Tɔshi dihole diele la so l’etshumanelo la nɛmɔ
“[Nzambi] ambukitsha beke tshe lu dimba, uku akandalangi.”—1 KOR. 12:18.
1, 2. a) Kakɔna kɛnya dia onto tshɛ la l’etshumanelo ekɔ la dihole diakokande mbɔsa la nɛmɔ? b) Ambola akɔna wayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?
TATƐ lo Isariyɛlɛ w’edjedja, Jehowa okokambaka la etshumanelo oko ehomɔ ka ndesha ekambi ande lo nyuma ndo mbasha ɛlɔmbwɛlɔ. Ɛnyɛlɔ, l’ɔkɔngɔ wa ase Isariyɛlɛ nɛndja osomba wa Ai, Jashua “akali aui tshe w’uma l’elembe, etshoko ndu mananu, uku akawafundama lu buku di’elembe . . . la ntundu k’[etshumanelo ka] Isariyele.”—Jas. 8:34, 35.
2 Lo ntambe ka ntondo T.D., ɔpɔstɔlɔ Paulo akatɛ Timɔtɛ laki ekumanyi k’Okristo dia etshumanelo k’Akristo kekɔ “luudu la [Nzambi]” ndo “ekoho la usuko w’akambu wa mete.” (1 Tim. 3:15) Ɛlɔ kɛnɛ nkumbo ka l’andja w’otondo k’onto l’ɔnango k’Akristo wa mɛtɛ mbele “luudu” la Nzambi. Lo tshapita 12 ya mukanda wa ntondo wakandafundɛ ase Kɔrɛtɔ, Paulo akɛdika etshumanelo la demba di’onto. Nde akate dia kânga mbele etenyi tshɛ ka demba kambaka olimu ɔmɔtshi wa lânde, tenyi diakɔ tshɛ diekɔ ohomba. Paulo akafunde ate: “[Nzambi] ambukitsha beke tshe lu dimba, uku akandalangi.” Nde akate nto dia “beke diasu dia dingeno diatuyalaka la kenemo utamanya.” (1 Kor. 12:18, 23) Ɔnkɔnɛ, ndoko Okristo wele la dihole dioleki dimɛna kana dioleki kɔlɔ lo mbɛdika la Akristo akina. Koko ahole wele la wɔ ntshikitana tsho mbotshikitanyiwɔ. Ko ngande wakokaso mbeya dihole diele la so l’okongamelo waki Nzambi ndo diɔsa la nɛmɔ? Akambo akɔna wakoka monga la shɛngiya lo dihole diele la so? Ndo ngande wakokaso mɛnya ‘ohamelo aso la ntondo k’anto tshɛ’?—1 Tim. 4:15.
Ngande wakokaso mbɔsa dihole diele la so la nɛmɔ?
3. Naa yoho mɔtshi yakokaso mbeya dihole diele la so l’etshumanelo ndo mɛnya dia tekɔ lo diɔsa la nɛmɔ?
3 Yoho mɔtshi ya mbeya dihole diele la so l’etshumanelo ndo mɛnya ɔnɛ sho diɔsaka la nɛmɔ ele nkamba kâmɛ la ‘ɔhɔmbɔ wa kɔlamelo ndo wa kɛsɔ’ ndo Olui-walɔmbɔla wele onyimpala ande. (Adia Mateu 24:45-47.) Sho pombaka menda dia kana tekɔ lo nkitanyiya ɛlɔmbwɛlɔ kalongolaso oma le olui w’ɔhɔmbɔ. Ɛnyɛlɔ, aya ɛnɔnyi efula walongolaso alako wokɛma hwe lo kɛnɛ kendana l’ɔlɔtɔ, ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo, tɔkɛnyɔ ndo okambelo wa kɔlɔ wa la Ɛtɛrnɛtɛ. Onde sho kitanyiyaka alako w’amɛna asɔ dia sho kokamɛ lo nyuma? Ko, kayotota dikambo dia dako diendana la nsala ekongelo k’ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo? Onde tekɔ lo nkitanyiya dako sɔ lo nsɔna dikɔlɔ dimɔtshi dia salaka dikambo sɔ? Naka tekɔ enyemba, onde tekɔ lo ndjatshungwɛ etena ka nsala wekelo w’onto ndamɛ wa Afundelo? Jehowa ayotɔtshɔkɔla l’onto ndo l’onto ndo oko nkumbo naka sho ndjelaka ɛlɔmbwɛlɔ katosha olui w’ɔhɔmbɔ.
