Tshapita ya dikumi

Naka ose nkumbo ɔmɔtshi ambotata

1, 2. Ngande wakela Satana mpokoso le Jɔbɔ ndo mbosha hemɔ ɔnɛ kele ashisha kɔlamelo?

MƐTƐ, pami kakawelɛka Jɔbɔ pombaka mbadiema l’atei w’anto waki la lɔsɛnɔ l’ɔngɛnɔngɛnɔ lo nkumbo. Bible mbêlɛka ɔnɛ onto “la lukumu ndeka antu tshe wa lu leke l’ehutwelu.” Nde akote ana w’apami esambele la wa amato asato, tshɛtshɛ ana dikumi. Ndo nto, nde aki la diangɔ efula dia kotsha ehomba wa nkumbo kande. Kɛnɛ koleki ohomba ele, nde akashaka nkumbo kande ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ l’akambo wa lo nyuma ndo akayakiyanyaka efula lo dikambo dia dionga diaki l’anande la ntondo ka Jehowa. Kɛsɔ tshɛ kakadje diokanelo dia wolo ndo di’ɔngɛnɔngɛnɔ lo nkumbo.​—Jobo 1:1-5.

² Koko Satana, otunyi a woke wa Jehowa Nzambi, akɛnaka lɔsɛnɔ la Jɔbɔ. Satana, ɔnɛ latoyangaka nshi tshɛ dia nanya kɔlamelo y’ekambi wa Nzambi, akamɛ ndɔshana la Jɔbɔ lo nanya nkumbo kande k’ɔngɛnɔngɛnɔ. Oma lâsɔ, nde “akayutsha Jobo atshutshu a wulu umak’esi a dikaka pulu ndu ladiku di’ote.” Ɔnkɔnɛ, Satana akalongamɛka ate: lam’amomela Jɔbɔ mpokoso ndo lam’amomowosha hemɔ kɛnɛ, nde hatotshikala la kɔlamelo nto.​—Jobo 2:6, 7.

3. Naa tolembetelo ta hemɔ kakôkaka Jɔbɔ?

³ Bible hatotɛ lokombo l’oma le enganga la hemɔ kakokaka Jɔbɔ. Koko, tɔ totɛka tolembetelo ta hemɔ kakɔ. Demba diande diakɔtɔ nkusu, lokoho lande lakayala nkaya ndo lakamɛ pɔnda. Loowe l’oma l’onyɔ wa Jɔbɔ laki nsolo ka kɔlɔ ndo demba diande diakampolaka nsolo oko ɛngɔ kambɔhɔnda. Nde mɛtɛ akasowe efula. (Jobo 7:5; 19:17; 30:17, 30) L’atei w’asui asɔ wa wolo, Jɔbɔ akadjasɛ l’otoko ndo akayâkolaka la lolema. (Jobo 2:8) Ndjâka wɛ mênda mɛtɛ ko mbôka ndo kɛtshi!

4. Kakɔna kakomɛ nkumbo tshɛ tena la tena?

⁴ Otondoyala wɛ mbakokaka hemɔ ka wolo ngasɔ, kakɔna kotoyosala na? Ɛlɔ kɛnɛ, Satana hayosha ekambi wa Nzambi hemɔ oko akandasha Jɔbɔ. Koko, lam’ele ndoko onto lele kokele, ndo l’ɔtɛ w’ekiyanu wa lo lɔsɛnɔ la lushi la lushi la woho watalana dihole diodjashiso, sho pombaka nongamɛka ɔnɛ ase nkumbo wayotataka tena dimɔtshi. Oyadi tɛdikɔ takɔna tshɛ takokaso mbɔsa dia ndjakokɛ oma lo hemɔ, sho tshɛ kokaka tata, kânga mbele efula hawotosowa woho wakasowe Jɔbɔ. Hemɔ kokaka monga okakatanu a woke mɛtɛ naka tɔ kambɔtɔ lo nkumbo kaso. Ɔnkɔnɛ, ɛsɔ tênde woho watokimanyiya Bible dia sho mbeya ndɔshana l’otunyi aso ɔsɔ wa nshi tshɛ.​—Undaki 9:11; 2 Timote 3:16.

