Tonge la lowando l’efula lo waonga wa Jehowa

1. a) Naa waonga wa Jehowa wahomba Okristo tshɛ sɛdingolaka? b) Wahɔ akɔna wayotokondja lo nsɛdingola waonga waki Nzambi?

ETENA kakanayɛ yimba lo kɛnɛ kendana la lonto la Jehowa, naa waonga ande wakoyɛ lo yimba? Waonga waleka anto efula mbohɔ mbala ɔtɔi ele ngandji, losembwe, lomba ndo wolo. Koko, kɛnɛ kele mɛtɛ ele Jehowa ekɔ la waonga akina efula w’amɛna. Lo mɛtɛ, nde ekɔ la waonga ndekana 40 wotshikitanyi ndo tambɔsɛdingolaka efula ka l’atei awɔ l’ekanda aso. Shi sho tongaka l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula etena katoteyaka waonga amɔtshi wa Jehowa wonya wasalaso wekelo w’onto ndamɛ kana ɔtɛmwɛlɔ wa lo nkumbo? Wahɔ akɔna wakokaso nkondja oma lo wekelo ɛsɔ? Lowando lele la so le Shɛso ka l’olongo fulaka. Etena katataleke mfudia lowando laso le Jehowa, mbayotoleka monga la nsaki ka ndjasukanya la nde ndo mbookoya.​—Jas. 23:8; Osam. 73:28.

2. a) Sha ɛnyɛlɔ kɛnya woho wakokaso mfudia lowando laso lo waonga wa Jehowa. b) Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ ndo l’asawo wayela?

² Ko laasɔ, monga la “lowando” lo ɛngɔ kɛmɔtshi kɛdikɛdi na? Dui sɔ nembetshiyaka mbeya nɛmɔ diele l’ɛngɔ kakɔ. Lowando lele la so lo ɛngɔ kɛmɔtshi ndjafulaka yema yema. Tɔshi ɛnyɛlɔ kɛnɛ: Sho ndjolekaka ngɛnangɛna dia ndɛ ɛngɔ kɛmɔtshi kahatatalɛka naka tamboka nsolo katɔ, oma laasɔ tambɔlɛta yema ndo l’ekomelo shoamɛ ndjokikatɛ. Woho akɔ waamɛ mbele, sho fudiaka lowando lele la so lo dionga dimɔtshi dia Jehowa lo ndjaekesanyiya la diɔ, nkana yimba la diɔ ndo oma laasɔ ko sho ndjodikɛnɛmɔla lo lɔsɛnɔ laso la lushi la lushi. (Ɛf. 5:1) Sawo nɛ ndo asawo akina ahende wayela wekɔ l’oyango wa tokimanyiya dia sho ndeka mfudia lowando laso lo waonga waki Nzambi wafɔnyaso ɔnɛ wekɔ totshitshɛ efula lo mbɛdika la waonga ande woleki weke. Lo sawo la sawo, tayɔsɛdingola ambola anɛ: Kakɔna kalembetshiya dionga la dionga? Ngande wadikɛnɛmɔla Jehowa? Ndo ngande wakokaso mbokoya Jehowa lo nkɛnɛmɔla dionga diande dimɔtshi?

JEHOWA MBIDJAKA ANTO LO DEMBA

3, 4. a) Naa waonga wele l’onto ladja anto lo demba? b) Ngande wɛnya Jehowa dia nde mbidjaka anto lo demba?

³ Nyɛsɔ tɔsɛdingole ntondo woho wadja Jehowa anto lo demba. Oko le yɛ, naa waonga wele l’onto ladja anto lo demba? Ondo wɛ koka nkadimola ɔnɛ nde ekɔ ‘onto ɔlɔlɔ lele suke dia mpokamɛ anto akina ndo lakokayɛ nsawola la nde aha l’okakatanu.’ Wɛ koka nshihodia esadi eto ɔnɛ onto kapanda mbidjaka anto lo demba kana bu lo mpokamɛ kɛnɛ katande ndo lo nsɛdingola eongelo kande, mbuta ate tɔjɛstɛ tasalande, ɛnamelo ka l’elungi ndo tolembetelo tokina.

