“Etena ka mbukana ngandji la etena ka mpetshana”
‘NZAMBI ekɔ ngandji.’ Lo wedja ɛmɔtshi, anto fundaka ɛtɛkɛta ɛsɔ ko mbahanɛ lo mpele dia mvudu yawɔ. Lo mɛtɛ, ɛtɛkɛta w’amɛna efula ɛsɔ mɛnyaka dia Nzambi ekɔ ngandji, mbuta ate tshondotondo ya ngandji.
Koko, anto efula haweye di’ɛtɛkɛta ɛsɔ mbɔsama oma lo Bible. Ɔpɔstɔlɔ Joani mbakafunde ate: “Untu lahalangi akina, heyi [Nzambi]; ne dia [Nzambi] eli ngandji.” (1 Joani 4:8) Joani akafunde nto lo kɛnɛ kendana la ngandji kakoke Nzambi andja ɔnɛ wakoka tshungɔma ate: “[Nzambi] akalangi wa la kete utamanya, mbakandawasha On’andi etoi lakanduti, dia untu tshe lawetawo, tavokaki, keli ayali la lumu la pundju.”—Joani 3:16.
La elembetshiyelo ɛsɔ lo yimba, anto amɔtshi mbeyaka mfɔnya ɔnɛ mbala tshɛ Nzambi minyaka yimba oma l’akambo tshɛ wasalaso. Yoho yasɛna anto efula mɛnyaka dia vɔ fɔnyaka di’oyadi kɛnɛ tshɛ kasalawɔ, Nzambi hatokoya la wɔ l’ɔtɛ wa ditshelo diawɔ. Ko onde ngasɔ mbediɔ? Onde Nzambi nangaka anto tshɛ, mbuta ate wanɛ wasala akambo w’ɔlɔlɔ kana wa kɔlɔ? Onde ekɔ etena kɛmɔtshi katɔkɛnɛmɔlaka Nzambi lohetsho?
Ngandji ka Nzambi hɔtɔnɛ la kɛnɛ kahetshande
Sɔlɔmɔna, nkumekanga ka lomba akate ate: “Engo tshe keko la etena kato, dikambu tshe l’esi ulungu dieko la etena kadio . . . Etena ka mbukana ngandji, la etena ka mpetshana.” (Undaki 3:1, 8) Lo ndjela tɔndɔ sɔ, kânga mbele Nzambi ekɔ la ngandji k’efula ndo la kɛtshi, nde kɛnɛmɔlaka lohetsho lo tena dimɔtshi.
Ntondotondo, kakɔna kalembetshiya “lohetsho” lo ndjela Bible? Dibuku dimɔtshi kadimolaka ɔnɛ: “Lo Afundelo, tshɛkɛta ‘lohetsho’ yekɔ la tokitshimudi efula totshikitanyi. Yɔ kokaka nembetshiya lotunu l’efula kana ɔlɔshɛlɔ wa l’etete watokonyaka mbala efula lo kɔlɔ. Lohetsho la ngasɔ lekɔ nsaki ka wolo kakoka nkonya onto dia nsalɛ onto kana ɛngɔ kahetshande kɔlɔ.” Ɔsɔ mbele kitshimudi yalekaso mbeya ndo sho mɛnaka shɛngiya ya woho wa lohetsho lɔsɔ l’andja wasɛnaso ɔnɛ. Koko, dibuku diakɔ diamɛ mbutaka ɔnɛ: “‘Lohetsho’ mbeyaka nto nembetshiya ntona ɛngɔ kɛmɔtshi la wolo tshɛ aha la monga l’oyango wa kisalɛ kɔlɔ.”
Kitshimudi ya hende shɔ mbângaso nsɛdingola lo sawo nɛ. Ɔsɔ ekɔ lohetsho l’efula, lele bu l’oyango wa nsalɛ onto kɔlɔ. Onde Nzambi kokaka monga la woho wa lohetsho la ngasɔ? Tolembete kɛnɛ kotami lo Tukedi 6:16-19: “Akambu asamalu weko, watuhetshaka [Jehowa], ku esambeli mbatundengaka diengekhu: Ashu wa lahi, lulimi la kashi, anya watutundjaka dikila diaha la unungu, utema watusanguyaka sangweyu dia kolo, ekulu watusamanyaka utsha lu kolo, omenyi a kashi, latutaka akambu wa kashi, ndu one latutungaka lundju l’atei anangu.”