AKANAYƐ LO DIKAMBO SƆ?

5. Kakɔna katotshaka ase nkumbo nshi tshɛ naka onto ɔmɔtshi amboka hemɔ kahaviya?

⁵ Ofukutanu wa lɔsɛnɔ la dimɛna la lushi la lushi, oyadi oma lo dikambo diakɔna tshɛ, mongaka nshi tshɛ pâ efula, djekoleko naka vɔ ndja oma lo hemɔ kɛmɔtshi kahakɔnɔ esadi. Kânga hemɔ kakɔnɔ esadi nɔmbaka ase nkumbo dia vɔ mbekesanɛ l’akambo w’eyoyo, mbetawɔ akambo amɔtshi ndo mbetawɔ ndjahondja lo dikambo di’onto okina. Ase nkumbo waha la hemɔ mbeyaka tshika londjo l’efula dia mbisha ɔnɛ latata diaaso dia nde mumuya. Ondo vɔ pombaka tshika elimu ɛmɔtshi. Koko lo nkumbo efula, kânga ana w’akɛnda mbokaka anangɛwɔ, akadiyɛwɔ kana ombutshi awɔ latata kɛtshi, koko ondo vɔ pombaka mbaoholaka tena la tena dia vɔ mbakanɛka. (Kolosai 3:12) Lo kɛnɛ k’endana la hemɔ kahaviya, ase nkumbo tôngaka nshi tshɛ suke suke dia sala kɛnɛ kahombama. Ndo nto, ose nkumbo tshɛ nangaka vɔ mbokokɛ woho akɔ wâmɛ naka nde amboka hemɔ.​—Mateu 7:12.

6. Kakɔna katosalaka ase nkumbo mbala mɔtshi naka onto awɔ amboka hemɔ ka wolo ndo kahakɔnɔ esadi?

⁶ Ko ahombanyu sala naka hemɔ kekɔ wolo efula ndo efukutanu w’oma lɔkɔ wekɔ kɔlɔ efula ndo hawoshile esadi na? Oko ɛnyɛlɔ, ahombanyu sala naka ose nkumbo ɔmɔtshi ambokita muyɛkɛ, demba diande diambɔla yɔɔ oma lo hemɔ ka Alzeimer kana hemɔ kɛmɔtshi ambowêtɛ etshumbe na? Kana, ayonyosala naka ose nkumbo ɔmɔtshi ekɔ lo sowa la hemɔ kɛmɔtshi ka l’ɔtɛ, ɛnyɛlɔ oko hemɔ ka mbahahɔka alɛdi na? L’etatelo, onto tshɛ towôkaka kɛtshi​—toyalaka la lonyangu nɛ dia ɔnɛ lôkande ngandji ekɔ lo sowa efula. Koko, kɛtshi mbeyaka ndjelana l’akambo akina. Lam’ele ase nkumbo wekɔ lo ndjaɛna dia vɔ wambosowa ndo waya bu la waaso efula wa sala akambo akina l’ɔtɛ wa hemɔ k’onto ɔtɔi, vɔ mbeyaka ndjôka ndo nkɛlɛ. Vɔ mbeyaka ndjoyambola ɔnɛ: “Lande na kambondjɛ dikambo nɛ?”

7. Kakɔna kakasale wadi a Jɔbɔ lo hemɔ k’omɛnde, ndo akandohɛ ondo?

⁷ Ondo dui dia ngasɔ diakayala lo yimba ya wadi a Jɔbɔ. Ohɔ dia, nde akashile nshisha anande. Lam’akamɛ mpokoso shɔ ndja, ondo yimba yande yakatalekaka fukutana yema yema. L’ɔkɔngɔ diko, lam’akandayɛna mbala kakɔ ɔtɔi ko omɛnde, ɔnɛ laki ntondo pami ka wolo ndo ka lokalo, ambondama la hemɔ ka wolo efula ndo ka wɔnɔnyi, nde mɛtɛ akayohɛ ɔnɛ dui dimɔtshi dioleki ohomba diaki lo kiɔkɔ ya mpokoso shɔ tshɛ​—dui diakɔ ko diokanelo diande l’omɛnde lam’asawɔ la Nzambi. Bible mbutaka ɔnɛ: “Ku [wadi a Jɔbɔ] akawumbula ati: Ukundi alangaye nshikikala lu uluwanyi aye? Oseke [Nzambi, NW], ku we ayuvo.”​—Jobo 2:9.

