Woho wa ntondoya okakatanu wa ndjaɔtɔnganyiya l’etshumanelo k’oyoyo

Nicolas nde la Céline wakahomana l’okakatanu wotshikitanyi. Vɔ waketawɔ ɔkɛndɛ wa monɔ oma lo Bɛtɛlɛ ka la France otsha l’etshumanelo k’oyoyo. Vɔ mbutaka ɔnɛ: “L’etatelo, taki l’ɔngɛnɔngɛnɔ koko l’ɔkɔngɔ takayongaka l’olengolengo nɛ dia takatshike angɛnyi aso. Laasɔ ko tatekesanɛ l’anangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo kaso k’oyoyo.”a Lo menda ekakatanu ɛsɔ, ngande wakokayɛ ntondoya okakatanu wa monɔ otsha l’etshumanelo k’oyoyo? Kakɔna kakoka anto akina nsala dia kokimanyiya? Ko ɛtshɔkɔ akɔna wayoyokondja ndo wayoyokondjiyɛ etshumanelo kayɛ k’oyoyo?

ATƆNDƆ ANƐI WAYOKOKIMANYIYA DIA NTONDOYA

1. Yaɛkɛ le Jehowa. (Os. 37:5) Kazumi ladjasɛ la Japon, akatshike etshumanelo kakiwɔ lɛkɔ l’edja k’enɔnyi 20 etena kakawasɛkɔla omɛnde l’olimu. Ngande ‘wakandakimɔ mboka kande le Jehowa’? Nde mbutaka ate: “Lakakɛnɛmɔlɛ Jehowa otema ami lo kɛnɛ kendana la wɔma, ndjaoka opoko ndo ekiyanu waki la mi. Etena tshɛ kakamasalaka ngasɔ, nde akambishaka wolo waki la mi ohomba.”

Ngande wakokayɛ mfudia wɛkamu ayɛ le Jehowa? Paka oko wele osongo l’ohomba w’ashi ndo la mbo ya ndɛ oma lo nkɛtɛ dia mbola, mbele ndo mbetawɔ kaso kekɔ l’ohomba wa mbo ya ndɛ l’oyango wa tɔ keketala. Nicolas lakatatshi la diko, akɛnyi dia kanaka yimba bɛnyɛlɔ oko k’Abrahama, ka Yeso ndo ka Pɔɔlɔ, mbuta ate apami wakayahondja dia nsala lolango laki Nzambi, akakeketsha wɛkamu ande l’osukɔ wa Jehowa. Ekongelo ka wekelo wa Bible w’onto ndamɛ ka mbala la mbala kayokokimanyiya aha tsho dia nsala etshikitanu lo lɔsɛnɔ layɛ koko ndo l’awui wa lo nyuma wakokayɛ nkahana l’anto akina wa l’etshumanelo kayɛ k’oyoyo.

2. Tɛdikake etshumanelo kayɛ k’edjedja la k’oyoyo. (Ond. 7:10) Jules akahombe ndjaɔtɔnganyiya la yoho ya lɔsɛnɔ y’oyoyo etena kakandonɛ oma lo Bénin tsha lo États-Unis. Nde mbohɔka ɔnɛ: “Lakahombaka kɔndɔlɛ onto tshɛ lakahomanaka la mi awui wa lo lɔsɛnɔ lami”. Lam’ele dui sɔ diakatshikitana la kɛnɛ kakandasalaka, nde akayotatɛ ndjaanganya la etshumanelo. Koko l’ɔkɔngɔ wa nde mbeya anangɛnde l’akadiyɛnde dimɛna, nde akayotshikitanyaka kanyi yande. Nde mbutaka ate: “Lamboshihodia dia dihole tshɛ dieso la nkɛtɛ, anto wekɔ woho akɔ waamɛ. L’ɛtɛkɛta la l’etsha mbotshikitanyiso. Ekɔ ohomba mbetawɔ anto woho wewɔ.” Laasɔ, ewɔ mbɛdika etshumanelo kayɛ k’edjedja la k’oyoyo. Kadiyɛso k’ombatshi mboka Anne-Lise mbutaka ate: “Dimi komonɔ dia totana kɛnɛ kakamatshike l’ɔkɔngɔ. Lakonɔ dia toshola awui w’eyoyo.”