4. Kakɔna kahombaso mbidjaka yimba lo kɛnɛ kendana l’ɛsɔnwɛlɔ aso shoamɛ?
4 Anto amɔtshi mbeyaka mfɔnya ɔnɛ awui wele oko tɔkɛnyɔ, ɔlɔtɔ ndo ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo ekɔ akambo wendana la yɛdikɔ y’onto ndamɛ. Koko, le Akristo wakayakimɔ le Nzambi wɔsa dihole diele la wɔ l’etshumanelo la nɛmɔ, aha nango y’onto ndamɛ mbele dui diâmɛ diahomba onto mbidja yimba etena kɔsande tɛdikɔ. Sho pombaka ndeka mbidja yimba lo kanyi yaki Jehowa yɛnyami l’Ɔtɛkɛta ande Bible. Losango la lɔkɔ pombaka monga ‘tala l’ekolo aso, ndo asase lo mboka kaso.’ (Osam. 119:105) Tayonga nto akanga a tomba naka sho nsɛdingola shɛngiya yonga l’ɛsɔnwɛlɔ aso l’olimu w’esambishelo ndo le anto akina, oyadi l’etei kana l’andja w’etshumanelo.—Adia 2 Koreto 6:3, 4.
5. Lande na kahombaso ndjalama diaha monga la yimba ya dipanda?
5 “[Yimba y]atukambiaka ana a pami w’uhedia” yambodiangana l’ahole tshɛ oko lɔpɛpɛ. (Ef. 2:2) Yimba shɔ mbeyaka tokonya dia sho mfɔnya ɔnɛ sho bu l’ohomba wa ɛlɔmbwɛlɔ k’oma le okongamelo waki Jehowa. Lo mɛtɛ, sho hatolange monga oko Diyɔtɛrɛfɛ laki ‘konangaka nongola wetshelo w’oma le ɔpɔstɔlɔ Joani la dilɛmiɛlɔ.’ (3 Joa. 9, 10) Sho pombaka ndjalama diaha monga la yimba ya dipanda. Nyɛsɔ tosale la wolo diaha mbuta kana nsala dui dimɔtshi diakoka mɛnya ɔnɛ sho bu la dilɛmiɛlɔ otsha le ehomɔ kakamba la Jehowa lo nshi yaso nyɛ. (Wal. 16:1-3) Koko, sho pombaka mbɔsa diɛsɛ diele la so dia nkamba kâmɛ l’olui w’ɔhɔmbɔ la nɛmɔ. Ndo sho pombaka nsala la wolo dia nkitanyiya ndo nɛmbɛ wanɛ walɔmbɔla etshumanelo kaso?—Adia Heberu 13:7, 17.
6. Lande na kahombaso nsɛdingola akambo wele la so?
6 Yoho kina yakokaso mɛnya dia sho mbɔsaka dihole diele la so l’etshumanelo la nɛmɔ ele lo nsɛdingola akambo wele la so dimɛna ndo nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia ‘tombola olimu aso’ ndo mbisha Jehowa lotombo. (Romo 11:13) Anto amɔtshi wekɔ l’akoka wa nkamba olimu w’ombatshi mboka wa pondjo. Akina wekɔ lo nkamba toho totshikitanyi t’olimu wa lo tena tshɛ oko waa misiɔnɛrɛ, emendji weteta ndo ase nkumbo ya Bɛtɛlɛ ya l’andja w’otondo. Anangɛso l’akadiyɛso efula mbishaka lonya l’olimu wa wokelo wa Mbalasa ya Diolelo. Ɛmɛnyi wa Jehowa efula wekɔ lo ndjasha tshɛ dia nkotsha ehomba wa lo nyuma w’ase nkumbo yawɔ ndo vɔ sambishaka efula lomingu tshɛ. (Adia Kolosai 3:23, 24.) Sho koka monga l’eshikikelo dia etena kayakimɔso la lolango l’olimu waki Nzambi ndo kokambɛso l’anima aso tshɛ, sho mongaka nshi tshɛ la dihole dimɔtshi l’okongamelo ande.