⁴ Ngande wɛnya Jehowa dia nde mbidjaka anto lo demba? Kaanga mbende Kanga-Wolo-Tshɛ ndo Otungi w’andja w’otondo, Jehowa toshikikɛka dia nde kombolaka ndo nomɔlomɔka dia mpokamɛ ndo nkadimola alɔmbɛlɔ aso. (Adia Osambu 145:18; Isaya 30:18, 19.) Sho kokaka nɔmba Nzambi wonya tshɛ ndo dihole tshɛ. Sho kokaka ndjasukanya la nde aha la mfuta ndooko ɛngɔ, teya dia nde hatohangwɛki pondjo. (Osam. 65:2; Jak. 1:5) Ɔtɛkɛta wa Nzambi nembetshiyaka woho wele Jehowa, lo nkamba la tɔtɛkɛta takamba l’anto dia mɛnya ɔnɛ nde nangaka mbidja anto lo demba. Ɛnyɛlɔ, omembi w’esambo Davidɛ akafunde ate: “Ashu wa [Jehowa] weko le [so]” ndo ɔnɛ “lunya landi la lupami” latotosukɛka. (Osam. 34:15; 63:8) Omvutshi Isaya akɛdika Jehowa la olami w’ɛkɔkɔ lo mbuta ɔnɛ: “Ndi ayosa ana w’ekoko l’anya andi; ndi ayuwakhumbatela lu tulu.” (Is. 40:11) Ohokanyiya yema! Jehowa nangaka dia sho ndjasukanya la nde oko ɔna ɔkɔkɔ lomamemi lo tolo k’olami w’ɛkɔkɔ. Ande woho wadjana Shɛso lele l’olongo lo demba lee! Ngande wakokaso mbokoya Jehowa lo dikambo sɔ?

DIONGA DIOLEKI OHOMBA

5. Lande na kele ekɔ ohomba dia dikumanyi mbidjaka anto lo demba?

⁵ Atete edja, wakambola Ɛmɛnyi wa Jehowa wodjashi lo wedja wotshikitanyi ɔnɛ: “Dionga diakɔna dialekanyu ngɛnangɛna dia dikumanyi monga la diɔ?” Suke la vɔ tshɛ wakakadimola ɔnɛ: “Sho ngɛnangɛnaka ekumanyi kadja anto lo demba.” Lo mɛtɛ, Okristo tshɛ pombaka nkɛnɛmɔla dionga sɔ, koko djekoleko dikumanyi mbahomba ndeka mbidja anto lo demba. (Is. 32:1, 2) Lo mɛnya ohomba wele la dionga sɔ, kadiyɛso kɛmɔtshi akate ate: “Paka naka ekumanyi mbidjaka anto lo demba mbakokaso nkondja wahɔ oma lo waonga ande akina w’amɛna.” Shi dui sɔ diekɔ mɛtɛ? Ko kakɔna kakonya onto ɔmɔtshi di’anto akina mbɔɔtɔ lo demba?

6. Kakɔna kahombaso nsala di’anto akina tɔɔtɔ lo demba?

⁶ Di’anto akina tɔɔtɔ lo demba, ekɔ ohomba ndjasha le wɔ l’otema ɔtɔi. Naka ekumanyi ndjakiyanyaka lo dikambo di’anto akina ndo kambaka l’otema ɔtɔi dia wahɔ awɔ, kete anangɛso l’akadiyɛso, mbidja ndo ɛlɔngɔlɔngɔ l’esekaseka wayoshihodia dia nde ekɔ la dionga sɔ. (Makɔ 10:13-16) Carlos lele l’ɛnɔnyi 12 mbutaka ate: “Dimi ngɛnangɛnaka ekumanyi katɛkɛta l’ɔmɔnɔmɔnɔ ndo kele la dionga di’ɔlɔlɔ.” Lo mɛtɛ, aha ekumanyi ndamɛ kahomba mbuta dia nde mbidjaka anto lo demba, koko nde pombaka nkɛnɛmɔla dionga diakɔ. (1 Jni. 3:18) Ngande wakokande nkɛnɛmɔla dionga sɔ?

