BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ wa Watchtower
Watchtower
BIBLIƆTƐKƐ WA LO ƐTƐRNƐTƐ
Ɔtɛtɛla
  • BIBLE
  • EKANDA
  • NSANGANYA
  • w12 10/15 lk. 22-26
  • Tokitanyiya Nzambi ko tayoyokondja ɛtshɔkɔ oma l’alaka ande

Ndooko vidɛo yele lo kɛnɛ kɔsɔnyiyɛ.

Otokimwe, munga kakongi etena kakayatelesharjɛki vidɛo.

  • Tokitanyiya Nzambi ko tayoyokondja ɛtshɔkɔ oma l’alaka ande
  • Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2012
  • Ɛtɛ w'awui wahɔnyi
  • Awui wa woho akɔ
  • ETSHIBELO KAKI OHOMBA
  • ETSHIBELO KA JEHOWA LE ABRAHAMA
  • AKAMBO AKINA WAKATSHIBE NZAMBI
  • DITSHIBELO DIKINA PENDE
  • ISARIYƐLƐ W’OYOYO WAKI NZAMBI
  • Ambola w’oma le ambadi
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa (wekelo)—2022
  • Eelo kayɛ kayale eelo
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2012
  • Jehowa Ekɔ Nzambi Ka Toseke
    Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—1998
Tshoto y’Etangelo Mbewoyaka Diolelo diaki Jehowa—2012
w12 10/15 lk. 22-26

Tokitanyiya Nzambi ko tayoyokondja ɛtshɔkɔ oma l’alaka ande

“[Nzambi] kokoka ntshiba lo lokombo l’onto okina looleki woke, nde akatshibe lo lokombo lande ndamɛ.”—HƐB. 6:13.

ENDA KANA WƐ KOKA NKADIMOLA:

Kakɔna kɛnya ɔnɛ asangwelo waki Nzambi wayokotshama?

Daka diakɔna diakalake Nzambi l’ɔkɔngɔ w’Adama l’Eva nsala pɛkato?

Wahɔ akɔna wakondjaso oma l’etshibelo kakatshibɛ Nzambi Abrahama?

1. Ngande wotshikitanyi kɛnɛ kata Jehowa la kɛnɛ kata atshi wa pɛkato?

JEHOWA ekɔ “[Nzambi k]a mete.” (Osa. 31:5) Aha mbala tshɛ mbakokaso ndjaɛkɛ le atshi wa pɛkato, koko sho pombaka ndjaɛkɛka nshi tshɛ le Nzambi nɛ dia nde “hakoke pondjo mbuta kashi.” (Hɛb. 6:18; adia Walelo 23:19.) Kɛnɛ kalakande anto dia wahɔ awɔ kotshamaka nshi tshɛ. Ɛnyɛlɔ, kɛnɛ tshɛ kakasangoya Nzambi oma l’etatelo k’etongelo ‘kakakotshama.’ Ɔnkɔnɛ, l’ekomelo ka lushi la samalo l’etongelo, “[Nzambi] akenyi kene tshe kakandatungi ati: Ukuku kawo.”—Etat. 1:6, 7, 30, 31.

2. Lushi la momuya laki Nzambi kɛdikɛdi na, ndo lande na ‘kakandalikidia’?

2 L’ɔkɔngɔ wa nde menda elimu ande tshɛ w’etongelo, Jehowa Nzambi akewoya etatelo ka lushi l’esambele, aha lushi lele la wenya 24, koko etena k’otale komuyande oma l’elimu wendana l’etongelo. (Etat. 2:2) Lushi la momuya laki Nzambi latakomɛ. (Hɛb. 4:9, 10) Bible hɛnya etena shikaa kakatatɛ lushi lɔsɔ. Koko ondo lɔ lakatatɛ yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ w’Eva tongama, mbuta ate ɛnɔnyi oko 6 000 l’ɔkɔngɔ. Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu kaki Yeso Kristo katokongɛ la ntondo kayokotsha sangwelo diaki Nzambi dia mbetɛ nkɛtɛ paradiso kayololanɛ l’anto wa kokele. (Etat. 1:27, 28; Ɛny. 20:6) Shi ndo wɛ kokaka ndjɔsɛna lo nshi yayaye y’amɛna shɔ? Eelo. Bible mbutaka ɔnɛ: “[Nzambi] akatshokola lushi l’esambeli, akalukidia.” Ɛtɛkɛta ɛsɔ mɛnyaka ɔnɛ oyadi kɛnɛ tshɛ kakoka ntomba, ndoko dui diakoka nsala diaha sangwelo diaki Nzambi kotshama la ntondo ka lushi lande la momuya nkomɛ.—Etat. 2:3.

