SAWO DIA WEKELO 28
OSAMBO 88 Ombetsha mboka yayɛ
Lande na kahombaso nyanga alako?
“Lomba lekɔ le wanɛ wayanga alako.”—Tok. 13:10.
KƐNƐ KAYOTEKA
Kɛnɛ kahombaso nsala dia nkondja wahɔ oma lo alako walongolaso.
1. Ngande wakokaso mbɔsaka tɛdikɔ ta lomba ndo ntondoya lo kɛnɛ tshɛ kasalaso? (Tokedi 13:10; 15:22)
SHO tshɛ nangaka mbɔsa tɛdikɔ ta lomba. Ndo sho nangaka ntondoya lo kɛnɛ tshɛ kasalaso. Ɔtɛkɛta wa Nzambi totɛka kɛnɛ kahombaso nsala dia nkotsha eyango aso akɔ ehende.—Adia Tokedi 13:10; 15:22.
2. Kakɔna kalaka Jehowa dia tosalɛ?
2 Lo mɛtɛ, onto lakokaso mendɛ le nde dia ntana lomba ndo alako ekɔ Shɛso Jehowa. Nde ndakaka dia ntokimanyiya lo mbuta ɔnɛ: “Dimi layokolakaka ndo layokookaka sso.” (Os. 32:8) Etelo kɛsɔ mɛnyaka dia Jehowa salaka awui efula oleki tosha tsho alako, nde ndjashaka le so l’onto ndo l’onto ndo tokimanyiyaka dia nkamba l’alako ande.
3. Ambola akɔna wayotokadimola lo sawo nɛ?
3 Lo sawo nɛ, tayokamba l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi dia ntokimanyiya dia nkadimola lo ambola anɛi anɛ: 1) Waonga akɔna wahombami nkɛnɛmɔla dia nkondja wahɔ oma lo alako w’amɛna? 2) Onto akɔna akoka mbishami alako w’amɛna? 3) Ngande wakokami mɛtɛ mɛnya dia lekɔ l’ohomba w’alako? 4) Lande na kahombami mbewɔ nɔmba anto akina dia mbɔsɛmi tɛdikɔ?
WAONGA AKƆNA WAKOKAMI NKƐNƐMƆLA?
4. Naka talanga nkondja wahɔ oma lo alako w’amɛna, waonga akɔna wahombaso nkɛnɛmɔla?
4 Dia sho nkondja wahɔ oma l’alako w’amɛna, sho pombaka monga la okitshakitsha ndo mbeya elelo aso. Sho pombaka mbeya dia sho mbeyaka monga ko hateye awui efula kana sho bu l’ewo ka nsala ɔsɔnwɛlɔ wa lomba l’akoka aso hita. Naka sho bu l’okitshakitsha ndo hateye elelo aso, kete Jehowa honga l’akoka wa tokimanyiya. Etombelo wayonga la dui sɔ ele, alako tshɛ walongolaso etena kadiaso Ɔtɛkɛta ande mbeyaka mbeta olongo swaa. (Mika 6:8; 1 Pe. 5:5) Koko, naka sho monga l’okitshakitsha ndo mbeya elelo aso, kete tayonga suke dia mpokamɛ alako wotombi oma lo Bible ndo tayokondja wahɔ oma lɔkɔ.
5. Awui akɔna wakasale nkumekanga Davidɛ wakakoke mbokonya dia monga la lotamanya?
5 Tɔsɛdingole wetshelo wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka nkumekanga Davidɛ. Awui wakandasale wakakoke mbokonya dia nde monga la lotamanya. Edja efula la ntondo ka nde mbahema l’okudi oko nkumekanga, nde aki l’akoka wa laande oko opomi wa mishiki. Ndo wakɔɔlɔmbɛ dia nde tohomɛka nkumekanga. (1 Sam. 16:18, 19) L’ɔkɔngɔ wa Davidɛ nkitama esɔ dia monga nkumekanga kayela, Jehowa akawosha nyuma Kande k’ekila kakookonya dia nde monga la wolo efula. (1 Sam. 16:11-13) Nde akeyamaka efula le anto ande lo woho wakandadakaka atunyi awɔ, mbidja ndo Ngɔliyatɛ dikongote di’ose Filistiya. (1 Sam. 17:37, 50; 18:7) Le onto lele la lotamanya lakasale awui wa ngasɔ, nde otokoka mfɔnya dia nde bu l’ohomba wa mpokamɛ alako w’anto akina. Koko Davidɛ aki l’okitshakitsha.