7. Lande na kele mbala efula ndɔta tshapa yaso ya losanganya la woke toshaka diaaso dia ntatɛ sawo l’anto, ndo wetshelo akɔna wakondjaso oma lo dikambo sɔ?

⁷ Tɔshi ɛnyɛlɔ kɛnɛ. Atete edja kele l’ɔkɔngɔ wa nshidiya losanganya la woke, ɔnangɛso ɔmɔtshi akɔtɔ lo ndɛkɛ dia nkalola otsha lakande ɔlɔtshi tshapa yande. Etena kakɛnyi onto ɔmɔtshi lakamba olimu lo ndɛkɛ tshapa yaki l’ɔtɛ wa losanganya lakɔ ɔnɛ: “Diolelo diaki Nzambi diaye,” nde akatɛ ɔnangɛso ate: “Eelo, diaye mɛtɛ. Dimi kombolaka dia sho nsawola akambo efula wendana la dui sɔ.” L’ɔkɔngɔ wa laasɔ, vɔ wakayosawola dimɛna ndo onto akɔ aketawɔ periodikɛ yaso l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ. Efula ka l’atei aso wambohomanaka l’akambo wa ngasɔ. Lande na kele mbala efula, ndɔta tshapa yaso toshaka diaaso dia ntatɛ sawo l’anto? Nɛ dia lo yoho mɔtshi, yɔ mbutɛka anto ɔnɛ: “Tanyengengake dia nsawola la mi. Nyomumbole otsha lɛnɛ atamatshu.” Tshapa ekɔ djembetelo yɛnama la washo yakimanyiya anto dia mbeya ɔnɛ tekɔ suke dia nsawola la wɔ awui wendana la dietawɔ diaso. Woho akɔ waamɛ mbele, ekumanyi k’Okristo pombaka monga la tolembetelo tɛnama dia nde ekɔ lo mbutɛ asekande Akristo ɔnɛ: “Tanyengengake dia nsawola la mi.” Ko laasɔ, naa tolembetelo takɔ?

8. Ngande wɛnya dikumanyi dia vɔ ndjashaka le anto akina l’otema ɔtɔi, ndo shɛngiya yakɔna yonga la dui sɔ l’etshumanelo?

⁸ Mbekelo mbeyaka ntshikitana lo ndjela wodja la wodja, koko ekɔ ohomba sho mɔnɛmɔnɛka anangɛso l’akadiyɛso dimɛna, mbalongolaka la wangasanu ndo mbashaka mɔyɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ, nɛ dia kɛsɔ mbaɛnyaka dia tekɔ lo ndjasha le wɔ l’otema ɔtɔi. Ahomba ntatɛ nsala dikambo sɔ? Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kakatotshikɛ Yeso lo dikambo sɔ. Mateo kɔndɔlaka dia etena kakinde lo losanganya lɔmɔtshi l’ambeki ande, “Yeso akasukana la wɔ ko akawatɛ” akambo. (Mat. 28:18) Lo ɛnyɛlɔ kande, dikumanyi dia nshi nyɛ takolaka nna dia ntondo lo mbidja asekawɔ ambetawudi lo demba dia nsawola la wɔ. Shɛngiya yakɔna yele la dui sɔ le ase etshumanelo? Kadiyɛso kɛmɔtshi kele ombatshi mboka kele l’ɛnɔnyi 88 akate ate: “Woho wamɔnɛmɔnɛ ndo wambutɛ dikumanyi ɛtɛkɛta w’ekeketshelo etena kɔtɔmi lo Mbalasa ka Diolelo, ngɛnyangɛnyakami efula.” Kadiyɛso kekina kele la kɔlamelo mbutaka ate: “Mbeyaka mɛnama oko dui di’anyanya, koko etena kanongola ekumanyi kɛmɔtshi l’ɔmɔnɔmɔnɔ tshɛ lam’ayami lo losanganya, tshelo shɔ nembetshiyaka awui efula le mi.”

