Onde wɛ ambohilwama?

1, 2. Shɛngiya yakɔna yonga la wetshelo wakatalongola oma ko tɔkɛndakɛnda taso ndo anto wotodingi le so?

WOHO wakatodiama ndo dihole dieso mongaka la shɛngiya ya wolo le so. Diakɔ diele sho ndɔtaka lo yoho mɔtshi, nangaka weho ɛmɔtshi wa mbo ya ndɛ, ndo mongaka la kɛwɔ yotshikitanyi. Lande na? Nɛ dia lo yoho mɔtshi, anto wotodingi ndo akambo wahomana la so wekɔ la shɛngiya lo nsɛnɔ yaso.

² Koko ekɔ akambo efula w’ohomba woleki ɛsɔnwɛlɔ aso wendana la mbo ya ndɛ ndo yoho yaso ya ndɔta. Ɛnyɛlɔ etena kakatayolaka, takayɛna di’awui amɔtshi wekɔ amɛna ndo mbetawɔmaka, koko akina wekɔ kɔlɔ ndo hawetawɔma. Lo akambo efula wa ngasɔ, onto l’onto ekɔ la kanyi yande ndamɛ. Ɛsɔnwɛlɔ wasalaso kɛnɛmɔlaka lonto laso la l’etei k’otema. Bible mɛnyaka dia kaanga “ase wedja waheye ɛlɛmbɛ, [salaka] akambo wɔtɔnɛ la ɛlɛmbɛ.” (Rɔmɔ 2:14) Ko onde dui sɔ nembetshiyaka dia lo akambo wele ndooko ɔlɛmbɛ waki Nzambi wokɛma hwe, sho pombaka nsala akambo lo ndjela yoho yakatodiama ndo yasala anto wotodingi?

3. Naa ɛkɔkɔ ehende wahahombe Akristo wa mɛtɛ nsala akambo lo ndjela anto waadingi kana woho wakawodiama?

³ Tekɔ l’ɛkɔkɔ ehende w’ohomba wɛnya di’Akristo hawohombe nsala ngasɔ. Ɔkɔkɔ wa ntondo ele, Bible totɛka ɔnɛ: “Mbuka kemotshi kateneka ololo lu ashu w’untu. Keli ekumelu kato eli nyoi.” (Tuk. 16:25) L’ɔtɛ weso kema kokele, sho bu la dikoka dia nshikikɛ kɛnɛ kakoka monga la wahɔ le so kana ndjalɔmbɔla shoamɛ dimɛna. (Tuk. 28:26; Jer. 10:23) Ɔkɔkɔ wa hende ele, Bible tɛnyaka dia Satana mbalɔmbɔla andja ɔnɛ, mbele lo kiɔkɔ ya mbekelo ya kɔlɔ ya l’andja ɔnɛ ndo “nzambi k’andja ɔnɛ.” (2 Kɔr. 4:4; 1 Jni. 5:19) Ɔnkɔnɛ, naka sho nangaka tshɔkwama ndo mbetawɔma le Jehowa, kete sho pombaka nkitanyiya dako diele lo Rɔmɔ 12:2.​—Adia.

4. Kakɔna kayangaso nsɛdingola lo sawo nɛ?

⁴ Ekɔ akambo amɔtshi w’ohomba wele lo Rɔmɔ 12:2 wahombaso nsɛdingola la yambalo tshɛ. 1) Lande na kahombaso ‘pilwama’? 2) Kakɔna kalɔmbama dia sho pilwama? ndo 3) Ngande wakokaso pilwama? Nyɛsɔ tɔsɛdingole ambola asato asɔ.

LANDE NA KAHOMBASO PILWAMA?

5. Ɛtɛkɛta wa Pɔɔlɔ wele lo Rɔmɔ 12:2 wakendanaka djekoleko l’anto akɔna?