Akambo watotshikitanya
7. Lembetshiya woho wakoka akambo wele la so monga la shɛngiya lo dihole diele la so l’etshumanelo.
7 Ekɔ ohomba dia sho nsɛdingola akambo wele la so nɛ dia lo yɛdikɔ mɔtshi, dihole diele la so l’etshumanelo nemanɛka la kɛnɛ kakokaso nsala. Ɛnyɛlɔ, dihole diele la ɔnangɛso l’etshumanelo ntshikitana yema la dihole diele la kadiyɛso. Ɛnɔnyi waya l’onto, yônge yande ndo awui akina nto koka monga la shɛngiya lo kɛnɛ kakokande nsala l’olimu wa Jehowa. Tukedi 20:29 mbutaka ɔnɛ: “Wulu w’elongo w’apami mbeli lutumbu lawo; ndjui y’esumbi w’apami mbeli nemo diawo.” Akɛnda wele l’etshumanelo mbeyaka monga l’akoka wa nsala elimu wa wolo nɛ dia vɔ wekɔ la wolo wa demba, etena kele etshumanelo kondjaka wahɔ efula oma le esombe l’ɔtɛ wa lomba lele la wɔ ndo akambo wambohomana la wɔ. Sho pombaka mbohɔka dia kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala l’okongamelo waki Jehowa nemanɛka la ngandji ka mamba katoka Nzambi.—Etsha 14:26; Romo 12:6-8.
8. Ngande wele nsaki mongaka la shɛngiya lo kɛnɛ kasalaso l’etshumanelo?
8 Ɛnyɛlɔ kayela ka esekaseka ehende w’otema ɔtɔi mɛnyaka dikambo dikina diakoka monga la shɛngiya lo dihole dionga la so l’etshumanelo. Vɔ akɔ ahende wakashidiya kalasa ya sekɔndɛrɛ ndo waki l’awui wa woho ɔtɔi. Ambutshi awɔ wakasale la wolo dia mbakeketsha dia vɔ nkamba olimu w’ombatshi mboka wa pondjo l’ɔkɔngɔ wa vɔ nshidiya kalasa. L’ɔkɔngɔ wa vɔ nshidiya kalasa, ɔmɔtshi akatatɛ nkamba olimu w’ombatshi mboka, ndo okina akatatɛ nkamba olimu wa l’emunyi wakawɔsɛka wenya tshɛ. Kakɔna kakâtshikitanya? Nsaki yaki la wɔ. L’ekomelo, onto l’onto akasale kɛnɛ kakandalange nsala. Shi kɛsɔ mbakomɛ efula ka l’atei aso? Sho pombaka kana yimba efula lo kɛnɛ kalangaso nsala l’olimu waki Nzambi. Onde hatokoke pamia olimu akɔ, oyadi dikambo sɔ tɔlɔmbaka dia nsala etshikitanu ɛmɔtshi?—2 Kor. 9:7.
9, 10. Kakɔna kahombaso nsala naka taya bu la nsaki ka ndjasha efula l’olimu wa Jehowa?
9 Ko kayotota naka taya bu la nsaki ka ndjasha efula l’olimu waki Jehowa ndo toyashaka paka yema tshitshɛ tsho l’awui wa l’etshumanelo? Lo mukanda wakandafundɛ ase Filipi, Paulo akate ate: “[Nzambi] katukambaka l’etema anyu, dia nyu nanga la ntsha lulangu landi.” Eelo, Jehowa koka nkamba l’etema aso ndo monga la shɛngiya lo nango yaso kana nsaki yaso.—Fil. 2:13; 4:13.
10 Shi lasɔ sho pombaka nɔmba Jehowa dia nde tosha nsaki ka sho nsala lolango lande? Kɛsɔ mbakasale Davidi nkumekanga ka l’Isariyɛlɛ w’edjedja. Nde akalɔmbɛ ate: “Unimbitshiya esese aye, we [Jehowa]! Umbetsha mbuka yaye. Onombolaki lu mbuka kaye, umbetshaki, ne dia we keli [Nzambi k]a panda kami. Dimi latukulungamelaka yanyi tshe.” (Osam. 25:4, 5) Sho koka nsala woho akɔ wâmɛ lo nɔmba dia Jehowa tosha nsaki ka sho nsala kɛnɛ kɔngɛnyangɛnya. Etena kakanaso yimba lo woho wayaoka Jehowa Nzambi nde la Ɔnande lo dikambo dia kɛnɛ kasalaso l’olimu ande, etema aso ndolaka tɔɔ la lowando otsha le wɔ. (Mat. 26:6-10; Luka 21:1-4) Lowando la ngasɔ mbeyaka totshutshuya dia sho nɔmba Jehowa dia nde tokimanyiya woho wa sho ndjasha efula l’olimu ande. Ɔprɔfɛta Isaya akasha ɛnyɛlɔ ka dionga diahomba monga la so. Etena kakandoke dui dia Jehowa diambola ɔnɛ: “Ayumutuma na? Ayututshwela na?” nde akakadimola ate: “Dim’one, untumi.”—Is. 6:8.
Ngande wakokaso mpama?
