‘Nyodjasɛ l’anto tshɛ ki’

‘Naka kokaka, lo yɛdikɔ yakokanyu sala, nyodjasɛ l’anto tshɛ ki.’​—ROMO 12:18.

1, 2. a) Ɔhɛmwɛlɔ akɔna wakasha Yeso ambeki ande? b) Lende akokaso tana dako diendana la kɛnɛ kahombaso sala la ntondo k’ɔlɔshamelo?

YESO akahɛmɔla ambeki ande ɔnɛ vɔ wayohomana l’ɔlɔshamelo oma le wedja wa l’andja ɔnɛ, ndo la dikɔlɔ dia la ntondo ka nyɔi kande, nde akâlembetshiya lande na. Nde akatɛ apɔstɔlɔ ande ate: “Utunyuyala wa la kete, tshiki wa la kete wutulanga asikawo. Ne dia nyu nyaha wa la kete, keli dimi lakanyosonola uma le wa la kete, diako mbanyuhetsha wa la kete.”​—Joa. 15:19, sho mbɛnganyisha alɛta ango.

² Ɔpɔstɔlɔ Paulo akeye oma lo kɛnɛ kakokomɛ dia ɛtɛkɛta wa Yeso ɛsɔ waki mɛtɛ. Lo mukanda wa hende wakandafundɛ wonyande Timɔtɛ, Paulo akate ate: “We akayeli wetshelu ami, la lokewo lami, ndu esangweyu kami, mbetawo kami, memakana kami, ngandji kami, la ekikelu kami, ndu ehenyohenyo ami [la] asui ami.” Oma lâsɔ, Paulo akakotsha ɔnɛ: “Ndu wane tshe walanga ndjala la lumu l’ololo le Kristu Jesu, wayusuwa.” (2 Tim. 3:10-12) Lo tshapita 12 ya mukanda wakandafundɛ Akristo wa la Rɔma, Paulo akasha dako dia lomba diendana la kɛnɛ kakawahombe sala la ntondo k’ɔlɔshamelo. Ɛtɛkɛta ande kokaka tosha ɛlɔmbwɛlɔ l’etena k’ekomelo kɛnɛ.

‘Nyoyadje oyango wa tshanela kɛnɛ kele ɔlɔlɔ’

3, 4. Ngande wakokaso kamba la dako diele lo Romo 12:17 a) lo nkumbo yambatɔna l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ? b) lo diɔtɔnganelo diasaso l’asukanyi aso?

³ Adia Romo 12:17. Paulo akate dia etena kahomanaso l’ɔlɔshamelo hatohombe kaloya kɔlɔ lo kɔlɔ. Kamba la dako diande sɔ ekɔ ohomba efula, djekoleko lo nkumbo yambatɔna l’awui w’ɔtɛmwɛlɔ. Olonganyi w’Okristo pombaka shika tanga la ntondo k’ohemba wa mbishana tohaso kana kaloya kɔlɔ lo kɔlɔ. Ndoko wahɔ wakondjaso lo ‘kaloya kɔlɔ lo kɔlɔ.’ Koko dionga sɔ kokaka tsho konya akambo lo kɔlɔ efula.

⁴ Paulo tɛnyaka yoho ya dimɛna ya sala akambo lo mbuta ɔnɛ: ‘Nyoyadje oyango wa tshanela kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo washo w’anto tshɛ.’ Naka womoto lotshukami monga la lɔsɛngɔ la mɛtɛ lo nkumbo otsha le omɛnde etena kɔnyɔlande dietawɔ diande, kete nde mbeyaka shimba dia owanu tomba. (Tuk. 31:12) Carlos, lele kakianɛ ɔmɔtshi la lo nkumbo kɛmɔtshi ka Bɛtɛlɛ, kɔndɔlaka woho wakatondoya nyango ɔlɔshamelo wa wolo w’oma le she lo mongaka nshi tshɛ la lɔsɛngɔ ndo lo kotshaka ehomba w’ase nkumbo kande. Nde ekɔ lo mbuta ɔnɛ: “Nde akatokeketshaka sho ana dia mongaka nshi tshɛ la dilɛmiɛlɔ otsha le nde. Nde akatɛtɛka dia dimi kɛnyaka la nde kɛnyɔ mɔtshi yakandalangaka. Ndo dui sɔ diakangɛnyangɛnyaka shɛso.” L’ekomelo, nde akayotatɛka mbeka Bible ndo akayobatizamaka. Lo kɛnɛ kendana la tshanela ‘kɛnɛ kele ɔlɔlɔ lo washo w’anto tshɛ,’ mbala efula Ɛmɛnyi wa Jehowa kimanyiyaka wanɛ wakanɛ kɔlɔ dia tshikitanya tokanyi tawɔ lo kimanyiya asukanyi awɔ lo yoho ya shikaa etena kasalema mpokoso kɛmɔtshi.

