‘Jehowa akawahɛtshɛ elungi kande’
ELUNGI k’onto kekɔ la weho w’emunyi ndekana 30. Dia onto mɔnamɔna, nde kambaka l’emunyi 14! Ohokanyiya woho wotonga asawo ayɛ otondonga wɛ kema l’emunyi ɛsɔ. Onde asawo asɔ wotonga amɛna? Ndooko. Koko emunyi wa dungi di’akanga a mpoke hawokomɛkomɛ tsho lo mbetɛ asawo awɔ amɛna. Etena kasanganyemawɔ la tɔjɛstɛ, emunyi ɛsɔ kimanyiyaka akanga a mpoke dia mbewoya tokanyi tawɔ. Anto efula mambaka woho wakoka ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke nembetshiya tokanyi ta wolo ndo etshikitanu wa totshitshɛ wele lam’asa tɔtɛkɛta.
Nshi nyɛ, akanga a mpoke wa l’andja w’otondo wambɛna elungi kele l’emunyi efula ndo kele la kulɛrɛ efula oleki elungi k’onto akɔna tshɛ. Lo yoho ya didjidji, vɔ wambɛna ‘elungi ka Jehowa.’ (Del. 2:19) Dui sɔ kondjala oyalayala. Jehowa ôkɛnyaka akanga a mpoke ngandji kande k’efula. Nde akasalɛ wodja w’Isariyɛlɛ wa lo nshi y’edjedja dui sɔ aya edja efula. (Lew. 19:14) Ndo lo nshi yaso nyɛ, ngandji kokande akanga a mpoke kekɔ lo mɛnama. “[Nzambi] nangaka antu tshe nshimbamela ndu nkuma lu ewu ka mete.” (1 Tim. 2:4) Etena kakondjawɔ ewo k’oshika k’akambo wa mɛtɛ wendana la Nzambi, ekɔ oko akanga a mpoke efula wekɔ lo mɛna elungi kande. Ngande wambowokoka mbeya akambo wa mɛtɛ lam’ele vɔ hawoke? La ntondo ka sho kadimola dimbola sɔ, nyɛsɔ tɔsɛdingole lande na kele ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke wekɔ ohomba le wɔ.
Washo mbâkimanyiya dia vɔ mboka
Anto wekɔ la tokanyi efula lo kɛnɛ kendana la akanga a mpoke ndo la ɔtɛkɛta awɔ. Nyɛsɔ tɔsɛdingole kɛnɛ kele mɛtɛ lo dikambo di’akanga a mpoke. Akanga a mpoke kokaka kɛndjakɛndja mutuka. Vɔ mongaka la okakatanu dia mbeya kɛnɛ kalanga onto mbuta lo menda tsho woho wasutshasutshande ɛlɔmɔ. Ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke tshikitana la ɔtɛkɛta w’akanga wa totshungu. Akanga a mpoke kema la ɔtɛkɛta ɔtɔi watɛkɛtama l’andja w’otondo. Ndo nto, akanga a mpoke mongaka la woho watɛkɛtawɔ l’ɛtshi kawɔ ka nkɛtɛ.
Onde akanga a mpoke kokaka mbadia? Kânga mbele amɔtshi l’atei awɔ mbadiaka dimɛna, kɛnɛ kele mɛtɛ ele efula kawɔ mongaka la okakatanu dia mbadia. Lande na? Nɛ dia abuku watondjama wakafundama lo ndjela ɔtɛkɛta w’anto woka. Tende woho weka ɔna loka ɔtɛkɛta. Oma ko mbotwelo kande, ɔna mongaka wonya tshɛ lale anto watɛkɛta ɔtɛkɛta watɛkɛtama lo ngelo kawɔ. L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ mɔtshi, nde mongaka la akoka wa nsanganya tɔtɛkɛta ko tondja ditelo. Nde mongaka la akoka wa sala ngasɔ nɛ dia nde ekɔ lo mboka woho watɛkɛta anto. Ɔnkɔnɛ, etena katatɛ ɔna loka mbadia, nde ekɔ lo mbeka dia mbɔtɔnganyiya kɛnɛ kambondoshilaka mboka ndo keyande la kɛnɛ kofundami l’akatshi.
