Eelo kayɛ kayale eelo
“Eelo kanyu kayale eelo, keema kanyu kayale keema.”—MAT. 5:37.
ENDA KANA WƐ KOKA NKADIMOLA:
Kakɔna kakate Yeso lo kɛnɛ kendana la ntshiba?
Lo ngande waki Yeso ɛnyɛlɔ ka dimɛna k’onto lakakotshaka ɛtɛkɛta ande?
L’akambo akɔna wa lo lɔsɛnɔ wahomba eelo kaso tshikalaka paka eelo?
1. Kakɔna kakate Yeso lo kɛnɛ kendana la ntshiba, ndo lande na?
MBALA efula, bu ohomba di’Akristo wa mɛtɛ ntshiba dia mɛnya ɔnɛ kɛnɛ katawɔ kekɔ mɛtɛ. Vɔ hawotshibe nɛ dia vɔ kitanyiyaka dako diaki Yeso diata ɔnɛ: “Eelo kanyu kayale eelo.” Yeso akalange mbuta oma l’ɛtɛkɛta ɛsɔ ɔnɛ onto pombaka nkotsha ɛtɛkɛta ande. Nde akɔtshiya didjango sɔ la ɛtɛkɛta wayela ɛnɛ: “Tanyotshibake.” Yeso akate ngasɔ dia manya anto efula wele la mbekelo ka tshibaka etena kasawolawɔ, koko weya dia hawotokotsha kɛnɛ katawɔ. Lo ntshikitanya eelo kana kema kawɔ dia nkotsha nsaki yawɔ, anto asɔ mbeyaka mɛnya dia vɔ kema anto wa mbɛkɛ otema ndo ɔnɛ vɔ wekɔ lo nɔmbwama oma le “Kanga kɔlɔ.”—Adia Mateo 5:33-37.
2. Lembetshiya lande na kele aha tena tshɛ mbele ekɔ kɔlɔ ntshiba lo waaso amɔtshi.
2 Ko onde ɛtɛkɛta waki Yeso ɛsɔ mɛnyaka di’etshibelo tshɛ kekɔ kɔlɔ? Ngande wahombadiɔ monga? Oko wakatadieke lo sawo di’etshi, Jehowa Nzambi ndo okambi ande Abrahama wakasale ditshibelo lo waaso amɔtshi w’ohomba. Ndo nto, Ɛlɛmbɛ waki Nzambi wakalɔmbaka di’anto ntshiba dia nkandola ekakatanu ɛmɔtshi waki lam’asawɔ. (Etom. 22:10, 11; Wal. 5:21, 22) Ɔnkɔnɛ, Okristo mbeyaka mɛna ohomba ntshiba lo tuminadi etena kawelɛwɔ oko ɔmɛnyi dia toshikikɛ mɛtɛ ka dikambo dimɔtshi. Kana lo waaso amɔtshi wa lo pai, Okristo mbeyaka mɛna ohomba ntshiba la ntondo k’anto akina dia mɛnya dikambo dimɔtshi dialangande nsala kana dia nshikikɛ mɛtɛ ka dikambo dimɔtshi. Tohɔ dia Yeso akate tsho kɛnɛ kele mɛtɛ la ntondo ka tuminadi t’ase Juda etena kakakambe ɔlɔmbɛdi wa lâdiko l’ɛtɛkɛta w’etshibelo lo ntɛtɛ dia Yeso mbuta mɛtɛ. (Mat. 26:63, 64) Koko, Yeso kotshiba dia mɛnya ɔnɛ kɛnɛ katande kekɔ mɛtɛ. Kânga mbakidiɔ ngasɔ, dia nshikikɛ mɛtɛ ka losango lande, mbala efula nde akɔtshiyaka sawo diande lo mbuta ɔnɛ: “Lo mɛtɛ kanyotɛmi nte.” (Jni. 1:51; 13:16, 20, 21, 38) Nyɛsɔ tende yoho kina yakokaso nkondja wetshelo oma l’ɛnyɛlɔ ka Yeso, Pɔɔlɔ ndo anto akina wakakotsha eelo kawɔ.