Woho wa nɛndja ɔlɔshamelo la “akalanga wa dja waheta”

5, 6. a) Lo yoho yakɔna yahɛso otunyi “akalanga wa dja waheta” l’ɔtɛ? b) Kɔndɔla ɛnyɛlɔ ka l’ɛtshi kanyu ka nkɛtɛ kɛnya woho wele kamba la dako diele lo Romo 12:20 kokaka monga l’etombelo w’ɛlɔlɔ.

⁵ Adia Romo 12:20. Lo sɔna ɛtɛkɛta wele lo divɛsa nɛ, mɛnamaka dia Paulo aki lo shila kɛnɛ kadiaso lo Tukedi 25:21, 22 ɔnɛ: “Naka utunyi aye la ndjala, uwusha ma dia nde; naka ndi la pusa, uwusha ashi wa no. Ne dia we ayukitsha akalanga wa dja l’ote andi; ku [Jehowa] ayukufuta.” Lo ndjela dako diande diele lo Romo tshapita 12, Paulo konanga mbuta dia akalanga wa lo ɛnyɛlɔ kande wakahombe mbisha ɔndɔshi dilanya kana mbôtsha sɔnyi. Koko mɛnamaka dia ɛtɛkɛta wa lo Tukedi la ɛtɛkɛta wakafundɛ Paulo Akristo wa la Rɔma mendanaka la yoho mɔtshi ya lo nshi y’edjedja yakawakambaka la yɔ dia ndɛlɔla mbolo. Charles Bridges, nomb’ewo kɛmɔtshi k’ose Angleterre ka lo ntambe 19 akate ɔnɛ: “Pombaka ninga lowolo la wolo la akalanga, mbuta ate amɔtshi l’ɛse akina lâdiko, aha likitsha tsho lâdiko dia dja, koko pombaka mɔtshanya akalanga wa dja lâdiko dia lɔ. Anto yema tshitshɛ tsho mbele l’etema wa wolo oko dive lo yɛdikɔ yele hawokoke tshikitanyema oma lo shɛngiya ya ngandji kele oko lombe la dja, kele la solo dia lotutsha ndo la yimba ya ndjahombia.”

⁶ L’ɛnyɛlɔ ka “akalanga wa dja waheta,” etsha w’ɛlɔlɔ kokaka tshutshuya wanɛ walɔsha ekambi waki Nzambi dia vɔ tshikitanya dionga diawɔ ndo tshika dia mbalɔsha. Etsha w’ɛlɔlɔ kokaka tshutshuya anto akina dia vɔ monga la dionga di’ɔlɔlɔ otsha le ekambi waki Jehowa ndo dia vɔ mbetawɔ losango l’oma lo Bible lasambishawɔ. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Nyuyali la ditshelu di’ololo l’atei w’asi wedja. Okone, naka wambunyosongwela vati: Nyu nyeko atshi wa kolo, naka vo wayena etsha anyu w’ololo, ku vo wayutumbula [Nzambi], lu lushi layundâkendela.”​—1 Pet. 2:12.

‘Nyodjasɛ l’anto tshɛ ki’

7. Ki kakɔna kakatshikɛ Kristo ambeki ande, ndo kakɔna kahombatɔ totshutshuya dia sala?

⁷ Adia Romo 12:18. La dikɔlɔ di’ekomelo diaketsha Yeso nde l’apɔstɔlɔ ande, nde akawatɛ ɔnɛ: “Dimi lambunyutshikela ki. Ki kami kamumunyusha.” (Joa. 14:27) Ki kakatshikɛ Kristo ambeki ande ekɔ wɔladi wa l’etei k’otema wele la wɔ etena kokawɔ dia wekɔ lo nangema ndo mbetawɔma oma le Jehowa Nzambi la Ɔnande la ngandji. Wɔladi wa l’etei k’otema ɔsɔ pombaka totshutshuya dia sho mbidjasɛ ki l’anto akina. Akristo wa mɛtɛ wekɔ anto walanga wɔladi ndo wadja ki.​—Mat. 5:9.

