Dimi kotshika pondjo dia mbeka

Lakotɔ lo 1927 lo osomba wa tshitshɛ sukana la Chicago, la Illinois l’États-Unis. Papa la mama wakatote ana atanu: Jetha, Don, dimi, Karl, ndo Joy. Sho tshɛ takayashikikɛ dia kambɛ Jehowa l’anima aso tshɛ. Jetha akatshu lo kalasa ka hende ka Ngiliyadɛ lo 1943. Don akelamɛ dia tokamba lo Bɛtɛlɛ ka la Brooklyn la New York lo 1944, Karl lo 1947 ndo Joy lo 1951. Ɛnyɛlɔ kawɔ ka dimɛna ndo ka ambutshi ami, kakonge mɛtɛ la shɛngiya y’ɔlɔlɔ le mi.

WOHO WAKEKE NKUMBO KASO AWUI WENDANA LA JEHOWA

Papa la mama waki ambadi wa Bible wakookaka Nzambi ngandji ndo wakoonɛ ngandji kɛsɔ l’etema aso. Koko papa akashisha dilɛmiɛlɔ diande l’ɛtɛmwɛlɔ l’ɔkɔngɔ wa nde nkamba oko ɔsɔlɔyi l’Erɔpɛ lo ta dia ntondo dia l’andja w’otondo. Mama aki la lowando efula le Nzambi l’ɔtɛ wakakalola papa la lɔsɛnɔ oma lo ta, ndo nde akawotɛ ate: “Karl, totshu otsha l’ɔtɛmwɛlɔ oko waki mbekelo kaso.” Papa akakadimola ate: “Dimi layokotshindɛ koko halotɔtɔ l’etei.” Mama akawombola ate: “Lande na?” Nde akakadimola ate: “Lam’akiso lo ta, ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ waki ase ɔtɛmwɛlɔ ɔtɔi koko wa lo wedja wotshikitanyi, wakatshɔkɔlaka asɔlayi ndo ekoma awɔ! Onde Nzambi aki lo bɛkɛ diakɔ pende?”

L’ɔkɔngɔ diko etena kaki mama l’ɔtɛmwɛlɔ, Ɛmɛnyi wa Jehowa ehende wakaye lakaso. Vɔ wakasha papa abuku ahende wakawelɛka Light, ndo vɔ wakatɛkɛtaka awui wa lo dibuku di’Ɛnyɛlɔ. Papa akangɛnangɛna abuku asɔ ndo akaalongola. Kam’akɛnyi mama abuku asɔ, nde akatatɛ mbawadia. Oma laasɔ, lushi lɔmɔtshi nde akɛnyi diewoyelo lo jurnalɛ ya lo ngelo kaso walɔmba dia anto wakayashaka lo awui wa mɛtɛ mbeka Bible l’ekimanyielo ka abuku wa Light. Nde akɔshi yɛdikɔ ya ntshɔ. Lam’akandakome lɛkɔ, womoto ɔmɔtshi l’opalanga mbakadihola lokuke. Mama akakimɛ dibuku dimɔtshi l’atei w’abuku akɔ, ko akambola ate: “Onde nyekɔ lo mbeka dibuku nɛ lanɛ?” Womoto akɔ akookadimola ate: “Eelo ima, ɔtɔ.” Lomingu lakayele, mama akayotshɔ la so ndo oma laasɔ takayotshɔka mbala la mbala.

Lo losanganya lɔmɔtshi, ɔnɔmbɔdi wa losanganya akanɔmbɛ dia mbadia Osambo 144:15 wata dia wanɛ watɛmɔla Jehowa wekɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ. Divɛsa sɔ diakamambiya, oko wakamambiya avɛsa akina ahende, mbuta ate 1 Timɔte 1:​11, divɛsa diata dia Jehowa ekɔ “Nzambi k’ɔngɛnɔngɛnɔ” ndo Ɛfɛsɔ 5:1 diatokeketsha dia ‘mbokoyaka Nzambi.’ Dimi lakashihodia dia lakahombe ngɛnangɛna dia kambɛ Otungi ami ndo mbosha losaka l’ɔtɛ wa diɛsɛ diakandambisha dia mbokambɛ, ndo ɔsɔ mbaki awui ahende wakamasale lo lɔsɛnɔ lami l’otondo.