YESO AKATOTSHIKƐ ƐNYƐLƆ KOLEKI DIMƐNA
3. Kakɔna kakalake Yeso Nzambi lo dɔmbɛlɔ, ndo kakɔna kakasale Nzambi?
3 “Enda dimi lamboya . . . dia ndjosala lolango layɛ.” (Hɛb. 10:7) Lo nkamba l’ɛtɛkɛta ɛsɔ, Yeso akɛnya dia nde akayakimɔ le Nzambi dia nkotsha dui tshɛ diakatatami lo dikambo dia Kanula yakalakema, mbidja ndo woho wakahombe Satana ‘mbolumata l’etshindji.’ (Etat. 3:15) Ndoko onto okina lakayakimɔ la lolango dia nkotsha ɔkɛndɛ w’ohomba efula ɔsɔ. Jehowa akatɛkɛta oma l’olongo dia mɛnya woho wayaɛkɛnde le Ɔnande, aha la nɔmba dia paka Yeso ntshiba ko nde mbetawɔ ɔnɛ nde ayokotsha ɛtɛkɛta ande.—Luka 3:21, 22.
4. Kakɔna kakasale Yeso dia eelo kande ndjala eelo?
4 Yeso akasalaka nshi tshɛ kɛnɛ kakandasambishaka lo nsala dia eelo kande monga paka eelo. Nde kombetawɔ ndoko dui mbekola yimba yande oma l’ɔkɛndɛ wakandalongola oma le Nzambi wa nsambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi ndo dia mbetɛ anto wakakotolaka Jehowa oya le nde ambeki. (Jni. 6:44) Bible mɛnyaka polo lo yɛdikɔ yakɔna yakakotsha Yeso kɛnɛ kakandalake Nzambi lo mbuta ɔnɛ: “Nɛ dia oyadi efula kakɔna kele alaka waki Nzambi, vɔ tshɛ wakayala eelo lo tshimbo yande.” (2 Kɔr. 1:20) Lo mɛtɛ, Yeso ekɔ ɛnyɛlɔ koleki dimɛna k’onto lakakotsha kɛnɛ tshɛ kakandalake She. Nyɛsɔ tende ɛnyɛlɔ k’onto okina lakasale la wolo dia mbokoya Yeso.
PƆƆLƆ AKAKOTSHA ƐTƐKƐTA ANDE
5. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ?
5 “Ahombami nsala na, Nkumadiɔndjɔ?” (Etsha 22:10) Lo nkamba la ɛtɛkɛta w’oma k’ɛse otema ɛsɔ, Pɔɔlɔ lakeyamaka ntondo oko Saulo, akayele ɛlɔmbwɛlɔ ka Nkumadiɔndjɔ Yeso lakɛnɛ le nde dia mboshimba dia nde ntshika mpɛnyahɛnya ambeki ande. Etombelo waki la dui sɔ ele, Saulo akayatshumoya l’okitshakitsha tshɛ lo kɔlɔ yande, akabatizama ndo aketawɔ ɔkɛndɛ wa lânde wakawawosha wa nsambisha awui wendana la Yeso le ase wedja. Oma k’etena kɛsɔ, Pɔɔlɔ akatetemala nsambisha ɔnɛ Yeso mbele “Nkumadiɔndjɔ,” lo nsala akambo lo yoho yɔtɔnɛ l’ɛtɛkɛta ande polo ndo lo nyɔi. (Etsha 22:6-16; 2 Kɔr. 4:5; 2 Tim. 4:8) Pɔɔlɔ komonga oko anto akina wakate Yeso dikambo diawɔ ate: “Lande na katonyombetaka nyate: Nkumadiɔndjɔ, Nkumadiɔndjɔ, ko hanyosale kɛnɛ katami?” (Luka 6:46) Eelo, Yeso nongamɛka dia wanɛ tshɛ wawɔsa oko Nkumadiɔndjɔ ntshaka ɛtɛkɛta awɔ oko wakasale ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ.
6, 7. a) Lande na kakatshimbatshimba Pɔɔlɔ dia tembola etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ, ndo lande na kele wanɛ wakawɔnyɔla komonga l’ɛkɔkɔ w’eshika wa mbuta ɔnɛ nde kokotsha kɛnɛ kakandalake? b) Ngande wahombaso mbɔsa wanɛ wakasɔnama dia tɔlɔmbɔla?
