Lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ ekɔ elongamelo kakatosha Nzambi
‘Ditongami diakalɛmbiama l’akambo w’anyanya l’ɔtɛ w’elongamelo.’—ROMO 8:20.
1, 2. a) Lande na kele elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo ohomba le so? b) Lande na kahetawɔ anto efula wetshelo w’ɔnɛ anto wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ?
ONDO wɛ mbohɔka ɔngɛnɔngɛnɔ wakayoke etena kakayeye mbala ka ntondo dia kem’edja, anto hawototshunda esombe ndo hawotovɔ nto, koko wayɔsɛnaka pondjo pondjo la nkɛtɛ. (Joa. 17:3; Eny. 21:3, 4) Ondo wɛ akangɛnangɛna mbutɛ anto akina elongamelo k’oma lo Afundelo kɛsɔ. Ɔnkɔnɛ, mbokɛmaka dia elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo ekɔ etenyi kɛmɔtshi k’ohomba ka lokumu l’ɔlɔlɔ lasambishaso. Tɔ kekɔ la shɛngiya lo woho wɔsaso lɔsɛnɔ.
2 Ɛtɛmwɛlɔ efula wa lo Lokristokristo hawetawɔ elongamelo k’ɔnɛ anto wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ. Etena kele Bible mbetshaka dia anima mvɔka, ɛtɛmwɛlɔ efula mbetshaka kanyi yahɔtɔnɛ la Afundelo y’ɔnɛ onto ekɔ la anima wahavu watetemala nsɛna l’ɔkɔngɔ wa nyɔi kande ndo watɔsɛnaka l’andja wa lo nyuma. (Ezek. 18:20) Ɔnkɔnɛ, anto efula hawetawɔ wetshelo w’ɔnɛ anto wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ. Sho koka ndjambola ɔnɛ: Onde Bible mɛtɛ sukɛka elongamelo kɛsɔ? Naka ngasɔ, etena kakɔna kakakisha Nzambi anto mbala ka ntondo?
‘Ditongami diakalɛmbiama l’akambo w’anyanya l’ɔtɛ w’elongamelo’
3. Lo woho akɔna wakɛnama sangwelo diaki Nzambi lo dikambo di’anto oma k’etatelo k’ɔkɔndɔ w’anto?
3 Sangwelo diaki Jehowa lo dikambo di’anto diakɛnama oma k’etatelo ka ɔkɔndɔ wa lɔsɛnɔ l’anto. Nzambi akate hwe dia naka Adama monga l’okitanyiya, kete nde ayɔsɛna pondjo pondjo. (Etat. 2:9, 17; 3:22) Aha la tâmu, tokanula ta ntondo ta Adama wakeye woho wakashisha anto eongelo ka kokele nɛ dia dui sɔ diakɛnamaka lo sɛkɛ. Wakâdihɛ mboka k’otsha lo ekambɔ k’Ɛdɛna ndo vɔ wakatshunde esombe ndo wakayovɔ. (Etat. 3:23, 24) Lam’akatetaka ɛnɔnyi mbakatalekaka kitakita ɛnɔnyi wa lɔsɛnɔ l’onto. Adama akasɛnɛ ɛnɔnyi 930. Shɛmɛ, lakake lo Mvula k’elola akasɛnɛ ɛnɔnyi 600 eto ndo Arapakeshadɛ w’ɔnande akasɛnɛ ɛnɔnyi 438. Tɛra ka she Abarahama akasɛnɛ ɛnɔnyi 205. Abarahama akasɛnɛ ɛnɔnyi 175, Isaka w’ɔnande ɛnɔnyi 180 ndo Jakɔbɔ ɛnɔnyi 147. (Etat. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Ondo anto efula wakashihodia kɛnɛ kalembetshiya okitekitelo w’ɛnɔnyi ɔsɔ, mbuta ate wakashisha elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo. Onde vɔ waki l’ɛkɔkɔ wa mbetawɔ dia vɔ wakakoke nyomokondja lɔsɛnɔ la pondjo?
4. Lande na kakakoke ekambi waki Nzambi wa kɔlamelo wa lo nshi y’edjedja mbetawɔ dia Nde ayonyomowasha ɛtshɔkɔ wakashisha Adama?