3. a) L’ɔkɔngɔ wa lushi la momuya laki Nzambi ntatɛ, ɔtɔmbɔkwɛlɔ akɔna wakatombe? b) Ngande wakɛnya Jehowa kanyi yande ya nshidiya ɔtɔmbɔkwɛlɔ ɔsɔ?

3 Koko l’ɔkɔngɔ wa lushi la momuya laki Nzambi ntatɛ, ekakatanu wakatombe. Satana, mbut’ate ondjelo ɔmɔtshi waki Nzambi akayaetɛ jambizambi yasɛmanɛ la Jehowa. Nde mbakatatɛ mbuta kashi ndo nde mbakatshutshuya Eva dia nde pindolɛ Jehowa. (1 Tim. 2:14) Eva lo wedi ande, akayotshutshuyaka omɛnde dia nde ndjela lokolo lande l’ɔtɔmbɔkwɛlɔ. (Etat. 3:1-6) Kânga l’etena ka wolo efula ka l’ɔkɔndɔ w’ana w’anto kɛsɔ, etena kakadjama mɛtɛ kaki Nzambi tɔfwɛfwɛ, Jehowa komɛna ohomba wa nsala etshibelo l’oyango wa nde nkotsha sangwelo diande. Koko, lo mbuta ɛtɛkɛta wakakoke mbokɛma hwe l’etena kɛsɔ, Nzambi akate tsho woho wakakoke ɔtɔmbɔkwɛlɔ ɔsɔ nshila lo mbuta ate: “Dimi layudja luhetshu l’asaye la umuntu, ndu l’asa tukanula taye la tukanula tandi. Ndi [kanula yakalakema] ayukokomolaka l’ote, ku we ayûlumataka lu etshindji.”—Etat. 3:15; Ɛny. 12:9.

ETSHIBELO KAKI OHOMBA

4, 5. Kakɔna kakasalale Abrahama lo waaso asato w’ohomba?

4 Oma l’etatelo k’ɔkɔndɔ w’anto, Nzambi kɔmɛna ohomba nkamba l’ɛtɛkɛta w’etshibelo otsha le Adama l’Eva. Le ditongami dia kokele dioka Nzambi ngandji ndo diawokoya, kema ohomba nkamba l’ɛtɛkɛta w’etshibelo nɛ dia vɔ mbutaka nshi tshɛ mɛtɛ ndo mbɛkanɛka otema. Koko akambo wakatshikitana oma l’etatelo, etena kakasale anto pɛkato ndo kakawonge waya bu kokele. Yema yema, etena kakayokokanɛka kashi ndo lokeso l’andja w’otondo, akayongaka ohomba nsala etshibelo dia nshikikɛ mɛtɛ k’akambo amɔtshi.

5 Ɛnyɛlɔ, lo waaso asato, Abrahama akasale ditshibelo di’ohomba efula. (Etat. 21:22-24; 24:2-4, 9) Ntondotondo, nde akasale etshibelo etena kakandayakalolaka oma la tɔlɛndja nkumekanga k’Elama nde l’anto ande. Nkumekanga ka Salɛma ndo ka Sɔdɔma wakaye dia ndjohomana la Abrahama. Mɛlɛkizɛdɛkɛ, nkumekanga ka Salɛma aki nto “olombedi a [Nzambi], Khum’Ulungu.” Diakɔ mbele, nde akatshɔkɔla Abrahama ndo akatombola Nzambi lo woho wakandakimanyiya Abrahama dia nde nɛndja atunyi ande. (Etat. 14:17-20) Oma lâsɔ, etena kakalange nkumekanga ka Salɛma mfuta Abrahama lo woho wakandakokɛ anto oma le atunyi awɔ, Abrahama akatshibe ate: “Dimi lambutshiba le [Jehowa Nzambi], Khum’Ulungu, kanga ulungu la kete, nti: Dimi halose nduku yango yaye, kuyanga tshinyi ya mwanda kana y’okodi a lusabata; we utukuta wati: Dimi kakangonya Abarama.”—Etat. 14:21-23.

