Ambola w’oma le ambadi aso
Lande na kahombaso kamba la lokombo laki Nzambi lam’ele hateye woho watɛkɛtamalɔ?
Ndoko onto ɛlɔ kɛnɛ leya shikaa woho wakatɛkɛtamaka lokombo laki Nzambi lo Hɛbɛru k’edjedja. Koko, ekɔ mɛtɛ dia lokombo laki Nzambi tanemaka mbala oko 7 000 lo Bible. L’etena kakinde lanɛ la nkɛtɛ, Yeso akeyanya lokombo laki Nzambi ndo aketsha ambeki ande dia vɔ nɔmbaka dia lokombo la Nzambi kidiama. (Mateu 6:9; Joani 17:6) Ɔnkɔnɛ, ekɔ mɛtɛ dia le Akristo okambelo wa la lokombo laki Nzambi ekɔ dikambo dioleki tshɛ ohomba. Ko lande na kele ɛlɔ kɛnɛ hateye shikaa woho wakatɛkɛtamaka lokombo lɔsɔ ntondo? Ekɔ l’ɔtɛ w’ɛkɔkɔ ehende wa weke.
Ɔkɔkɔ wa ntondo, ambeta ɛnɔnyi oko nunu pende ase Juda wakayotatɛ monga la dikanyiyakanyiya di’ɔnɛ ekɔ kɔlɔ nimola lokombo la Nzambi. Etena kakahomanaka ombadi la lokombo lɔsɔ lo Bible, nde akalihɛnyaka la tshɛkɛta “Nkumadiɔndjɔ.” Lo yoho shɔ mbele, l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi nkama mbeta aha l’anto nimola lokombo lɔsɔ, anto wakayohɛka woho wakatɛkɛtamaka lokombo la Nzambi.
Ɔkɔkɔ wa hende ele, Hɛbɛru kakafundamaka aha l’alɛta wa londjo, woho wakangawɔ nkombo l’ɛtɛkɛta ɛmɔtshi. Wonya wa wadielo ombadi ndamɛ akahombaka kotsha alɛta wa londjo. L’edjedja ka wonya, yɛdikɔ mɔtshi yakayɔsamaka dia mbewɔ diaha ɔtɛkɛtɛlɔ wa tɔtɛkɛta ta lo Hɛbɛru mbohamamɛ tshɛ lo tshɛ. Wakayokotshaka alɛta wa londjo lo tshɛkɛta tshɛ ya lo Bible ka l’ɔtɛkɛta wa Hɛbɛru. Koko, lo kɛnɛ kendana la lokombo laki Nzambi, wakakotshaka alɛta wa londjo wa lo “Nkumadiɔndjɔ” dia mbohola ombadi dia nde mbadia Nkumadiɔndjɔ lo dihole dia lokombo la Nzambi, kana vɔ kokotshaka dɛta dia londjo kânga ɔtɔi.
Etombelo wakayala ele, paka alɛta anɛi w’ekuku ato mbakatshikala lo Bible wele diksiɔnɛrɛ dimɔtshi mbaɔmbɔlaka oko “alɛta anɛi wa l’ɔtɛkɛta wa Hɛbɛru wakadimwama mbala efula ɔnɛ YHWH kana JHVH, alɛta wakenga lokombo l’oshika laki Nzambi la lo Bible.” Ndoko wolo dia mɛna woho wakoma JHWH “Jehowa,” ofundelo waleka mbetawɔma l’Ɔtɛtɛla.
Koko, nomb’ewo mɔtshi mbutaka dia yoho ya dimɛna yatɛkɛtama lokombo la Nzambi ele “Yahweh.” Onde yoho shɔ mboleki sukana la woho wakatɛkɛtamaka lokombo lɔsɔ ntondo? Ndoko onto lakoka shikikɛ. Lo mɛtɛ, waa nomb’ewo nkina wakasha ɛkɔkɔ wɛnya dia ɔtɛkɛtɛlɔ ɔsɔ kema dimɛna. Ɔnkɔnɛ, etena katɛkɛtama nkombo ya l’ɛtɛkɛta wa nshi nyɛ, ondo yɔ hayɔfɔnɛ la woho wakayatɛkɛtamaka lo Hɛbɛru k’edjedja ndo ndoko onto ladja dikambo sɔ tâmu. Ekɔ ngasɔ nɛ dia nkombo shɔ yambɔtɔ l’ɛtɛkɛta aso ndo yɔ mbeyamaka esadi eto. Ngasɔ mbediɔ ndo lo dikambo dia lokombo Jehowa.
Akristo wa lo ntambe ka ntondo wakelamɛka ɔnɛ wodja wɛmba lokombo la Nzambi. Vɔ wakasambishaka dia lokombo lɔsɔ ndo wakakeketshaka anto akina dia vɔ litɛndɛ. (Etsha 2:21; 15:14; Romo 10:13-15) Mbokɛmaka hwe dia Nzambi nangaka dia sho kamba la lokombo lande oyadi ɔtɛkɛta akɔna watɛkɛtaso, mbeya kitshimudi yalɔ ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la lokombo lakɔ.
[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 32]
Ekɔ mɛtɛ dia lokombo laki Nzambi tanemaka mbala oko 7 000 lo Bible