4 Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbutaka ɔnɛ: ‘Ditongami diakalɛmbiama l’akambo w’anyanya l’ɔtɛ w’elongamelo.’ (Romo 8:20) Elongamelo kakɔna? Prɔfɛsiya ka ntondo ka lo Bible kakate dia ‘kanula’ yakahombe ‘ndjominola olui l’ɔtɛ.’ (Adia Etatelu 3:1-5, 15.) Le ekambi waki Nzambi wa kɔlamelo, daka dia Kanula shɔ diakawasha ɔkɔkɔ w’oshika wa vɔ nongamɛ ɔnɛ Nzambi hotshika sangwelo diande lo dikambo di’anto. Daka sɔ diakasha anto wele oko Abɛlɛ la Nɔa ɛkɔkɔ w’eshika wa monga la mbetawɔ le Nzambi ɔnɛ nde ayonyomowasha ɛtshɔkɔ wakashisha Adama. Ondo apami asɔ wakashihodia dia ‘olumatelo wa kanula l’etshindji’ akahombe nembetshiya ɔkɛdjɛlɔ wa dikila.—Etat. 4:4; 8:20; Heb. 11:4.
5. Kakɔna kɛnya di’Abarahama aki la mbetawɔ lo eolwelo?
5 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ ka Abarahama. Etena kakahembama Abarahama, nde ‘akakimɔ Isaka, ɔnande ɛtɔi lakandote.’ (Heb. 11:17) Lande na kakandetawɔ sala dui sɔ? (Adia Heberu 11:19.) Nde aki la mbetawɔ lo eolwelo! Abarahama aki l’ɛkɔkɔ w’eshika wa monga la mbetawɔ lo eolwelo. Jehowa akakaloyɛ Abarahama dikoka dia mbota ɔna etena kakinde nde la Sara ka wadɛnde waya esombe. (Etat. 18:10-14; 21:1-3; Romo 4:19-21) Ndo nto, Jehowa akasha Abarahama daka. Nzambi akawotɛ ate: “Uma le Isaka kayutumba tukanula taye ta mete, mete.” (Etat. 21:12) Ɔnkɔnɛ, Abarahama aki l’ɛkɔkɔ w’eshika wa nongamɛ dia Nzambi ayolola Isaka.
6, 7. a) Sheke yakɔna yakadje Jehowa nde la Abarahama? b) Ngande wele daka diakasha Jehowa Abarahama diakasha anto elongamelo?
6 Lam’ele Abarahama aki la mbetawɔ ka nge, Jehowa akadje la nde sheke lo dikambo dia ɔnande kana ‘kanula’ yande. (Adia Etatelu 22:18.) Akayɛnamaka dia Yeso Kristo mbele etenyi ka ntondo ka ‘kanula’ shɔ. (Ngal. 3:16) Jehowa akatɛ Abarahama dia ‘kanula’ shɔ yayofulanɛ “uku toto ta l’ulungu ndu uku efula ka seke ya lokongo, yatuyalaka l’umamu w’ashi,” mbuta ate Abarahama totondokoka mbadia lofulo lɔsɔ. (Etat. 22:17) Koko, lofulo lɔsɔ lakayeyamaka l’ɔkɔngɔ diko. Yeso Kristo l’anto 144000 wayolɛ kâmɛ la nde lo Diolelo diande mbakenga ‘kanula’ shɔ. (Ngal. 3:29; Eny. 7:4; 14:1) Diolelo diaki Mɛsiya mbele ehomɔ kele “wedja tshe wa la kete wayotshokwama” lo tshimbo yadiɔ.
7 Abarahama takandakoke shihodia dimɛna dimɛna kitshimudi ya sheke yakadje Jehowa la nde. Koko, Bible mbutaka dia “ndi akalungamelaka usumba weli la tshina dia wulu.” (Heb. 11:10) Osomba ɔsɔ nembetshiyaka Diolelo diaki Nzambi. Dia nde ndjokondja ɛtshɔkɔ lo ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo sɔ, Abarahama ayohomba nsɛna nto. Dia nde ndjokondja lɔsɛnɔ la pondjo, nde pombaka mbolɔ. Ndo wanɛ wayohandɔ lo Aramangɛdɔna kana wanɛ wayolɔ oma lo nyɔi wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo.—Eny. 7:9, 14; 20:12-14.
“Nyuma kambotshutshuya l’otema ami”
8, 9. Lande na kele dibuku dia Jobo hadiɔkɔndɔla tsho asui waki la pami kɛmɔtshi?