ETSHIBELO KA JEHOWA LE ABRAHAMA

6. a) Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ Abrahama? b) Ngande wakokaso nkondja wahɔ oma l’okitanyiya waki Abrahama?

6 Di’atshi wa pɛkato nkondja wahɔ ɛmɔtshi, Jehowa Nzambi nde lawɔ akasale etshibelo lo nkamba l’ɛtɛkɛta wele oko: “Uku wemi la lumu! mbata Khumadiondjo [Jehowa].” (Ɛzɛk. 17:16) Bible tɛkɛtaka waaso ndekana 40 wakasale Jehowa Nzambi etshibelo. Ondo waaso waleka mbeyama ele, etena kakandasawolaka la Abrahama. L’edja k’ɛnɔnyi efula, Jehowa akasha Abrahama alaka wɛnya dia Kanula yakalakema yayotomba l’ɔlɔndji ande ndo w’ɔnande Izaka. (Etat. 12:1-3, 7; 13:14-17; 15:5, 18; 21:12) Oma lâsɔ, Jehowa akadje Abrahama l’ohemba wa wolo, lo mbodjangɛ dia nde mbolambola ɔnande lakandalekaka nanga. Aha la ntshimbatshimba, Abrahama akakitanyiya ndo aki suke dia nambola Izaka, koko paka ondjelo wa Nzambi mbakayôshimbaka. L’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, Nzambi akatshibe ate: “[Jehowa] ambuyatshiba ati: Ne dia we ambutsha dikambu ne, ndu we kuntuna nkimo etoi kaye k’ona, dimi layukotshokola. Mete, dimi layukotshokola, ndu layufudia tukanula taye uku toto ta l’ulungu ndu uku efula ka seke ya lokongo, yatuyalaka l’umamu w’ashi. Tukanula taye wayukita asuku w’atunyi awo. Wedja tshe wa la kete wayotshokwama uma lu dikambu dia tukanula taye, ne dia we akakitanyia diui diami.”—Etat. 22:1-3, 9-12, 15-18.

7, 8. a) L’ɔtɛ wa sangwelo diakɔna diakatshibɛ Nzambi Abrahama? b) Ngande wayokondja “ɛkɔkɔ ekina” waki Yeso wahɔ oma l’etshibelo kaki Nzambi kɛsɔ?

7 Lande na kakatshibɛ Nzambi Abrahama ɔnɛ alaka ande wayokotshama? Aki dia nshikikɛ wanɛ wele ekitɔ kâmɛ la Kristo ɔnɛ vɔ mbakenga etenyi ka hende ka “kanula” yakalakema ndo nkeketsha mbetawɔ kawɔ. (Adia Hɛbɛru 6:13-18; Ngal. 3:29) Oko wakadilembetshiya ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ, Jehowa “akashikikɛ ɛtɛkɛta ande lo ntshiba dia oma lo diangɔ dihende diahakoke ntshikitana [daka ndo etshibelo kande] diele Nzambi hakoke pondjo mbuta kashi, . . . tonge la ekeketshelo ka wolo ka nkukutɛ elongamelo kele la ntondo kaso.”

8 Aha paka Akristo w’akitami ato mbayokondja wahɔ oma lo etshibelo kakatshibɛ Nzambi Abrahama. Jehowa akatshibe nto ɔnɛ “wedja tshe wa la kete wayotshokwama” lo tshimbo ya “kanula” y’Abrahama. (Etat. 22:18) L’atei w’anto wayɔtshɔkwama asɔ mbele ndo wanɛ wakitanyiya Kristo, mbuta ate “ɛkɔkɔ ekina” wele l’elongamelo ka ndjɔsɛna pondjo pondjo lo nkɛtɛ kayokadimɔ Paradiso. (Jni. 10:16) Oyadi tekɔ l’elongamelo ka nsɛna l’olongo kana la nkɛtɛ, ‘tokikukute wolo’ lo ntetemala monga l’okitanyiya le Nzambi.—Adia Hɛbɛru 6:11, 12.