NDE MBIDJANAKA LO DEMBA NDO EKƆ SUKE DIA MPOKAMƐ

9, 10. a) Naa ɛnyɛlɔ ka dimɛna katosha Jehowa? b) Ngande wakoka dikumanyi mɛnya dia vɔ mbidjaka anto lo demba?

⁹ Mɛnamaka dia hatokoke mbidja anto lo demba naka sho keema suke dia mbahokamɛ. Jehowa ekɔ ɛnyɛlɔ ka dimɛna lo dikambo sɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: “Nde bu etale oma le ɔmɔmɔ la l’atei aso.” (Etsha 17:27) Yoho mɔtshi yakoka dikumanyi mɛnya dia vɔ mbidjaka anto lo demba ele, lo mbɔsaka yema y’etena la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa nsanganya y’Akristo dia nsawola l’anangɛwɔ ndo l’akadiyɛwɔ, ɛlɔngɔlɔngɔ ndo epalanga. Ɔnangɛso ɔmɔtshi lele ombatshi mboka mbutaka ate: “Etena kamumbola ekumanyi kɛmɔtshi ɔnɛ demba ngande ndo kahokamɛnde ekadimwelo ami, dimi ndjaokaka dia nde mbɔsakami la nɛmɔ.” Kadiyɛso kekina kambokambɛ Jehowa l’edja k’ɛnɔnyi suke la 50 akate ate: “Etena kɔsa ekumanyi kɛmɔtshi yema ya wenya dia nsawola la mi l’ɔkɔngɔ wa nsanganya, dimi ndjaokaka dia lekɔ lo mbɔsama la nɛmɔ.”

¹⁰ Mbokɛmaka hwe dia, laadiko dia nama ɛkɔkɔ, dikumanyi pombaka ndjasha ndo l’awui akina. Koko, oyango wa ntondo wahomba dikumanyi ndjadjɛ etena kewɔ lo nsanganya ele, ndjasha le ɔkɔkɔ tshɛ.

JEHOWA KEEMA LA SHƆNƆDI

11, 12. a) Monga keema la shɔnɔdi kɛdikɛdi na? b) Lande na kele Jehowa ekɔ ɛnyɛlɔ k’onto lele keema la shɔnɔdi?

¹¹ Jehowa ekɔ la dionga dikina di’ohomba efula, mbuta ate nde keema la shɔnɔdi. Monga keema la shɔnɔdi kɛdikɛdi na? Monga keema la shɔnɔdi nembetshiyaka salɛ weho w’anto tshɛ akambo la losembwe aha la mbeta l’anto amɔtshi wedi kana nsemula amɔtshi. Dui sɔ mendanaka l’akambo ahende: Dionga diaso ndo etsha aso otsha le anto akina. Lande na kele akambo akɔ ahende wekɔ ohomba? Nɛ dia paka naka onto keema la shɔnɔdi mbakokande salɛ weho w’anto tshɛ akambo la losembwe. Lo Afundelo w’Akristo wa lo Grɛkɛ, monga “keema la shɔnɔdi” nembetshiyaka “aha menda onto lo elungi,” mbuta ate aha nsemula onto ɔmɔtshi ko minya okina yimba. (Etsha 10:34) Wanɛ wele keema la shɔnɔdi nɛmiyaka anto aha la mbidja yimba lo ɛnamelo kawɔ kana l’awui amɔtshi, koko vɔ mbidjaka yimba lo waonga awɔ w’amɛna.

¹² Jehowa mbele ɛnyɛlɔ koleki woke k’onto lele keema la shɔnɔdi. Ɔtɛkɛta ande mbutaka ɔnɛ nde “keema la shɔnɔdi” ndo ‘nde hasalɛ ndooko onto akambo la shɔnɔdi.’ (Adia Etsha 10:34, 35; Euhwelu k’Elembe 10:17.) Dui dimɔtshi diakasalema lo nshi ya Mɔsɛ shikikɛka mɛtɛ ka dikambo sɔ.