6 Pɔɔlɔ akasambishaka losango la Diolelo l’ohetoheto tshɛ oma l’Asie Mineure polo l’Erɔpɛ, ataate ndo atêmbola tshumanelo. Lo diaaso dimɔtshi, nde akɛnyi ohomba ntshiba dia mɛnya mɛtɛ k’akambo amɔtshi wakandafunde. (Ngal. 1:20) Etena kakôfunde anto amɔtshi wa la Kɔrɛtɔ ɔnɛ nde ekɔ kanga kashi, nde akayâmɛ lo mbuta ate: “Oko wele Nzambi la kɔlamelo, kɛnɛ kanyotɛso hayala eelo, ko l’ɔkɔngɔ keema.” (2 Kɔr. 1:18) Etena kakafundaka Pɔɔlɔ ɛtɛkɛta ɛsɔ, ko nde ambotashilaka mimɔ oma l’Ɛfɛsɔ dia ntshɔ la Makɛdɔniya l’oyango wa tokoma la Kɔrɛtɔ. Oma l’etatelo, nde akakongɛ dia nyomotembola ase Kɔrɛtɔ la ntondo ka nde ntshɔ la Makɛdɔniya. (2 Kɔr. 1:15, 16) Koko, oko wasala emendji weteta ɛlɔ kɛnɛ, ekɔ ɛkɔkɔ ɛmɔtshi wakonya di’ekongelo ka lɔkɛndɔ tshikitanyema. Etshikitanu ɛsɔ hawosalema osalemasalema kana l’ɛkɔkɔ wa lokaki, koko l’ɔtɛ w’akambo amɔtshi wa wanyandja. Lo dikambo dia Pɔɔlɔ, ɔkɔkɔ wakôtshindjatshindja dia nde tembola ase Kɔrɛtɔ aki dia wahɔ w’etshumanelo. Lo ngande?
7 Yema tshitshɛ l’ɔkɔngɔ wa nde mbɔsa yɛdikɔ ya tembola ase Kɔrɛtɔ, Pɔɔlɔ akoke lokumu ɔnɛ awui wa diatɔnelo ndo wa mindo wa dieyanelo wekɔ lo salema l’etshumanelo kakɔ. (1 Kɔr. 1:11; 5:1) Dia nkandola dui sɔ, Pɔɔlɔ akafundɛ ase Kɔrɛtɔ mukanda ande wa ntondo waki l’alako wa wolo efula. Oma lâsɔ, lo dihole dia nde ntshɔ mbala kakɔ ɔtɔi la Kɔrɛtɔ, Pɔɔlɔ akasha anango etena ka vɔ nkamba l’alako akɔ l’oyango wa lam’ayondoyoya, ko wembwelo ande ndjoleka monga kiɔkɔ y’ekeketshelo. Lo mbatɛ ɛkɔkɔ w’eshika wakayôkonya dia nde ntshikitanya ekongelo kande, Pɔɔlɔ akayafundɛka lo mukanda ande wa hende ate: “Dimi lambotshiba dia Nzambi ndjakami naka kashi katami nte: Naka dimi lataye la Kɔrɛtɔ, kete diaha nyosha paa kamboleka.” (2 Kɔr. 1:23) Wetshelo wakondjaso ele, tatongake pondjo oko wanɛ wakɔnyɔla Pɔɔlɔ, koko tonge la dilɛmiɛlɔ di’efula otsha le wanɛ wakasɔnama dia tɔlɔmbɔlaka. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, sho pombaka mbokoya Pɔɔlɔ oko wakandokoya Kristo.—1 Kɔr. 11:1; Hɛb. 13:7.
BƐNYƐLƆ DIKINA DI’AMƐNA
8. Ɛnyɛlɔ kakɔna kakatotshikɛ Rɛbɛka?
8 “Dimi layutsho.” (Etat. 24:58) Ngasɔ mbakakadimola Rɛbɛka etena kakawombola nyango la ɔnango dia kana nde nangaka ntshɔ la lolango lande kâmɛ l’onto lahandeye ndo nkɛndakɛnda kilɔmɛtrɛ ndekana 800 dia tonga wadi aki Izaka w’ɔna Abrahama. (Etat. 24:50-58) Kânga mbakidiɔ ngasɔ, eelo kaki Rɛbɛka kakatshikala paka eelo ndo nde akɛnya dia nde ekɔ womoto laki la kɔlamelo le omɛnde ndo lakokaka Nzambi wɔma. Nde aketawɔ mbidjasɛ lɔsɛnɔ lande l’otondo lo totombotombo ndo oko ɔngɛndangɛnda lo Nkɛtɛ ya daka. Rɛbɛka akatshɔkwama efula l’ɔtɛ wa kɔlamelo yande lo woho wakandayonga lɔtshɛtshɛ la Kanula yakalakema, mbuta ate Yeso Kristo.—Hɛb. 11:9, 13.
