Jéhovah 1988, lɛkɛ 82-99, lo Falase.
b L’ɛnɔnyi wakete, periodikɛ kɛnɛ kakalembetshiya dia woho wekɔ didjidji dia waonga w’anto wahomba tshunda ndo wasɛngiyama l’akambo wasalema l’ahole wasɛna anto akɔ. Koko, mɛnamaka dia lo wɛɛla waki Yeso woho hawokadimɔ dia monga woho wa kɔlɔ kana elowa wambɔhɔnda. Tshunda tsho mbatshundawɔ.—Enda lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka divwa 15, 1980, lɛkɛ 17-19, lo Falase.
c Dihole dikina nto diokambiwɔ la etelo kɛsɔ ele lo Etsha 12:10, lɛnɛ atawɔ ɔnɛ lokuke la mbolo lakadihɔ ‘lɔamɛ.’
Onde wɛ âkohɔ?
• Ngande wɔtɔnɛ wonelo wa woho wa mɛtɛ mɛtɛ la esambishelo ka losango la Diolelo?
• Ahomba opandjudi wa Diolelo sala dia Jehowa mbɔ̂sa ɔnɛ nde ekɔ la kɔlamelo?
• Ngande wɔtɔnɛ ohamelo wa lɔtɔngɔ la mɛtɛ mɛtɛ la ohamelo wa lo nyuma wakatɛkɛta Yeso?
• Ngande wele ɔnɛ “latuneka la one latunaka ngenangena[ka] kame”?
[Esato wa lo lɛkɛ 13]
Lande na kakɛdika Yeso opandjudi wa Diolelo diaki Nzambi la omboki a woho?
[Esato wa lo lɛkɛ 15]
Wanɛ wɛdikama la nkɛtɛ y’ɔlɔlɔ mbishaka lonya l’otema ɔtɔi l’esambishelo ka Diolelo lo ndjela akambo wele lawɔ
[Esato wa lo lɛkɛ 16]
Paka Nzambi mbatotondjaka diononɛ