Onde wɛ kokaka ndja la Makɛdɔniya?

LAM’AKINDE l’osomba wa Tɔrɔa waki suke la dibongo lo Asie Mineure, ɔpɔstɔlɔ Paulo akɛnyi ɛnɛlɔ kɛmɔtshi. Ose Makɛdɔniya ɔmɔtshi akɔ̂sɛngasɛnga ate: “Yaka la Makedoniya, kuyutukimanyia.” Kam’akashile Paulo mɛna ɛnɛlɔ kɛsɔ, nde la wanɛ wakatɛngɔlaka la nde ‘wakɛnyi dia Nzambi ambowadjangɛ dia tewoya lokumu l’ɔlɔlɔ’ la Makɛdɔniya. Etombelo akɔna wakonge la esambishelo kawɔ la Makɛdɔniya? L’osomba wa la Makɛdɔniya wakaleke woke wakawelɛka Filipi, Ludiya nde la wa lo luudu lande wakakome ambetawudi. Anto akina wa lo prɔvɛnsɛ ka Rɔma kɛsɔ wakayele ɛnyɛlɔ kawɔ.​—Etsha 16:9-15.

Ndo Ɛmɛnyi wa Jehowa wekɔ l’ohetoheto wa woho akɔ wâmɛ ɛlɔ kɛnɛ. Efula kawɔ wakonɔ la lolango lawɔ otsha l’ahole waki l’ohomba efula w’apandjudi wa Diolelo lo kamba la falanga yawɔ hita. Ɛnyɛlɔ, Lisa akalange nyomoleka ndjasha l’olimu w’esambishelo. Nde akonɔ oma lo wodja wa Canada otsha lo wodja wa Kenya. Trevor nde la Emily, wele vɔ lawɔ waki ase Canada, wakatshu otsha lo wodja wa Malawi l’oyango wa ndeka nsambisha. Paul nde la Maggie wakɔshi pasiɔ kawɔ oko diaaso dioleki dimɛna dia vɔ ndeka ndjasha l’olimu wa Jehowa ko wakonɔ oma lo wodja w’Angleterre otsha lo ɛstɛ k’Afrique. Onde wɛ ekɔ la yimba ya ndjahombia? Onde wɛ hakoke ndjasɛdingola kana wɛ kokaka monɔ otsha lo wodja okina? Naka wɛ kokaka nsala dikambo sɔ, naa atɔndɔ wa lo Bible ndo alako w’eshika wakoka kokimanyiya?

Yasɛdingola

Dui dimɔtshi diahombayɛ nsɛdingola ele ɛkɔkɔ wakotshutshuya dia monɔ. Yeso akate dia ɔlɛmbɛ woleki woke mbutaka ɔnɛ: “Ulangi Khumadiondjo [Nzambi k]aye l’utema aye tshe, la lumu laye tshe, ndu la yimba yaye tshe.” Eyango watshutshuya onto dia tokamba lo wodja okina pombaka monga ngandji kokande Nzambi ndo nsaki kande ka nkotsha ɔkɛndɛ wa mbetɛ anto ambeki. Yeso akatetemala mbuta ate: “Olembe a hendi ambufana ati: Ulangi unyaye uku ayalangaye.” Ngandji kokaso wonyaso onto mɛnamaka oma lo nsaki k’oma k’ɛse otema kele la so ka mbâkimanyiya. (Mat. 22:36-39; 28:19, 20) Mbala efula, ntshɔ dia tokamba lo wodja okina nɔmbaka awui efula ndo dia monga la yimba ya ndjahombia. Ɔsɔ kema dui dia tshitshɛ. Wɛ pombaka tshutshuyama la ngandji. Remco nde la Suzanne, wanɛ wakonɔ oma la Pays-Bas ndo wakamba nshi nyɛ lo wodja wa Namibie wekɔ lo mbuta vɔate: “L’ɔtɛ wa ngandji mbeso lanɛ.”

Willie lele omendji w’otshimbedi lo wodja wa Namibie ekɔ lo mbuta ate: “Anto wakasale edja efula lo wedja ekina ele wanɛ waki komonɔ l’elongamelo k’ɔnɛ anangɛwɔ wele lɛkɔ wayotakotshɛka ehomba awɔ. Vɔ wakatshu la kanyi ya tokamba kâmɛ l’anangɛwɔ ndo tâkimanyiya l’olimu w’esambishelo.”