9. Ngande wakɛnya Ruta dia keema kande kaki paka keema?
9 “Kema, shu tayutsho la ye utsha lakanyu.” (Ruta 1:10) Ɛtɛkɛta ɛsɔ mbakatɛ wadi waki edo ahende w’ase Mɔaba Ruta nde la Ɔrɔpa Naɔmi k’okilo awɔ laki nde lawɔ wadi aki odo lakatakalolaka oma la Mɔaba otsha la Bɛtɛlɛhɛma. Lam’ele Naɔmi akaleke mbatɛtɛ dia vɔ nkalola, Ɔrɔpa akayokalola. Koko, keema kaki Ruta kakatshikala paka keema. (Adia Ruta 1:16, 17.) Nde akatshikala la kɔlamelo le Naɔmi, akatshike kɛnɛ tshɛ kaki la nde aha la nongamɛ ɔnɛ nde okɛnana nto l’ase nkumbo kande ndo akatshike ɛtɛmwɛlɔ wa kashi tshɛ w’ase Mɔaba. Nde akayonga ɔtɛmɔdi wa Jehowa waki la kɔlamelo ndo nde akatshɔkwama efula lo monga l’atei wa wamato atanu wakashile Mateo l’ɔnɔngɔ wa wamato waki lɔtshɛtshɛ la Kristo.—Mat. 1:1, 3, 5, 6, 16.
10. Lo woho akɔna wakatotshikɛ Izaya ɛnyɛlɔ ka dimɛna?
10 “Dim’one, untumi.” (Iza. 6:8) La ntondo ka nde mbuta ngasɔ, Izaya akɛnyi lo ɛnɛlɔ ka lotombo, Jehowa odjashi lo kiti Kande ka diolelo lâdiko dia tɛmpɛlɔ k’Isariyɛlɛ. Etena kakandɛnaka ɛnɛlɔ kɛsɔ, nde akoke Jehowa ata ate: “Ayumutuma na? Ayututshwela na?” Ɔsɔ aki leeta lakandalongola dia monga yɛmb’awui yaki Jehowa dia mbutɛ anto wa kɔlɔ, mbuta ate atɔmbɔki losango lande. Eelo kaki Izaya kakatshikala paka eelo nɛ dia nde akakotsha kɛnɛ kakandate. L’edja kolekanyi ɛnɔnyi 46, nde akakambe la kɔlamelo tshɛ oko ɔprɔfɛta, lo mbewoya ɔnɛ Nzambi ayanga ndanya atshi wa kɔlɔ ndo ɔnɛ atɛmɔdi ande wayokalola dia tɔɔtɛmɔla l’ɔtɛmwɛlɔ ande wa mɛtɛ.
11. a) Lande na kele ekɔ ohomba sho nsala dia eelo kaso tshikalaka paka eelo? b) Naa bɛnyɛlɔ diele tshondo y’ɔhɛmwɛlɔ di’anto waki kokotsha kɛnɛ kakawalake?
11 Lande na kakasale Jehowa dia bɛnyɛlɔ diele la diko dingo fundama lo Bible? Lande na kele ekɔ ohomba sho nsala dia eelo kaso tshikalaka paka eelo? Bible mɛnyaka di’anto “wahakotsha alaka awɔ” kana wahakotsha kɛnɛ katawɔ, wekɔ l’atei w’anto ‘wakoka ndjakema.’ (Rɔmɔ 1:31, 32) Farawɔ ka l’Edjibito, nkumekanga Zedekiya ka la Judeya ndo Ananiya la wadɛnde Safira wekɔ l’atei wa bɛnyɛlɔ dia kɔlɔ di’anto wata Bible ɔnɛ eelo kawɔ komonga eelo. Vɔ tshɛ wakakondja etombelo wa kɔlɔ efula ndo wekɔ tshondo y’ɔhɛmwɛlɔ le so.—Etom. 9:27, 28, 34, 35; Ɛzɛk. 17:13-15, 19, 20; Etsha 5:1-10.