6. Ngande weyaso dia Davidɛ aketawɔka alako? (Enda ndo osato.)
6 L’ɔkɔngɔ wa vɔ mbaahenya l’okudi oko nkumekanga, Davidɛ akasɔnɛ angɛnyi wakakoke mbosha alako. (1 Ɛk. 27:32-34) Dui sɔ hadiokoke taambiya nɛ dia Davidɛ aki la mbekelo ka pokamɛka alako w’amɛna oma le anto akina. Nde aketawɔ alako aha tsho w’oma le apami koko ndo w’oma le womoto lelɛwɔ Abigayɛlɛ. Nde aki wadi aki Nabala, pami kaki komonga la dilɛmiɛlɔ, kanga lɔhɛndɛ ndo kanga lotamanya. L’okitshakitsha tshɛ, Davidɛ akakambe l’alako ande w’amɛna ndo etombelo waki la dui sɔ ele, nde akewɔ nsala munga ka woke.—1 Sam. 25:2, 3, 21-25, 32-34.
L’okitshakitsha tshɛ, Davidɛ aketawɔ ndo akakambe l’alako wa Abigayɛlɛ (Enda odingɔ 6)
7. Wetshelo akɔna wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Davidɛ? (Ondaki 4:13) (Enda ndo esato.)
7 Sho koka nkondja wetshelo ɛmɔtshi oma le Davidɛ. Ɛnyɛlɔ, sho koka monga l’akoka amɔtshi wa laande kana la yema ya lowandji. Oyadi ngasɔ mbediɔ, sho hatohombe mfɔnya dia sho mbeyaka oseka dikambo tshɛ ndo ɔnɛ sho bu l’ohomba w’alako. Ndo oko Davidɛ, sho pombaka monga suke dia mpokamɛ alako w’amɛna oyadi oma le onto akɔna oyewɔ. (Adia Ondaki 4:13.) Naka sho nsala ngasɔ, kete tayewɔ nsala munga ya weke yakoka tonyangiya ndo nyangiya anto akina.
Sho pombaka monga suke dia mpokamɛ alako w’amɛna oyadi oma le onto akɔna oyewɔ (Enda odingɔ 7)c
ONTO AKƆNA AKOKA MBISHAMI ALAKO W’AMƐNA?
8. Lande na kaki Jɔnatana onto lakasungana dia mbisha Davidɛ alako?
8 Tɔsɛdingole wetshelo okina wakokaso nkondja oma l’ɛnyɛlɔ ka Davidɛ. Nde akahokamɛka alako wakandalongolaka oma le anto waki la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa ndo wakashihodiaka dimɛna dimɛna okakatanu waki la nde. Ɛnyɛlɔ, etena kakandalange dia mbeya dia kana nde koka nkaloya diɔtɔnganelo diande la nkumekanga Saolo, Davidɛ akahokamɛ alako w’oma le Jɔnatana y’ɔnaki Saolo. Lande na kaki Jɔnatana l’akoka wa mbosha alako w’amɛna? Nɛ dia Jɔnatana komonga tsho la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa koko nde akeyaka nto Saolo dimɛna. (1 Sam. 20:9-13) Ngande wakokaso nkamba la wetshelo ɔsɔ?
9. Le onto akɔna ahombaso mendɛ etena keso l’ohomba w’alako? Lembetshiya. (Tokedi 13:20)
9 Etena keso l’ohomba w’alako, ayonga dimɛna sho mbaayanga le onto lele la diɔtɔnganelo dia dimɛna la Jehowa ndo leya dikambo diakɔ dimɛna.a (Adia Tokedi 13:20.) Ɛnyɛlɔ, tɔshi dia ɔnangɛso ɔmɔtshi l’ɔlɔngɔlɔngɔ ekɔ lo ndjakiyanya dia ntana olonganyi wa dimɛna wa nde ntshuka. Onto akɔna akoka mbosha alako w’amɛna? Ɔngɛnyi ande wahatatshukana koka mbosha alako w’amɛna naka vɔ mpikama lo atɔndɔ wa lo Bible. Koko ondo ɔnangɛso l’ɔlɔngɔlɔngɔ ɔsɔ ayoleka nkondja alako w’amɛna ndo wa shikaa naka nde mbayanga oma le atshukanyi wambotshunda lo nyuma waweya dimɛna ndo wele la diwala di’ɔngɛnɔngɛnɔ.