8 Pami kɛmɔtshi kakawelɛka Jɔbɔ akasɛnaka l’etena ka lam’asa Yɔsɛfu y’okana waki Abarahama la ɔprɔfɛta Mɔsɛ. Dibuku dia lo Bible dia Jobo diele ondo diakafundama oma le Mɔsɛ nembetshiyaka lande na kele Jehowa aketawɔ dia Jɔbɔ sowa ndo woho wakayoshila asui ande. Dibuku dia Jobo hadiɔkɔndɔla tsho asui waki la pami kɛmɔtshi, koko diɔ ndekaka tɛkɛta dia dikambo diendana la lowandji laki Nzambi la l’andja w’otondo. Dibuku sɔ tokimanyiyaka dia sho shihodia woho walɔmbɔla Jehowa la losembwe ndo diɔ mɛnyaka dia olowanyi ndo elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo kele la ekambi waki Nzambi wa la nkɛtɛ tshɛ mendanaka la dikambo diakonyiyama l’Ɛdɛna. Kânga mbele Jɔbɔ koshihodia dikambo sɔ, nde kombetawɔ dia asekande asato mbêtawoya dia nde amboshisha olowanyi ande. (Jobo 27:5) Dui sɔ pombaka keketsha mbetawɔ kaso ndo tokimanyiya dia sho mbeya ɔnɛ sho kokaka nama olowanyi aso ndo sukɛ lowandji laki Jehowa.
9 L’ɔkɔngɔ wa apami asato wakataka dia wakaye ndjosamba Jɔbɔ shidiya tɛkɛta, “Elihu, ɔna Barakɛlɛ, ose Buza, akahola dui.” Kakɔna kakotshutshuya dia nde tɛkɛta? Nde mbutaka ate: “Dimi lekɔ la awui efula wa mbuta; nyuma kambotshutshuya l’otema ami.” (Jobo 32:5, 6, 18, NW) Kânga mbakayokotshama ɛtɛkɛta ɛsɔ wakate Elihu l’ekimanyielo ka nyuma k’ekila etena kakashile ehemba wa Jɔbɔ, ɛtɛkɛta akɔ mendanaka ndo la anto akina. Vɔ mbishaka wanɛ tshɛ walama olowanyi awɔ le Nzambi elongamelo.
10. Kakɔna kɛnya dia mbala mɔtshi losango lasha Jehowa onto ɔtɔi kokaka mendana ndo la anto lo tshɛ kawɔ?
10 Mbala mɔtshi, Jehowa mbishaka onto ɔmɔtshi losango lakoka mendana ndo la anto lo tshɛ kawɔ. Dui sɔ kokaka mɛnama lo prɔfɛsiya ka Danyɛlɛ kendana la dɔ diakawakɔtaka otamba w’otale tshwa diakɛnyi Nɛbukadinɛza, nkumekanga ka Babilɔna. (Dan. 4:10-27) Kânga mbakakotshama dɔ sɔ le Nɛbukadinɛza, diɔ diakendanaka ndo la dikambo dimɔtshi dia woke efula. Diɔ diakɛnyaka dia lowandji laki Nzambi lakolɛka nkɛtɛ lakɛnamaka l’ekimanyielo ka diolelo diakalɔmbwamaka oma le nkumi ya dikanga ya l’ɔlɔndji wa Davidi diakahombe ndjɛnama l’ɔkɔngɔ wa ɛnɔnyi 2520, tatɛ lo 607 N.T.D.a Ɛnamelo k’oyoyo ka lowandji laki Nzambi lâdiko dia okama wa nkɛtɛ kakatatɛ etena kakadjama Yeso Kristo Nkumekanga l’olongo lo 1914. Ohokanyiya woho wele kem’edja ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo kayanga kotsha elongamelo kele la anto w’okitanyiya!
“Utshunguli, atukuhulo utsha lu difuku”
11. Ɛtɛkɛta waki Elihu akawɛnyaka lo kɛnɛ kendana la Nzambi?
11 Lo okadimwelo wakandasha Jɔbɔ, Elihu akatɛkɛta dia “dikendji, . . . oteketedi, otoi l’atei a kinunu dia menya untu mbuka kahumbandi ndjela.” Kakɔna kayotomba naka dikɛndji diakɔ ‘ambɔlɔmba Nzambi dia nde mbohomuya lokolo l’ɔlɔ’? Elihu akakadimola ate: “Ku [Nzambi] ambuwuka ketshi, ata ati: Utshunguli, atukuhulo utsha lu difuku, dimi lakatani ushinga w’etshungwelu. Ku dimba di’untu ako diayuyala ashashi uku dimba dia dikenda. Ndi ayuyala uku akindi lu nshi yandi y’olongo a pami.” (Jobo 33:23-26) Ɛtɛkɛta ɛsɔ wakɛnyaka woho waki Nzambi suke dia mbetawɔ “ushinga w’etshungwelu” lo wahɔ w’anto wayatshumoya.—Jobo 33:24.