AKAMBO AKINA WAKATSHIBE NZAMBI

9. Etshibelo kakɔna kakasale Nzambi etena kaki tokanula t’Abrahama lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito?

9 Ntambe efula l’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akatshibe nto dia nde ayokotsha alaka wakatatɛkɛtshi la diko ango etena kakandatome Mɔsɛ le tokanula taki Abrahama taki lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito. (Etom. 6:6-8) Lo ntɛkɛta dia diaaso sɔ, Nzambi akate ate: “Lushi lakamasonola Isariyele, . . . dimi lakâtshibela dia mbatundja uma lu kete ya Edjibitu, la mbaela uya lu kete yakamâsonwela, kete yuludi too l’awele la usanga.”—Ɛzɛk. 20:5, 6.

10. Daka diakɔna diakalake Nzambi ase Isariyɛlɛ l’ɔkɔngɔ wa nde mbatondja oma l’Edjibito?

10 L’ɔkɔngɔ w’ase Isariyɛlɛ ntshungɔ oma lo lɔhɔmbɔ l’Edjibito, Jehowa akasale etshibelo kekina lo mbuta ate: “Naka nyayulunga diui diami, ndu nyayulama daka diami, nyu nyayuyala wudja ami l’atei a wedja tshe, ne dia kete tshe yeli yami. Nyu nyayuyala diulelu di’elombedi ndu wudja w’ekila le mi.” (Etom. 19:5, 6) Ande diɛsɛ dia lânde diakalake Nzambi ase Isariyɛlɛ lee! Otowonga l’okitanyiya, tshike anto w’oma lo wodja ɔsɔ wakakoke monga l’elongamelo ka Nzambi nkamba la wɔ oko diolelo di’ɛlɔmbɛdi dia ntshɔkɔla anto akina. L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akayotaka kɛnɛ kakandahombe salɛ ase Isariyɛlɛ lo diaaso sɔ ate: “Dimi lakakutshibela, . . . lakadji la ye sheki.”—Ɛzɛk. 16:8.

11. Kakɔna kakate ase Isariyɛlɛ etena kakâlɔmbɛ Nzambi dia mbidja la nde sheke oko wodja ande wakasɔnama?

11 L’etena kɛsɔ, Jehowa kombidjangɛ ase Isariyɛlɛ dia vɔ ntshiba ɔnɛ vɔ wayowokitanyiyaka ndo nde kombatshutshuya nto dia vɔ nkondja diɛsɛ sɔ. Koko vɔ wakate vɔamɛ ɔnɛ: “Shu tayutsha akambu aso tshe wakati [Jehowa].” (Etom. 19:8) L’ɔkɔngɔ wa nshi shato, Jehowa Nzambi akatɛ ase Isariyɛlɛ kɛnɛ kakandalongamɛka oma le wodja ande wakasɔnama ɔsɔ. Ntondotondo, nde akawasha Ɛlɛmbɛ dikumi ndo oma lâsɔ, Mɔsɛ akayowatɛka wadjango akina oko wɛnyamidiɔ lo Etombelo 20:22 polo 23:33. Kakɔna kakasale ase Isariyɛlɛ? “Antu tshe wakûkaluya diui kame vati: Tayutsha aui tshe wakati [Jehowa].” (Etom. 24:3) Oma lâsɔ, Mɔsɛ akayofundaka ɛlɛmbɛ lo “dibuku dia sheke” ndo akadia la dui dia wolo di’ase Isariyɛlɛ nyomohokamɛ. L’ɔkɔngɔ wa lâsɔ, wodja ɔsɔ wakatshike dɔkɔlɔkɔ mbala ka sato ɔnɛ: “Tayutshaka tshe kakati [Jehowa], ndu tayukitanyiaka.”—Etom. 24:4, 7, 8.