11. a) Ohomba akɔna walɔmba di’anangɛso nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia mɛmba ɛkɛndɛ l’okongamelo? b) Ngande wakoka anangɛso nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia mɛmba ɛkɛndɛ?
11 Lo menda woho wakabatizama anto 289678 l’ɔnɔnyi w’olimu wa 2008 l’andja w’otondo, ohomba wekɔ efula w’anangɛso wahomba nɔmbɔla tshumanelo. Kakɔna kakoka anangɛso nsala dia nkandola dikambo sɔ? Lo tshena pe, vɔ pombaka nsala la wolo dia nkotsha kɛnɛ kalɔmba Afundelo dia monga ekambi wakimanyiya kana dikumanyi. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9) Ngande wakoka ɔnangɛso nsala la wolo dia nkotsha kɛnɛ kalɔmba Afundelo? Ele lo ndjasha tshɛ l’olimu w’esambishelo, lo kotshaka dimɛna ɛkɛndɛ ande wa l’etshumanelo, lo salaka la wolo dia ndowanya kɔmatɛrɛ yashande lo nsanganya y’Akristo ndo lo woho wayashande le asekande ambetawudi. Lo nsala ngasɔ, nde mɛnyaka dia nde mbɔsaka dihole diele la nde l’etshumanelo la nɛmɔ.
12. Ngande wakoka ɛlɔngɔlɔngɔ nkɛnɛmɔla ohetoheto wele la wɔ l’akambo wa mɛtɛ?
12 Kakɔna kakoka anangɛso w’ɛlɔngɔlɔngɔ, djekoleko wanɛ wele l’ɛnɔnyi dikumi l’ɛmɔtshi nsala dia vɔ mpama l’etshumanelo? Vɔ koka mbidja welo dia mpama lo ‘lomba ndo lo eokelo ka lo nyuma’ lo mbekaka Afundelo. (Kol. 1:9) Mbeka Ɔtɛkɛta wa Nzambi l’etete ndo mbishaka kɔmatɛrɛ y’amɛna lo nsanganya ya l’etshumanelo ayowakimanyiya dia nkotsha oyango ɔsɔ. Ɛlɔngɔlɔngɔ kokaka nto nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia mbɔtɔ lo ‘soko dia woke dia ntsha olimu’ lo toho totshikitanyi t’olimu wa lo tena tshɛ. (1 Kor. 16:9) Ndjasha dia kambɛ Jehowa lɔsɛnɔ laso l’otondo ekɔ yoho ya lɔsɛnɔ ya dimɛna ndo yatela ɛtshɔkɔ efula.—Adia Undaki 12:1.
13, 14. Lo toho takɔna takoka akadiyɛso mɛnya dia vɔ mbɔsaka dihole diele la wɔ l’etshumanelo la nɛmɔ?
13 Akadiyɛso vɔ lawɔ kokaka mɛnya dia vɔ mbɔsaka diɛsɛ diele la wɔ dia mbisha lonya l’okotshamelo wa Osambu 68:11 la nɛmɔ. Sho mbadiaka lɔkɔ ɔnɛ: ‘Jehowa ndamɛ mbashana ɔtɛkɛta; wamato wewoya lokumu l’ɔlɔlɔ wekɔ alembe wa wolo.’ Yoho mɔtshi y’ohomba yakoka akadiyɛso mɛnya lowando lele la wɔ lo dihole diele la wɔ l’etshumanelo ele lo mbisha lonya l’olimu wa mbetɛ anto ambeki. (Mat. 28:19, 20) Ɔnkɔnɛ, lo ndjasha efula l’olimu w’esambishelo ndo lo mbetawɔ ndjahombia l’ɔtɛ w’olimu ɔsɔ, akadiyɛso mɛnyaka dia vɔ mbɔsaka dihole diele la wɔ l’etshumanelo la nɛmɔ.
14 Lo mukanda wakandafundɛ Tito, Paulo akate ate: “Dikumanyi dia amantu wayali la kenemo lu akambu awo. . . . Vo wayali embetsha wa akambu w’ololo, dia vo mbekiya esekaseka w’amantu dia nanga waumewo, la an’awo; ndu dia ndjala la etema wa ki, la tukanyi ta pudipudi, ndu dia ntsha ulimu la wakawo. Vo wayali la memakana, wayali la ukitanyia le waumewo, ne dia diui dia [Nzambi] tadiotengamaki.” (Tito 2:3-5) Akadiyɛso wambotshunda lo nyuma kokaka monga la shɛngiya ya dimɛna l’etshumanelo. Lo nɛmiya anangɛso walɔmbɔla ndo lo mbɔsa tɛdikɔ ta lomba l’akambo wa lo lɔsɛnɔ wele oko ɔlɔtɔ, ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo ndo tɔkɛnyɔ, vɔ mbishaka anto akina ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ndo mɛnyaka dia vɔ mbɔsaka dihole diele la wɔ l’etshumanelo la nɛmɔ di’efula.