L’ɔkɔngɔ wa wɛ nsɛdingola ɛkɔkɔ wakotshutshuya dia monɔ, yambola wate: ‘Onde lekɔ la diewo diayomotokimanyiya anangɛmi wa lo wodja okina? Onde lekɔ osambisha wa manamana? Ɛtɛkɛta akɔna weyami? Onde lekɔ suke dia mbeka ɔtɛkɛta w’oyoyo?’ Sawola dimɛna wɛ l’ase nkumbo kayɛ lo kɛnɛ kendana la dikambo sɔ. Sawola la dikumanyi dia l’etshumanelo kayɛ ndo dja dikambo sɔ lo dɔmbɛlɔ. Ndjasɛdingola l’otema ɔtɔi lo yoho shɔ ayokokimanyiya dia wɛ ndjaenda kana wɛ mɛtɛ ekɔ l’akoka ndo amboyashikikɛ dia tokamba lo wodja okina.​—Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Yaeya.”

Dihole diayoyonɔ dia tokamba

Paulo akɛnyi wawelɛ la Makɛdɔniya lo ɛnɛlɔ. Ɛlɔ kɛnɛ, Jehowa hayokamba la waɛnɛlɔ dia tɔlɔmbɔla. Koko oma lo tshimbo ya periodikɛ kɛnɛ ndo y’ekanda ekina, ekambi waki Nzambi mbeyaka bɛtshi dia nkɛtɛ efula diele l’ohomba w’efula w’ekimanyielo. Dui dia ntondo diahombayɛ nsala ele nsala listɛ la bɛtshi dia nkɛtɛ sɔ. Naka wɛ bu suke dia mbeka ɔtɛkɛta w’oyoyo kana dia ntshikala pondjo l’ɛtshi kɛmɔtshi ka nkɛtɛ, kete wɛ mbeyaka ndjadjɛ oyango wa tokamba l’ɛtshi ka nkɛtɛ katɛkɛtawɔ ɔtɛkɛta woleki tɛkɛtama lo wodja wele wɛ mboweyaka. Oma lâsɔ, mbola kɛnɛ kahombama dia nkondja viza, dia mfuta tikɛ, ndo awui wendana la wɔladi, oshinga wa diangɔ ndo woho wonga tanyi la tshitshi lɛkɔ. Wɛ mbeyaka mɛna ɔlɔlɔ nsawola la wanɛ wamboshilaka monɔ lo wedja ekina dia tosambisha. Dja awui asɔ lo dɔmbɛlɔ. Ohɔ dia Paulo nde l’asekande ‘wakashimbama oma le nyuma k’ekila dia nsambisha ɔtɛkɛta l’ɛtshi ka nkɛtɛ ka Asiya.’ Kânga mbakawahembe ntshɔ otsha la Bituniya, “nyuma ka Jesu akâshimbi” dia vɔ ntshɔ lɛkɔ. Woho akɔ wâmɛ mbele, mbeyaka tɔsɛ etena kɛmɔtshi la ntondo ka sho ndjeya dihole diakokaso ntshɔ tosha ekimanyielo kahombama.​—Etsha 16:6-10.

Ondo kakianɛ, wɛ ambokoka mbeya ɛsɔnwɛlɔ ɛmɔtshi w’ɔlɔlɔ wakokayɛ nsala. Naka wɛ nangaka tokamba lo wodja okina, kete mfundɛ Bɛtɛlɛ y’Ɛmɛnyi wa Jehowa ya wedja weyayɛ. Lo mukanda akɔ, ta ɛkɛndɛ waki kana wele la yɛ l’okongamelo, mbidja ndo ambola wa shikaa wakoka monga la yɛ, ɛnyɛlɔ lo kɛnɛ kendana la eshinga wa diangɔ, mvudu ya mfutɛ, mpitadi ndo elimu wa l’emunyi. Oma lâsɔ ko wɛ mbisha kɔmite k’olimu ka l’etshumanelo kanyu mukanda kana mikanda akɔ. Vɔ wayokotsha mukanda w’olowelo ndo ntomɛ mbala kakɔ ɔtɔi Bɛtɛlɛ yakayasɔnɛ. Ekadimwelo wayosha Bɛtɛlɛ wayokokimanyiya dia mbeya dihole dioleki dimɛna wɛ ntshɔ.