Dikumanyi vɔ lawɔ pombaka mbewɔ mbɛdika etshumanelo kawɔ k’edjedja la k’oyoyo. Aha toho tshɛ ta nsala mbele kɔlɔ. Ekɔ dui dia lomba mbeya awui wa l’ɛtshi kakɔ ka nkɛtɛ la ntondo ka mbisha nkanyi yaso. (Ond. 3:​1, 7b) Ekɔ dimɛna mbetsha anangɛso oma l’ɛnyɛlɔ kaso ka dimɛna lo dihole dia mbafundɛ dia vɔ ndjela kanyi yaso.—2 Kɔr. 1:24.

3. Onga l’akambo efula wa nsala l’etshumanelo kayɛ k’oyoyo. (Flpɛ. 1:27) Monɔ nɔmbaka etena k’otale ndo wolo, koko oma k’etatelo, ekɔ ohomba mbɔtɔka nsanganya ya l’okoko l’okoko naka kokaka. Laasɔ, ngande wakoka ase etshumanelo kayɛ kokimanyiya naka hawokɛnyi kana kɛnaka paka lo pai? Lucinda, lakonɔ l’anande ahende wa wamato tsha l’osomba wa woke wa l’Afrique du Sud mbohɔka ate: “Wakandake dia ndjashaka efula l’etshumanelo, sambishaka l’anto akina ndo mbishaka kɔmatɛrɛ lo nsanganya. Takakimɔ nto luudu laso dia vɔ kambaka la lɔ dia salaka nsanganya y’otsha l’olimu w’esambishelo.”

‘Nkamba dihɛka lo dihɛka’ l’elimu wa teokrasi l’angangɛso l’akadiyɛso wa l’etshumanelo kaso k’oyoyo, ekɔ yoho yoleki dimɛna ya mbisha lonya lo dikambo dia “mbetawɔ ka lokumu l’ɔlɔlɔ.” Anne-Lise, lakatatɛkɛtshi l’etatelo, akakeketshama oma le dikumanyi dia l’etshumanelo kande dia nsala la wolo dia sambishaka l’onto tshɛ. Etombelo akɔna waki la dui sɔ? Nde mbutaka ate: “Lakashihodia esadi eto dia ɔsɔ aki yoho ya dimɛna ya ndjaoka oko ose etshumanelo.” Ndo ndjakimɔ la lolango l’elimu wele oko osolelo ndo ɔlɔngɔswɛlɔ wa Mbalasa ka Diolelo, kɛsɔ ayɛnya dia wɛ kiɔsaka oko etshumanelo kayɛ. Lam’ayoyotalekaka ndjasha mbayoyotalekaka mbetawɔma ndo ndjaoka dia wɛ ekɔ ɔmɔtshi la lo nkumbo kayɛ k’oyoyo ka lo nyuma.

4. Onga l’angɛnyi w’eyoyo. (2 Kɔr. 6:​11-13) Ndjasha le anto ekɔ yoho yoleki dimɛna ya mbɔtɔ l’anto angɛnyi, laasɔ tshungolaka etena la ntondo ndo l’ɔkɔngɔ wa nsanganya dia wɛ sawolaka l’anto akina dia mbaeya dimɛna. Dja welo dia mbeya nkombo yawɔ. Mbohɔka nkombo y’anto, mongaka l’osalosalo ndo mbidjaka anto lo demba ayokotola anto akina oya le yɛ ndo aha la taamu wɛ ayonga l’angɛnyi w’eyoyo.

Lo dihole dia ndjakiyanya lo dikambo dia mbetawɔma, etawɔ di’anangɛyɛ l’akadiyɛyɛ w’eyoyo keya woho weyɛ mɛtɛ. Sala kɛnɛ kata Lucinda ate: “Taya l’angɛnyi w’eshika kakianɛ nɛ dia takɔshi yɛdikɔ ya mbelɛka anto lakaso.”