13, 14. a) Okakatanu akɔna waki l’ana atanu wa wamato wa Zɛlɔfɛhadɛ? b) Ngande wakɛnya Jehowa dia nde keema la shɔnɔdi?

¹³ Yema tshitshɛ la ntondo k’ase Isariyɛlɛ mbɔtɔ lo Nkɛtɛ ya daka, esekaseka ɛmɔtshi etanu w’enyemba waki l’okakatanu wa wolo. Naa okakatanu akɔ? Vɔ wakeyaka dia nkumbo kawɔ kakahombe nongola ɛtshi ka nkɛtɛ kakawahombe mbisha shɛwɔ, oko wakidiɔ le nkumbo nkina ya l’Isariyɛlɛ. (Wal. 26:52-55) Tolembete dia, laasɔ ko Zɛlɔfɛhadɛ ka shɛwɔ laki lo dioho dia Manase ambovɔ. Lo ndjela mbekelo kawɔ, paka ana waki Zɛlɔfɛhadɛ w’apami mbakahombe nongola ɛtshi ka nkɛtɛ ka shɛwɔ, koko nde akote ana wa wamato ato. (Wal. 26:33) Lam’ele nkumbo kɛsɔ komonga l’ɔna pami dia vɔ mbosha ɛtshi ka nkɛtɛ kakawahombe mbisha shɛwɔ, onde wakahombe kisha ewotɔ awɔ ekina ko anande wa wamato ntshikala aha la nkondja sango dimɔtshi?

¹⁴ Esekaseka etanu ɛsɔ, mbuta ate ana wa wamato wa Zɛlɔfɛhadɛ wakatshu le Mɔsɛ ko wakatowombola ɔnɛ: “Ukundi ukuki lukumbu la shesu nshisho uma l’atei a khumbu kandi, ne dia ndi kumbuta ona pami?” Wakɔsɛngasɛnga vate: “Utusha kete ya sangu l’atei w’anangu shesu.” Onde Mɔsɛ akaakadimola lo mbuta ɔnɛ ‘ɔlɛmbɛ wakadje Nzambi lo dikambo sɔ hakoke tshikitanyema?’ Keema, koko nde “akatundja dikambu diako la ntundu ka [Jehowa].” (Wal. 27:2-5) Naa okadimwelo wakandawosha? Jehowa akatɛ Mɔsɛ ate: “Ana wa Zelofehade wambuyinga. Kuwasha kete y’ukito l’ului w’anangu shewo. Kawose kete y’ukito yaki shewo.” Jehowa akasale akambo akina nto. Nde akayosalaka ndo etshikitanu ɛmɔtshi lo ɛlɛmbɛ wakandasha Mɔsɛ lo mbuta ate: “Naka pami kemotshi, laki kumbuta ona pami, ambuvo, on’andi la umuntu ayukita kete yandi y’ukito.” (Wal. 27:6-8; Jas. 17:1-6) Ntatɛ oma l’etena kɛsɔ, ana wa wamato w’ase Isariyɛlɛ tshɛ wakahomanaka l’ekakatanu wa woho ɔsɔ wakakokamɛka.

15. a) Ngande wasalɛ Jehowa anto akambo, djekoleko wanɛ wahaleke mbɔsama la nɛmɔ? b) Ta ɔkɔndɔ ɔmɔtshi wa lo Bible wɛnya dia Jehowa keema la shɔnɔdi.

¹⁵ Shi tshelo shɔ yaki dimɛna ndo mɛnyaka dia shɔnɔdi komonga? Jehowa akasalɛ wamato waki kondekaka mbɔsama la nɛmɔ asɔ akambo la kɛnɛmɔ oko wakandasalɛka ase Isariyɛlɛ akina waki la nsɛnɔ y’amɛna. (Osam. 68:5) Ɔsɔ ekɔ paka ɔkɔndɔ ɔtɔi l’atei w’ɛkɔndɔ efula wɔkɔndwami lo Bible wɛnya mɛtɛ k’ɛtɛkɛta wasalanganya otema ɛnɛ: Jehowa salɛka ekambi ande tshɛ akambo aha la shɔnɔdi.—1 Sam. 16:1-13; Etsha 10:30-35, 44-48.