Kakianɛ, ohokanyiya dia wɛ ambotshɔ lo dihole dikina diatɛkɛtawɔ ɔtɛkɛta wahayeye. Ndoko lushi lamboyokaka anto watɛkɛta ɔtɛkɛta akɔ. Lushi tshɛ, akanga a ngelo ndjaka le yɛ ndo salaka la wolo dia tɛkɛta la yɛ l’ɔtɛkɛta awɔ. Wɛ hakoke mboka kɛnɛ kakotɛwɔ. Wɛ ekɔ lo mɛna paka woho wasukasuka ɛlɔmɔ awɔ. Lam’ele vɔ wambɛna dia wɛ hoke kɛnɛ katawɔ, vɔ wambofunda tɔtɛkɛta takɔ tâmɛ lo dikatshi ndo wambokɛnyadiɔ. Vɔ wekɔ lo fɔnya dia weho akɔ tshɛ wɛ ekɔ lo shihodia kɛnɛ kofundjiwɔ. Onde wɛ ayeya kɛnɛ kofundjiwɔ? L’etena kɛsɔ, wɛ ayɛna dia ekɔ tshondo y’okakatanu le yɛ dia sawola la wɔ. Lande na? Nɛ dia kɛnɛ kofundami ekɔ kɛnɛ keyɛ atokaka ndoko lushi. Ɔsɔ mɛtɛ mbele okakatanu wonga la akanga a mpoke efula.
Ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke mbâkimanyiya dia vɔ sawola la anto akina. Kanga ehoke salaka tɔjɛstɛ dia mɛnya kɛnɛ kalangande mbuta. Tɔjɛstɛ tasalande kâmɛ ndo ɛnamelo kande ka l’elungi ndjelaka ɛlɛmbɛ wa gramatika ka l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Lo yoho shɔ mbakatombe ɔtɛkɛta wakimanyiya onto dia mbeya kɛnɛ katama l’ekimanyielo ka washo.
Lo mɛtɛ, suke la jɛstɛ tshɛ yasala kanga ehoke l’anya, lo demba ndo lo elungi kande etena katɛkɛtande yekɔ la kitshimudi mɔtshi. Nde hasale tɔjɛstɛ ta l’elungi dia mambiya anto. Tɔ tekɔ etenyi kɛmɔtshi k’ohomba efula ka lo gramatika ka l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Ɛnyɛlɔ: Onto mboka dimbola etena konyiyande tɔki kokaka nembetshiya dia dimbola diakɔ diekɔ lo tshutshuya onto dia kana yimba kana diekɔ lo mbɔlɔmba dia kadimola ɔnɛ eelo kana kema. Naka nde ambokitshakitsha tɔki, kete kɛsɔ kokaka nembetshiya dimbola diele oko onto akɔna?, ɛngɔ kakɔna?, lende?, etena kakɔna?, lande na?, kana woho akɔna? Tɔjɛstɛ ta l’onyɔ tɔmɔtshi kokaka nembetshiya woke woke w’ɛngɔ kana wa dikambo. Woho wasutshasutsha kanga ehoke ɔtɛ, wanyɔnyande ahɛka, wasutshasutshande atama ndo wamamiyande washo kimanyiyaka onto dia nde mbeya kɛnɛ kalangande mbuta.
Tɔjɛstɛ tɔsɔ kimanyiyaka onto lawenda dia nde shihodia dimɛna kɛnɛ kawotɛnde. Lo kamba la toho totshikitanyi ta tɛkɛta tɔsɔ, kanga ehoke leya ɔtɛkɛta awɔ dimɛna ekɔ l’akoka wa nembetshiya oseka kiambokambo tshɛ.