8. Ngande wakokaso monga anto wadja ki lo nkumbo ndo l’etshumanelo kaso?

⁸ Yoho mɔtshi ya mbidja ki l’atei wa nkumbo ele lo kandolaka ekakatanu esadi esadi lo dihole dia tshika di’akambo koma lo kɔlɔ. (Tuk. 15:18; Ef. 4:26) Dui sɔ mendanaka ndo la etshumanelo k’Akristo. Ɔpɔstɔlɔ Petero mɛnyaka diɔtɔnganelo diele lam’asa nyanga ki la nama lolemi laso. (1 Pet. 3:10, 11) L’ɔkɔngɔ wa nde mbisha dako dia wolo diendana la yoho ya dimɛna ya kamba la lolemi laso ndo ohomba wa mbewɔ kandjema la ewanu, Jakɔba nde lawɔ akafunde ate: “Keli yimba yakahulo uma l’ulungu, ntundu yeko pudipudi, l’okongo yeli ki, la memakana, la osengosengo. Yo yambulula too la ketshi la elua w’ololo, yaha la tamu, yaha la lukesu. Elua w’akambu w’ololo wambunema lu ki le antu watuyangaka ki.”​—Jak. 3:17, 18.

9. Ahombaso mbohɔka etena kasalaso la wolo dia ‘mbidjasɛ l’anto tshɛ ki’?

⁹ Lo ɛtɛkɛta ande wele lo Romo 12:18, Paulo kokomɛ tsho lo mɛnya ohomba wa mbidjasɛ l’anto ki lo nkumbo ndo l’etshumanelo. Nde akate ɔnɛ sho pombaka ‘mbidjasɛ l’anto tshɛ ki,’ mbidja ndo asukanyi aso, asekaso wa l’olimu, wa la kalasa ndo anto wahomana la so l’olimu w’esambishelo. Koko ɔpɔstɔlɔ Paulo akalɛndjalɛndja dako diande lo mbuta ɔnɛ: ‘Naka kokaka, lo yɛdikɔ yakokanyu sala.’ Dui sɔ nembetshiyaka sala kɛnɛ tshɛ kakokaso sala dia ‘mbidjasɛ l’anto tshɛ ki’ aha la sekola atɔndɔ wosembwe waki Nzambi.

Sɔmbɔya ele dikambo dia Jehowa

10, 11. Lo yoho yakɔna ‘yatshikɛso nkɛlɛ ka Nzambi dihole,’ ndo lande na kele dui sɔ diekɔ ohomba?

¹⁰ Adia Romo 12:19. Oyadi otsha le ‘wanɛ wahetawɔ’ olimu aso w’esambishelo ndo losango laso, mbidja ndo wanɛ watɔlɔsha la wolo, sho pombaka tetemala ‘ndjakimɛ diaha sala kɔlɔ’ ndo ndjala la “memakana.” (2 Tim. 2:23-25) Paulo akalake Akristo diaha vɔ sɔmbɔya koko ‘tshikɛ nkɛlɛ dihole.’ Dia nkɛlɛ kaki na kakatɛkɛtaka Paulo lanɛ? Nde konangaka tɛkɛta dikambo dia nkɛlɛ kaso hita. Mbokɛmaka hwe dia nkɛlɛ kaki Nzambi mbatshikɛso dihole. Oko weso Akristo, sho mbeyaka dia sho bu l’ɔkɛndɛ wa sɔmbɔya. Omembi w’esambo akafunde ate: “Ukimo kele, oseke yenyi. Tuyatshumuyaki, ne dia tshumu tolaka untu utsha lu kolo.” (Osam. 37:8) Ndo Sɔlɔmɔna akalake ate: “Tutaki wati: Dimi layosomboya kolo; ukungeli [Jehowa], ku ndi ayukushimbela.”​—Tuk. 20:22.

¹¹ Naka andɔshi aso wambotosalɛ kɔlɔ, yoho ya dimɛna ya kandola dikambo sɔ ele tshikɛ Jehowa ɔkɛndɛ wa nde mbasha dilanya l’etena kɛnande ɔlɔlɔ. Lo mɛnya dia nde akohɔka dikambo dia nkɛlɛ kaki Jehowa, Paulo akakotsha ate: “Somboya keli dikambu diami. Dimi layulemanya la wo, mbata Khumadiondjo.” (Ɛdika la Euhwelu k’Elembe 32:35.) Naka tayolanga sɔmbɔya, kete tôsala akambo l’otako ndo tayoyokoma lo sala akambo wele paka Jehowa oto mbele la lotshungɔ la sala. Ndo nto, ayonga oko taya bu la mbetawɔ lo daka diaki Jehowa diata ɔnɛ: “Dimi layulemanya la wo.”