12. Kakɔna kayotokimanyiya dia eelo kaso tshikalaka paka eelo?
12 “Lo nshi y’ekomelo” yasɛnaso nyɛ, sho mbidjasɛ kâmɛ l’anto waha “la kɔlamelo,” wele la “ɛnamelo k’anto wayasha l’awui wa Nzambi, koko [wanguna] wolo ande.” (2 Tim. 3:1-5) Sho pombaka nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia mbewɔ lɔngɛnyi la l’anto wa kɔlɔ wa ngasɔ. Sho pombaka nto sanganaka mbala la mbala kâmɛ l’anto wasala la wolo dia eelo kawɔ tshikalaka paka eelo.—Hɛb. 10:24, 25.
EELO KOLEKI OHOMBA LE YƐ
13. Naa eelo koleki ohomba le ombeki tshɛ wa Yeso Kristo?
13 Dɔkɔlɔkɔ dioleki ohomba diakoka onto ntshika mendanaka la ndjakimɔ kande le Nzambi. Wanɛ wetawɔ dia ndjasɛka dia monga ambeki wa Yeso mongaka la diaaso dia kadimolaka ɔnɛ eelo lo ambola watowowaokaka lo waaso asato dia vɔ mɛnya tokanyi tawɔ. (Mat. 16:24) Etena katɔkɛtshanyaka dikumanyi pende l’onto lalanga monga opandjudi wahatabatizama, vɔ towombolaka ɔnɛ: “Onde wɛ nangaka mɛtɛ monga Ɔmɛnyi wa Jehowa?” L’ɔkɔngɔ diko, etena katahame onto akɔ lo nyuma ndo kalangande batizama, dikumanyi pomanaka la nde ndo mbombolaka nto ɔnɛ: “Onde wɛ ambôyakimɔka wɛmɛ le Jehowa lo dɔmbɛlɔ?” L’ekomelo, lushi la batisimu, vɔ mimbolaka wanɛ tshɛ walanga batizama ɔnɛ: “Oma l’ekimanyielo k’olambo wa Yeso Kristo, onde nyakayatshumoya lo pɛkato yanyu ndo ndjâkimɔ le Jehowa dia tshaka lolango lande?” La ntondo k’anto tshɛ, anto asɔ mbetawɔka ɔnɛ eelo, lo ndaka ɔnɛ vɔ wayokambɛka Nzambi olimu pondjo pondjo.
14. Ambola akɔna wahombaso ndjaokaka mbala la mbala?
14 Oyadi wɛ eke kabatizama kana ambokambɛ Nzambi l’edja k’ɛnɔnyi akumi, wɛ pombaka ndjasɛdingolaka mbala la mbala ndo ndjaokaka ambola wele oko wanɛ: ‘L’ɛnyɛlɔ ka Kristo, onde dimi lekɔ lo ntetemala nsala la wolo dia eelo kami koleki ohomba tshikalaka paka eelo? Onde lekɔ lo ntetemala nkitanyiya Yeso lo mbetɛ olimu w’esambishelo ndo wa mbetɛ anto ambeki olimu woleki ohomba lo lɔsɛnɔ lami?’—Adia 2 Kɔrɛtɔ 13:5.
15. L’akambo akɔna wa lo lɔsɛnɔ wahomba eelo kaso tshikalaka paka eelo?
15 Nkitanyiya dɔkɔlɔkɔ diakatatshike nembetshiyaka nto monga la kɔlamelo l’akambo akina w’ohomba. Ɛnyɛlɔ, onde wɛ ekɔ otshukanyi? Naka eelo, kete tetemala nɛmiya dɔkɔlɔkɔ diakayatshike dia nangaka olonganyi ayɛ. Onde wɛ akalodia dɛmandɛ dia nkamba olimu ɔmɔtshi wa l’okongamelo? Naka eelo, kete tetemala nkotsha dɔkɔlɔkɔ diayɛ ndo kɛnɛ kakayalake Jehowa. Onde wɛ aketawɔ leeta lɔmɔtshi la ntshɔ dia tɔlɛ yangɔ laka onto ɔmɔtshi lele bu l’ekondjelo k’efula? Naka eelo, kete toshake tɛkɛ nɛndɛ diaha ntshɔ lɛkɔ l’oyango wa ndjotshɔ laka onto okina lele l’ekondjelo k’efula. Onde wɛ akalake onto ɔmɔtshi dia nkalola dia ndjowembola etena kakayatasambishaka lo luudu la luudu? Naka eelo, kete sala dia eelo kayɛ ntshikala paka eelo, ko Jehowa ayɔtshɔkɔla olimu ayɛ w’esambishelo.—Adia Luka 16:10.