Ekanda wa l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke wakela otshikitanu
Lo mɛtɛ, etena kewoyama ewo kaki Jehowa l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke, kanga ehoke mongaka l’akoka wa shihodia losango ndo ‘monga la mbetawɔ’ le Kiɔkɔ ya losango lakɔ. Ɔnkɔnɛ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakadje welo wa lânde dia sambisha akanga a mpoke wa l’andja w’otondo ndo mbatondjɛ dihomɔ diele la wɔ ohomba. (Romo 10:14) Tekɔ la dikipɛ 58 diakadimola l’ɛtɛkɛta w’akanga a mpoke l’andja w’otondo ndo ekanda aso wa lo DVD wekɔ lo tondjama lo ɛtɛkɛta w’akanga a mpoke 40. Onde aki ohomba tondja ekanda ɛsɔ?
Jeremy, lele ambutshi ande akɔ ahende wekɔ akanga a mpoke mbutaka ate: “Dimi mbohɔka lushi lɔmɔtshi woho waketsha Papa wenya efula lo luudu lande la ndala dia ndjasha tshɛ lo wekelo wa edingɔ engana eto wa sawo dia lo Tshoto y’Etangelo ndo asala la wolo dia shihodia kɛnɛ kele lɔkɔ. Nde akatombe la shashimoya oma lo luudu lande ndo akalomɔlomɔka dia mbuta ɔnɛ: ‘Lamboshihodia! Lamboshihodia!’ Oma lâsɔ, nde akanembetshiya kɛnɛ kakandoke. Laki paka la ɛnɔnyi 12 l’etena kɛsɔ. Lakoke sso lo edingɔ akɔ, ko dimi mbotɛ l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke nte: “Ipa, dimi hafɔnya dia kɛsɔ mbalangawɔ mbuta. Kɛnɛ kalangawɔ mbuta ele . . . ’ Nde akambɔlanya ndo akatshu esadi eto otsha lo luudu lande dia nde toyanga kitshimudi ya kɛnɛ kofundami. Hambohɛki pondjo woho waki Papa la lonyangu ndo ɔngɛnɔngɛnɔ waki la mi etena kakamawɛnyi atakalola otsha lo luudu lande la ndala. Koko, ekanda wa l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke lo DVD ambôkimanyiya dia nde shihodia akambo wele lɔkɔ dimɛna. Menda ɔngɛnɔngɛnɔ wakɛnamaka l’elungi kande etena kakandate woho wayaokande lo dikambo dia Jehowa ekɔ dui dimɔtshi diahamɔnyɔlaki pondjo.”
Tɔsɛdingole nto kɛnɛ kakakomɛ atshukanyi amɔtshi w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakasawola la Jessenia, osekaseka ɔmɔtshi wele ehoke lo wodja wa Chili. L’ɔkɔngɔ wa nyango mbasha dikimɔ dia vɔ mɛnya Jessenia DVD dia Buku di’ɛkɔndɔ wa lo Bible l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke w’ase Chili, vɔ mbutaka ɔnɛ: “Etena kakatatɛ Jessenia menda ɛkɔndɔ akɔ, nde akatatɛ mbɔla, ko l’ɔkɔngɔ nde ndjolela. Etena kakawombola nyango lande na kakandalelaka, nde akakadimola ate aki nɛ dia nde akalangaka kɛnɛ kakandendaka. Oma lâsɔ nyango akayeya dia nde kokaka shihodia dui tshɛ diele lo DVD.”
Womoto ɔmɔtshi l’ehoke lodjashi lo shamba mɔtshi ya lo wodja wa Vénézuéla aki la ɔna ɔtɔi ndo nde aki la diemi di’ɔna okina. Lam’ele nde l’omɛnde komonga la ekondjelo, vɔ wakɛnyi dia hawotokoka kotsha ehomba w’ɔna la hende. Ɔnkɔnɛ, vɔ wakɔshi yɛdikɔ ya tondja diemi. Aha la mbeya okakatanu waki la wɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatshu tenda atshukanyi asɔ ndo wakawaɛnya wekelo wa 12 wa lo Kakɔna katɔlɔmba Nzambi? lo DVD dia l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke wa la Vénézuéla. Wekelo ɔsɔ nembetshiyaka woho wɔsa Nzambi otondjelo wa diemi ndo odiakanelo. L’ɔkɔngɔ wa wekelo, womoto ɔsɔ akayɛnyaka Ɛmɛnyi wa Jehowa lowando laki la nde lo woho wakaweke wekelo ɔsɔ. Nde akate dia nde ambɔsa yɛdikɔ yaha tondja diemi nto. Ɔna laki l’otema ɔsɔ akake diɛsɛ la okanda waki l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke lo DVD!
