‘Otetemale ndjasha lo wetshelo’
“NYU mbetakami nyati: Umbetsha la Khumadiondjo. Ololo mbatanyu, osoku mbemi.” (Joa. 13:13) Lo mbutɛ ambeki ande ɛtɛkɛta ɛsɔ, Yeso akatɔtɔmiya ɔkɛndɛ ande w’ombetsha. Oma lâsɔ, yema la ntondo ka nde mbudɛ l’olongo, Yeso akadjangɛ ambeki ande ɔnɛ: “Okone nyutshu, nyete wedja tshe ambeki, . . . nyuwaetshaki dia ntsha akambu tshe wamumunyutela.” (Mat. 28:19, 20, sho mbɛnganyisha alɛta lo sawo nɛ di’otondo.) L’ɔkɔngɔ diko, ɔpɔstɔlɔ Paulo nde lawɔ akayɔtɔtɔmiyaka ohomba wa monga embetsha w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Nde akalake Timɔtɛ laki ekumanyi k’Okristo ɔnɛ: “Utetemali lu mbala walelu wa mikanda lu ulakelu ndu lu wetshelu. . . . Utetemali lu akambu aso; uyakimo l’utema aye tshe loko, ne dia uhamelu aye wenami le antu tshe.”—1 Tim. 4:13-15.
Ɛlɔ kɛnɛ, oko wakidiɔ lo nshi y’edjedja wetshelo wekɔ dui di’ohomba efula l’olimu aso w’esambishelo ndo lo nsanganya yaso y’Akristo. Ngande wakokaso ntetemala ndjasha lo wetshelo ndo lo toho takɔna takoka dui sɔ tokimanyiya dia sho mpama oko weso embetsha w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi?
Tokoya Ombetsha a Woke
Yoho yaketshaka Yeso yakangɛnyangɛnyaka efula k’anto wakohokamɛka. Tende shɛngiya yaki l’ɛtɛkɛta ande le wanɛ wakatshumana lo shinangɔnga ya la Nazarɛta. Luka ofundji ɔmɔtshi w’Evanjiliɔ akate ate: “Antu tshe waki emenyi wa dikambu diako, wakambi dia aui wa ngandji ka mamba, wakatumbi uma lu unyo andi.” (Luka 4:22) Ambeki waki Yeso wakayele ɛnyɛlɔ k’Owandji awɔ lo olimu awɔ w’esambishelo. Lo mɛtɛ, ɔpɔstɔlɔ Paulo akakeketsha asekande Akristo ɔnɛ: “Nyumbukuyaki, uku wukuyami Kristu.” (1 Kor. 11:1) L’ɔtɛ wakandokoya toho ta mbetsha taki Yeso, Paulo akakondja etombelo w’amɛna ‘etena kakandetshaka lo sɛkɛ ndo lo luudu la luudu.’—Etsha 20:20.
Lo mbetshaka ‘lo lobingu’
Ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula ka dikoka diaki la Paulo dia mbetsha lo sɛkɛ tanemaka lo Etsha tshapita 17. Tshapita shɔ tɛkɛtaka di’otshwelo ande la Atɛna wa la Ngirika. Ahole tshɛ waketeta Paulo l’osomba ɔsɔ, mbuta ate lo toshinga ndo l’ahole akina wakalolanɛ la dikishi. Aha la tâmu, dui sɔ diakanyangiya Paulo efula! Koko, nde akahemɛ lonyangu lande lɔsɔ. “Lu temwelo, ndi akateketa . . . la lushi la lushi, le wane wakasanganaka la ndi [lo lobingu].” (Etsha 17:16, 17) Ɔsɔ mɛtɛ ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna le so! Lo nsambisha anto wa weho tshɛ aha la mbalombosha koko la dilɛmiɛlɔ tshɛ, sho kokaka nkimanyiya anto akina dia vɔ tohokamɛ ndo ndjakonya dia vɔ ndjotshungɔ lo lɔhɔmbɔ l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi.—Etsha 10:34, 35; Eny. 18:4.
Efula k’anto wakasambishaka Paulo lo lobingu kombetawɔ losango lande. L’atei w’anto wakohokamɛka mbaki ndo waa filozofɛ wanɛ wele tokanyi tawɔ kɔmbɔtɔnɛka la akambo wa mɛtɛ wakandasambishaka. Etena kakiwɔ kombetawɔ kɛnɛ kakandawatɛka, nde akadjaka yimba lo tokanyi tawɔ. Anto amɔtshi wakawelɛ ɔnɛ: “Eyokayoka” (kitshimudi ɔnɛ “ɔsɛngɔdi wa tɔngɔ”). Akina wakate ɔnɛ: “Ndi nfanaka la umvutshi a ditemolatemola di’angendangenda.”—Etsha 17:18.
