Tokimanyiya wanɛ wambotakɔ mboka oma lo lemba l’ɛkɔkɔ
“Nyongenengene la mi, ne dia lambena okoko ami wakashisho.”—LUKA 15:6.
1. Ngande wakɛnya Yeso dia nde aki olami w’ɛkɔkɔ wele la ngandji?
YESO KRISTO, Ɔna ɛtɔi laki Jehowa mbelamɛka ɔnɛ “ulami a wuki w’ekoko.” (Heb. 13:20) Afundelo wakatatshi di’oyelo ande ndo wakɛnya dia nde ekɔ Olami wa lânde wayoyanga ‘ɛkɔkɔ wakashishɔ’ wa lo Isariyɛlɛ. (Mat. 2:1-6; 15:24) Ndo nto, oko wakoka olami wa mɛtɛ mɛtɛ kimɔ lɔsɛnɔ lande dia kokɛ ɛkɔkɔ ande, mbele ndo Yeso akakimɔ lɔsɛnɔ lande oko olambo wa tshungo dikambo di’anto wele oko ɛkɔkɔ wayetawɔ kondja wahɔ oma lo olambo ande.—Joa. 10:11, 15; 1 Joa. 2:1, 2.
2. Kakɔna kakoka konya Akristo amɔtshi dia vɔ mbɔla lo nyuma?
2 Lonyangu ko, anto amɔtshi wakɛnamaka dia wakangɛnangɛnaka olambo waki Yeso ndo wakalambola Nzambi nsɛnɔ yawɔ hawoyoyasha l’ohetoheto l’etshumanelo k’Akristo. Ɔkɔmwɛlɔ, hemɔ kana awui akina mbeyaka kitshakitsha ohetoheto awɔ ndo mbakonya dia vɔ mbɔla lo nyuma. Koko, yoho yâmɛ yakokawɔ monga la ki ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ wakatɛkɛta Davidi l’Osambu 23 ele paka lo monga l’atei wa lemba l’ɛkɔkɔ waki Nzambi. Nde akembe ɔnɛ: “[Jehowa] keli Ulami ami, halahumbi engo.” (Osam. 23:1) Wanɛ wele lo lemba l’ɛkɔkɔ waki Nzambi hawohombe ndoko ɛngɔ ka lo nyuma koko wanɛ wambotomba oma lo lemba l’ɛkɔkɔ bu l’ɛtshɔkɔ ɛsɔ. Waa na wakoka mbakimanyiya? Ngande wakokawɔ kimanyiyama? Kakɔna mɛtɛ kakoka salema dia mbakimanyiya dia vɔ kalola lo lemba l’ɛkɔkɔ?
Waa na wakoka mbakimanyiya?
3. Ngande wakɛnya Yeso kɛnɛ kahombama dia kaloya ɔkɔkɔ wamboshishɔ lo lokoto laki Nzambi?
3 Nɔmbamaka dia mbidja welo wa lo otema ɔtɔi dia kaloya ɔkɔkɔ wamboshishɔ lo lokoto laki Nzambi. (Osam. 100:3) Yeso akɛnya dikambo sɔ etena kakandate ate: “Naka untu la ekoko lukama, ku ndi ambushisha omotshi, ndi hatshiki akumi divwa la divwa lu akuna, dia ntuyanga one wushishwi? Lam’ayunduwena, mete kanyutelami nti: Ongenongeno andi le one wushishwi, ayuleka ongenongeno andi le akumi divwa la divwa wahashishwi. Okone Shenyu leli l’ulungu halangi nduku kiendakenda mvo.” (Mat. 18:12-14) Waa na wakoka kimanyiya anto wele oko ɛkɔkɔ wambotakɔ mboka?
4, 5. Dionga diakɔna diahomba monga la dikumanyi otsha le ɛkɔkɔ waki Nzambi?
4 Naka dikumanyi di’Akristo nangaka kimanyiya ɛkɔkɔ wambotakɔ mboka, kete vɔ pombaka mbohɔka dia lemba l’ɛkɔkɔ laki Nzambi lekɔ etshumanelo k’anto wakayakimɔ le Jehowa ndo vɔ wekɔ mɛtɛ ‘ɛkɔkɔ w’oshinga wolo wele lo lokoto laki Nzambi.’ (Osam. 79:13) Ɛkɔkɔ w’oshinga wolo ɛsɔ wekɔ l’ohomba w’ekokelo ka la ngandji ndo dui sɔ nembetshiyaka dia alami wele la ngandji pombaka ndjasha l’otema ɔtɔi le wɔ. Naka vɔ salaka wembwelo w’ɛkɔkɔ la ngandji tshɛ, kete vɔ kokaka kondja etombelo w’ɛlɔlɔ. Ekeketshelo ka la ngandji kawasha alami w’ɛkɔkɔ mbeyaka mbakeketsha lo nyuma ndo fudia nsaki kawɔ ka kalola lo lemba l’ɛkɔkɔ.—1 Kor. 8:1.