12. Etena kakɔna kayɛnama nkɛlɛ kaki Jehowa, ndo ngande?

¹² Lo etatelo ka mukanda wakandafundɛ ase Rɔma, Paulo akate ate: “Kele ka [Nzambi] kambenama uma l’ulungu uya l’uhedia tshe la kolo y’antu watushimbaka akambu wa mete la kolo yawo.” (Romo 1:18) Nkɛlɛ kaki Jehowa kayɛnama oma l’olongo lo tshimbo ya Ɔnande lo ‘fɔnu ka woke.’ (Eny. 7:14) Ɔsɔ ayoyala ‘djembetelo y’elombwelo kosembwe kaki Nzambi,’ oko wakadilembetshiya Paulo lo mukanda ande okina wakasambiyama ate: “Akambu aku mbeli djimbitelu y’elumbwelu [kosembwe] ka [Nzambi], ne dia nyu mbalema ololo wakuka mboto lu diulelu dia [Nzambi], diako diasuwanyu. Naka dieko ololo dia [Nzambi] nsuya wanɛ watunyusuyaka, la dia nyu wane wasuyama wumuya la su lu enelo ka Khumadiondjo Jesu uma l’ulungu la andjelo andi a wulu lu lumbi la dja, ndi ayosomboya wane waheyi [Nzambi], la wahakitanyia lukumu l’ololo la Khumesu Jesu.”​—2 Tes. 1:5-8.

Woho wa nɛndja akambo wa kɔlɔ oma l’akambo w’ɔlɔlɔ

13, 14. a) Lande na kahatambe etena kahomanaso l’ɔlɔshamelo? b) Ngande wakokaso tshɔkɔla wanɛ watɔhɛnyahɛnya?

¹³ Adia Romo 12:14, 21. L’eshikikelo tshɛ ɔnɛ Jehowa ayokotsha alaka ande, sho kokaka mbidja welo aso tshɛ l’olimu wakandatosha dia sala, mbuta ate sambisha “lukumu l’ololo . . . la diulelu” “lu kete tshe.” (Mat. 24:14) Sho mbeyaka ɔnɛ olimu w’Okristo ɔsɔ wayotsha atunyi aso nkɛlɛ nɛ dia Yeso akatɔhɛmɔla ate: “Nyu nyayuhetshama lu wedja tshe ne dia lukumbu lami.” (Mat. 24:9) Omalɔkɔ, sho hatambe ndo hatɔkɔmɔ etena kahomanaso l’ɔlɔshamelo. Ɔpɔstɔlɔ Petero akafunde ate: “Elangemi ami, tanyambaki dia akambu wa wulu weli l’atei anyu, wambuya le nyu dia nyuhimba, nyati: Dikambu di’uyuyu diambuya le su. Keli nyongenengene, ne dia nyu nyambusuwa la Kristu.”​—1 Pet. 4:12, 13.

¹⁴ Lo dihole dia sho mpetsha wanɛ watɔhɛnyahɛnya, sho mbâsambishaka teya ɔnɛ amɔtshi l’atei awɔ tɔhɛnyahɛnyaka nɛ dia haweye kɛnɛ kasalawɔ. (2 Kor. 4:4) Sho salaka la wolo dia kitanyiya dako diaki Paulo diata ɔnɛ: “Nyotshokole wane watunyusuyaka. Nyâtshokole, tanyuwadjaki mananu.” (Romo 12:14) Yoho mɔtshi yakokaso tshɔkɔla andɔshi aso ele lo nɔmbaka lo dikambo diawɔ. Yeso akate lo Dako diande dia lo dikona ate: “Nyulangi atunyi anyu, nyutsheli wane wanyuhetsha ololo. Nyotshokole wane watunyudjaka mananu; nyolombele wane watunyotengaka.” (Luka 6:27, 28) Ɔpɔstɔlɔ Paulo akeyaka oma lo kɛnɛ kakokomɛ ɔnɛ atunyi aso koka ndjokoma ambeki wa Kristo wele la kɔlamelo ndo ekambi wa Jehowa wele l’ohetoheto. (Ngal. 1:13-16, 23) Lo mukanda ande okina, Paulo akate ate: “Lam’atotengawo, shu tatatshokolaka. Shu tatushikikalaka lam’atusuyawo. Lam’atonyolawo, shu tatâsengasengaka.”​—1 Kor. 4:12, 13.

