Tokoke sango diaso dia lo nyuma lo mbɔsaka tɛdikɔ t’amɛna

1, 2. a) Ngande wakayayokoma lo mbɔsa yɛdikɔ ya kambɛ Nzambi? b) Ambola akɔna wendana la sango diaso dia lo nyuma wayokadimɔma lo sawo nɛ?

MILIYƆ y’anto wa l’atei aso wakɔshi yɛdikɔ ya kambɛ Jehowa Nzambi ndo wekɔ lo tayele Yeso Kristo dimɛna lo wanya ande. (Mat. 16:24; 1 Pet. 2:21) Ndjakimɔ kaso le Nzambi ekɔ yɛdikɔ y’ohomba efula. Diakɔ diele, sho kombɔsa yɛdikɔ shɔ l’ɔkɔngɔ wa nkondja yema y’ewo ka lahahɛ kohikami lo avɛsa angana ato, koko paka l’ɔkɔngɔ wa mbeka Ɔtɛkɛta wa Nzambi lo yoho ya lotshimola. Etombelo wakonge la dui sɔ ele, takayeya akambo efula wakakeketsha mbetawɔ kaso lo kɛnɛ kendana la sango diakalake Jehowa ‘wanɛ waweya ndo weya Yeso Kristo lakandatome.’​—Jni. 17:3; Rɔmɔ 12:2.

² Naka sho nangaka ntetemala monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asaso la Shɛso ka l’olongo, kete sho pombaka ntetemala mbɔsa tɛdikɔ tawɔngɛnyangɛnya. Sawo nɛ diayokadimola ambola anɛ: Sango diakɔna dia lo nyuma diele la so? Ngande wahombaso diɔsa? Ngande wakokaso monga l’eshikikelo ɔnɛ tayokondja sango sɔ? Kakɔna kayotokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna?

SANGO DIAKƆNA DIELE LA SO?

3. Sango diakɔna diakongɛ a) Akristo w’akitami ndo b) “ɛkɔkɔ ekina”?

³ Akristo yema tshitshɛ wekɔ lo nongamɛ dia nongola “sango diahahɔndɛ, diahɔtɔ mindo ndo diahalana,” mbuta ate diɛsɛ dia laande dia toolɛ la Kristo l’olongo. (1 Pet. 1:3, 4) Dia nongola sango sɔ, paka vɔ “[mb]otwe nto.” (Jni. 3:1-3) Ko sango diakɔna diayokondja miliyɔ y’“ɛkɔkɔ ekina” waki Yeso wanɛ wasambisha lokumu l’ɔlɔlɔ la Diolelo diaki Nzambi kaamɛ l’Akristo w’akitami? (Jni. 10:16) Ɛkɔkɔ ekina wayolongola sango diaki konongola Adama l’Eva atshi wa pɛkato wa ntondo, mbuta ate lɔsɛnɔ la pondjo lo Paradiso ka la nkɛtɛ lɛnɛ ele asui, delo kana nyɔi hatonga nto. (Ɛny. 21:1-4) Diakɔ diakalake Yeso otshi wa pɛkato wakahanema kaamɛ la nde ate: “Lo mɛtɛ kakotɛmi ɛlɔ nte: Wɛ ayoyala la mi lo Paradiso.”​—Luka 23:43.

4. Naa ɛtshɔkɔ wakondjaso oma ko nshi nyɛ?

⁴ Oma ko nshi nyɛ, tekɔ lo nkondja ɛtshɔkɔ ɛmɔtshi wendana la sango diaso. Mbetawɔ kele la so lo “oshinga w’etshungwelo wakafute Kristo Yeso” tokimanyiyaka dia monga la wɔladi wa l’etei k’otema ndo la diɔtɔnganelo dia dimɛna lam’asaso la Nzambi. (Rɔmɔ 3:23-25) Tekɔ lo nshihodia alaka w’ohomba efula wayokotshama lo nshi yayaye wele lo Ɔtɛkɛta waki Nzambi. Ndo nto, woho weso ase nkumbo ka l’andja w’otondo k’onto l’ɔnango toshaka ɔngɛnɔngɛnɔ waheyama mbɛdika. Ekɔ tshondo ya diɛsɛ lo woho weso Ɛmɛnyi wa Jehowa. Aha la taamu, sho mbɔsaka sango diaso dia lo nyuma la nɛmɔ.