5 Alami w’ɛkɔkɔ waki Nzambi wekɔ l’ɔkɛndɛ wa nyanga ɛkɔkɔ washishɔ ndo mbakimanyiya. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akohola dikumanyi dia lo etshumanelo ka lo Ɛfɛsɔ w’edjedja dia vɔ mbele l’ɔkɛndɛ wa nama ɛkɔkɔ etena kakandate ate: “Nyuyalami ololo, ndu nyulami limba tshe ololo, wako wakanyukitsha nyuma k’[ekila] alami, dia nyu ndesha ekelizia wa Khumadiondjo, wakandasumbi la dikila [dia Ɔnande].” (Etsha 20:28) Woho akɔ wâmɛ mbele, ɔpɔstɔlɔ Petero akalake dikumanyi di’akitami ate: “Nyulamaki ekoko wa [Nzambi] weli l’atei anyu. Nyuwalami, aha la khudu, keli la etema w’ongenongeno, uku eli lulangu la [Nzambi], aha dikambu di’ukundji, keli la yimba yolongoswami. Tanyahamelaki wane weli l’okongo anyu, keli nyuyali tulimbitelu t’ololo le ekoko.”—1 Pet. 5:1-3.
6. Lande na kele nshi nyɛ kamboleka ɛkɔkɔ waki Nzambi monga l’ohomba w’ekokelo k’alami?
6 Alami w’Akristo pombaka mbokoya Yeso lele “ulami w’ololo w’ekoko.” (Joa. 10:11) Nde akayakiyanyaka efula dikambo di’ɛkɔkɔ waki Nzambi ndo akɛnya ohomba wa mbakokɛ etena kakandatɛ Simɔna Petero dia ‘namaka anande w’ɛkɔkɔ.’ (Adia Joani 21:15-17.) Ɛkɔkɔ wekɔ mɛtɛ l’ohomba w’ekokelo kɛsɔ djekoleko nshi nyɛ yele Diabolo amboleka mbidja welo dia ndanya olowanyi wa wanɛ wamboyakimɔ le Nzambi. Satana kambaka la wɛɔdu aso wa demba ndo la andja ɔnɛ dia konya ɛkɔkɔ waki Jehowa dia vɔ sala pɛkato. (1 Joa. 2:15-17; 5:19) Satana ndekaka sɔma wanɛ wambɔla lo nyuma ndo omalɔkɔ vɔ wekɔ l’ohomba w’ekimanyielo dia vɔ kamba la dako diata dia ‘kɛndakɛnda la nyuma.’ (Ngal. 5:16-21, 25) Dia kimanyiya ɛkɔkɔ ɛsɔ pombaka ndjaɛkɛ le Nzambi lo dɔmbɛlɔ, ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma kande ndo kamba dimɛna la Ɔtɛkɛta Ande.—Tuk. 3:5, 6; Luka 11:13; Heb. 4:12.
7. Ngande wɔsa dikumanyi olimu wa nama ɛkɔkɔ wakawawasha ɔkɛndɛ?
7 Olami w’ɛkɔkɔ wa lo Isariyɛlɛ w’edjedja akakambaka la ɔkɔmba w’otale dia nɔmbɔla ɛkɔkɔ ande. Etena kakɔtɔka ɛkɔkɔ lo lokoto kana kakawatombaka, vɔ wakahombaka ‘mbeta l’ɛse k’ɔkɔmba’ ndo woho ɔsɔ mbakakokaka olami mbadia ɛkɔkɔ ande. (Lew. 27:32; Mika 2:12; 7:14) Woho akɔ wâmɛ mbele alami w’Akristo pombaka mbeya ɛkɔkɔ waki Nzambi ndo mbeya woho wele ɔkɔkɔ l’ɔkɔkɔ walamawɔ. (Ɛdika la Tukedi 27:23.) Ɔnkɔnɛ, olimu wa nama ɛkɔkɔ ekɔ dui di’ohomba efula diakɛtshanya olui wa dikumanyi lo nsanganya yawɔ. Dui sɔ mendanaka la mbɔsa tɛdikɔ dia kimanyiya ɛkɔkɔ wambotakɔ mboka. Jehowa ndamɛ akate dia nde akahombe nyanga ɛkɔkɔ ande ndo mbakokɛ lo yoho yahombama. (Ezek. 34:11) Ɔnkɔnɛ, Nzambi ngɛnangɛnaka etena kɔsa dikumanyi tɛdikɔ ta kimanyiya ɛkɔkɔ wambotakɔ mboka dia vɔ kalola lo lemba l’ɛkɔkɔ.