15. Naa yoho yoleki dimɛna ya nɛndja akambo wa kɔlɔ oma l’akambo w’ɔlɔlɔ?

¹⁵ Diakɔ diele Okristo wa mɛtɛ pombaka kamba la divɛsa dia ndjihelo dia Romo tshapita 12 diata ɔnɛ: “Tolembiamaki l’akambu wa kolo, keli olembia akambu wa kolo l’akambu w’ololo.” Satana Diabolo mbele kiɔkɔ y’awui tshɛ wa kɔlɔ. (Joa. 8:44; 1 Joa. 5:19) Lo ɛnɛlɔ kakawɛnya ɔpɔstɔlɔ Joani, Yeso akɛnya dia anango w’akitami “wa[kaleke Satana] wulu ne dia dikila dia Ona-Okoko ndu dia diui diawo.” (Eny. 12:11) Dui sɔ mɛnyaka dia yoho yoleki dimɛna ya nɛndja Satana ndo shɛngiya ya kɔlɔ yele la nde lâdiko dia dikongɛ nɛ di’akambo, ele sala akambo w’ɔlɔlɔ l’olimu aso w’esambishelo, mbuta ate sambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo.

Tɔngɛnɛngɛnɛ lo elongamelo

16, 17. Wetshelo akɔna wambotokondja oma lo Romo tshapita 12 lo kɛnɛ kendana la a) woho wahombaso kamba la nsɛnɔ yaso? b) woho wahombaso sala akambo l’atei w’etshumanelo? c) woho wahombaso salɛ wanɛ wele kema ambetawudi akambo?

¹⁶ Ɔsɛdingwelo aso wa lo tshena pe wa tshapita 12 ya mukanda wakafundɛ Paulo Akristo wa la Rɔma ambotohola akambo efula. Oko weso ekambi wa Jehowa wamboyakimɔka le nde, sho pombaka monga suke dia ndjahombia. Oko watshutshuyamaso la nyuma kaki Nzambi, sho ndjahombiaka la lolango laso nɛ dia dikoka diaso di’ekanelo ka yimba diambotetawoya dia ɔsɔ mbele lolango laki Nzambi. Sho mpɛtahɛtaka la nyuma ndo kambaka l’ohetoheto tshɛ la weshasha aso wotshikitanyi. Sho kambaka l’okitshakitsha ndo salaka tshɛ keso l’akoka wa sala dia nama kâmɛ kaso k’Okristo. Sho nongɔnaka ndo ndjadjaka l’otema ɔtɔi lo dihole di’anto akina.

¹⁷ Lâdiko dia lâsɔ, Romo tshapita 12 toshaka alako efula wendana la kɛnɛ kahombaso sala la ntondo k’ɔlɔshamelo. Hatohombe kaloya kɔlɔ lo kɔlɔ. Sho pombaka sala la wolo dia tondoya ɔlɔshamelo la etsha aso w’ɔlɔlɔ. Naka kokaka, sho salaka kɛnɛ tshɛ kakokaso sala dia mbidjasɛ l’anto tshɛ ki aha la sekola atɔndɔ wa lo Bible. Dui sɔ mendanaka la lɔsɛnɔ la lo nkumbo, l’etshumanelo, la diɔtɔnganelo diasaso l’asukanyi aso, asekaso wa l’olimu, wa la kalasa ndo l’anto wahomana la so l’esambishelo. Oyadi etena kahomanaso l’ɔlɔshamelo wa wolo, sho salaka kɛnɛ tshɛ kakokaso sala dia nɛndja akambo wa kɔlɔ oma l’akambo w’ɔlɔlɔ teya dia sɔmbɔya ekɔ dikambo dia Jehowa.

18. Naa alako asato woshami lo Romo 12:12?

¹⁸ Adia Romo 12:12. Lâdiko di’alako asɔ tshɛ wa lomba ndo w’eshika, Paulo toshaka alako akina asato. Lam’ele hatokokaki pondjo sala akambo asɔ tshɛ aha l’ekimanyielo ka Jehowa, Paulo ekɔ lo tolaka dia sho ‘tetemalaka nɔmba.’ Dui sɔ diayotokimanyiya dia ndjela dako dikina diatoshande ate: “Nyuyali la memakana lu asui.” L’ekomelo, sho pombaka tetemala mbika washo lo alaka wa Jehowa wendana la nshi yayaye ndo ‘ngɛnangɛna lo elongamelo’ ka lɔsɛnɔ la pondjo oyadi la l’olongo kana la la nkɛtɛ.

Ovuswelo

• Ahombaso sala la ntondo k’ɔlɔshamelo?

• L’ahole akɔna wahombaso sala la wolo dia mbidja ki, ndo lo woho akɔna?

• Lande na kahatahombe nyanga dia ndjasɔmbwɛ?

[Osato wa lo lɛkɛ 8]

Mbisha asukanyi aso ekimanyielo ka shikaa mbeyaka mbâkimanyiya dia minya tokanyi ta kɔlɔ tatokanɛwɔ

[Osato wa lo lɛkɛ 9]

Onde wɛ salaka la wolo dia mbidja ki l’etshumanelo?