Willie, lakatatɛkɛtshi dikambo diande oma la diko akate ate: “Mbala efula wanɛ wakakondja etombelo w’ɛlɔlɔ aki wanɛ wakatembudi ntondo wedja wakawahombe monɔ ndo wakatayangi ahole wakawahombe ntonga mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Atshukanyi amɔtshi wakate dia mbidjasɛ lo shamba mɔtshi otonga tshondo y’okakatanu le wɔ. Ɔnkɔnɛ vɔ wakadjasɛ l’osomba ɔmɔtshi wa tshitshɛ lɛnɛ aki ohomba w’ekimanyielo, koko wakawakokaka nsɛna l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”

Ekakatanu wahatakokomɛka

Aha la tâmu, monɔ otsha lo dihole dikina diahayeye kânga yema mongaka l’ekakatanu ɛmɔtshi. Lisa lakatatɛkɛtshi dikambo diande la diko akate ate: “Ndjaoka oko okalema mbeyaka monga tshondo y’okakatanu.” Kakɔna kakôkimanyiya dia nde ntondoya na? Kɛnɛ kakôkimanyiya ele ntshikala suke suke la etshumanelo kele lo ngelo kambondonɔ. Nde akayadjɛ oyango wa mbeya lokombo l’onto tshɛ. Dia nkotsha oyango ɔsɔ, nde akakomaka lo nsanganya la wonya ndo akɔsaka etena ka nsawola l’anangɛso ndo l’akadiyɛso. Lisa akasambishaka l’apandjudi akina, akelɛka efula kawɔ lakande ndo akonge l’angɛnyi w’eyoyo. Nde ekɔ lo mbuta ate: “Dimi bu la lonyangu l’ɔtɛ wa kɛnɛ kakamayahombia. Jehowa ambɔtshɔkɔla mɛtɛ.”

L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbodia anawɔ, Paul nde la Maggie wakonɔ oma lo luudu lakawadjasɛka l’edja k’ɛnɔnyi 30. Paul mbutaka ate: “Takatshike diangɔ diaso esadi lo yoho yakiso konongamɛka. Nkakitɔna l’ase nkumbo kaso aki tshondo y’okakatanu, ndo kandji efula oleki ndo woho wakatafɔnyaka. Takalele efula lam’akiso l’aviyɔ. Takatafɔnyaka ɔnɛ ‘takakoke nsala ngasɔ.’ Koko takayaɛkɛ le Jehowa. Monga l’angɛnyi w’eyoyo mbishaka nto onto dihonga dia nde ntetemala.”

Greg nde la Crystal wakasɔnɛ dia monɔ oma la Canada otsha la wodja wa Namibie nɛ dia vɔ wakatɛkɛtaka Angɛlɛ, ɔtɛkɛta wa lɛɛta wa lo wodja ɔsɔ. Koko l’ɔkɔngɔ diko, vɔ wakayɛna dia aki ohomba vɔ mbeka ɔtɛkɛta wa lôtɔ wa lo wodja akɔ. Vɔ mbutaka ɔnɛ: “Tena dimɔtshi, sho takakɔmɔka. Koko paka l’ɔkɔngɔ wa sho mbeka ɔtɛkɛta wa lôtɔ wa lo wodja ɔsɔ mbakatayoshihodiaka mbekelo yawɔ ya lɔsɛnɔ. Diɔtɔnganelo dia ma ma dia lam’asaso l’anangɛso ndo l’akadiyɛso wa lo wodja akɔ diakatokimanyiya dia sho mbekɛ yoho ya lɔsɛnɔ ya lɛkɔ.”

Dionga di’okitshakitsha ndo dia ndjakimɔ la lolango dia ngasɔ kokaka monga la shɛngiya y’ɔlɔlɔ ndo le anangɛso l’akadiyɛso wa lo wodja wonweyɛ. Jenny ekɔ lo mbohɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ w’efula nkumbo yakonɔ lo wodja wa Irlande lɛnɛ akandole. Nde mbutaka ate: “Vɔ wakalongɔnaka dimɛna. Vɔ wakaye mɛtɛ dia ndjokambɛ anto akina koko aha di’anto akina ndjakambɛ. Ohetoheto ndo ɔngɛnɔngɛnɔ waki la wɔ akatshutshuya dia dimi la wɔ mbaokoya.” Jenny nde la omɛnde wekɔ lo nkamba kakianɛ oko waa misiɔnɛrɛ lo wodja wa Gambie.