TOKOYA JEHOWA

16. Ngande wakokaso nkɛnɛmɔla ndo nkeketsha yɛdikɔ yaso yaha monga la shɔnɔdi?

¹⁶ Ngande wakokaso mbokoya Jehowa lele keema la shɔnɔdi? Tohɔ dia monga aha la shɔnɔdi mendanaka l’akambo ahende. Paka naka sho bu la shɔnɔdi mbakokaso salɛ anto akambo aha la shɔnɔdi. Kɛnɛ kele mɛtɛ ele, onto tshɛ fɔnyaka dia nde mbidjaka anto lo demba ndo nde bu la shɔnɔdi. Koko, sho mbetawɔka di’aha mbala tshɛ mbele dui dia wɔdu di’onto ndjaeya dimɛna. Laasɔ, kakɔna kakokaso nsala dia mbeya ɔnɛ sho keema la shɔnɔdi? Etena kakalange Yeso mbeya kɛnɛ kakataka anto lo dikambo diande, nde akambola ambeki ande ate: “Anto atawɔ lo dikambo dia Ɔna onto?” (Mat. 16:13, 14) Shi sho kokaka mbokoya Yeso lo dui sɔ? Wɛ koka mimbola ɔngɛnyi ayɛ ɔmɔtshi wɛkɛyɛ otema dia nde kotɛ kana wɛ mbeyamaka oko kanga shɔnɔdi. Naka nde ambokotɛ ate mɛnamaka dia wɛ ekɔ la yema ya kɔngɔdi lo kɛnɛ kendana la lokoho la demba, dioho di’anto, kana shɔnɔdi, kakɔna kahombayɛ nsala? Wɛ pombaka nɔmba Jehowa l’otema ɔtɔi lo kɛnɛ kendana la tokanyi tayɛ ndo mbɔlɔmba dia nde kokimanyiya dia ntshikitanya dionga diayɛ l’oyango wa wɛ mɛnya l’akambo tshɛ dia wɛ keema la shɔnɔdi.​—Mat. 7:7; Kɔl. 3:10, 11.

17. Lo toho takɔna takokaso salɛ anto akina akambo aha la shɔnɔdi?

¹⁷ L’etshumanelo k’Akristo, sho kɛnɛmɔlaka nsaki kaso ka mbokoya Jehowa lele keema la shɔnɔdi lo salɛka anangɛso l’akadiyɛso tshɛ akambo la kɛnɛmɔ ndo la ngandji. Ɛnyɛlɔ, dia mɛnya dia tekɔ la lokaho la mɛtɛ, sho pombaka mbelɛka anangɛso l’akadiyɛso w’oma lo waoho tshɛ, mbidja ndo ase wola, ana wa tshike ndo wadi waki edo lakaso. (Adia Ngalatiya 2:10; Jakɔba 1:27.) Ndo nto, etena keso l’olimu w’esambishelo ka Diolelɔ, sho pombaka nsambisha anto wa lo waoho tshɛ, mbidja ndo anto w’oma lo wedja ekina. Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ efula lo menda woho wootondjama ekanda aso walembetshiya Bible lo ɛtɛkɛta oko 600. Shi dui sɔ mɛnyaka dia Jehowa keema la shɔnɔdi?

18. Ngande wakokayɛ mɛnya dia wɛ ekɔ la lowando le Jehowa lo woho wadjande anto lo demba ndo wende keema la shɔnɔdi?

¹⁸ Lo mɛtɛ, naka sho mbɔsa etena ka nkana yimba lo woho wadja Jehowa anto lo demba ndo lo woho wende keema la shɔnɔdi, kete lowando laso le nde layoleka mfula. Lo yɛdikɔ yayototalekaka monga la lowando lo waonga wa Jehowa, mbayototalekaka tshutshuyama dia nkɛnɛmɔla waonga akɔ le asekaso ambetawudi ndo le wanɛ wasambishaso.