‘Nyɔhɛtɛhɛtɛ la nyuma’
‘Tanyoyalake esuwa, kele nyɔhɛtɛhɛtɛ la nyuma ndo nyokambe Jehowa olimu oko ɛhɔmbɔ.’—ROMO 12:11.
1. Lande na kakalambolaka ase Isariyɛlɛ elambo wa nyama ndo wa weho ekina?
JEHOWA ngɛnangɛnaka elambo wa la lolango wakimɔ ekambi ande dia mbɛnya ngandji kawokawɔ ndo woho wakitanyiyawɔ lolango lande. Lo nshi y’edjedja, nde aketawɔka elambo wotshikitanyi wa nyama kana elambo ekina wakawolambolaka. Elambo ɛsɔ wakakimɔmaka lo yoho yɔtɔnɛ l’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ oma le ase Isariyɛlɛ wakayangaka dia kondja edimanyielo ka pɛkato yawɔ ndo dia mɛnya lowando lawɔ. L’etshumanelo k’Akristo, Jehowa hatɔlɔmbɛ dia nkimɔ weho w’elambo ɛsɔ, mbuta ate elambo wa l’emunyi. Koko lo tshapita 12 ya mukanda wakandafundɛ Akristo wa la Rɔma, ɔpɔstɔlɔ Paulo mɛnyaka dia sho lawɔ tekɔ lo tetemala nkimɔ elambo. Nyɛsɔ tende woho wasalaso dikambo sɔ.
Olambo wasɛna
2. Oko weso Akristo, woho akɔna wa lɔsɛnɔ lasɛnaso, ndo kɛsɔ nembetshiyaka na?
2 Adia Romo 12:1, 2. Lo etenyi k’etatelo ka mukanda ande, Paulo akɛnya hwe di’Akristo w’akitami, oyadi w’ase Juda kana w’ase Wedja wakɔsamaka oko anto wosembwe la ntondo ka Nzambi, oma lo mbetawɔ koko aha oma l’etsha awɔ. (Romo 1:16; 3:20-24) Lo tshapita 12, Paulo akalembetshiya di’Akristo pombaka mɛnya lowando lawɔ lo nsɛna lɔsɛnɔ la ndjahombia. Dia sala dikambo sɔ, sho pombaka mpiloya timba taso. Kânga mbakatahowɔ eongelo kele kema kokele, tekɔ l’ɛse ‘k’ɔlɛmbɛ wa pɛkato ndo wa nyɔi.’ (Romo 8:2) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka mpiloyama, mbuta ate ‘ndjaetɛ eyoyo lo wolo wahɛtshahɛtsha timba taso’ lo tshikitanya tokanyi taso tshɛ lo tshɛ. (Ef. 4:23) Sho kokaka sala otshikitanu wa ngasɔ paka oma l’ekimanyielo kaki Nzambi ndo ka nyuma kande. Dui sɔ nɔmbaka nto dia sho mbidja welo efula lo kamba ‘l’akoka aso w’ekanelo ka yimba.’ Kɛsɔ nembetshiyaka nto dia sho pombaka sala tshɛ diaha ‘ndjafɔnya la dikongɛ di’akambo nɛ,’ ndo l’akambo adiɔ wa kɔlɔ, tɔkɛnyɔ tadiɔ ta kɔlɔ ndo la ekanelo katɔ ka yimba ka kɔlɔ.—Ef. 2:1-3.
3. Lande na kayashaso l’elimu w’Okristo?
3 Paulo tɔlɔmbaka nto dia sho kamba ‘l’akoka aso w’ekanelo ka yimba’ dia shikikɛ shoamɛ kɛnɛ kele “lulangu la [Nzambi] l’ololo, latôngenyangenyaka, ndo l’uluwanyi.” Lande na kadiaso Bible lushi la lushi, kakanaso yimba la kɛnɛ kadiaso, kasalaso dɔmbɛlɔ, kɔtɔso lo nsanganya y’Akristo ndo kasambishaso lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo na? Onde ekɔ nɛ dia dikumanyi dia l’etshumanelo wekɔ lo totshutshuya dia sala dui sɔ? Lo mɛtɛ, tekɔ la lowando lo waohwelo w’ɔlɔlɔ watosha dikumanyi. Koko sho ndjashaka lo elimu ɛsɔ w’Okristo nɛ dia sho tshutshuyamaka la nyuma kaki Nzambi dia mɛnya Jehowa ngandji ka l’otema ɔtɔi kawokaso. Lâdiko dia lâsɔ, tamboshikikɛ l’onto ndo l’onto dia Nzambi nangaka sho sala akambo asɔ. (Zek. 4:6; Ef. 5:10) Sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ ndo l’ɔlɔ w’efula lo mbeya dia lo nsɛna yoho ya lɔsɛnɔ l’Okristo, sho kokaka mbetawɔma le Nzambi.