10. Kakɔna kayangaso nsɛdingola kakianɛ?
10 Tambɔsɛdingola waonga ahende wahombaso nkɛnɛmɔla ndo onto lakoka tosha alako w’amɛna. Kakianɛ, nyɛsɔ tɔsɛdingole lande na kahombaso mɛnya dia tekɔ mɛtɛ l’ohomba w’alako ndo kana sho koka nɔmba anto akina dia vɔ tɔsɛ tɛdikɔ.
NGANDE WAKOKAMI MƐNYA DIA LEKƆ MƐTƐ L’OHOMBA W’ALAKO?
11-12. a) Kakɔna kakokaso nsala lo tena dimɔtshi? b) Kakɔna kakasale nkumekanga Rɛhɔbɔama etena kakandalange mbɔsa yɛdikɔ y’ohomba efula?
11 Tena dimɔtshi, onto ɔmɔtshi mbeyaka mɛnama diele oko nde ekɔ lo nyanga alako, koko lo mɛtɛ, nde ekɔ lo nanga tsho nshikikɛ oma le anto akina dia kana yɛdikɔ yakandɔshi yekɔ dimɛna. Onto la ngasɔ hɛnya dia nde nangaka mɛtɛ alako. Nde koka nkondja ɔhɛmwɛlɔ oma lo kɛnɛ kakakomɛ nkumekanga Rɛhɔbɔama.
12 Rɛhɔbɔama mbakayokomaka nkumekanga k’Isariyɛlɛ l’ɔkɔngɔ wa nkumekanga Sɔlɔmɔna. Rɛhɔbɔama akakite wodja waki la ɔngɔnyi koko anto wakayaokaka diele oko Sɔlɔmɔna akawakandjaka elimu wa wolo efula. Anto wakaye le Rɛhɔbɔama ndo wakɔɔsɛngasɛnga dia nde nɛndjalɛndja wotsho awɔ. Rɛhɔbɔama akawalɔmbɛ dia vɔ mbosha yema y’etena dia nde nkanyiya lo dikambo dia yɛdikɔ yakandahombe mbɔsa. L’etatelo, nde akasale dimɛna lo nyanga alako oma le epalanga w’anto wakakimanyiyaka Sɔlɔmɔna. (1 Nku. 12:2-7) Lonyangu ko, nde akatone alako wakawosha epalanga w’anto ɛsɔ. Lande na kakandakoke nsala ngasɔ? Onde Rɛhɔbɔama akashile mbɔsa yɛdikɔ lo kɛnɛ kakinde suke la nsala, ndo aki tsho l’ohomba w’onto ɔmɔtshi mbetawɔ yɛdikɔ yande? Naka ngasɔ, kete nde akatane eshikikelo kɛsɔ lo alako wakawosha ɛlɔngɔ w’apami wakole kaamɛ la nde. (1 Nku. 12:8-14) Rɛhɔbɔama akasale paka oko wakawotɛ angɛnyi ande. Etombelo waki la dui sɔ ele, wodja wakaatɔna ndo oma laasɔ, Rɛhɔbɔama akatatɛ monga l’ekakatanu wahashile.—1 Nku. 12:16-19.
13. Kakɔna kahombaso mbeya naka tekɔ l’ohomba w’alako w’anto akina?
13 Kakɔna kakokaso mbeka oma l’ɛnyɛlɔ ka Rɛhɔbɔama? Etena kayangaso alako, sho pombaka mɛnya dia tekɔ mɛtɛ l’ohomba w’alako akɔ. Ngande wakokaso mbeya dia kana tekɔ lo nsala ngasɔ? Sho koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi nyangaka alako ndo mbatonaka mbala kakɔ ɔtɔi l’ɔtɛ wahawɔtɔnɛ la kɛnɛ kalangami?’ Tende ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi.