⁵ Ɛtɛkɛta w’ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ wakandafundɛ ase Rɔmɔ komendanaka l’anto wele bu ambetawudi, koko l’asekande Akristo w’akitami. (Rɔmɔ 1:7) Nde akaakeketsha ate nyohilwame ndo “nyotshike mbokoya andja ɔnɛ.” Le Akristo wakasɛnaka la Rɔmɔ l’etena kɛsɔ, mbuta ate oya lo 56 T.D., “dikongɛ di’akambo” diakendanaka l’ɛlɛmbɛ, la mbekelo, ndo la toho t’akambo takasalemaka lo Diolelo di’ase Rɔmɔ. Lo nkamba la tshɛkɛta “nyotshike,” Pɔɔlɔ akalangaka mbuta dia polo l’etena kɛsɔ ko Akristo amɔtshi w’ase Rɔmɔ waakayasha l’akambo wa lo dikongɛ di’akambo dia l’etena kɛsɔ. Awui akɔna waki la shɛngiya le anangɛso l’akadiyɛso wa l’etena kɛsɔ?

6, 7. Lo nshi ya Pɔɔlɔ, ngande wele woho wakasɛnaka ndo wakatɛmɔlaka anto la Rɔmɔ aki tshondo y’okakatanu le Akristo?

⁶ Ɛlɔ kɛnɛ, anto efula watshɔ tɛngɔla la Rɔmɔ mɛnaka tɛmpɛlɔ yakatshikala, waombo, mɔnima, asɛkɛ wa tɔkɛnyɔ, mvudu ya tɔkɛnyɔ ndo diangɔ dikina. Diangɔ dimɔtshi dia l’atei adiɔ diaki oma ko ntambe ka ntondo. Diangɔ sɔ tshɛ tokimanyiyaka dia mbeya woho wakasɛnaka ndo wakatɛmɔlaka anto lo wodja wa Rɔmɔ w’edjedja. Ndo nto, sho kokaka mbadia ɛkɔndɔ wa l’abuku wendana la tɔkɛnyɔ tawɔ ta ngala, mango yakawasɛmanɛka la pusupusu ndo mishiki wakawembaka, kaanga mbele ɛmɔtshi l’atei awɔ waki kɔlɔ. Wodja wa Rɔmɔ wakanyanyemaka l’awui w’okanda, diakɔ diaki anto efula la waaso wa nkondja lomombo la l’emunyi.​—Rɔmɔ 6:21; 1 Pet. 4:3, 4.

⁷ Ase Rɔmɔ waki la mvudu y’ɛtɛmwɛlɔ ndo wakatɛmɔlaka tozambizambi efula, koko vɔ kombeyamaka oko anto waki la diɔtɔnganelo dia dimɛna la tozambizambi takɔ. Le wɔ, ɔtɛmwɛlɔ akalembetshiyaka ndjasha lo selemɔni yendana la eotwelo, awala ndo etanda, mbuta ate akambo wakawasalaka lo lɔsɛnɔ lawɔ la lushi la lushi. Ondo tamboshihodia woho wakakoke Akristo wakasɛnaka la Rɔmɔ monga l’okakatanu l’ɔtɛ w’akambo asɔ. Efula ka l’atei awɔ wakaye oma l’ahole wotshikitanyi, diakɔ diele vɔ wakahombe pilwama dia vɔ nkoma Akristo wa mɛtɛ, ndo ohilwamelo ɔsɔ kopombaka nkomɛ lushi lakalongolaka onto batisimu.