Weshasha wotshikitanyi
4, 5. Ngande wahomba dikumanyi di’Akristo kamba la weshasha awɔ?
4 Adia Romo 12:6-8, 11. Paulo nembetshiyaka dia “teko la eshasha wutshikitanyi uku ngandji ka mamba kakawatuki.” Paulo shilaka weshasha ɛmɔtshi l’atei awɔ, ɛnyɛlɔ: ndaka, nɔmbɔla, djekoleko lo kɛnɛ kendana la dikumanyi di’Akristo wanɛ walɔmbama dia nɔmbɔla ‘l’otema ɔtɔi.’
5 Paulo akate dia woho walɔmbɔla emendji l’otema ɔtɔi pombaka mɛnama lo woho wakambawɔ oko embetsha ndo wakambawɔ “ulimu.” Ekɔ oko awui wa l’etenyi kɛsɔ mɛnyaka dia Paulo akatɛkɛtaka dia “ulimu” wakambema l’atei w’etshumanelo, kana “dimba otoi.” (Romo 12:4, 5) Olimu ɔsɔ fɔnaka la wɔnɛ watɛkɛtama l’Etsha 6:4, lɛnɛ akate apɔstɔlɔ ɔnɛ: “Shu tayutetemala l’ulimu wa diui la l’ulimu wa dombelo.” Kakɔna kalembetshiya olimu ɔsɔ? Dikumanyi di’Akristo kambaka la weshasha awɔ dia keketsha ase etshumanelo. Vɔ mɛnyaka dia vɔ ‘ndjashaka l’olimu ɔsɔ’ etena kashawɔ etshumanelo ɛlɔmbwɛlɔ ndo wetshelo wotumbi oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi lo mbekaka ɔtɛkɛta akɔ, lo salaka eyangelo, lo mbetshaka ndo lo namaka ɛkɔkɔ. Emendji pombaka kamba la weshasha awɔ l’otema ɔtɔi ndo kokɛ ɛkɔkɔ la “ongenongeno.”—Romo 12:7, 8; 1 Pet. 5:1-3.
6. Ngande wakokaso ndjela dako dia lo Romo 12:11, divɛsa diɔsami ɔtɛ a dui wa sawo nɛ?
6 Paulo akate nto ate: ‘Tanyoyalake esuwa, kele nyɔhɛtɛhɛtɛ la nyuma ndo nyokambe Jehowa olimu oko ɛhɔmbɔ.’ Naka tambɛna dia taya bu l’ohetoheto l’olimu aso, kete sho pombaka nyomɔsɛdingola mbekelo yaso ya wekelo ndo nɔmbaka l’etete ndo mbala la mbala dia kondja nyuma kaki Jehowa kakoka tokimanyiya diaha sho monga tosuwasuwa, koko monga l’ohetoheto waki la so ntondo. (Luka 11:9, 13; Eny. 2:4; 3:14, 15, 19) Nyuma k’ekila kakasha Akristo wa lo ntambe ka ntondo wolo wa vɔ tɛkɛta akambo wendana la “etsha a wulu wa [Nzambi].” (Etsha 2:4, 11) Woho akɔ wâmɛ mbele, tɔ kokaka tokimanyiya dia sho monga l’ohetoheto ndo ‘mpɛtahɛta la nyuma.’
Tonge l’okitshakitsha ndo teye elelo aso
7. Lande na kahombaso kamba olimu l’okitshakitsha ndo mbeya elelo aso?
7 Adia Romo 12:3, 16, Dyookaneelo di’Oyooyo. Weshasha ɛmɔtshi wakokaso monga la wɔ ndja oma lo “ngandji ka mamba” kakatoke Jehowa. Paulo akate dihole dikina ate: ‘Akoka aso ndja oma le Nzambi.’ (2 Kor. 3:5) Ɔnkɔnɛ, hatohombe ndjatombola. Sho pombaka mbetawɔ l’okitshakitsha tshɛ dia etombelo tshɛ wakokaso kondja oma l’olimu aso ndja oma l’ɔtshɔkɔ waki Nzambi, koko aha oma lo diewo diaso hita. (1 Kor. 3:6, 7) Lo kanyi yakɔ yâmɛ, Paulo akate ɔnɛ: “Onto l’onto atoyaɛnake ate dimi koleki.” Ekɔ ohomba efula sho ndjalɛnya ndo monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ l’olimu aso wa Diolelo. Koko, naka sho mbeya dia tekɔ l’elelo, kete dui sɔ diayotoshimba dia tshininala lo tokanyi taso. Lo dihole dia sala ngasɔ, sho pombaka ‘monga la tokanyi t’ɛlɔlɔ.’