8. Lo toho takɔna takoka dikumanyi ndjakiyanya dikambo di’ɔkɔkɔ l’ɔkɔkɔ?
8 Etena katata osekaso ombetawudi, wembwelo w’olami w’ɛkɔkɔ waki Nzambi kokaka monga kiɔkɔ y’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo y’ekeketshelo. Kɛsɔ mbakoka salema etena konga ɔkɔkɔ ɔmɔtshi la hemɔ ka lo nyuma. Dikumanyi mbeyaka mbâdiɛ avɛsa amɔtshi, mvusola la nde sawo dimɔtshi, kɛtshanya la nde awui w’ohomba w’oma lo nsanganya ndo nɔmba kâmɛ la nde ndo mbokimanyiya lo toho tokina. Vɔ kokaka mbɛ̂nya dia anto akina wa lo etshumanelo wayɔngɛnangɛna mbɛ̂na lo nsanganya ya lo etshumanelo. (2 Kor. 1:3-7; Jak. 5:13-15) Ntshɔ towenda, mbêlɛ lo telefɔnɛ kana mbofundɛ mukanda kokaka mbokimanyiya efula! Kimanyiya ɔkɔkɔ wambotakɔ mboka kokaka nto fudia ɔngɛnɔngɛnɔ w’alami w’Akristo wele la ngandji.
Ose etshumanelo tshɛ kokaka mbakimanyiya
9, 10. Lande na kakokaso mbuta dia aha dikumanyi to mbahomba ndjakiyanya dikambo di’ɔkɔkɔ wambotakɔ mboka?
9 Tekɔ lo nsɛna lo etena keso la wesanu ndo ka pâ efula, ɔnkɔnɛ mbeyaka monga wolo dia mɛna di’osekaso ombetawudi ekɔ lo tatakɔ mboka. (Heb. 2:1) Koko, ɛkɔkɔ waki Jehowa wekɔ ohomba efula lo washo ande. Ɔmɔmɔ la l’atei awɔ ekɔ la nɛmɔ oko wele etenyi tshɛ ka demba di’onto. Omalɔkɔ, sho tshɛ pombaka ndjakiyanyaka dikambo di’anangɛso l’akadiyɛso ndo kimanyiyanaka lam’asaso. (1 Kor. 12:25) Onde wɛ ekɔ la dionga dia ngasɔ?
10 Kânga mbele dikumanyi mbahomba mbeta la ntondo lo kɛnɛ kendana la nyanga ndo kimanyiya ɔkɔkɔ wambotakɔ mboka, aha vɔ ato mbahomba ndjakiyanya dikambo di’asekaso ambetawudi watakɔ mboka. Anto akina kokaka kamba kâmɛ la alami asɔ. Sho kokaka ndo pombaka mbisha anangɛso l’akadiyɛso wele l’ohomba w’ekimanyielo dia kalola lo lemba l’ɛkɔkɔ ekeketshelo ndo ekimanyielo ka lo nyuma. Ngande wakokaso mbasha ekimanyielo kɛsɔ?
11, 12. Diaaso diakɔna dia lânde diakokayɛ kondja dia kimanyiya osekaso ombetawudi lambɔla lo nyuma?
11 Lo tena dimɔtshi, dikumanyi mbeyaka nɔngɔsɔla dia apandjudi amɔtshi wambohokɔ akambo mbeka Bible la Okristo wambɔla lo nyuma wakombola kimanyiyama. Oyango w’ekimanyielo kɛsɔ ele wa mbokimanyiya dia nde kaloya “ngandji [kande] ka ntundu.” (Eny. 2:1, 4) Asekaso ambetawudi asɔ kokaka keketshama lo nyuma lo sɛdingola awui wakawashisha etena kakiwɔ kotshɔka lo nsanganya ya l’etshumanelo.