15. Kakɔna kakoka kadiyɛso k’onyemba nsala etena kayaokande oko opoko?
15 Lo tena dimɔtshi, mbeyaka monga wolo dia kadiyɛso kele onyemba mbeya dia nde ekɔ la dihole l’etshumanelo. Kadiyɛsɔ kɛmɔtshi kakahomana la dikambo dia ngasɔ akate ate: “Lo tena dimɔtshi onyemba ndjaokaka dia nde ekɔ opoko.” Etena kakawawombola woho walɔshanande la dikambo sɔ, nde akate ate: “Dɔmbɛlɔ ndo wekelo kimanyiyakami dia dimi mbeya dihole diele la mi. Dimi mbekaka dia mbeya woho wambɔsa Jehowa. Omalasɔ, dimi salaka kɛnɛ kahombama dia monga ohomba le anto akina l’etshumanelo. Kɛsɔ kimanyiyakami diaha dimi ndjakiyanyaka paka dikambo diami.” Lo ndjela Osambu 32:8, Jehowa akatɛ Davidi ate: “Dimi layukulakaka, layukendaka.” Eelo, Jehowa ndjakiyanyaka dikambo di’ekambi ande tshɛ, mbidja ndo akadiyɛso w’enyemba ndo nde ayotokimanyiya sho tshɛ dia sho mbeya dihole diele la so l’etshumanelo.
Lama dihole diayɛ
16, 17. a) Lande na kele mbetawɔ leeta laki Jehowa la monga l’atei w’okongamelo ande ekɔ yɛdikɔ yoleki tshɛ dimɛna yakokaso mbɔsa? b) Ngande wakokaso nama dihole diele la so l’okongamelo waki Jehowa?
16 La ngandji tshɛ, Jehowa kotolaka ekambi ande dia vɔ monga la diɔtɔnganelo la nde. Yeso akate ate: “Nduku untu leya ndja le mi, tshikima Papa lakantumi kûkutudi.” (Joa. 6:44) L’atei wa miliyara y’anto wele lo nkɛtɛ k’otondo, Jehowa akatelɛ dia sho monga l’atei w’etshumanelo kande. Woho wakatetawɔ leeta lɔsɔ aki yɛdikɔ yoleki tshɛ dimɛna yakatɔshi. Dui sɔ diambosha lɔsɛnɔ laso oyango. Ande ɔngɛnɔngɛnɔ ndo ɔlɔ wele la so l’ɔtɛ weso la dihole l’atei w’etshumanelo lee!
17 Omembi w’esambo akate ate: “Dimi latukaka luudu ludjashiye ngandji.” Nde akembe nto ɔnɛ: “Dikaka diami diambushikikala lu kete yukitanedi. Dimi layutumbulaka [Jehowa] lu sanganya.” (Osam. 26:8, 12) Nzambi ka mɛtɛ nɔngɔsɔlɛka onto tshɛ la l’atei aso dihole l’okongamelo ande. Lo ntetemala ndjela ɛlɔmbwɛlɔ ka teokrasi ndo lo ndjashaka efula l’olimu waki Nzambi, sho kokaka nama dihole dia nɛmɔ diele la so l’okongamelo waki Jehowa.
Onde wɛ âkohɔ?
• Lande na kakokaso mbuta dia Okristo tshɛ ekɔ la dihole l’etshumanelo?
• Ngande wakokaso mɛnya dia sho mbɔsaka dihole diele la so l’okongamelo waki Nzambi la nɛmɔ?
• Akambo akɔna wakoka monga la shɛngiya lo dihole diele la so l’etshumanelo?
• Ngande wakoka Akrito w’akɛnda ndo w’epalanga mɛnya dia vɔ mbɔsaka dihole diele la wɔ l’okongamelo waki Nzambi la nɛmɔ?
[Esato wa lo lɛkɛ 16]
Ngande wakoka anangɛso nkotsha kɛnɛ kalɔmbama dia mɛmba ɛkɛndɛ l’etshumanelo?
[Osato wa lo lɛkɛ 17]
Ngande wakoka akadiyɛso mɛnya dia vɔ mbɔsaka dihole diele la wɔ l’etshumanelo la nɛmɔ?