Etshumanelo kakaleke suke kaki lo kilɔmɛtrɛ 32 la Chicago. Koko, takatshɔka lo nsanganya ndo ewo kami ka Bible kakahame. Lo diaaso dimɔtshi, ɔnɔmbɔdi akalɔmbɛ Jetha dia mbisha kɔmatɛrɛ. Lam’akamoke kɔmatɛrɛ kande, lakate nte: ‘Lakeyaki okadimwelo ɔsɔ. Lakahombi memɛ lonya dia nkadimola.’ Lakatatɛ nɔngɔsɔla nsanganya ndo mbisha kɔmatɛrɛ l’ɛtɛkɛta ami hita. Kɛnɛ koleki ohomba ele, lakahame lo nyuma oko anangɛmi ahende ndo akadiyɛmi ahende. Lakalongola batisimu lo 1941.

LAKETSHAMA OMA LE JEHOWA LO NSANGANYA YA WEKE

Dimi mbohɔka lo yoho ya laande losanganya la woke lakasalema lo 1942 la Cleveland, lo Ohio. Ahole ndekana 50 wa l’États-Unis wakayele losanganya lɔsɔ lo telefɔnɛ. Nkumbo kaso kakadjasɛka lo mvudu y’apɛma kaamɛ la nkumbo kina efula suke la dihole diakasalemaka losanganya. Ta dia hende dia l’andja w’otondo diakalɔmaka, ndo ɔlɔshamelo w’Ɛmɛnyi wa Jehowa wakatatetemalaka mpama. La dikɔlɔ, lakɛnyi olui w’anangɛso wemɛ mituka awɔ ndo wɛdiya atala otsha l’andja. Onto tshɛ lakaye la mutuka aketawɔ di’onto ɔmɔtshi monga lo mutuka dia nsala djamu otsho w’otondo. Naka vɔ wambɛna dui dimɔtshi, anangɛso wakahombaka mpɛtsha atala dia mbola atunyi washo ndo wakahombaka mbida losiba. Anto akina wakatshɔka esadi eto dia towakimanyiya. Ko dimi lakate nte: ‘Ekambi wa Jehowa ndjalɔngɔsɔlaka la ntondo l’oseka dikambo tshɛ!’ L’ɔtɛ wa kɛnɛ kakamɛnyi kɛsɔ, dimi lakalale djɔ ya baku ndo sho kombatɛ asolo nto.

Ɛnɔnyi efula l’ɔkɔngɔ, etena kakamakanyiyaka losanganya la woke lɔsɔ, lakashihodia dia mama komonga l’ekiyanu kana la wɔma. Nde akayaɛkɛ tshɛ le Jehowa ndo l’okongamelo ande. Hambohɛki pondjo ɛnyɛlɔ kande ka dimɛna.

Yema tshitshɛ la ntondo ka losanganya la woke lɔsɔ, mama akalodia dɛmandɛ di’ombatshi mboka wa pondjo. Ɔnkɔnɛ nde akɔsaka nɔtɛ lo asawo wakatɛkɛtaka di’olimu wa lo tena tshɛ. Lam’akatayakalolaka oya la ngelo, nde akate ate: “Dimi nangaka ntetemala l’olimu w’ombatshi mboka, koko halokoka nsala dui sɔ ko l’etena kakɔ kaamɛ lakotsha ehomba w’ase nkumbo kaso.” Laasɔ, nde akatɔlɔmbɛ dia kana sho koka mbokimanyiya. Taketawɔ, ko nde akasha onto l’onto la l’atei aso toshambrɛ tohende dia solaka la ntondo ka ndɛ yangɔ ya la pindju. L’ɔkɔngɔ wa sho ntshɔ la kalasa, nde akendaka dia kana luudu lekɔ pudipudi ko oma laasɔ nde ntshɔ l’esambishelo. Nde aki l’awui efula wa nsala, koko nde kominyaka anande yimba. Lam’akatakawolaka oma la kalasa, takalɛka yangɔ ya midi ndo nde aki wenya tshɛ laleso. Nshi mɔtshi l’ɔkɔngɔ wa sho nkawola oma la kalasa, takatshɔka la nde l’esambishelo, ndo dui sɔ diakatokimanyiya dia sho nshihodia elɛwɔ monga ombatshi mboka.

LAKATATƐ OLIMU WA LO TENA TSHƐ

Lakatatɛ olimu w’ombatshi mboka lele l’ɛnɔnyi 16. Kaanga mbele laasɔ tshɛ ko papa atakome Ɔmɛnyi, nde akangɛnangɛnaka kɛnɛ kakamasalaka. La dikɔlɔ dimɔtshi, lakawotɛ dia kaanga mbasalami la wolo, latatane onto lalanga mbeka la mi Bible. L’ɔkɔngɔ wa dimi nɛmbɔhala yema, lakawombola nte: “Onde wɛ ayolanga mbeka la mi?” Nde akɔlama yema ko akakadimola ate: “Hafɔnya dia lekɔ l’ɔkɔkɔ okina wahamakoke nsala dui sɔ.” Laasɔ, ombeki ami wa Bible wa ntondo aki papa kami. Ande diɛsɛ lee!