12. Kakɔna kakasale Jehowa ndo kakasale wodja ande wakasɔnama lo sheke yakawadje?

12 Aha la ntshimbatshimba, Jehowa akatatɛ nsala kɛnɛ kakandalake lo sheke y’Ɛlɛmbɛ yakandadje l’ase Isariyɛlɛ lo mbɔsa tɛdikɔ tendana la tɛmpɛlɔ ndo lo nsɔna ɛlɔmbɛdi wakahombaka nɔmbɛ anto wambosala pɛkato. Koko ase Isariyɛlɛ lo wedi awɔ, wakohɛ esadi eto dɔkɔlɔkɔ diakawatshike la ntondo ka Nzambi ndo ‘wakanyangiya l’Ekila l’Isariyɛlɛ.’ (Osa. 78:41) Ɛnyɛlɔ, etena kakatotshimbatshimba Mɔsɛ l’Okongo wa Sinai lɛnɛ akandalongolaka ɛlɛmbɛ, ase Isariyɛlɛ komonga la solo dia lotutsha ndo wakashisha mbetawɔ le Nzambi lo mfɔnya ɔnɛ Mɔsɛ ambâlawɔ. Ɔnkɔnɛ, vɔ wakayasɛlɛ yana ya ngɔmbɛ ya paonyi ndo wakatatɛ mbutanɛ ɔnɛ: “Isariyele li, etemolatemola kanyu, kakanyutundja uma lu kete ya Edjibitu kene.” (Eto. 32:1, 4) Oma lâsɔ, vɔ wakasale kɛnɛ kakawelɛ ɔnɛ “lushi la wuki [la Jehowa]” lo mbikɛ yana ya ngɔmbɛ shɔ adwe ndo lo ndjilambola elambo kâmɛ l’asɛdi ayɔ. Etena kakandɛnyi dikambo sɔ, Jehowa akatɛ Mɔsɛ ate: “Vo wambunganela esadi uma lu mbuka kakamawadjangela.” (Eto. 32:5, 6, 8) Lonyangu ko, ntatɛ oma k’etena kɛsɔ, ase Isariyɛlɛ kokotsha alɔkɔlɔkɔ wakawatshike la ntondo ka Nzambi.—Wal. 30:2.

DITSHIBELO DIKINA PENDE

13. Etshibelo kakɔna kakasalɛ Nzambi nkumekanga Davidɛ, ndo ngande wendanatɔ la Kanula yakalakema?

13 L’etena kakalɔmbɔlaka nkumekanga Davidɛ, Jehowa akasale ditshibelo dikina pende lo wahɔ w’anto tshɛ wakôkitanyiyaka. Ntondotondo, nde akatshibɛ Davidɛ ɔnɛ diolelo diande diayotshikala pondjo. (Osa. 89:35, 36; 132:11, 12) Kɛsɔ kakalembetshiyaka ɔnɛ Kanula yakalakema yakahombe ndjelamɛ ɔnɛ “Ɔna Davidɛ.” (Mat. 1:1; 21:9) L’okitshakitsha tshɛ, Davidɛ akelɛ kanula shɔ yakahombe ndjotomba ɔnɛ “Nkumɛmi” nɛ dia Kristo akahombe ndjonga lo dihole dia lâdiko.—Mat. 22:42-44.

14. Etshibelo kakɔna kakasale Jehowa lo dikambo dia Kanula yakalakema, ndo wahɔ akɔna wakondjaso oma lo dikambo sɔ?

14 Etshibelo ka hende ele, Jehowa akasambiya Davidɛ dia nde mbuta ɔnɛ Kanula yakalakema hoyala tsho Nkumekanga koko ayonga ndo Ɔlɔmbɛdi wa lâdiko. Lo Isariyɛlɛ, lowandji ndo olimu w’ɔlɔmbɛdi wakakambemaka oma le waoho wotshikitanyi. Dioho dia Lɛwi mbaki ɛlɔmbɛdi ndo dioho dia Juda mbaki nkumi ya dikanga. Davidɛ akate lo kɛnɛ kendana l’onto lakahombe ndjɔhɛna ate: “[Jehowa] akatela Khumemi ati: Udjase lu lonya lami la pami, edja ndu lam’ayumukitsha atunyi aye la tshina di’akaka aye. [Jehowa] hukadimo uma lu diui diakandatshibi ati: We keli olombedi pundju, wuhu weli Melekizedeke.” (Osa. 110:1, 4) Dia nkotsha daka sɔ, Yeso Kristo lele Kanula yakalakema ekɔ lo mbolɛ nshi nyɛ l’olongo. Ndo nto, nde ekɔ Ɔlɔmbɛdi wa lâdiko lo woho wakimanyiyande anto wayatshumoya dia vɔ monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asawɔ la Nzambi.—Adia Hɛbɛru 7:21, 25, 26.