5. Kakɔna kasalɛ Satana ekambi waki Nzambi, ndo kakɔna kakoka tokimanyiya dia nshika tanga la ntondo ka nkeso yande?

⁵ Koko dia sho nkukutɛ sango diaso di’oshinga wolo, sho pombaka mbewɔ tolonga tshɛ taki Satana. Satana okɔsɛngiyaka ekambi waki Nzambi dia vɔ nsala akambo wakoka mbakonya lo nshisha sango diawɔ. (Wal. 25:1-3, 9) Oko weyande di’ekomelo kande kambosukana, Satana amboleka sɔmana la so nshi nyɛ dia tonganyiya. (Adia Ɛnyɛlɔ 12:12, 17.) Dia sho ntetemala ‘ndɔshana la nkeso yaki Diabolo,’ sho pombaka ntetemala mbɔsa sango diaso la nɛmɔ di’efula. (Ɛf. 6:11) Lo dikambo sɔ, Esau ɔnaki Izaka l’enondo akatotshikɛ ɛnyɛlɔ k’ɔhɛmwɛlɔ kahatahombe mbohɛ.

TATOKOYAKE ESAU

6, 7. Esau akinde, ndo naa sango diaki la ntondo kande?

⁶ Ambeta ɛnɔnyi suke la 4 000, Izaka nde la Rɛbɛka wakote waasa, mbuta ate Esau nde la Jakɔbɔ. Lam’akatoolaka ana akɔ, vɔ wakatatshikitanaka lo waonga ndo l’elimu wakawakambaka. Bible mbutaka ate: “Esau akayala minginga ka lononga ndu umbitshi wa wenga wa lu esui. Keli [Jakɔbɔ] aki kanga diki, akadjaseka paka la ngelu.” (Etat. 25:27) Lo ndjela okadimudi wa Bible welɛwɔ Robert Alter, tshɛkɛta ya lo Hɛbɛru yokadimɔmi ɔnɛ “kanga diki” mbelaka kanyi y’onto “lele l’olowanyi kana lele keema l’onongo.”

⁷ Etena kakakotsha Esau nde la Jakɔbɔ ɛnɔnyi 15, tshɛwɔ Abrahama akavu, koko Jehowa kombohɛ daka diakandalake Abrahama. L’ɔkɔngɔ diko, Jehowa akayolaka ndo Izaka daka diakɔ ɔnɛ wedja tshɛ wa la nkɛtɛ wayɔtshɔkwama lo tshimbo ya kanula y’Abrahama. (Adia Etatelu 26:3-5.) Daka sɔ diakɛnyaka ɔnɛ Mɛsiya, mbuta ate ‘kanula’ yɔtɛkɛtami lo Etatelu 3:15 yayotomba oma l’ɔlɔndji w’Abrahama. Oko wakinde ɔna l’enondo lakote Izaka, Esau aki la lotshungɔ la nongola sango sɔ. Ande sango dia dimɛna diaki la ntondo k’Esau lee! Ko onde nde akadiɔshi la nɛmɔ?

8, 9. a) Yɛdikɔ yakɔna yakɔshi Esau lo kɛnɛ kendana la sango diande? b) Kakɔna kakayeyaka Esau l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula lo kɛnɛ kendana la yɛdikɔ yakandɔshi, ndo kakɔna kakandayosala?