12. Ɛtɛkɛta waki Elihu mbishaka anto lo tshɛ kawɔ elongamelo kakɔna?
12 Ondo Elihu koshihodia dimɛna kitshimudi ya tshungo oko waki aprɔfɛta koshihodiaka kɛnɛ tshɛ kakawafundaka. (Dan. 12:8; 1 Pet. 1:10-12) Koko, ɛtɛkɛta waki Elihu mɛnyaka elongamelo k’ɔnɛ lushi lɔmɔtshi Nzambi ayoyetawɔ tshungo dia tshungola anto oma lo etombelo wa kɔlɔ waya oma lo lotshundu ndo nyɔi. Ɛtɛkɛta waki Elihu ɛsɔ wakasha anto elongamelo ka diambo ka lɔsɛnɔ la pondjo. Ndo nto, dibuku dia Jobo mɛnyaka dia eolwelo kayoyala.—Jobo 14:14, 15.
13. Kitshimudi yakɔna yele la ɛtɛkɛta waki Elihu le Akristo?
13 Ɛlɔ kɛnɛ, ɛtɛkɛta waki Elihu wekɔ lo tetemala monga la kitshimudi le miliyɔ y’Akristo wele l’elongamelo ka mbika lo elanyelo ka dikongɛ di’akambo nɛ. Esombe wayoka wayonyomonga la wolo waki la wɔ lo nshi yawɔ y’ɛlɔngɔlɔngɔ. (Eny. 7:9, 10, 14-17) Ndo nto, elongamelo k’ɔnɛ wanɛ wakavu wayolɔ ndo wayonyomonga la wolo waki la wɔ lo nshi yawɔ y’ɛlɔngɔlɔngɔ tetemalaka ngɛnyangɛnya ekambi waki Nzambi wa kɔlamelo. Lo mɛtɛ, dia Akristo w’akitami kondja lɔsɛnɔ lahavu l’olongo kana “ekoko ekina” waki Yeso kondja lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ, vɔ tshɛ pombaka monga la mbetawɔ l’olambo wa tshungo waki Kristo.—Joa. 10:16; Romo 6:23.
Nyɔi kayonyɛma oma la nkɛtɛ
14. Kakɔna kɛnya dia ase Isariyɛlɛ waki l’ohomba wa ɛngɔ kɛmɔtshi koleki Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ dia vɔ monga l’elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo?
14 Tokanula taki Abarahama wakakome wodja wele la nkumekanga kawɔ hita etena kakawɔtɔ sheke vɔ la Nzambi. Etena kakandawasha Ɛlɛmbɛ, Jehowa akate ate: “Kanyulamaki elembe ami la adjangu ami, lu ntsha kene kayuyala untu la lulumbi.” (Lew. 18:5, sho mbɛnganyisha alɛta ango.) Koko, lam’ele vɔ kokoka nsɛna lo ndjela atɔndɔ wa kokele w’oma l’Ɛlɛmbɛ, Ɛlɛmbɛ wakanya ase Isariyɛlɛ ndo vɔ waki l’ohomba wa etshungwelo oma lo wanyelo ɔsɔ.—Ngal. 3:13.
15. Davidi akasambiyama dia funda ɛtshɔkɔ akɔna wa lo nshi yayaye?
15 L’ɔkɔngɔ wa nyɔi kaki Mɔsɛ, Jehowa akasambiya afundji akina wa Bible dia tɛkɛta dia elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo. (Osam. 21:4; 37:29) Ɛnyɛlɔ, omembi w’esambo Davidi akadihiya osambo ɔmɔtshi wakandafunde lo kɛnɛ kendana la kâmɛ ka atɛmɔdi wa mɛtɛ l’okongo wa Siɔna l’ɛtɛkɛta wayela ɛnɛ: “Leko katukimoka [Jehowa] etshoko wa lumu lahashili.”—Osam. 133:3.