14. Etena kalongolaso alako, kakɔna kahombaso mbohɔka? Sha ɛnyɛlɔ. (Enda ndo osato.)
14 Tɔshi ɛnyɛlɔ k’ɔnangɛso ɔmɔtshi lambotana olimu wa dimɛna. Koko la ntondo ka nde mbetawɔ olimu akɔ, nde amboyanga alako oma le ekumanyi kɛmɔtshi. Ɔnangɛso ambota dia olimu akɔ ayowɔlɔmbaka dia nde manganaka l’ase nkumbo kande l’edja k’etena kɛmɔtshi. Ekumanyi kɛsɔ ambohola ɔnangɛso akɔ tɔndɔ dia lo Bible diata dia ɔkɛndɛ ande wa ntondo ele nkotsha ehomba wa lo nyuma w’ase nkumbo kande. (Ɛf. 6:4; 1 Tim. 5:8) Ohɔsa dia ɔnangɛso ambotona mbala kakɔ ɔtɔi dako di’ekumanyi sɔ ndo ambotshɔ toyanga alako wendana la dikambo diakɔ le anangɛso akina polo etena kayondotana kɛnɛ kalangande mboka. Onde ɔnangɛso ekɔ lo tayange mɛtɛ alako, ko kana nde ambɔsaka yɛdikɔ l’otema ande ndo ekɔ lo tayange tsho onto ɔmɔtshi lele la nde kanyi tshɔi? Sho pombaka mbohɔ dia otema aso wekɔ lokeso. (Jɛr. 17:9) Sho koka nongola alako wahatalange, koko tena dimɔtshi alako asɔ mbeso lawɔ mɛtɛ ohomba.
Onde mɛtɛ tekɔ lo nyanga alako w’amɛna ko kana tekɔ lo nyanga tsho onto ɔmɔtshi dia mbetawɔ kanyi yaso? (Enda odingɔ 14)
ONDE DIMI POMBAKA NƆMBA ANTO AKINA DIA MBƆSƐMI TƐDIKƆ?
15. Kakɔna kahombaso mbewɔ dia nsala ndo lande na?
15 Onto tshɛ la l’atei aso ekɔ l’ɔkɛndɛ wa ndjaɔsɛ tɛdikɔ. (Ngal. 6:4, 5) Oko wambotɔsɛdingola, onto lele la yimba nyangaka alako oma l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi ndo oma le Akristo wambotshunda lo nyuma la ntondo ka nde nsala dui dimɔtshi. Koko, sho pombaka mbewɔ dia nɔmba anto akina dia vɔ tɔsɛ tɛdikɔ. Anto amɔtshi koka nsala ngasɔ lo mimbola onto ɔmɔtshi lalɛmiyawɔ ɔnɛ: “Otondongaka wɛ mbele lo dihole diami, kakɔna kotoyosala?” Anto akina koka nsala dui sɔ lo mbokoya yɛdikɔ yakɔshi onto ɔmɔtshi aha la nkana yimba lo akambo wele la nde.
16. Dui diakɔna diakatombe la Kɔrɛtɔ diendana la nyama yakawalambola dikishi ndo akɔna akakokaka mbɔsa yɛdikɔ ya ndɛ nyama shɔ kana bu? (1 Kɔrɛtɔ 8:7; 10:25, 26)
16 Tende kɛnɛ kakatombe lo ntambe ka ntondo l’etshumanelo ka la Kɔrɛtɔ lo kɛnɛ kendana la nyama yakawalambola dikishi. Pɔɔlɔ akafundɛ Akristo asɔ ɔnɛ: “Sho mbeyaka dia ekishi ekɔ ɛngɔ k’anyanya lo andja ndo ɔnɛ Nzambi ekɔ paka 1.” (1 Kɔr. 8:4) L’ɔtɛ wa kɛnɛ kakate Pɔɔlɔ, anto amɔtshi wa l’etshumanelo wakɔshi yɛdikɔ ya vɔ koka ndɛ nyama yakawasondjaka lo lomingu kaanga mbakiyɔ ondo nyɛ yakawalambola dikishi. Anto akina wakɔshi yɛdikɔ yaha ndɛ nyama shɔ l’oyango waha nyangiya nkum’etama yawɔ. (Adia 1 Kɔrɛtɔ 8:7; 10:25, 26.) Kɛsɔ akendanaka la yɛdikɔ y’onto ndaamɛ. Pɔɔlɔ kondaka ase Kɔrɛtɔ dia vɔ mbɔsɛ anto akina tɛdikɔ kana mbokoya tɛdikɔ t’anto akina. Lande na? Nɛ dia “onto l’onto ayokoya la Nzambi.”—Rɔmɔ 14:10-12.