Oko wakokaso mɛna, ekɔ akambo amɔtshi shikaa wahetsha Nzambi. Koko, hatokoke mbuta dia weho akɔ tshɛ nde mpetshaka onto lasala akambo wa ngasɔ. Nde mbidjaka yimba l’akambo amɔtshi wa lânde, ɛnyɛlɔ wɛɔdu wa demba, dihole diakole onto, woho wakandodiama ndo woho wahandeye akambo. (Etatelu 8:21; Romo 5:12) Ofundji wa dibuku dia Tukedi nembetshiyaka dui sɔ oma l’ɛnyɛlɔ ka dimɛna kɛnɛ: “[Jehowa] atuhangwelaka one lukandi ngandji, uku atuhangwelaka shi ona lalangandi.” (Tukedi 3:12) Ɔna lele bu l’okitanyiya mbeyaka mpetshama, koko ombutshi ande ayotetemala mbôka ngandji ndo ayosala kɛnɛ tshɛ kakokande nsala dia mbokimanyiya woho wa nde ntshikitanya lɔkɛwɔ lande la kɔlɔ lo mbohokola. Oma lo ngandji kande, Jehowa nde lawɔ salaka ngasɔ etena kɛnande dia nde kokaka nshimbɛ onto lambosala kɔlɔ.
Etena kele lohetsho kema kɔlɔ
Ko kayotota naka onto ɔmɔtshi mbeyaka lolango laki Nzambi ko halisale? Onto la ngasɔ hakoke mbokama ngandji oma le Nzambi, kana mpomɔ lokolo l’ɔlɔ lo washo Ande. Naka onto salaka akambo wahetsha Jehowa l’okonda, kete Nde ayowohetsha. Ɛnyɛlɔ, Bible mbutaka ɔnɛ: “[Jehowa] atushishimaka untu ololo ndu untu a kolo. Keli utema andi atuhetshaka untu a kolo, ndu one latulangaka akambu wa djawudi.” (Osambu 11:5) Otshi wa kɔlɔ wa ngasɔ hadimanyiyama kɔlɔ yande, oko wakayodiɛnyaka ɔpɔstɔlɔ Paulo hwe lo mukanda wakandafundɛ ase Heberu ɔnɛ: “Naka shu tayutetemala ntsha kolo lam’eyasu mete, kema ulambu ukina weya nyimanya kolo yako, keli paka elungamelu ka woma w’elumbwelu kayayi, la fono ka wulu ka dja yayutshumba atunyi.” (Heberu 10:26, 27) Lande na kakɔshi Nzambi ka ngandji yɛdikɔ ya ngasɔ?
Naka onto ambosala pɛkato ka woke, kɔlɔ kakɔ koka nshikikala wolo l’otema ande woho wele ndoko onto lakoka ndjôkakitola la tɔ. Nde kokaka ndjotsha kɔlɔ lo tshambandeko lo yoho yahandatokoka mingwama. Bible mbɛdikaka onto la ngasɔ la kɔyi kaheye nkadimola awadi atɔ. (Jeremiya 13:23) Ndjatshumoya kande hatonga ohomba nɛ dia nde ambosala pɛkato kelɛ Bible ɔnɛ: ‘Pɛkato ka pondjo,’ kahadimanyiyamaki.—Mako 3:29.
Pɛkato ka ngasɔ mbakasale Adama, Eva ndo Judasɛ Isakariyɔtɛ. Lam’ele Adama nde la Eva wakatongama kokele ndo lam’ele Nzambi akawadjɛ ɔlɛmbɛ wakawashihodiaka vɔ akɔ ahende dimɛna, mɛnamaka dia vɔ wakasale pɛkato l’okonda tshɛ, diakɔ diele hawokoke dimanyiyama. Kɛnɛ kakawatɛ Nzambi l’ɔkɔngɔ wa vɔ nsala pɛkato akɛnya dia vɔ kokoka nto nkadimola otema. (Etatelu 3:16-24) Kânga mbaki Judasɛ komonga kokele, nde aki la diɔtɔnganelo dia ma ma l’Ɔnaki Nzambi, koko nde akayôfunga. Yeso ndamɛ akawelɛ ate: “Ona eshishwelu.” (Joani 17:12) Ndo nto, Bible mɛnyaka dia Diabolo ekɔ otshi wa kɔlɔ wambotshininala paka lo kɔlɔ wakongɛ elanyelo. (1 Joani 3:8; Enyelo 12:12) Nzambi akahetsha anto asɔ.
Koko, ekɔ ekeketshelo dia mbeya ɔnɛ aha onto tshɛ lakasale kɔlɔ mbahakoke dimanyiyama. Jehowa ekɔ la solo dia lotutsha di’efula ndo nde hangɛnangɛna dia mbisha kânga otshi wa kɔlɔ ɔtɔi dilanya l’ɔtɛ wakinde kombeya kɛnɛ kakandasale. (Ezekiyele 33:11) Nde mbalɔmbaka dia vɔ ndjatshumoya dia vɔ dimanyiyama. Sho mbadiɛka ɔnɛ: “Untu a kolo aseke mbuka kandi, la one latusanguyaka kolo akimo tukanyi tandi. Akaluli le [Jehowa], ku ndi ayuwuka ketshi, ee, le [Nzambi] asu, ne dia ndi ayetawo mbudimanyia tshe.”—Isaya 55:7.