8. Ngande wakokaso mbewɔ diaha ndjaɔsa oko “ankanga a tomba”?
8 Ayonga dui di’enginya naka sho monga l’ofunu w’akambo wambotosala nɛ dia ‘Nzambi mbatodiaka.’ (1 Kor. 3:7) Paulo akate dia Nzambi akasha onto tshɛ la l’atei w’etshumanelo “yediko ya mbetawo” kele la nde. Lo dihole dia ndjaɔsa dia sho ndeka anto akina, sho pombaka shihodia kɛnɛ kasalawɔ lo ndjela yɛdikɔ ya mbetawɔ kele la wɔ. Paulo akate nto ate: ‘Nyoyale la kanyi yâmɛ lam’asanyu.’ Lo mikanda ande ekina, ɔpɔstɔlɔ Paulo akatotɛ ate: “Tanyutshaki dikambu la utshanu kana la ndjatumbula, keli la ndjakitshakitsha ka yimba. Untu l’untu akani ati: Ukina kundeki ololo.” (Fil. 2:3) Sho pombaka monga l’okitshakitsha wa mɛtɛ ndo mbidja welo dia shihodia ɔnɛ anangɛso l’akadiyɛso toleka lo yoho mɔtshi kana lo yoho kina. Okitshakitsha ayotoshimba dia sho ndjaɔsa oko “ankanga a tomba.” Kânga mbele ɛkɛndɛ ɛmɔtshi wa lânde wa l’etshumanelo mbeyaka kotola yambalo y’anto otsha le anto amɔtshi wa l’atei aso, anto tshɛ wayonga l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula lo ndjasha lo “totumutumu ta totshitshɛ” tele mbala efula anto haweye dia sho mbakatisadi.—1 Pet. 5:5.
Kâmɛ kaso k’Okristo
9. Lande na kakɛdika Paulo Akristo wakotɔ lo nyuma la tenyi dia demba?
9 Adia Romo 12:4, 5, 9, 10. Paulo akɛdika Akristo w’akitami la tenyi dia demba diakamba kâmɛ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Kristo lele Ɔtɛ adiɔ. (Kol. 1:18) Nde akohola Akristo wakotɔ lo nyuma dia demba diekɔ la tenyi efula diakamba elimu wotshikitanyi ndo ɔnɛ ‘kânga mbewɔ anto efula, vɔ wekɔ demba ɔtɔi le Kristo.’ Woho akɔ wâmɛ mbele, Paulo akakeketsha Akristo w’akitami wa l’Ɛfɛsɔ ɔnɛ: “Keli tutaki mete lu ngandji dia shu mbula lu akambu tshe le Kristu ndame, one leli ote. Dimba tshe diambusanganyema uma le ndi, ndu diambumamanyema kame la asonga tshe, uku atsha beke tshe leke la leke, dia mbudia dimba, dia dio mpikama lu ngandji.”—Ef. 4:15, 16.
10. “Ekoko ekina” pombaka mbetawɔ lowandji lakɔna?
10 Kânga mbele “ekoko ekina” kema anto wakenga demba dia Kristo, vɔ kokaka kondja wetshelo w’efula oma lo ɛnyɛlɔ kɛnɛ. (Joa. 10:16) Paulo akate dia Jehowa ‘akakitsha diangɔ tshɛ l’ɛse k’ekolo wa Kristo ndo akôkitsha Ɔtɛ lâdiko wa diangɔ tshɛ dia l’etshumanelo.’ (Ef. 1:22) Ɛlɔ kɛnɛ, ɛkɔkɔ ekina wekɔ l’atei wa “diango tshe” diele Jehowa akadikitsha l’ɛse k’Ɔnande. Vɔ wekɔ nto l’atei wa “diango” diele Kristo akasha ‘ɔhɔmbɔ ande wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ.’ (Mat. 24:45-47) Oma lɔkɔ, wanɛ wele l’elongamelo ka nsɛna la nkɛtɛ pombaka mbeya dia Kristo kele Ɔtɛ awɔ ndo ndjakitshakitsha l’ɛse k’ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ, k’Olui-walɔmbɔla ndo k’apami wakasɔnama oko emendji l’etshumanelo. (Heb. 13:7, 17) Dui sɔ kimanyiyaka dia kâmɛ k’Okristo monga.