17. Kakɔna kakoka ntomba naka sho mbokoya tsho kɛnɛ kasala anto akina? Sha ɛnyɛlɔ. (Enda ndo esato.)
17 Ngande wakoka dui dia woho akɔ waamɛ ntomba ɛlɔ kɛnɛ? Tɔsɛdingole dikambo diendana la tangangɔ tɔsami oma lo dikila. Okristo tshɛ ekɔ la lotshungɔ la mbɔsa yɛdikɔ ya ntona kana mbetawɔ tangangɔ takɔ tɔsami oma lo dikila.b Koka monga tshondo y’okakatanu le so dia nshihodia dui sɔ tshɛ lo tshɛ, koko mbɔsa tɛdikɔ tele oko tɔsɔ ekɔ ɔkɛndɛ wahomba onto l’onto mɛmba. (Rɔmɔ 14:4) Naka sho mbokoya yɛdikɔ yakɔshi onto okina, kete sho koka mbetɛ nkum’otema kaso wɔdu. Sho koka ndowanya ndo mbekiya nkum’otema kaso paka lo nkamba la tɔ. (Hɛb. 5:14) Laasɔ, etena kakɔna kahombaso nyanga alako oma le Okristo wambotshunda? Naka l’ɔkɔngɔ wa sho nsala eyangelo ko tekɔ paka l’ohomba wa nshihodia woho wɔtɔnɛ atɔndɔ wa lo Bible la dikambo diele la so, etena kɛsɔ mbahombaso nyanga alako oma le nde.
Sho pombaka nyanga alako paka l’ɔkɔngɔ wa shoamɛ nsala eyangelo (Enda odingɔ 17)
TETEMALA NYANGA ALAKO
18. Kakɔna kakatosalɛ Jehowa?
18 Jehowa akɛnya dia nde ndjaɛkɛka le so lo yɛdikɔ y’efula lo mbetawɔ dia shoamɛ ndjaɔsɛka tɛdikɔ. Nde akatosha Ɔtɛkɛta ande, Bible. Ndo nde toshaka angɛnyi wa lomba wakoka tokimanyiya dia nkana yimba l’atɔndɔ wa lo Bible. Lo toho tɔsɔ, Jehowa ndjakiyanyaka lo dikambo diaso oko Shɛso ka ngandji. (Tok. 3:21-23) Kakɔna kakokaso nsala dia mbɛɛya lowando laso?
19. Ngande wakokaso ntetemala ngɛnyangɛnya Jehowa?
19 Tɔsɛdingole dui nɛ: Ambutshi wa ngandji nangaka mɛna anawɔ wambotshunda wakoma ekambi wa Jehowa wele la lomba ndo wakimanyiya anto akina. Woho akɔ waamɛ mbele, Jehowa ngɛnangɛnaka etena katɛnande tatetemala nsala la wolo dia monga Akristo wambotshunda, tayanga alako ndo tɔsa tɛdikɔ tawɔngɛnyangɛnya.
OSAMBO 127 Woho w’onto wahombami monga
a La lomba tshɛ lo tena dimɔtshi, Akristo koka nyanga alako oma le wanɛ wahatɛmɔla Jehowa l’awui wele oko wa falanga, w’aseka enganga ndo lo awui akina.
b Dia mbeya awui akina efula wendana la sawo nɛ, enda wekelo 39, dui di’ohomba dia 5 ndo etenyi ka “Nsala eyangelo” ka lo dibuku Ngɛnangɛnaka la lɔsɛnɔ pondjo pondjo!
c ELEMBETSHIELO W’OSATO : Ekumanyi kɛmɔtshi alaka osekande ekumanyi ka l’etshumanelo lo kɛnɛ kendana la woho wakandatɛkɛta lo losanganya lɔmɔtshi leke ka mbeta.