Kanyi yele la wɛdimo lo dikambo dia ngandji la lohetsho
Lo mɛtɛ, oko wokoyawɔ Nzambi, Akristo wa mɛtɛ pombaka nshihodia “etena ka mbukana ngandji” la “etena ka mpetshana.” Nsaki yele l’onto kokaka ndjôkonya diaha nde monga la wɛdimo lo kɛnɛ kendana la ngandji ndo la kɛtshi. Koko, ɛtɛkɛta waki ombeki Jude kokaka tokimanyiya dia sho ntetemala monga la wɛdimo lo nkɛnɛmɔla kɛtshi la mpetsha kɔlɔ lo mbuta ɔnɛ: “Nyuki akina ketshi la woma. Nyuhetsha ndu dihondo diele la awadi w’akambu wa dimba.” (Jude 22, 23) Ɔnkɔnɛ, sho pombaka mpetsha kɛnɛ kele kɔlɔ, koko aha onto lasala kɛnɛ kele kɔlɔ.
Ndo nto, Akristo nɔmbamaka dia mboka atunyi awɔ ngandji lo mbasalɛ akambo w’ɔlɔlɔ. Yeso akate ate: “Nyulangi atunyi anyu, nyolombele wane watunyusuyaka.” (Mateu 5:44) Diakɔ diele Ɛmɛnyi wa Jehowa hawohekɔ dia nsambisha asukanyi awɔ lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi mbala la mbala kânga mbahetawɔ amɔtshi l’atei awɔ losango lakɔ. (Mateu 24:14) Lo mbɔsa akambo woho awaɔsa Bible, Ɛmɛnyi wa Jehowa mbɔsaka onto tshɛ oko onto lakoka Jehowa mboka ngandji ndo kɛtshi. Naka welo wadjawɔ dia nkimanyiya anto hawonge l’etombelo w’ɛlɔlɔ kana wekɔ lo ntona kana wekɔ lo mbasoya, Ɛmɛnyi wa Jehowa ndjelaka dako diaki ɔpɔstɔlɔ Paulo diata ɔnɛ: “Nyotshokole wane watunyusuyaka. Nyâtshokole, tanyuwadjaki mananu . . . Tanyukaluyaki untu kolo lu kolo.” (Romo 12:14, 17) Vɔ mbohɔka dia Jehowa mbayoshikikɛ wanɛ wakokande mboka ngandji la wanɛ wahombande mpetsha. Nde mbele Shushi y’ekomelo lo dikambo dia lɔsɛnɔ kana nyɔi.—Heberu 10:30.
Eelo, ‘Nzambi ekɔ ngandji.’ Lo wedi aso, sho pombaka ngɛnangɛna ngandji kande ndo nsala la wolo dia nshihodia kɛnɛ kele lolango lande ndo nsala awui lo yoho yɔtɔnɛ la lɔ. Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo ngelo kanyu wayɔngɛnangɛna dia kokimanyiya dia wɛ mbeya oma lo Bible kayɛ hita kɛnɛ kele lolango la Nzambi ndo wayokɛnya woho wahombayɛ nkamba la tɔ lo lɔsɛnɔ layɛ. Lo nsala ngasɔ, wɛ ayewɔ dia Nzambi kohetsha ndo nde ayokoka ngandji.
[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 13]
“Akambu asamalu weko, watuhetshaka [Jehowa], ku esambeli mbatundengaka diengekhu: Ashu wa lahi, lulimi la kashi, anya watutundjaka dikila diaha la unungu, utema watusanguyaka sangweyu dia kolo, ekulu watusamanyaka utsha lu kolo, omenyi a kashi, latutaka akambu wa kashi, ndu one latutungaka lundju l’atei anangu.”—TUKEDI 6:16-19
[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 14]
“Naka shu tayutetemala ntsha kolo lam’eyasu mete, kema ulambu ukina weya nyimanya kolo yako, keli paka elungamelu ka woma w’elumbwelu kayayi.”—HEBERU 10:26, 27
[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 15]
“Untu a kolo aseke mbuka kandi, la one latusanguyaka kolo akimo tukanyi tandi. Akaluli le [Jehowa], ku ndi ayuwuka ketshi, . . . ne dia ndi ayetawo mbudimanyia tshe.”—ISAYA 55:7
[Osato wa lo lɛkɛ 14]
Ombutshi wele la ngandji mpokolaka ɔnande dia mbokimanyiya
[Osato wa lo lɛkɛ 15]
Ase lokanu efula wambokondja wahɔ oma lo ngandji ndo kɛtshi kaki Nzambi