Lorraine lele ehoke ndo Ɔmɛnyi wa Jehowa mbutaka ate: “Mbeka Bible aki tshondo y’okakatanu le mi. Dimi koshihodiaka akambo efula wakalembetshiyama oma lo esato. Koko etena kakayonga akambo wa mɛtɛ w’oma lo Bible l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke, lakayoshihodiaka akambo tshɛ dimɛna.” George lele ehoke ndo Ɔmɛnyi wa Jehowa aya ɛnɔnyi 38 mbutaka ɔnɛ: “Aha la tâmu, monga l’akoka wa shihodia akambo wɛmɛ koshaka yema ya nɛmɔ ndo eshikikelo. Dimi mbɔsaka dia DVD ya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke yekɔ ohomba efula l’ohamelo ami wa lo nyuma.”
“Losanganya la l’ɔtɛkɛta ami!”
Lâdiko dia ekanda watondjama l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke, Ɛmɛnyi wa Jehowa wakakongɛ dia tshumanelo dimɔtshi salaka nsanganya tshɛ l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Kakianɛ, taya la tshumanelo ndekana 1100 diasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke l’andja w’otondo. Akanga a mpoke nongaka wetshelo l’ɔtɛkɛta awɔ ndo akambo wa mɛtɛ wa lo Bible mbetshamaka lo yoho yakanyiya akanga a mpoke, mbuta ate l’ɔtɛkɛta awɔ. Vɔ nembetshiyaka akambo lo yoho yalɛnya mbekelo yawɔ ndo akambo wele la wɔ.
Onde watelo wa tshumanelo diasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke ekɔ ohomba? Tɔsɛdingole kɛnɛ kakakomɛ Cyril lakabatizama oko Ɔmɛnyi wa Jehowa lo 1955. L’edja k’ɛnɔnyi efula, nde akekaka Bible l’ekimanyielo k’ekanda walembetshiya Bible ndo nde akasalaka la wolo dia mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo mbala la mbala. Lo tena dimɔtshi, anto wakakadimolaka asawo l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke ndo lo tena dikina vɔ kokadimolaka. Etena kakiwɔ kokadimolaka, nde akalɔmbaka ekimanyielo le Akristo akina wakokimanyiyaka la ngandji tshɛ lo funda kɛnɛ katama oma lo lɔyɛnga. Aya ɛnɔnyi oko 34 wende Ɔmɛnyi wa Jehowa, koko polo ndo l’ɔnɔnyi 1989, komonga ndoko etshumanelo kakasalaka nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Paka l’ɔnɔnyi ɔsɔ mbakayatɔmaka etshumanelo ka ntondo kasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke lo wodja wa États-Unis l’osomba wa New York. Etena kakandɔtɔ lo etshumanelo kɛsɔ, ngande wakayaoke Cyril? Nde mbutaka ɔnɛ: “Aki oko onto lambotomba oma l’okonda, oma lo wodjima wa tshududu oya l’osase. Ɔsɔ mɛtɛ aki losanganya la l’ɔtɛkɛta ami!”
Tshumanelo di’Ɛmɛnyi wa Jehowa diasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke diekɔ ahole wakoka akanga a mpoke sanganaka mbala la mbala dia mbeka akambo wendana la Nzambi ndo mbɔtɛmɔla. Ɔsɔ ekɔ ahole wele ekambi waki Nzambi ɛsɔ keketshanaka. L’andja ɔnɛ wele akanga a mpoke hawokoke sawola l’anto dimɛna ndo wayaokawɔ dia vɔ mangana l’anto akina, tshumanelo sɔ diekɔ ahole w’eshamelo wakokawɔ sawola l’anto ndo monga l’angɛnyi. Lo tshumanelo sɔ, akanga a mpoke kokaka mbeka, pama ndo ndjadjɛ eyango l’olimu waki Jehowa. Ɛmɛnyi wa Jehowa efula wele akanga a mpoke wekɔ la akoka wa kamba oko esambisha wa lo tena tshɛ. Amɔtshi ntshɔka otsha lo wedja ekina dia tokimanyiya akanga a mpoke akina wele lɛkɔ dia vɔ mbeka akambo wendana la Jehowa. Akristo w’apami wele akanga a mpoke mbekaka dia monga embetsha wa tomanamana, anto weya kongɛ akambo, alami ndo efula kawɔ ndjokotshaka kɛnɛ kalɔmbama dia mɛmba ɛkɛndɛ l’etshumanelo.