16. Daka diakɔna diakasha Jehowa lo tshimbo ya Isaya lo dikambo dia “kete”?
16 Jehowa akasambiya Isaya dia tatshi dia anto wayokondja lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ. (Adia Isaya 25:7, 8.) L’ɛnyɛlɔ ka “ukumbo” kana olangitshi washimba onto dia nde pɛnga dimɛna, pɛkato la nyɔi ekɔ oko eshikɔ wa wotsho le anto. Jehowa shikikɛka ekambi ande dia pɛkato la nyɔi ayonyɛma oma “la kete.”
17. Naa ɔkɛndɛ waki Mɛsiya wakatatami wadiholɛ anto mboka otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo?
17 Nyɛsɔ tɔsɛdingole nto kɛnɛ kakataka Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ dia sala lo kɛnɛ kendana la mbudi ka Azazɛlɛ. Mbala ɔtɔi l’ɔnɔnyi, lo Lushi l’Ekesanelo, ɔlɔmbɛdi a lâdiko ‘akahɛka anya ande lâdiko di’ɔtɛ wa mbudi kasɛna kɛsɔ ko akataka munga y’ase Isariyɛlɛ ndo nde akayikitshaka lâdiko dia ɔtɛ a mbudi ko mbudi kakɔ mɛmba munga yakɔ tshɛ otsha l’oswe.’ (Lew. 16:7-10, 21, 22) Isaya akatewoyisha oyelo wa Mɛsiya, ɔnɛ lakahombe ndjonga l’ɔkɛndɛ wa woho akɔ wâmɛ ndo lakahombe ndjonya “asui,” “nyangu,” ndo ‘pɛkato y’anto efula’ dia mbadihwɛ mboka otsha lo lɔsɛnɔ la pondjo.—Adia Isaya 53:4-6, 12.
18, 19. Elongamelo kakɔna kele lo Isaya 26:19 ndo lo Danyele 12:13?
18 Lo tshimbo ya Isaya, Jehowa akatɛ wodja ande Isariyɛlɛ ɔnɛ: “Wavo aye wayuyala la lumu, edu awo wayulo. Wane wudjashi lu ditshu wemo, wimbi esambu l’ongenongeno ne dia dihohe diaye dieli dihohe di’usasi. We ayukimo usasi dia vo mpeta lu kete yeli la aledi.” (Is. 26:19) Afundelo wa lo Hɛbɛru mɛnyaka hwe dia eolwelo kayoyala dia anto ndjɔsɛna la nkɛtɛ. Ɛnyɛlɔ, etena kaki Danyɛlɛ la ɛnɔnyi oko 100, Jehowa akoshikikɛ ɔnɛ: “We ayumuya ndu ayemala lu dihuli diaye lu ekumelu ka nshi.”—Dan. 12:13.
19 Diɛsɛ la elongamelo ka eolwelo kaki la nde, Mata akatɛ Yeso lo kɛnɛ kendana la ɔnango lakavu ɔnɛ: “Dimi mbeyaka nti: Ndi ayulo lu eulwelu ka lushi l’ekumelu.” (Joa. 11:24) Onde wetshelo waki Yeso ndo efundelo wakasambiyama wa ambeki ande wakayotshikitanya elongamelo kɛsɔ? Onde Jehowa âkatetemala mbisha anto elongamelo ka lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ? Tayɔsɛdingola ekadimwelo wa ambola asɔ lo sawo diayela.
[Nɔte ka l’ɛse ka dikatshi]
a Enda tshapita 6 ya dibuku He dja yimba lo prɔfɛsiya ka Danyɛlɛ!
Onde wɛ kokaka nembetshiya?
• Anto ‘wakalɛmbiama l’akambo w’anyanya’ l’ɔtɛ w’elongamelo kakɔna?
• Kakɔna kɛnya dia Abarahama aki la mbetawɔ lo eolwelo?
• Ɛtɛkɛta wakatɛ Elihu Jɔbɔ mbishaka anto elongamelo kakɔna?
• Ngande watɛkɛta Afundelo wa lo Hɛbɛru dikambo dia elongamelo ka eolwelo ndo ka lɔsɛnɔ la pondjo la nkɛtɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 5]
Ɛtɛkɛta wakatɛ Elihu Jɔbɔ mbishaka elongamelo k’ɔnɛ anto wayotshungɔ oma lo etombelo wa kɔlɔ w’oma lo lotshundu ndo nyɔi
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Danyɛlɛ aki l’eshikikelo k’ɔnɛ ‘nde ayemala lo dihole diande l’ekomelo ka nshi’