Takekaka lo dibuku “La vérité vous affranchira.” Lam’akatahamaka wekelo aso, lakashihodia dia papa akakimanyiyaka dia monga ombeki ndo ombetsha w’oshika. Ɛnyɛlɔ, la dikɔlɔ dimɔtshi l’ɔkɔngɔ wa sho mbadia odingɔ ɔmɔtshi, nde akate ate: “Lekɔ lo mɛna kɛnɛ kata dibuku. Ko ngande weyayɛ dia kɛnɛ kata dibuku kekɔ mɛtɛ?” Ɔnkɔnɛ lakawotɛ nte: “Dimi handjalɔngɔsɔdi ndo hakoke kokadimoladiɔ kakiye, koko lo wekelo aso wayela, layonga l’akoka wa kokadimola.” Ndo kɛsɔ mbakamasale. Lakatane avɛsa wakasukɛka kɛnɛ kakatakɛtshanyaka. L’ɔkɔngɔ diko, lakeke woho wa dimi salaka eyangelo l’oyango wa dimi ndjalɔngɔsɔlaka dimɛna dia wekelo aso. Dui sɔ diakatokimanyiya dimi la papa dia mpama lo nyuma. Nde akakambe la kɛnɛ kakandekaka ndo akabatizama lo 1952.

LAAKATETEMALA MBEKA NDO LO BƐTƐLƐ

Laki l’ɛnɔnyi 17 etena kakamamɔ oma la ngelo. Jethaa akakome misiɔnɛrɛ, ndo Don ose nkumbo ka Bɛtɛlɛ. Vɔ akɔ ahende wakalangaka ɛkɛndɛ awɔ ndo dui sɔ diakakeketsha efula. Ɔnkɔnɛ lakalodia dɛmandɛ dia ntshɔ lo Bɛtɛlɛ ndo lo Kalasa ka Ngiliyadɛ, ko lakatshike awui tshɛ l’anya wa Jehowa. Etombelo akɔna wakonge la dui sɔ? Lakelamɛ lo Bɛtɛlɛ lo 1946.

L’edja k’ɛnɔnyi efula, lakakambe l’ahole wotshikitanyi wa lo Bɛtɛlɛ, laasɔ laki l’akoka wa mbeka awui efula w’eyoyo. Lo mɛtɛ, lo ɛnɔnyi 75 wamometsha lo Bɛtɛlɛ, lakeke woho wa ntondja ndo wa mbadia abuku. Lakeke nto woho wa nsomba diangɔ dimɔtshi diakiso l’ohomba lo Bɛtɛlɛ ndo woho wa ntoma diangɔ di’ohomba l’ahole akina. Koko laadiko di’awui asɔ tshɛ, lekɔ lo ngɛnangɛna wetshelo wa Bible walongolaso lo Bɛtɛlɛ lo tshimbo y’ɔtɛmwɛlɔ wa la pindju ndo w’asawo wotombi oma lo Bible.

Lakakondja nto wetshelo oma le kosɛmi, Karl, lakɔtɔ lo Bɛtɛlɛ lo 1947. Nde aki ombeki ndo ombetsha wa Bible wa manamana. Mbala kɛmɔtshi lakayange ekimanyielo kande lo sawo dimɔtshi diakamahombe mbisha. Lakalembetshiya Karl dia laki la tokanyi efula koko haleye woho wa nkamba la tɔ tshɛ. Nde akakimanyiya dia nkandola okakatanu ɔsɔ lo mimbolami dimbola nɛ ate: “Joel, naa ɔtɛ a dui wa sawo diayɛ?” Mbala kakɔ ɔtɔi lakashihodia kɛnɛ kakandalange mbuta, mbuta ate nsɔtɔla awui woleki ohomba ko ntshika awui akina. Hambohɛki pondjo kɛnɛ kakandambetsha kɛsɔ.