Lo wodja wa États-Unis, aya tshumanelo ndekana 100 ndo elui suke la 80 wasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Lo wodja wa Brésil, aya suke la tshumanelo 300 ndo elui ndekana 400 wasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Lo wodja wa Mexique, aya suke la tshumanelo 300 diasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Lo wodja wa Russie, ndekana tshumanelo 30 la elui 113 wasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Ɔsɔ ekɔ bɛnyɛlɔ dingana to diɛnya ohamelo wasalema l’andja w’otondo.
Ɛmɛnyi wa Jehowa salaka ndo nsanganya ya weke l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke. Ɔnɔnyi wetshi, nsanganya ya weke ndekana 120 yakasalema l’andja w’otondo l’ɛtɛkɛta w’akanga a mpoke wotshikitanyi. Nsanganya shɔ kimanyiyaka Ɛmɛnyi wa Jehowa wele akanga a mpoke dia vɔ mɛna dia wekɔ l’atei wa nkumbo k’Akristo k’anto l’ɔnango ka l’andja w’otondo kakondja wahɔ oma lo mbo ya ndɛ ya lo nyuma yaya la wonya.
Leonard ekɔ ehoke ndo aya Ɔmɛnyi wa Jehowa l’edja kolekanyi ɛnɔnyi 25. Nde mbutaka ate: “Lokeyaka nshi tshɛ dia Jehowa mbele Nzambi ka mɛtɛ. Koko dimi koshihodiaka lande na katshikande asui. Lo tena dimɔtshi, dui sɔ diakakonya lo dimi mbôka kɛlɛ. Koko lo Losanganya la distrikɛ lɔmɔtshi lakasalema l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke, wakasha sawo dimɔtshi dia lânde diakakimanyiya dia dimi shihodia dui sɔ. Etena kakashile sawo sɔ, wadɛmi akaninginya la wɔdu wa lonya ndo akamumbola ate: ‘Wɛ amboka?’ Lakôkadimola la otema ɔtɔi nte: Eelo! L’ɔkɔngɔ wa ɛnɔnyi 25, lekɔ la ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakimi kɔmbɛkɔ Jehowa. Lokowokaka ngandji, koko dimi kombomanaka fundo. Ɛlɔ kɛnɛ, lamboweya!”
Lowando l’oma k’ɛse otema
Waonga akɔna wɛna akanga a mpoke l’elungi kaki Jehowa etena kekawɔ akambo wendana la nde? Vɔ mɛnaka ngandji, kɛtshi, losembwe, kɔlamelo, ngandji ka lɔsɛngɔ ndo akambo akina efula.
Tshunda di’akanga a mpoke wele Ɛmɛnyi wa Jehowa wa l’andja w’otondo wekɔ lo mɛna elungi kaki Jehowa ndo vɔ wayotetemalaka kiɛna dimɛna dimɛna. La otema woludi la ngandji otsha le akanga a mpoke, ‘Jehowa ambowahɛtshɛ elungi kande.’ (Wal. 6:25) Ande lowando lele la akanga a mpoke asɔ lo woho wamboweya Jehowa lee!
[Esato wa lo lɛkɛ 24, 25]
L’andja w’otondo, tekɔ la tshumanelo ndekana 1 100 diasala nsanganya l’ɔtɛkɛta w’akanga a mpoke
[Esato wa lo lɛkɛ 26]
Elungi ka Jehowa kambɔhɛtɛ akanga a mpoke