Paulo kɔkɔmɔ l’ɔtɛ w’ɛtɛkɛta wa kɔlɔ wakotondjɛka ampokami ande. Lo wedi okina, etena kakawawombola dia nde nembetshiya kɛnɛ kakandetshaka, Paulo akakambe la diaaso sɔ dia mbisha sawo dia lɔka diakɛnya akoka wa mbetsha waki la nde. (Etsha 17:19-22; 1 Pet. 3:15) Nyɛsɔ tɔsɛdingole sawo sɔ ndo wetshelo wakokaso nkondja dia sho pamia akoka aso wa mbetsha.
Toyange asawo wakoka ngɛnyangɛnya ampokami aso
Paulo akate ɔnɛ: “Nyu asi Atena, lu akambu tshe, dimi lambena nti: Nyu nyeko atemodi wa wulu. Ne dia . . . lakenyi diango diatemolanyu, lakenyi ndu ediakelu kaki la efundelu kene ati: ‘Le Etemolatemola Kahaweyi.’ Kene katemolanyu kahanyeyi, dimi layunyulimbitshiyato.”—Etsha 17:22, 23.
Paulo akadjaka yambalo lo kɛnɛ tshɛ kakandɛnaka. Oma lo kɛnɛ kakandasɛdingola dimɛna dimɛna, nde akeye akambo efula lo kɛnɛ kendana l’anto wakandasambishaka. Ndo sho lawɔ kokaka mbeya akambo efula wendana la ompokami ɔmɔtshi naka sho shishimaka dimɛna. Ɛnyɛlɔ, diangɔ diatɔkɛnyaka ana la diɔ kana esato wa lo dihele kokaka tosha kanyi lo dikambo di’onto lasawola la so. Naka sho monga la kanyi y’awui wele l’onto lasawola la so, sho kokaka nsɔna dimɛna dimɛna aha tsho kɛnɛ ka mbuta koko ndo woho wakita.—Kol. 4:6.
Paulo kɔtɛkɛtaka kɔlɔ lo dikambo di’anto wakandasambishaka. Koko, nde akɛnyi dia woho ‘wakamamemaka’ ase Atɛna Nzambi kondja oma lo ewo k’oshika. Paulo akawɛnya hwe woho wakawakoke ntɛmɔla Nzambi ka mɛtɛ. (1 Kor. 14:8) Ekɔ mɛtɛ ohomba efula dia sho tɛkɛtaka lo yoho yokɛma hwe ndo ya dimɛna etena kasambishaso lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo!
Tonge la yewo ndo tatongake la shɔnɔdi
Paulo akatetemala mbuta ɔnɛ: “[Nzambi] kakatungi kete la diango tshe dieli loko, ne dia ndi keli Uwandji w’ulungu la kete. Ndi hatudjaseka lu temwelo diakatshama l’anya, kana anya w’antu mbukimanyia kuyanga ndi mpumbaka engo, ne dia ndame katushaka tshe lumu, luwi, la diango tshe.”—Etsha 17:24, 25.
Lanɛ, Paulo akakotola yambalo y’anto le Jehowa, lele Ombishi wa lɔsɛnɔ ndo nde akasale dui sɔ la yewo tshɛ lo mbelɛ ɔnɛ “Uwandji w’ulungu la kete.” Tekɔ la diɛsɛ dia woke dia nkimanyiya akanga w’etema ɛlɔlɔ w’oma l’ɛtɛmwɛlɔ efula ndo w’oma l’ahole wotshikitanyi dia vɔ mbeya dia Jehowa mbele Kiɔkɔ ya lɔsɛnɔ!—Osam. 36:9.
Oma lâsɔ, Paulo akate ɔnɛ: “Uma le untu otoi kakandatungi wedja tshe. . . . Ndi akakahanya deku diawo diakandalongosola, ndu elelu w’edjaselu kawo; dia vo wayangi [Nzambi], watawamamba dia vo mbêna, keli ndi kema etali uma le untu la untu.”—Etsha 17:26, 27.
Lo yoho yetshaso, sho kokaka mɛnya anto akina woho wele Nzambi katɛmɔlaso. Aha la shɔnɔdi, Jehowa mbetawɔka di’anto wa lo wedja tshɛ ‘mboyanga ndo mbotana.’ Woho akɔ wâmɛ mbele sho sambishaka anto tshɛ wahomana la so aha la shɔnɔdi. Sho nyangaka dia nkimanyiya wanɛ wetawɔ di’Otungi ekɔ dia vɔ monga la diɔtɔnganelo dia ma ma la nde dia vɔ nkondja ɛtshɔkɔ wa pondjo. (Jak. 4:8) Ko ngande wakokaso nkimanyiya wanɛ wahetawɔ ɔnɛ Nzambi ekɔ? Sho pombaka ndjela ɛnyɛlɔ kaki Paulo. Tende kɛnɛ kakandate nto.