8. Ngande wele andja ɔnɛ tshondo ya waale le Akristo?

⁸ Oko wakidiɔ lo nshi y’ase Rɔmɔ, mbele ɛlɔ kɛnɛ andja ɔnɛ wekɔ waale le Akristo wa mɛtɛ. Lande na? Nɛ dia yimba y’andja ɔnɛ yekɔ lo mɛnama lo toho efula. (Adia Ɛfɛsɔ 2:2, 3; 1 Joani 2:16.) Lam’ele nsaki y’andja ɔnɛ, tokanyi, ɛlɛmbɛ awɔ ndo lɔkɛwɔ la mindo lekɔ lo mɛnama lushi la lushi, sho mongaka mbala efula lo waale wa ndjoyasha l’akambo akɔ. Koko, tekɔ l’ɛkɔkɔ efula wahombaso nkitanyiya dako diakasambiyama diata ɔnɛ “nyotshike mbokoya andja ɔnɛ” ndo “nyohilwame.” Kakɔna kahombaso nsala dia pilwama?

KAKƆNA KALƆMBAMA DIA SHO PILWAMA?

9. La ntondo ka nongola batisimu, etshikitanu akɔna wasala anto efula?

⁹ Etena katatɛ onto mbeka Bible ndo katatɛnde nkitanyiya alako wa lɔkɔ, nde tatɛka mpama lo nyuma. Dia mɛnya ehamelo ɛsɔ, nde salaka etshikitanu lo lɔsɛnɔ lande lo ndjela kɛnɛ kakandeke. Nde tshikaka ditshelo dia l’ɛtɛmwɛlɔ wa kashi, waonga wa kɔlɔ waki la nde ntondo ndo nde kɛnɛmɔlaka waonga wele oko wa Kristo. (Ɛf. 4:22-24) Tekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ dia mɛna nunu nkama y’anto wasala ehamelo wa ngasɔ ɔnɔnyi tshɛ ndo wakotsha kɛnɛ kalɔmbama dia batizama lo nambola Jehowa Nzambi nsɛnɔ yawɔ. Lo mɛtɛ, dui sɔ ngɛnyangɛnyaka otema wa Jehowa. (Tuk. 27:11) Koko ekɔ ohomba sho nsɛdingola dui nɛ: Onde etshikitanu ɛsɔ eto mbalɔmbama di’onto pilwama?

10. Lande na kele ohilwelo ntshikitana la ndjalowanya?

¹⁰ Lo mɛtɛ, pilwama nɔmbaka nsala akambo efula laadiko dia mpama lo nyuma kana ndjalowanya. Ɛnyɛlɔ, tɔshi dia wekɔ lo nsala piblisite k’ɛngɔ kɛmɔtshi keya anto, lo mbuta ɔnɛ “kambolowanyema,” ko tete le ekɔ paka ɛngɔ kakɔ kaamɛ. Koko, kɛnɛ kambowosala tsho ele, nkotsha yangɔ mɔtshi ya tshitshɛ ndo ntshikitanya lohoso dia nkotola anto. Diksiɔnɛrɛ dimɔtshi (Vine’s Expository Dictionary) nembetshiyaka tshɛkɛta ‘pilwama’ yele lo Rɔmɔ 12:2 ɔnɛ: “Nsala etshikitanu tsho l’oyango wa ndjaɔtɔnganyiya l’andja ɔnɛ [kana la dikongɛ diakambo nɛ] ntshikitana l’ohilwelo wa mɛtɛ, koko pilwama (kana mpilɔ) nembetshiyaka ntshikitanya tokanyi taso lo ekimanyielo ka nyuma k’ekila.” Diakɔ diele, ohilwelo wahomba Okristo nsala hendana tsho la ntshika waonga wa kɔlɔ, ɛtɛkɛta wa kɔlɔ ndo lɔkɛwɔ la mindo. Nɛ dia kaanga anto amɔtshi waheye Bible salaka la wolo dia ndjalama l’akambo asɔ. Ko kakɔna kahomba Akristo nsala nto dia vɔ pilwama?