12 Naka dikumanyi wambokɔlɔmba dia wɛ mbeka la osekaso ombetawudi wele l’ohomba w’ekimanyielo ka lo nyuma, kete lɔmba dia Jehowa kɔlɔmbɔla ndo tshɔkɔla welo wadjayɛ. Eelo, “ekamaki [Jehowa] l’elimu aye tshe. Ku sangweyu diaye diayushikikala.” (Tuk. 16:3) Kana yimba la avɛsa wa lo Bible ndo la awui wakeketsha mbetawɔ wakokayɛ kamba la wɔ dia kimanyiya ɔnɛ lele l’ohomba w’ekimanyielo ka lo nyuma. Kana yimba dikambo dia ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ kaki ɔpɔstɔlɔ Paulo. (Adia Romo 1:11, 12.) Paulo akalongamɛka dia mɛnana la Akristo wa la Rɔma l’oyango wa mbasha woshasha wa nyuma dia vɔ shikikala. Paulo akalongamɛka nto dia nde keketshana la wɔ. Shi yimba ya ngasɔ mbahomba monga laso etena kayangaso dia kimanyiya ɔkɔkɔ wambotakɔ mboka?
13. Kakɔna kakokayɛ kɛtshanya l’onto lambɔla lo nyuma?
13 Lo wonya wekanyu, wɛ mbeyaka mbombola ɔnɛ: “Ngande wakayeke akambo wa mɛtɛ?” Keketshande dia nde mbuta ɛngɛnɔngɛnɔ wakongaka lande lo nsanganya, l’olimu w’esambishelo, lo nsanganya ya weke. Tɛkɛta dikambo dia tena di’ɔngɛnɔngɛnɔ diakayetsha kâmɛ la nde l’olimu waki Jehowa. Ewoyande ɔngɛnɔngɛnɔ wele layɛ lo woho weyɛ suke la Jehowa. (Jak. 4:8) Ɛnya lowando layɛ lo woho wakotshɛ Nzambi ekambi Ande ehomba awɔ, djekoleko lo mbasamba l’asui awɔ.—Romo 15:4; 2 Kor. 1:3, 4.
14, 15. Ɛtshɔkɔ akɔna waki lawɔ ntondo wakoka monga ohomba mbaohola?
14 Ondo ayonga ohomba mbohola onto lambɔla lo nyuma ɛtshɔkɔ ɛmɔtshi wakandakondja oma lo woho wakandɔtɔka lo nsanganya ya l’etshumanelo mbala la mbala. Ɛnyɛlɔ, woho wakandahame lo ewo k’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo k’asangwelo Ande. (Tuk. 4:18) Etena ‘kakandakɛndakɛndaka la nyuma,’ aha la tâmu nde akakokaka shika tanga esadi eto la ntondo ka pɛkato. (Ngal. 5:22-26) Lo wedi okina, nkum’otema ka pudipudi akokimanyiya dia nde ndjasukanyaka la Jehowa lo dɔmbɛlɔ ndo monga la ‘ki kaki Nzambi koleki tokanyi tshɛ ndo kalama etema ndo timba taso.’ (Fil. 4:6, 7) Lama akambo asɔ lo yimba, yasha l’otema ɔtɔi le nde ndo lo weho akɔ tshɛ keketsha la ngandji tshɛ ɔnanyɔ kana kadiyɛ ka lo nyuma dia nde kalola lo lemba l’ɛkɔkɔ.—Adia Filipi 2:4.
15 Tɔshi dia wɛ ekɔ ekumanyi kasala wembwelo w’ɛkɔkɔ. Wɛ kokaka keketsha atshukanyi amɔtshi wambɔla lo nyuma dia vɔ kana yimba lo mbala ka ntondo kakaweke akambo wa mɛtɛ w’oma lo Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Mbeya akambo wa mɛtɛ aki mɛtɛ dui dia dimɛna, di’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo diakâtshungola lo nyuma! (Joa. 8:32) Etema awɔ wakalole la lowando lo woho wakaweke awui wendana la Jehowa, la ngandji kande ndo la asangwelo ande wa diambo! (Ɛdika la Luka 24:32.) Oholawɔ diɔtɔnganelo dia ma ma diakiwɔ la diɔ la Jehowa ndo diɛsɛ dia diambo efula dia dɔmbɛlɔ diele la Akristo wakayakimɔ le Nzambi. Keketsha wanɛ wambɔla lo nyuma l’otema ɔtɔi dia vɔ nyometawɔ nto “lukumu l’ololo la lutumbu la [Jehowa, Nzambi].”—1 Tim. 1:11.
Totetemale mbaɛnya ngandji kawaokaso
16. Sha ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi kɛnya woho wele mbidja welo dia kimanyiya onto lambɔla lo nyuma mongaka l’etombelo w’ɛlɔlɔ.