Ɔtshɔkɔ wa Jehowa “mbatongonyaka”

Ande etombelo w’ɛlɔlɔ wakakondja Paulo l’olimu ande la Makɛdɔniya lee! Ɛnɔnyi oko dikumi l’ɔkɔngɔ, nde akafundɛ anango wa la Filipi ate: “Dimi latukaka [Nzambi] lusaka tena tshe lam’atumunyuhoka.”​—Fil. 1:3.

Trevor nde la Emily, wanɛ wakakambe lo wodja wa Malawi la ntondo ka vɔ mbelamɛ otsha la Kalasa ka Ngiliyadɛ k’Ɛmɛnyi wa Jehowa, ndjaokaka woho akɔ wâmɛ. Vɔ mbutaka ɔnɛ: “Mbala mɔtshi takayambolaka dia kana kɛnɛ kakatasalaka kaki ɔlɔlɔ, koko taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Taki la diɔtɔnganelo dia ma ma lam’asaso ndo takokaka dia Jehowa akatɔtshɔkɔlaka.” Greg nde la Crystal, wakatatɛkɛtshi dikambo diawɔ la diko, mbutaka ɔnɛ: “Ndoko dikambo diakatakoke nsala ko mbɛdima la sɔ.”

Lo mɛtɛ, aha onto tshɛ mbele l’akoka wa monɔ dia tokamba lo wodja okina. Amɔtshi mbeyaka ndeka nkondja etombelo w’ɛlɔlɔ lo monɔ lo dihole dimɔtshi dia lo wodja awɔ diele l’ohomba efula w’ekimanyielo. Akina kokaka ndjadjɛ oyango wa tokamba lo tshumanelo dikina diele suke la wɔ. Kɛnɛ kele ohomba ele nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia nkambɛ Jehowa. (Kol. 3:23) Ɔnkɔnɛ, naka wɛ nsala ngasɔ, kete ɛtɛkɛta wakasambiyama ɛnɛ wayokotshama lo dikambo diayɛ: “Otshoko wa [Jehowa] mbatongonyaka. Ndi hataheka lunyangu ladiku diawo.”​—Tuk. 10:22.

[Kiombo/​Osato wa lo lɛkɛ 5]

Yaeya

Dia menda kana wɛ kokaka monɔ dia tokamba lo wodja okina, sɛdingola ambola wayela anɛ ndo enda l’otema ɔtɔi ndo l’ekimanyielo ka dɔmbɛlɔ dia kana wɛ kokaka nsala dikambo sɔ. Akambo wele lo numɛlɔ y’edjedja ya Tshoto y’Etangelo kokaka kokimanyiya dia nsala dui sɔ.

• Onde lekɔ la lonyuma l’ɔlɔlɔ?​—“Woho wa monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ wa mɛtɛ” (Ngɔndɔ ka dikumi 15, 1997, lɛkɛ 6, lo Falase)

• Onde lekɔ opandjudi wa manamana?​—“Woho wa monga ombatshi mboka wa manamana” (Ngɔndɔ ka tanu 15, 1989, lɛkɛ 21, lo Falase)

• Onde dimi kokaka nkakitɔna l’ase nkumbo kami ndo l’angɛnyi ami?​—“Woho wa ntondoya olengolengo waya lo nkakitɔna l’ewotɔ l’olimu wa Nzambi” (Ngɔndɔ ka tanu 15, 1994, lɛkɛ 28, lo Falase)

• Onde dimi kokaka mbeka ɔtɛkɛta okina?​—“Woho wa nkamba kâmɛ l’etshumanelo kasala nsanganya l’ɔtɛkɛta okina” (Ngɔndɔ ka sato 15, 2006, lɛkɛ 17, lo Falase)

• Onde dimi kokaka ndjafutɛ mboka?​—“Onde wɛ kokaka tosha lonya lo wodja okina?” (Ngɔndɔ ka dikumi 15, 1999, lɛkɛ 23, lo Falase)

[Osato wa lo lɛkɛ 6]

Dionga di’okitshakitsha ndo dia ndjakimɔ la lolango dia ngasɔ koka monga la shɛngiya y’ɔlɔlɔ ndo le anangɛso wa lo wodja wonweyɛ

[Osato wa lo lɛkɛ 7]

Wanɛ wonɔ dia tokambɛ anto akina mbatokondjaka etombelo w’ɛlɔlɔ