11. Lo ndjela kɛnɛ kakate Pɔɔlɔ, ohilwelo mendanaka nto la na?

¹¹ Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akafunde ate: “Nyohilwame lo nɔngɔsɔla timba tanyu.” ‘Yimba’ mendanaka la akoka aso w’ekanelo ka yimba. Koko lo Bible, vɔ kambaka la yɔ dia nembetshiya tokanyi, waonga ndo akoka aso w’ekanelo ka yimba. Yema la ntondo, lo mukanda wakandafundɛ ase Rɔmɔ, Pɔɔlɔ akatɛkɛta di’anto wakakɛnɛmɔlaka “ekanelo ka yimba ka kɔlɔ efula.” Anto asɔ wakayakimɔ lo “weho tshɛ w’akambo wele bu la losembwe, wa kɔlɔ, w’ɔkɔmiya, w’esehe, woludi la kandjema, wa diakatanelo, w’ewanu, wa lokeso” ndo akambo akina wa kɔlɔ. (Rɔmɔ 1:28-31) Ondo tamboshihodia lande na kakakeketsha Pɔɔlɔ wanɛ wakayashaka l’akambo wakasalaka anto wakaadinge ndo wakayokoma ekambi waki Nzambi ɔnɛ “nyohilwame” lo “nɔngɔsɔla timba tanyu.”

12. Lɔkɛwɔ la ngande lele l’anto efula ɛlɔ kɛnɛ, ndo lande na dui sɔ diekɔ tshondo ya waale le Akristo wa mɛtɛ?

¹² Lonyangu ko, sho dingama l’anto wayasha l’awui wakate Pɔɔlɔ. Vɔ mbutaka ɔnɛ ɛlɛmbɛ ndo atɔndɔ wa lo Bible wambetaka loowe ndo nsɛna lo yoho yɔtɔnɛ la wɔ ekɔ dui dia naka onto alanga. Embetsha ndo ambutshi efula mbetawɔka di’ana nsala kɛnɛ tshɛ kalangawɔ. Le wɔ, onto ndamɛ mbele la lotshungɔ la nshikikɛ kɛnɛ kele ɔlɔlɔ ndo kɛnɛ kele kɔlɔ. Kaanga andjashi Nzambi efula mbɔsaka dia vɔ wekɔ la lotshungɔ la nsala kɛnɛ kafɔnyawɔ ɔnɛ kekɔ ɔlɔlɔ, aha la nkitanyiya ɛlɛmbɛ ndo wadjango waki Nzambi. (Osam. 14:1) Lɔkɛwɔ la ngasɔ mbeyaka monga tshondo ya waale le Akristo wa mɛtɛ. Akristo wele bu la shɛnɔdi ndjongaka la woho wa lɔkɛwɔ la ngasɔ polo ndo la ntondo ka tɛdikɔ ta l’okongamelo wa Jehowa. Vɔ ndjotonaka dia ndjela tɛdikɔ tɔsama l’etshumanelo ndo ndjotatɛka ngunanguna lo dui tshɛ diahawalange. Ndo nto, vɔ ndjokomaka polo ndo lo ntona alako w’oma lo Bible wendana la tɔkɛnyɔ, okambelo wa l’Ɛtɛrnɛtɛ, ndo la wɔtwɛlɔ wa kalasa y’etale.

13. Lande na kahombaso ndjasɛdingolaka l’otema ɔtɔi?

¹³ Laasɔ, naka hatolange nɔmbwama kana sɛngiyama oma le andja ɔnɛ, sho pombaka sɛdingolaka nsaki yaso y’oma k’ɛse otema, tokanyi, eyango ndo lonto laso la l’etei k’otema dimɛna. Mbeyaka monga k’anto akina haweye woho weso lo akambo asɔ. Vɔ koka totɛ ɔnɛ tekɔ lo nsala akambo w’ɛlɔlɔlɔ. Koko, tolembete dia paka naka shoamɛ mbetawe dia kɛnɛ kakateke lo Bible lo akambo w’ohomba asɔ tohiloya, mbakokaso ntetemala pilwama.​—Adia Jakɔba 1:23-25.

NGANDE WAKOKASO PILWAMA?

14. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia sho pilwama lo yoho yalɔmbama?