⁸ Lushi lɔmɔtshi, l’ɔkɔngɔ w’Esau nkalola oma l’okonda, nde akɛnyi Jakɔbɔ akatɛ “usawu a belaa,” ko nde akawotɛ ate: “Umbisha yema y’usawu wa belaa keli nde, ne dia dimba diambokomo la ndjala.” Ko Jakɔbɔ akakadimola Esau ate: “Unsundja ukito aye wa on’enundu elo.” Yɛdikɔ yakɔna yakɔshi Esau? Nde akate aha la mengenga ate: “Waho akona wayuyala ukito wa on’enundu le mi?” Ande kandji lo woho wakɔnyɔla Esau lotshungɔ lande l’ɔna enondo lo liengola la dɔnga di’osawo wa beela lee! Dia nshikikɛ ɔnɛ nde mɛtɛ amboosondja lotshungɔ l’ɔna enondo, Jakɔbɔ akawotɛ la kiɔkɔmɛ tshɛ ate: ‘Otantshibedi la ntondo ka dimi koshawɔ.’ Ɔtɛkɛta kele edja, Esau akatshibe. Oma laasɔ, Jakɔbɔ “akasha Esau ma la usawu ako wa belaa waki la konde loko. Ku Esau akali, akano, akunela, akatshu. Osoku mbakonyola Esau ukito andi wa on’enundu.”​—Etat. 25:29-34.

⁹ L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi efula lam’akɛnyi Izaka dia nde aya suke la mvɔ, nde akalange ntshɔkɔla Esau, koko Rɛbɛka ka wadɛnde akakongɛ dia Jakɔbɔ tshɔkwama lo dihole di’Esau. Lam’akayeyaka Esau dia nde akɔshi yɛdikɔ ya kɔlɔ, nde akasɛngasɛnga Izaka ate: “Papa, ontshokole ndu dimi. . . . We kunamemi nduku otshoko uka?” Etena kakawotɛ Izaka dia nde hayokoka mbɔtshɔkɔla nɛ dia nde akashidi ntshɔkɔla Jakɔbɔ, “Esau akadi ekuku, akaleli.”​—Etat. 27:30-38.

10. Ngande wakɔsaka Jehowa Esau nde la Jakɔbɔ, ndo lande na?

¹⁰ Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɔkɔndɔ wa Esau wɔkɔndwami lo Afundelo? Nde akɛnya dia nkotsha nsaki yande ya lo demba akaleke ɛtshɔkɔ wakandahombe ndjokondja lo nshi yayaye oma lo sango diande ohomba. Esau kɔmbɔsaka lotshungɔ lande l’ɔna enondo la nɛmɔ ndo ondo nde kombokaka Nzambi ngandji k’oma k’ɛse otema. Laadiko dia laasɔ, Esau kombidja yimba lo etombelo wakakoke ndjonga la yɛdikɔ yande le anande. Koko, Jakɔbɔ akɔsaka sango diande la nɛmɔ di’efula. Ɛnyɛlɔ, Jakɔbɔ akasɔnɛ wadi lo ndjela kɛnɛ kakawotɛ ambutshi ande. (Etat. 27:46–28:3) Lam’ele Jakɔbɔ akɔshi yɛdikɔ yakɔlɔmbaka dia nde monga la solo dia lo tutsha ndo la yimba ya ndjahondja, nde akayongaka tshɛnde la Mɛsiya. Ngande wakɔsaka Nzambi Esau nde la Jakɔbɔ? Jehowa akate lo tshimbo y’omvutshi Malaki ate: “Dimi lakalangaka Jakɔb[ɔ], lakahetsha Esau.”​—Mal. 1:2, 3.

11. a) Oko weso Akristo, wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɔkɔndɔ wa Esau? b) Lande na kakadimola ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ monanyi etena kakandatɛkɛtaka dia kɔlɔ kakasale Esau?