“Le ndi kesu la lumu. Shu tambokendakenda, tambuyala; Uku akafundi ndu afundji anyu vati: Ndu shu mbeli an’andi. Ne dia shu teko ana wa [Nzambi], kema ololo shu nkana shati: [Nzambi] uku paunyi mbendi, kana fesa, kana dive diakawasele.”—Etsha 17:28, 29.
Lo divɛsa nɛ, Paulo akalangaka di’ampokami ande mbidja yimba ndo mbetawɔ kɛnɛ kakandawatɛka, diakɔ diakandashile kɛnɛ kakate waa pɔɛtɛ yawɔ yakaweyaka ndo yakawetawɔka. Woho akɔ wâmɛ mbele sho nyangaka awui wakokaso nsanga lolemi l’anto lo nkana la wɔ yimba lo kɛnɛ keyaso dia vɔ wayokietawɔ. Ɛnyɛlɔ, wɛdikelo wakasale Paulo lo mukanda wakandafundɛ ase Hɛbɛru kokaka mbetawoya anto ɛlɔ kɛnɛ, nde akate ɔnɛ: “Mvudu tshe yatuhikamaka le antu, keli umbiki a diango tshe eli [Nzambi].” (Heb. 3:4) Nkana yimba l’ampokami aso lo dikambo diokɛma hwe sɔ kokaka mbakimanyiya dia vɔ mbeya mɛtɛ ka kɛnɛ kawatɛso. Paulo akate dui dikina lo sawo diakinde diele ohomba efula lo wetshelo aso, mbuta ate ntshutshuya onto dia mbɔsa yɛdikɔ.
Tɛnya ohomba wa nsala akambo la shamanya
Paulo akate ɔnɛ: “[Nzambi] akendjula tena di’akanga a dinginya. Keli kakiane, ndi ambutela antu tshe lu ahuli tshe ati: Nyukadimuli etema. Ne dia ndi akasonola lushi la numbuya wa la kete, uku elumbwelu k’ololo l’anya w’untu lakandasonola.”—Etsha 17:30, 31.
Woho watshika Nzambi akambo wa kɔlɔ lo tshanda mɔtshi toshaka sho tshɛ diaaso dia mbɛnya kɛnɛ kele mɛtɛ l’etema aso. Ekɔ ohomba efula dia sho ntɔtɔmiya ohomba wa nsala akambo la shamanya lo nshi yaso nyɛ ndo ntɛkɛta l’eshikikelo tshɛ di’ɛtshɔkɔ wayanga mbela ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo.—2 Tim. 3:1-5.
Sho pomanaka l’anto wetawɔ ndo wahetawɔ
“Lam’akawuki dia eulwelu ka wane wakavu, amotshi wakole. Keli akina wakati vati: Katudiuki ntu. Ku Paulu akamo uma la le wo. Keli amotshi wakumamema, waketawo.”—Etsha 17:32-34.
Anto amɔtshi mbetawɔka mbala kakɔ ɔtɔi awui wawaetshaso, akina mbeyaka monga l’ohomba wa sho nkana la wɔ yimba l’etena k’otale dia vɔ ndjetawɔ. Koko, etena kakimanyiya akambo wa mɛtɛ walembetshiyaso dimɛna ndo lo yoho ya wɔdu kânga onto ɔtɔi dia nde nkondja ewo ka mɛtɛ ka Jehowa, sho mongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo woho wakamba Nzambi la so dia nkotola anto oya le Ɔnande!—Joa. 6:44.
Wetshelo wakokaso nkondja
Etena kakanaso yimba lo sawo diaki Paulo, sho kokaka mbeya akambo efula lo kɛnɛ kendana la woho wa nembetshiya akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Naka tekɔ la diɛsɛ dia mbishaka asawo wa lo sɛkɛ l’etshumanelo, kete sho kokaka nsala la wolo dia mbokoya Paulo lo kambaka la yewo tshɛ la ditelo diakoka nkimanyiya onto lele bu ombetawudi dia nde nshihodia ndo mbetawɔ akambo wa mɛtɛ wa lo Bible. Sho pombaka ntɛkɛta akambo wa mɛtɛ asɔ lo yoho yokɛma hwe, koko sho pombaka monga la yewo diaha ntɛkɛta kɔlɔ lo kɛnɛ kendana la waetawɔ w’anto amɔtshi wele bu ambetawudi wakoka monga lo losanganya. L’etena keso l’olimu w’esambishelo, sho pombaka nsala la wolo dia ntɛkɛta lo yoho yetawoya ndo monga la yewo. Lo nsala ngasɔ, tayoyela mɛtɛ dako diaki Paulo diatɔlomba dia ‘ntetemala ndjasha lo wetshelo.’
[Osato wa lo lɛkɛ 30]
Paulo aketshaka lo yoho yokɛma hwe, ya wɔdu ndo la yewo
[Osato wa lo lɛkɛ 31]
Sho mbokoyaka Paulo lo mbidjaka yimba lo nsaki y’anto wasambishaso