ISARIYƐLƐ W’OYOYO WAKI NZAMBI

15, 16. a) Bible tɛkɛtaka di’Isariyɛlɛ akɔna ehende, ndo wakɔna wetawɔma le Nzambi ɛlɔ kɛnɛ? b) Didjango diakɔna diakasha Yeso ambeki ande lo kɛnɛ kendana la ntshiba?

15 Lam’ele vɔ wakoke Yeso Kristo ɔkɔngɔ, wodja w’Isariyɛlɛ wakayoshisha diɛsɛ diaki la wɔ la ntondo ka Nzambi dia monga “diulelu di’elombedi.” Diakɔ mbakatɛ Yeso ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’ase Juda ate: “Wayonyɔkɔsɔla Diolelo dia Nzambi, ko wayodisha wodja watɔ elowa adiɔ.” (Mat. 21:43) Wodja w’oyoyo ɔsɔ wakotɔ lo Pɛntɛkɔsta 33 T.D., etena kakatshulwɛ Nzambi ambeki 120 waki Yeso nyuma lam’akawasangana la Jɛrusalɛma. Anto asɔ wakayeyamaka oko “Isariyɛlɛ wa Nzambi” ndo kombeta edja, vɔ wakayokomaka nunu di’anto diakaye oma lo wedja wakeyamaka l’andja w’otondo lo nshi shɔ.—Ngal. 6:16.

16 Otshikitanyi la wodja w’Isariyɛlɛ wa lôtɔ, Isariyɛlɛ wa lo nyuma waki Nzambi wakatetemala ntɔ elowa lo monga l’okitanyiya le nde. Wadjango amɔtshi wakitanyiya anto asɔ mendanaka la nsala ditshibelo. Etena kaki Yeso la nkɛtɛ, anto efula wakatshibaka l’akambo wa kashi ndo waki bu ohomba. (Mat. 23:16-22) Koko Yeso akatɛ ambeki ande ate: “Tanyotshibake . . . Eelo kanyu kayale eelo ndo keema kanyu kayale keema, nɛ dia kɛnɛ tshɛ kahema laadiko dia laasɔ ndja oma le Kanga kɔlɔ.”—Mat. 5:34, 37.

17. Ambola akɔna wayotɔsɛdingola lo sawo dia wekelo diayela?

17 Onde dui sɔ nembetshiyaka ɔnɛ mbala tshɛ ekɔ kɔlɔ ntshiba? Ko lâsɔ, etelo k’ɔnɛ eelo kaso kayala eelo, alembetshiyatɔ? Tayɔsɛdingola ambola asɔ lo sawo dia wekelo diayela. Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ totetemale nkana yimba la Ɔtɛkɛta waki Nzambi ndo totetemale nkitanyiya Jehowa. Naka sho nsala ngasɔ, kete nde ayotɔtshɔkɔla pondjo pondjo lo yoho yɔtɔnɛ l’alaka ande wakandatshibe.

[Osato wa lo lɛkɛ 22]

[Osato wa lo lɛkɛ 24]

Kema edja, Abrahama ayanga mɛna okotshamelo w’alaka wa Jehowa

[Efundelo wa l’etei w’odingɔ wa lo lɛkɛ 26]

Alaka waki Jehowa kotshamaka tena tshɛ

    Ekanda wa l’Ɔtɛtɛla (1983-2025)
    Tomba
    Ɔtɔ
    • Ɔtɛtɛla
    • Kahana l'onto
    • Nango
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ɛlɛmbɛ w'okambelo
    • Awui wa sheke
    • Paramètres de confidentialité
    • JW.ORG
    • Ɔtɔ
    Kahana l'onto