¹¹ Onde kɛnɛ kata Bible lo dikambo dia Esau kekɔ ohomba le Akristo ɛlɔ kɛnɛ? Eelo. Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akewola asekande ambetawudi ate: “Ndo l’atei anyu hahombe monga kanga monanyi kana onto lahɔshi diangɔ di’ekila la nɛmɔ, oko Esau lakengɔnya lotshungɔ lande l’ɔna enondo la yangɔ ya ndɛ.” (Hɛb. 12:16) Ndo Akristo wa nshi nyɛ mbeendana l’ɔhɛmwɛlɔ ɔsɔ. Sho pombaka ntetemala mbɔsa akambo w’ekila la nɛmɔ diaha nsaki ya demba tahemɛ ko sho ndjoshisha sango diaso dia lo nyuma. Ko lande na kakadimola ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ monanyi etena kakandatɛkɛtaka dia kɔlɔ kakasale Esau? Nɛ dia naka sho mbetawɔ dia nsaki yaso ya demba tahemɛ oko wakasale Esau, kete tayonga suke dia nsala pɛkato kele oko monanyi ndo etombelo wayonga la dui sɔ ele tayohandja sango diaso dia lo nyuma.

TƆLƆNGƆSƆLƐ ETEMA ASO OMA KO KAKIANƐ

12. a) Ngande wakoka Satana tohemba? b) Sha ɛnyɛlɔ k’oma l’Afundelo kakoka tokimanyiya etena kalangaso mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna.

¹² Oko weso ekambi wa Jehowa, hatohombe ndjasha l’akambo wakoka ndjotokonya l’awui wa mindo wa dieyanelo. Lo dihole dia nsala ngasɔ, sho pombaka nɔmbaka Jehowa Nzambi diaha nde mbetawɔ sho nkɔ etena katotshutshuya onto ɔmɔtshi dia sho nsekola ɛlɛmbɛ ande. (Mat. 6:13) Koko, etena kɛna Satana welo wadjaso dia nama olowanyi aso kaanga mbasɛnaso lo andja wambolana ɔnɛ, nde salaka la wolo tshɛ dia ndanya lonyuma laso. (Ɛf. 6:12) Oko wende nzambi ka dikongɛ nɛ di’akambo dia kɔlɔ, Diabolo mbeyaka woho wakokande nkamba la nsaki yaso ya kɔlɔ dia tohemba oko wahembande anto tshɛ wele keema kokele. (1 Kɔr. 10:8, 13) Ɛnyɛlɔ, tɔshi dia tambotanema la ntondo ka dikambo dimɔtshi diatosha diaaso dia nkotsha nsaki kɛmɔtshi lo yoho ya kɔlɔ. Yɛdikɔ yakɔna yayotɔsa l’etena kɛsɔ? Onde tayokoya Esau laketawɔ l’esasesase tshɛ ɔnɛ: ‘Ombisha osawo akɔ kele nde?’ Onde tayoshika tanga la ntondo k’ohemba wa ngasɔ ndo minya demba, oko wakasale Yɔsɛfu y’ɔna Jakɔbɔ etena kakoohembe wadi aki Pɔtifara?​—Adia Etatelu 39:10-12.

13. a) Ngande wokoya Akristo efula ɛnyɛlɔ kaki Yɔsɛfu ndo ngande wokoya amɔtshi ɛnyɛlɔ ka Esau? b) Kakɔna kahombaso nsala diaha sho ndjosala akambo oko Esau?

¹³ Anangɛso l’akadiyɛso efula wakahomanaka l’akambo amɔtshi wakawahombe mbɔsa yɛdikɔ ya nsala kɛnɛ kakasale Esau kana kɛnɛ kakasale Yɔsɛfu. Koko, efula ka l’atei awɔ wakasale akambo la lomba ndo wakangɛnyangɛnya otema wa Jehowa. (Tuk. 27:11) Kaanga mbediɔ ngasɔ, lo tena diakawahomana l’ehemba, anangɛso l’akadiyɛso amɔtshi wakasale akambo oko wakasale Esau, ko wakayadje lo waale waha nkondja sango diawɔ dia lo nyuma. L’atei w’anto walomboshama ndo watshanyema oma l’etshumanelo ɔnɔnyi tshɛ, efula kawɔ kondjaka alanya asɔ l’ɔtɛ w’awui wa mindo wa dieyanelo. Shi kɛsɔ mɛnyaka ohomba wa sho nɔngɔsɔla etema aso ntatɛ oma ko kakianɛ la ntondo ka sho mpomana l’akambo wakoka mbidja olowanyi aso l’ohemba? (Osam. 78:8) Sho kokaka ntakola wanya ahende wayotokimanyiya dia nshika tanga la ntondo k’ehemba ndo dia mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna lo nshi yayaye.