11. Kâmɛ kaso mpikama lo na, ndo naa dako dikina diakasha Paulo?
11 Kâmɛ kɛsɔ mpikama lo ngandji, kele “dimama di’uluwanyi.” (Kol. 3:14) Lo Romo tshapita 12, Paulo akake epole ɔsɛkɛ lo dikambo sɔ etena kakandate dia ngandji kaso pombaka monga “ka mete” ndo ɔnɛ lo kɛnɛ kendana la ‘ngandji k’onto l’ɔnango,’ sho pombaka monga la ‘lolango l’efula lam’asaso.’ Dui sɔ tokonyaka dia sho nɛmiyana. Ɔpɔstɔlɔ Paulo akate ate: ‘Lo kɛnɛ kendana la nɛmiyana, nyosha ɛnyɛlɔ.’ Lo mɛtɛ, sho pombaka tshikitanya ngandji la nsaki. Sho pombaka sala kɛnɛ tshɛ kakokaso sala dia namaka etshumanelo pudipudi. Etena kakandashaka dako diande diendana la ngandji, Paulo akakotsha ate: “Nyutuni kene keli kolo, nyukimeli kene keli ololo wulu.”
Tolongɔnake
12. Lo kɛnɛ kendana la nongɔna, wetshelo akɔna wakondjaso oma le Akristo wakasɛnaka la Makɛdɔniya k’edjedja?
12 Adia Romo 12:13. Ngandji kokaso anangɛso l’akadiyɛso ayototshutshuya dia ‘kahana kâmɛ la ekilami kɛnɛ kele la so lo ndjela ehomba awɔ’ ndo lo ndjela akoka aso. Kânga mbeso kema l’ekondjelo k’efula, sho kokaka kahana la wɔ kɛnɛ kele la so. Etena kakandafundaka awui wendana l’Akristo wa la Makɛdɔniya, Paulo akate ate: “Okone lu ehimbelu k’asui, ongenongeno awo efula la wula awo wakatamanya mbudia lukahu lawo. Dimi lambunyutela uku omenyi nti: Uku wulu awo, ndu ndeka wulu awo, vame wakakimo diango; wakatosengasenga otekoya dia ngandji ka mamba kene la dia ekesanelu kasu, dia nkambela ekilami [wa la Judeya].” (2 Kor. 8:2-4) Kânga mbakiwɔ weola, Akristo wa la Makɛdɔniya waki la lokaho l’efula. Vɔ wakɔshi dia aki tshondo ya diɛsɛ dia kahana kɛnɛ kaki la wɔ kâmɛ l’anangɛwɔ ndo l’akadiyɛwɔ waki lo dihombo la Judeya.
13. Kakɔna kalembetshiya etelo k’ɔnɛ: “Nyulungulaki angendangenda ololo”?
13 Etelo k’ɔnɛ: “Nyulungulaki angendangenda ololo” kadimolaka etelo ka lo Grɛkɛ kalembetshiya mbɔsa yɛdikɔ mɔtshi. Ekadimwelo kɛmɔtshi ka Bible (The New Jerusalem Bible) kadimolaka etelo kɛsɔ ɔnɛ: “Nyoyange waaso wa nyu nongɔna.” Mbala mɔtshi sho mɛnyaka woho walongɔnaso lo mbelɛ onto ɔmɔtshi dia ndjɔlɛ la so yangɔ ndo dui sɔ mandɔmaka naka sho disala la ngandji. Koko naka sho mbɔsa yɛdikɔ ya sala dikambo sɔ, kete tayɛna dia ekɔ toho tokina ta mɛnya woho walongɔnaso. Ntondotondo, naka ekondjelo kana yônge yaso hatosha diaaso dia mbelɛ onto dia ndjɔlɛ yango lakaso, kete sho kokaka mɛnya woho walɔngɔnaso lo mbosha kânga dikɔhɔ di’eloko kana dikɔhɔ dia wanu.
14. a) Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “olongwanelo” kengama la tɔtɛkɛta takɔna? b) L’olimu w’esambishelo, ngande wakokaso mɛnya ɔnɛ sho ndjakiyanyaka dikambo di’angɛndangɛnda?