“NYOLONGƆNAKE”

Mbɔtɔ losanganya lo Mbalasa ka Diolelo koludi l’anto wahateye koka mbisha anto amɔtshi wɔma. Laasɔ, ngande wakokanyu nkimanyiya eyoyo? Ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akatokeketsha ate: “Nyolongɔnake oko wakatolongola Kristo.” (Rɔmɔ 15:7) Lo mbokoya ɛnyɛlɔ ka Kristo, dikumanyi koka nkimanyiya eyoyo dia vɔ ndjaoka dimɛna. (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Kɛnɛ kakoka kokimanyiya dia ntondoya okakatanu wendana la wonwelo.”) Koko, anto tshɛ wa l’etshumanelo mbidja ndo ana koka nkimanyiya eyoyo dia ndjaoka dimɛna.

Nongola anto akina ekɔ ndjembetelo ya mbaɛnya lokaho laso koko ndo mbasha ekimanyielo kahombama. Ɛnyɛlɔ, kadiyɛso kɛmɔtshi akatshungola etena dia mɛnya onto l’oyoyo ngelo ndo mbolembetshiya woho wa mbɔsaka mituka wɛmba anto tshɛ. Tshelo ya kadiyɛso kɛsɔ akananda onto l’oyoyo ɔsɔ efula ndo akokimanyiya dia ndjaɔtɔnganyiya la ngelo kande k’oyoyo.

DIAASO DIA MPAMA

Etena katatshunde dikata di’ɔndjɔ, diɔ mbowolaka mbala efula la ntondo ka nsala ya diɔ nkeketala dia diɔ ndjonga l’akoka wa mfumbɔ. Woho akɔ waamɛ mbele, etena konɔyɛ l’etshumanelo k’oyoyo wɛ pombaka minya awui amɔtshi wakoka koshimba dia mfumbɔ lo yoho ya didjidji l’olimu wa Jehowa. Nicolas nde la Céline shikikɛka ɔnɛ: “Monɔ ekɔ tshondo y’olowanyelo. Ndjaɔtɔnganyiya l’anto w’eyoyo ndo l’ahole wondjashiso tokeketshaka dia sho monga la waonga w’amɛna.” Jean-Charles, lakatatɛkɛtshi l’etatelo mɛnyaka woho wakakondja nkumbo kande wahɔ: “Otshikitanu ɔsɔ akakimanyiya anami dia vɔ mpama l’etshumanelo k’oyoyo. L’ɔkɔngɔ wa ngɔndɔ ngana tsho, ɔnaso la womoto akatatɛ nsala ɛkɛndɛ lo losanganya la l’atei a lomingu ndo ɔnaso la pami akakome opandjudi wahatabatizama.”

Kakɔna kayotomba naka akambo wele la yɛ wekɔ lo koshimba dia monɔ lo dihole diewɔ l’ohomba efula w’apandjudi? Laasɔ, lande na kahayɔsɛ yɛdikɔ ya nsɛdingola awui wɛnyiso la diko kaanga l’etshumanelo keyɛ? Etena kayaɛkɛyɛ le Jehowa, yasha l’elimu wa l’etshumanelo lo mbɔsaka tɛdikɔ ta sambishaka l’anto akina, lo monga l’angɛnyi w’eyoyo kana nyomoleka nkeketsha lɔngɛnyi lasayɛ la wɔ. Onde wɛ hakoke nkimanyiya eyoyo kana wanɛ wele lo dihombo dia mbasha ekimanyielo kele la wɔ ohomba? Lam’ele ngandji kele dionga dieyama akristo wa mɛtɛ, nkimanyiya eyoyo koka kosukanya suke la Jehowa. (Jni. 13:35) Yashikikɛ dia “Nzambi ngɛnangɛnaka woho w’elambo wa ngasɔ.”—Hɛb. 13:16.

Kaanga l’atei w’ekakatanu wa ngasɔ, Akristo wakatondoya okakatanu waya lo monɔ otsha l’etshumanelo k’oyoyo ndo wɛ koka ntondoya! Anne-Lise mbutaka ate: “Ntshikitanya etshumanelo akakimanyiya dia mpama.” Kazumi oyashikikɛ kakianɛ ɔnɛ: Lo monɔ “wɛ ayɛna osukɔ wa Jehowa weyɛ atɛnaka.” Ko kayotota lo dikambo dia Jules? Nde mbutaka ate: “Angɛnyi ami wakakimanyiya dia ndjaoka oko lekɔ lakami. Kakianɛ loyaoka oko lekɔ ɔmɔtshi la l’etshumanelo kami k’oyoyo ndo ayonga tshondo y’okakatanu le mi dia kitshika nto.”