TOKANYIYA ETOMBELO WAYONGA L’ETSHA ASO NDO TOKEKETSHA YƐDIKƆ YASO YA NDJAKOKƐ

14. Naa ambola wakoka tokimanyiya dia sho “[mp]etsha kɛnɛ kele kɔlɔ” ndo “[nkukutɛ] kɛnɛ kele ɔlɔlɔ”?

¹⁴ Nna dia ntondo diahombaso ntakola ele nkanyiya etombelo wakoka monga l’etsha aso. Lo yɛdikɔ yatataleke mboka Jehowa lele Ombishi wa sango diaso dia lo nyuma ngandji, mbayotoleka mbɔsa sango diakɔ la nɛmɔ. Lo mɛtɛ, naka sho mbokaka onto ɔmɔtshi ngandji, kete hatokoke mbosalɛ dui dimɔtshi diakoka mbonyangiya. Koko tayosalaka la wolo tshɛ dia mbɔngɛnyangɛnya. Dia nsala dui sɔ, ayoleka ɔlɔlɔ sho takanyi yimba lo etombelo wakoka monga le so ndo le anto akina naka sho mbetawɔ dia nkotsha nsaki yaso ya demba lo yoho ya kɔlɔ. Sho pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Shɛngiya yakɔna yakoka monga la etsha ami lo diɔtɔnganelo diasami la Jehowa? Shɛngiya yakɔna yakoka monga la lɔkɛwɔ lami la kɔlɔ lo nkumbo kami? Shɛngiya yakɔna yayonga la lɔkɛwɔ la kɔlɔ lɔsɔ le analengo la akadiyɛmi wa l’etshumanelo? Onde layotakanya anto akina?’ (Flpɛ. 1:10) Sho koka ndjambola nto ɔnɛ: ‘Onde yema y’ɔngɛnɔngɛnɔ wa lo tshanda mɔtshi tsho yaangami nkondja lo ndjasha l’awui wa mindo anɛ, ayɛdima l’etombelo wa kɔlɔ wayoyonga la mi l’ɔkɔngɔ wa mbasala? Onde dimi kombolaka mɛtɛ dia kɛnɛ kakakomɛ Esau ndjokomɛ, mbuta ate ndjolela l’ɔkɔngɔ wa nshihodia ɔnɛ lakasale kɔlɔ?’ (Hɛb. 12:17) Nkana yimba la ambola wa ngasɔ ayotokimanyiya dia “[mp]etsha kɛnɛ kele kɔlɔ” ndo “[nkukutɛ] kɛnɛ kele ɔlɔlɔ.” (Rɔmɔ 12:9) Kɛnɛ koleki ele, ngandji kokaso Jehowa kayototshutshuya dia nkukutɛ sango diaso wolo.​—Osam. 73:28.