14 Olongwanelo mendanaka la dionga diaso. Tshɛkɛta ya lo Grɛkɛ yokadimɔmi ɔnɛ “olongwanelo” kengama la tɔtɛkɛta tohende talembetshiya “ngandji” la “ɔngɛndangɛnda.” Ngande wɔsaso angɛndangɛnda na? Akristo wasala la wolo dia mbeka ɔtɛkɛta okina woho wa sambisha angɛndangɛnda wonɔ l’ɛtshi ka nkɛtɛ k’etshumanelo kawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ kokaka mɛtɛ mbadiema l’ɔnɔngɔ w’anto walongɔna. Lo mɛtɛ, efula l’atei aso kema l’akoka wa mbeka ɔtɛkɛta okina. Koko, sho tshɛ kokaka kimanyiya angɛndangɛnda lo kamba dimɛna la biukubuku Une bonne nouvelle pour des gens de toutes nations. Yɔ yekɔ la losango lɔmɔtshi l’oma lo Bible lo ɛtɛkɛta efula. Onde wɛ ambokondjaka etombelo w’ɔlɔlɔ lo kamba la biukubuku shɔ l’esambishelo?
Toyadjake lo dihole di’anto akina
15. Ngande wakasha Yeso ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la dako dia lo Romo 12:15?
15 Adia Romo 12:15. Dako diaki Paulo diele lo divɛsa nɛ kokaka nembetshiyama lo tɔtɛkɛta tongana toto ɔnɛ: ndjadja lo dihole di’anto akina. Sho pombaka shihodia woho wayaoka anto akina ndo sho mboka woho wokawɔ, oyadi ɔngɛnɔngɛnɔ kana lonyangu mbele la wɔ. Naka sho mpɛtahɛta la nyuma, kete nsaki kaso ka kahana l’anto ɔngɛnɔngɛnɔ kana lonyangu lele la wɔ kayɛnama. Etena kakakalola ambeki 70 waki Kristo l’ɔngɛnɔngɛnɔ oya le nde oma l’olimu w’esambishelo ndo kakawawotɛ etombelo w’ɛlɔlɔ wakawakondja oma l’olimu awɔ, Yeso ndamɛ ‘akalole l’ɔngɛnɔngɛnɔ oma le nyuma k’ekila.’ (Luka 10:17-21) Nde akakahana la wɔ ɔngɛnɔngɛnɔ awɔ. Lo wedi okina, Yeso ‘akalele l’anto wakalelaka’ etena kakavu ɔngɛnyi ande Lazaro.—Joa. 11:32-35.
16. Ngande wakokaso ndjadja lo dihole di’anto akina, ndo lo yoho ya lânde waa na wahomba sala dikambo sɔ?
16 Sho kombolaka ndjela ɛnyɛlɔ kaki Yeso kendana la ndjadja lo dihole di’anto akina. Naka osekaso Okristo ekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ, sho kombolaka ngɛnangɛna kâmɛ la nde. Woho akɔ wâmɛ mbele, sho pombaka ndjadja lo dihole di’anangɛso l’akadiyɛso wele lo sowa kana wele l’ɔkɛi. Mbala efula, sho kokaka keketsha anangɛso wele l’ɔkɛi lo mbɔsa etena ka mbahokamɛka l’ɔkɛtshi tshɛ. Ndo tena dimɔtshi, etema aso kokaka munandema efula lo yɛdikɔ nyɛ yele kɛtshi ka l’otema ɔtɔi kokaso anto ndjotokonya ndo lo kɛdia asɔi. (1 Pet. 1:22) Lo yoho ya lânde, dikumanyi pombaka ndjela dako diakasha Paulo diendana la ndjadja lo dihole di’anto akina.
17. Wetshelo akɔna wambotokondja oma l’avɛsa efula wa Romo tshapita 12 wambotɔsɛdingola, ndo kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo diayela?
17 Avɛsa efula wa Romo tshapita 12 wambotɔsɛdingola wambotosha alako wakoka kamba la so lo lɔsɛnɔ laso hita oko weso Akristo ndo lo diɔtɔnganelo diasaso l’anangɛso l’akadiyɛso. Lo sawo diayela, tayɔsɛdingola avɛsa wotshikadi wa lo tshapita nyɛ wɛnya woho wahombaso mbɔsa ndo nsɛna l’anto wele bu l’etshumanelo k’Akristo, mbidja ndo andɔshi aso la wanɛ watɔhɛnyahɛnya.
Ovuswelo
• Ngande wɛnyaso dia sho ‘mpɛtahɛtaka la nyuma’?
• Lande na kahombaso kambɛ Nzambi olimu l’okitshakitsha ndo lo mbeya elelo aso?
• Lo toho takɔna takokaso ndjadja lo dihole di’asekaso ambetawudi ndo mbaoka kɛtshi?
[Esato wa lo lɛkɛ 4]
Lande na kayashaso l’elimu w’Okristo ɛnɛ?
[Osato wa lo lɛkɛ 6]
Ngande wakoka onto tshɛ la l’atei aso mbisha lonya dia kimanyiya angɛndangɛnda dia mbeka akambo wendana la Diolelo?