¹⁴ Dia sho pilwama, sho pombaka nsɛdingola lonto laso la l’etei k’otema dia mbeya tokanyi t’oma k’ɛse otema, woho w’onto weso mɛtɛ ndo ntshikitanya akambo amɔtshi walɔmbama dia mbatshikitanya. Kakɔna kakoka tokimanyiya dia nsala akambo lo yoho shɔ? Etena kekaso Bible, sho shihodiaka kɛnɛ katɔlɔmba Jehowa oko wotamidiɔ lo Bible. Kɛnɛ kasalaso la ntondo k’akambo wadiaso mɛnyaka kɛnɛ mɛtɛ kele l’etema aso ndo tɛnyaka etshikitanu wahombaso nsala l’oyango wa sho nsala akambo lo ndjela “lolango la Nzambi . . . la kokele.”​—Rɔmɔ 12:2; Hɛb. 4:12.

15. Okengelo wa Jehowa kimanyiyaka dia nsala ohilwelo wa ngande?

¹⁵ Adia Isaya 64:8. Ɛtɛkɛta wa didjidji wakakambe la omvutshi Izaya lanɛ toshaka wetshelo w’ohomba efula. Lo woho akɔna wele Jehowa Okengi, watokengande, ndo weso oko diwomba? Lo mɛtɛ, nde hatshikitanya ɛnamelo kaso l’oyango wa tokimanyiya dia sho monga l’ɛnamelo kamboleka dimɛna. Koko Jehowa tolowanyaka lo nyuma. Naka sho mbetawɔ kengama oma le nde, kete ohilwelo aso wayosalema l’etei kana lo yoho ya lo nyuma, mbuta ate nde ayotosha kɛnɛ keso l’ohomba dia sho ndɔshana la tɔsɛngiya ta kɔlɔ ta l’andja ɔnɛ. Ngande wasalema olimu w’okengelo?

16, 17. a) Lembetshiya kɛnɛ katosalaka okengi la diwomba dialangande nsala ɛngɔ ka dimɛna. b) Ngande watokimanyiya Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia sho pilwama l’oyango wa monga diangɔ dia nɛmɔ lo washo wa Jehowa?

¹⁶ Dia nsala ehomɔ ka dimɛna, okengi kambaka la diwomba dia dimɛna. Koko, ekɔ akambo ahende walɔmbama dia nde nsala dui sɔ. Dui dia ntondo ele, diwomba pombaka solama dia minya mindo tshɛ kana tɔwɔkɔwɔkɔ. Dui dia hende ele, diwomba pombaka sɔhama la ashi, kɛsɔ ayokimanyiya dia diɔ monga wɔdu ko okengi nsɔhanya dimɛna.

¹⁷ Tolembete dia ashi kimanyiyaka dia mbɛdia diwomba oma lo mindo tshɛ ndo mbetɛ diwomba wɔdu wɔdu ndo ɔsɛlɔ ɔsɛlɔ di’okengi mbeya nkenga kaanga ɛngɔ ka wolo nkenga. Oko watotshikitanyaka ashi diwomba, mbakoka Ɔtɛkɛta wa Nzambi totshikitanya. Naka sho mbeka akambo wendana la Nzambi lo Bible, kete tɔ kayotokimanyiya dia sho ntshika yoho ya lɔsɛnɔ yaki la so ntondo lo nshi yakiso tateye Nzambi ndo pilwama lo monga diangɔ dia nɛmɔ lo washo ande. (Ɛf. 5:26) Tokanyiya yema, mbala ngana yakeketshamaso dia mbadiaka Bible lushi la lushi ndo mbɔtɔka lo nsanganya y’Akristo mbala la mbala lɛnɛ ekaso Ɔtɛkɛta wa Nzambi? Lande na kakeketshamaso dia salaka akambo asɔ? Nɛ dia lo mbasala, sho mɛnyaka dia sho mbetawɔka dia Jehowa tokenga.​—Osam. 1:2; Etsh. 17:11; Hɛb. 10:24, 25.