16 Onde alako asɔ wekɔ mɛtɛ ohomba? Eelo. Ɛnyɛlɔ, ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi wakatatɛ kamba oko opandjudi wa Diolelo etena kakinde l’ɛnɔnyi 12 akɔlɛ lo nyuma etena kakandakotsha ɛnɔnyi 15. Koko, l’ɔkɔngɔ diko akayɔhɛtahɛtaka lo nyuma ndo akayokambaka olimu wa lo tena tshɛ l’edja k’ɛnɔnyi 30. Ekimanyielo k’oma le ekumanyi kɛmɔtshi k’Okristo mbakokimanyiya dia nde nyomɔhɛtahɛta lo nyuma. Nde mɛtɛ akangɛnangɛna ekimanyielo ka lo nyuma kɛsɔ!
17, 18. Waonga akɔna wayotokimanyiya dia sho kimanyiya onto lambotakɔ mboka?
17 Ngandji mbatshutshuya Akristo dia kimanyiya wanɛ wambɔla dia vɔ kalola lo etshumanelo. Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Olembe w’uyuyu mbamumunyusha, dia nyu mbukana ngandji. Nyukani ngandji uku akamanyuki ngandji. Uma lu dikambu ne, antu tshe wayeya vati: Ambeki ami mbenyu, naka nyu nyayukana ngandji.” (Joa. 13:34, 35) Eelo, ngandji ekɔ djembetelo yeyama Akristo wa mɛtɛ. Shi ngandji kɛsɔ mbahombaso kɛnɛmɔlɛ Akristo wambobatizamaka wele ondo wambɔla lo nyuma? Ngasɔ mbediɔ mɛtɛ! Koko, mbisha ekimanyielo kahombama mbeyaka nɔmba dia sho kɛnɛmɔla waonga efula w’Okristo.
18 Naka sho nangaka kimanyiya onto lambotakɔ mboka, waonga akɔna wahombaso kɛnɛmɔla? Lâdiko dia ngandji, mbeyaka monga ohomba sho mboka kɛtshi, monga la lɔsɛngɔ, memakana ndo solo dia lotutsha. Lo ndjela dikambo la dikambo, mbeyaka monga nto ohomba sho mbodimanyiya. Paulo akafunde ate: “Nyolote etema wa ketshi, la wa memakana, la wa ndjakitshakitsha, la wa kenemo, la wa kolamelu. Nyukikaneli kolo. Nyudimanyanyia kolo yanyu, naka untu eko la ukina dikambu. Uku akanyudimanyia Khumadiondjo kolo, dieli la nyu, ndu nyu dia nyimanyiana kolo. Ladiku di’akambu ane tshe, nyolote ngandji; to keli dimama dia uluwanyi.”—Kol. 3:12-14.
19. Lande na kele ekɔ dimɛna dia mbidja welo dia kimanyiya anto wele oko ɛkɔkɔ dia vɔ kalola lo etshumanelo k’Akristo?
19 Lo sawo dia wekelo diayela, tayɔsɛdingola ɛkɔkɔ ɛmɔtshi watakɔ anto amɔtshi mboka. Diɔ diayotɛnya nto woho walongamɛ wanɛ wakalola dia vɔ nongwama. Etena kayoteka sawo sɔ ndo kayotokana yimba lo sawo nɛ, toyashikikɛ dia welo tshɛ wadjaso l’oyango wa kimanyiya anto wele oko ɛkɔkɔ dia vɔ kalola lo etshumanelo k’Akristo mandɔmaka mɛtɛ. Lo dikongɛ di’akambo nɛ, anto efula mbetshaka lɔsɛnɔ l’otondo dia nyanga dia ndjamɔtshɛ lomombo la l’emunyi, koko yoho ya lɔsɛnɔ shɔ ndeka ɛngɔnyi tshɛ wa lo andja ɔnɛ la fwa. Yeso akɛnya dikambo sɔ lo wɛɛla ande w’ɔkɔkɔ wakashishɔ. (Mat. 18:12-14) Nyɛsɔ tohɔke dikambo sɔ etena kadjaso welo wa l’otema ɔtɔi ndo l’etete dia kimanyiya ɛkɔkɔ w’oshinga wolo waki Jehowa wambotakɔ mboka dia vɔ kalola lo lemba l’ɛkɔkɔ.
Ngande wayoyokadimola?
• Ɔkɛndɛ akɔna wele l’alami w’Akristo otsha le ɛkɔkɔ wambotakɔ mboka?
• Ngande wakokayɛ kimanyiya wanɛ wambɔla lo nyuma?
• Waonga akɔna wakoka kokimanyiya dia wɛ kimanyiya wanɛ wambotakɔ mboka?
[Osato wa lo lɛkɛ 10]
La ngandji tshɛ, alami w’Akristo salaka la wolo dia kimanyiya wanɛ wambotakɔ mboka