ƐTSHƆKƆ W’OMA LE ƆLƆMBƐDI WA LÂDIKO NDO NKUMEKANGA
16. Naka tambotakana lo lolemi, kakɔna kahombaso nsala?
16 Bible mɛnyaka di’oko weso anto wele bu kokele “sho tshɛ takanaka mbala efula,” djekoleko lo woho wakambaso la lolemi laso. (Jak. 3:2) Kakɔna kahombaso nsala naka hatokotshisha kɛnɛ kakatalake? Lo Ɛlɛmbɛ wa Nzambi wakandasha ase Isariyɛlɛ, nde akɔshi yɛdikɔ dia naka onto ambɔtɛkɛta la “shashimuya la elomo andi,” kete nde pombaka mbokama kɛtshi. (Lɛw. 5:4-7, 11) Polo ndo nshi nyɛ, yɛdikɔ mɔtshi yoludi la ngandji yakɔsama lo dikambo di’Akristo watsha pɛkato ya ngasɔ. Naka sho mbutɛ Jehowa pɛkato shikaa kosadiso, kete nde ayotoka kɛtshi ndo ayotodimanyiya lo tshimbo y’Ɔlɔmbɛdi wa lâdiko, Yeso Kristo. (1 Jni. 2:1, 2) Ɔnkɔnɛ, dia sho ntetemala mbetawɔma le Nzambi, sho pombaka mɛnya dia tekɔ la ndjatshumoya lo mbewɔ dia kalolɛ pɛkato yakɔ ndo lo nsala la wolo dia mbewɔ kɛnɛ kakayotokonya dia nsala pɛkato kakɔ. (Tok. 6:2, 3) Lo mɛtɛ, ekɔ ohomba efula dia nkana yimba la ntondo ka ntshika dɔkɔlɔkɔ dimɔtshi diahatatoyonga l’akoka wa nkotsha.—Adia Ondaki 5:2.
17, 18. Naa ɛtshɔkɔ wakongɛ anto tshɛ wasala la wolo dia eelo kawɔ tshikalaka paka eelo?
17 Ande ɛtshɔkɔ wakongɛ atɛmɔdi wa Jehowa watetemala nsala la wolo dia eelo kawɔ tshikalaka paka eelo lee! Akristo w’akitami 144000 wayoyala la lɔsɛnɔ laha l’ekomelo l’olongo kâmɛ la Yeso lo Diolelo diande “ndo vɔ wayolɛ kaamɛ la nde oko nkumi ya dikanga l’edja k’ɛnɔnyi kinunu.” (Ɛny. 20:6) Miliyɔ y’anto waheyama mbadia wayodjasɛ lo Paradiso ka la nkɛtɛ, wayokondja wahɔ l’ɛlɔmbwɛlɔ ka Diolelo dia Kristo. Vɔ wayokimanyiyama dia nkoma kokele lo demba ndo lo yimba.—Ɛny. 21:3-5.
18 Naka sho ntshikala la kɔlamelo l’ohemba w’ekomelo wayoyala l’ekomelo k’Ɛlɔmbwɛlɔ k’ɛnɔnyi kinunu ka Yeso, kete hatotonga pondjo la tâmu lo kɛnɛ tshɛ katanɛso. (Ɛny. 20:7-10) Lɛkɔ, eelo kaso kayotshikalaka paka eelo ndo keema kaso kayotshikalaka paka keema. Onto tshɛ layonga lɛkɔ ayokoyaka Shɛso lele l’olongo, Jehowa “[Nzambi k]a mete.”—Osam. 31:5.
[Osato wa lo lɛkɛ 27]
[Osato wa lo lɛkɛ 28]
Oma ko batisimu polo ndo lo nyɔi kande, Yeso akakotsha kɛnɛ tshɛ kakandalake She
[Osato wa lo lɛkɛ 30]
Onde wɛ kotshaka eelo kayɛ koleki ohomba?