18. a) Lande na kele ekɔ ohomba kanaka yimba la kɛnɛ kekaso naka sho nangaka di’Ɔtɛkɛta wa Nzambi monga la shɛngiya le so ndo tohiloya? b) Ambola akɔna w’ohomba wakokaso ndjaoka etena kekaso Bible?

¹⁸ Di’Ɔtɛkɛta wa Nzambi tokimanyiya dia sho pilwama, hatohombe nkomɛ tsho lo mbadiaka ndo lo mbekaka Bible mbala la mbala. Anto efula mbadiaka Bible mbala la mbala ndo mbeyaka kɛnɛ katatɔ. Ondo wɛ pomanaka la weho w’anto wa ngasɔ l’olimu w’esambishelo. Amɔtshi wekɔ l’akoka wa nshila avɛsa amɔtshi oma l’ɔtɛ.a Koko kaanga mbediɔ ngasɔ, vɔ hawotshikitanya tokanyi tawɔ ndo yoho yawɔ ya lɔsɛnɔ. Lande na? Nɛ dia di’Ɔtɛkɛta wa Nzambi monga la shɛngiya le onto ndo mbohiloya, onto akɔ pombaka mbetawɔ di’ɔtɛkɛta akɔ ‘nshikimala’ l’otema ande. (Ngal. 6:6) Diakɔ diele, sho pombaka mbɔsaka etena ka kanaka yimba la kɛnɛ kekaso oma lo Bible. Ekɔ ohomba wɛ ndjambola etena kekayɛ ɔnɛ: ‘Onde lamboshikikɛ dia wetshelo ɔnɛ bu tsho wetshelo wetsha ɔtɛmwɛlɔ? Onde lamboshikikɛ dia ɔnɛ ekɔ akambo wa mɛtɛ? Ngande wakokami nkamba la dui nɛ lo lɔsɛnɔ lami, aha la diɔsa oko dui diakokami mbetsha paka anto akina? Onde dimi ndjaokaka dia Jehowa dimi mbatɛnde dui nɛ?’ Nsɛdingola ndo nkana yimba la ambola anɛ koka tokimanyiya dia sho ndjasukanya la Jehowa. Dui sɔ diayofudia ngandji kawokaso, etema aso wayonandema ndo tayosala etshikitanu wahombama.​—Tuk. 4:23; Luka 6:45.

19, 20. Naa alako amɔtshi wa lo Bible wakokaso nkitanyiya dia sho nkondja wahɔ?

¹⁹ Mbadiaka Ɔtɛkɛta wa Nzambi mbala la mbala ndo kanaka yimba lɔkɔ ayototshutshuya dia sho ntetemala nsala kɛnɛ kasalaso lo yoho mɔtshi, mbuta ate ‘nkolola l’onto laso l’edjedja la ditshelo dialɔ, ko ndɔta lonto l’oyoyo lele oma l’ekimanyielo k’ewo k’oshika, lekɔ lo nɔngɔswama.’ (Kɔl. 3:9, 10) Eelo, nsala ngasɔ ayotokimanyiya nto dia sho nshihodia kɛnɛ ketsha Bible ndo mbeya nkudu kele la tɔ. Etombelo wayonga la dui sɔ ele tayonga la lonto l’oyoyo l’Okristo layotokimanyiya dia sho ndjakokɛ oma lo nkeso tshɛ yaki Satana.

²⁰ Ɔpɔstɔlɔ Petero akatohola ate: “Oko wenyu ana wele la okitanyiya, nyotshike nsaki yaki la nyu ntondo,” koko “nyoyale ekila lo dionga dianyu tshɛ.” (1 Pet. 1:14, 15) Oko wayotodiɛna lo sawo diayela, nsala kɛnɛ tshɛ kakokaso nsala dia ntshika lonto laso l’edjedja ndo mbetawɔ pilwama ayotela ɛtshɔkɔ efula.