Dia monga l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo Bɛtɛlɛ, sho pombaka ndjasha tshɛ l’olimu w’esambishelo ndo naka sho nsala ngasɔ, kete tayohomana l’awui efula wakeketsha. Dui diohɔmi diakatatɛ la dikɔlɔ dimɔtshi la Bronx l’osomba wa New York. Dimi l’ɔnangɛso ɔmɔtshi takatshu dia tenda womoto ɔmɔtshi lakalongola Tshoto y’Etangelo ndo Emɔ! Takatatɛ la sawo lo mbuta ɔnɛ: “La dikɔlɔ nɛ tekotakimanyiya anto dia mbeka awui wakeketsha w’oma lo Bible.” Nde akakadimola ate: “Naka dia Bible, kete nyɔtɔ.” Takaadia ndo takakɛtshanya avɛsa efula wendana la Diolelo dia Nzambi ndo la andja w’oyoyo wayaye. Dui sɔ diakawambiya, nɛ dia nde akayelɛ angɛnyi ande efula dia ndjonga kaamɛ la so lomingu lakayele. L’ɔkɔngɔ diko, nde l’omɛnde wakayokomaka ekambi wa kɔlamelo wa Jehowa.

LAKEKE OMA LE WADƐMI

Ɛnɔnyi 10 la ntondo ka dimi ndjohomana la wadɛmi, dimi lakatayangaka olonganyi wa dimi ntshuka. Kakɔna kakakimanyiya dia ntana wadi l’oshika? Lakakane yimba la dimbola nɛ lo dɔmbɛlɔ, ‘Kakɔna kayomosala l’ɔkɔngɔ wa sho ntshukana?’

L’ɔkɔngɔ wa losanganya la woke lakasalema lo 1953 la Yankee Stadium, lakahomana la kadiyɛso kelɛwɔ Mary Aniol. Nde la Jetha waki lo kalasa ka hende ka Ngiliyadɛ, ndo Mary akakambaka kaamɛ l’enondo ami la womoto oko misiɔnɛrɛ. La waasaso tshɛ, Mary akambutɛ awui wendana l’olimu ande wa misiɔnɛrɛ la Caraïbes ndo dia wekelo wa Bible wakandalɔmbɔlaka l’edja k’ɛnɔnyi. Lam’akatasɛdingwana nkɛwɔ dimɛna, takɛnyi dia taki l’eyango akɔ waamɛ wa lo nyuma. Ngandji kakatokanaka kakafule, ndo takatshukana lo Ngɔndɔ ka nɛi 1955. Lo toho efula, Mary aki woshasha wa Jehowa le mi ndo ɛnyɛlɔ ka mbokoya. Nde akangɛnangɛnaka l’ɔkɛndɛ tshɛ wakawawoshaka. Nde akakambaka olimu wa wolo, akayakiyanyaka lo dikambo di’anto akina l’otema ɔtɔi ndo mbala tshɛ, nde aketshaka wahɔ wa Diolelo lo dihole dia ntondo. (Mat. 6:33) Takakambe olimu w’otshimbedi l’edja k’ɛnɔnyi esato, ndo lo 1958, takelamɛ dia tokamba lo Bɛtɛlɛ oko atshukanyi.

Lakeke awui efula oma le Mary. Ɛnyɛlɔ oma l’ɔkɔngɔ wa diwala diaso, takɔshi yɛdikɔ ya mbadiaka Bible kaamɛ ndo takadiaka avɛsa 15 mbala ɔtɔi. L’ɔkɔngɔ w’ɔmɔtshi la l’atei aso mbadia etenyi kakɔ, takashaka kɔmatɛrɛ lo avɛsa akɔ ndo takakɛtshanyaka woho wa nkamba la wɔ lo lɔsɛnɔ laso. Mary akambitɛka mbala la mbala awui wakandeke lo Ngiliyadɛ kana l’olimu ande wa misiɔnɛrɛ. Asawo asɔ wakambisha shɛnɔdi ndo wakakimanyiya dia ndowanya asawo ami ndo ekeketshelo kashami akadiyɛso.—Tok. 25:11.

Mary, wadɛmi la ngandji akavu lo 2013. Lekɔ lo nkongɛɛ l’asolo walomɔlomɔ dia towɛna l’andja w’oyoyo! Koko l’etena kɛnɛ, lamboyashikikɛ dia ntetemala mbeka ndo ndjaɛkɛ le Jehowa l’otema ami tshɛ. (Tok. 3:​5, 6) Dimi kondjaka esambelo ndo ɔngɛnɔngɛnɔ lo nkanyiya lo dikambo dia kɛnɛ kayosala ekambi wa Jehowa l’andja w’oyoyo. Kɛsɔ mendanaka ndo l’awui w’eyoyo wayoteka oma le Ombetsha aso wa Woke ndo akambo wendana la nde! Eelo, dimi mboshaka losaka l’ɔtɛ wa kɛnɛ tshɛ kakandambetsha ndo l’ɔtɛ wamɛnyande ɔlɔlɔ ande waheyama mbɛdika lo toho efula.