15. Kakɔna kayotokimanyiya dia nshika tanga la ntondo k’ehemba ndo nkokɛ diɔtɔnganelo diasaso la Nzambi?

¹⁵ Nna dia hende diahombaso ntakola ele nkeketsha yɛdikɔ yaso ya ndjakokɛ. Jehowa akɔshi tɛdikɔ efula ta lo nyuma tatokimanyiya dia sho ndjakokɛ oma lo tɔsɛngiya ta l’andja ɔnɛ takoka ndanya lonyuma laso. L’atei wa tɛdikɔ tɔsɔ mbele ndo wekelo wa Bible, nsanganya y’Akristo, olimu w’esambishelo ndo dɔmbɛlɔ. (1 Kɔr. 15:58) Mbala tshɛ kadiholɛso Jehowa otema lo dɔmbɛlɔ ndo kayashaso l’olimu w’esambishelo, sho keketshaka yɛdikɔ yaso ya nshika tanga la ntondo k’ehemba. (Adia 1 Timɔte 6:12, 19.) Naka sho nangaka nshika tanga la ntondo k’ehemba, kete sho pombaka ntetemala nsala la wolo dia nsala akambo asɔ. (Ngal. 6:7) Tshapita ya hende ya Tukedi, tɔtɔmiyaka ohomba wa dui sɔ.

‘TOTETEMALE NYANGA LOMBA’

16, 17. Akokaso nsala dia monga l’akoka wa mbɔsa tɛdikɔ ta lomba?

¹⁶ Tukedi tshapita 2 tokeketshaka dia nyanga lomba ndo monga l’akoka w’ekanelo ka yimba. Waonga asɔ tokimanyiyaka dia ntshikitanya ɔlɔlɔ la kɔlɔ ndo mbahemɛ nsaki yaso lo dihole dia ndjikotsha lo yoho ya kɔlɔ. Koko dia sho ntondoya dikambo sɔ, sho pombaka mbidja welo wa l’otema ɔtɔi. Dia nshikikɛ mɛtɛ ka dikambo sɔ, Bible mbutaka ɔnɛ: “On’ami, naka we ayulunga aui ami, ndu ayulama elembe ami; naka we ayuhuke tui lu yimba, ndu ayediya utema aye lu ewu, ee, lam’ayuyulelela yimba, ndu lam’ayuyuwelela ewu; naka we ayukiyanga uku fesa, ndu ayukiyanga wulu uku eumbelu kushami, ku we ayulimbitela woma wa [Jehowa], ayukundja yimba ya [Nzambi]. [Jehowa] atushaka antu yimba. [Lomba] la ewu watutumbaka uma l’unyo andi.”​—Tuk. 2:1-6.

¹⁷ Mbokɛmaka hwe dia, naka sho nangaka monga la dikoka di’ekanelo ka yimba, kete sho pombaka mbɔsa tɛdikɔ t’amɛna ndo nkotsha kɛnɛ katɔlɔmba mukanda wa Tukedi. Sho koka ntshikala nge la ntondo k’ehemba naka sho mbetawɔ dia wetshelo wa Jehowa ntshikitanya lonto laso la l’etei k’otema, naka sho nɔmbaka Nzambi mbala la mbala dia nde tɔlɔmbɔla ndo naka sho ntetemala nyanga ewo k’oma le Nzambi oko watotoyangaka mbɔkɔ y’oshinga wolo.

18. Kakɔna kamboyoyashikikɛ dia ntetemala nsala ndo lande na?

¹⁸ Jehowa mbishaka wanɛ wadja welo ewo, shɛnɔdi ndo lomba. Lo yɛdikɔ yayototalekaka nyanga dia monga la waonga asɔ ndo nkamba la wɔ, mbayototalekaka nsukana la Jehowa lele Ombishi awɔ. Ndo nto, diɔtɔnganelo dia ma ma diele lam’asaso la Jehowa Nzambi tokokɛka etena kahomanaso l’ehemba. Ndjasukanya la Jehowa ndo mbooka wɔma wɔsɔhanyemi la dilɛmiɛlɔ ayotokokɛ diaha sho nsala kɔlɔ. (Osam. 25:14; Jak. 4:8) Ɔnkɔnɛ, nyɛsɔ tetawɔ dia lɔngɛnyi lele lam’asaso la Jehowa ndo lomba l’oma le nde, tokimanyiya dia mbɔsa tɛdikɔ ta lomba tayɔngɛnyangɛnya otema ande ndo tokoke sango diaso dia lo nyuma.