8. Naka ose nkumbo ɔmɔtshi amboka hemɔ ka wolo, divɛsa diakɔna diayokimanyiya ase nkumbo akina dia vɔ mongaka la tokanyi t’ɛlɔlɔ nshi tshɛ?

⁸ Anto efula tɔkɔmɔka otema, tôkaka ndo nkɛlɛ, naka lɔsɛnɔ lawɔ lambotshikitana efula l’ɔtɛ wa hemɔ k’onto ɔmɔtshi. Koko, Okristo lakana yimba lo dikambo diakɔ ayoyeya l’ɔkɔngɔ diko ate: ɔnɛ kele etena ka dimi kɛnɛmɔla ngandji kami k’oma ka tshina di’otema. Ngandji ka mɛtɛ “keli kanga memakana la ketshi. . . . [ndo] hayangi paka lulangu landi, . . . atukhukhumeka akambu tshe, atukitshiyaka akambu tshe, atulungamelaka akambu tshe, atukikeka akambu tshe.” (1 Koreto 13:4-7) Ɔnkɔnɛ, lo dihole dia sho tshika tokanyi ta kɔlɔ tâhemɛ, ekɔ ohomba sho sala tshɛ dia mbahemɛ tokanyi takɔ.​—Tukedi 3:21.

9. Kakɔna kakoka salema dia kimanyiya nkumbo kɛmɔtshi lo nyuma ndo l’asolo naka lakiwɔ ɔmɔtshi aya baka la hemɔ?

⁹ Kakɔna kakoka salema dia kokɛ lonyuma ndo asolo w’ase nkumbo naka ɔmɔtshi l’atei awɔ amboka hemɔ ka wolo na? Mɛtɛ, hemɔ tshɛ kekɔ la woho atɔ w’osakelo l’ekanga atɔ wa lânde, ndo kema ɔlɔlɔ sho funda lo dibuku nɛ woho ɔmɔtshi w’osakelo l’ekanga wahomba onto mbɔsa. Koko, lo yoho ya lo nyuma, Jehowa ‘ekɔ lo sembola wanɛ tshɛ wokotami.’ (Osambu 145:14) Nkumekanga Davidi akafunde ate: “One latukanelaka usi wula eli la otshoko. [Jehowa] ayûtshungula lushi l’asui. [Jehowa] atûlamaka, atumbaka lumu landi. . . . [Jehowa] atuwushaka wulu lam’endi lu tangi l’asui.” (Osambu 41:1-3) Jehowa namaka lɔsɛnɔ la lo nyuma l’ekambi ande, oyadi kânga lam’ambowohembama l’asolo lo yɛdikɔ yoleki wolo awɔ. (2 Koreto 4:7) Ase nkumbo efula, wanɛ wamboshilaka pomana la hemɔ ka wolo l’atei a mvudu yawɔ, wakate oko akate omembi w’esambu ɔnɛ: “Lambusuyama efula, we [Jehowa le, olami lɔsɛnɔ lami, NW] uku diui diaye!”​—Osambu 119:107.

YIMBA YAKƆNƆLA

10, 11. (a) Ele ohomba di’ase nkumbo mbeya shika ekolo la ntondo ka hemɔ koka ɔmɔtshi la l’atei awɔ? (b) Ngande wakeye omoto ɔmɔtshi shika ekolo la ntondo ka hemɔ kakôkaka omɛnde?

¹⁰ Yokedi mɔtshi ya lo Bible mbutaka ɔnɛ: ‘Yimba y’onto kokaka mbikikɛ hemɔ kande; ko akɔna ayeya mbikikɛ yimba yambɔkɔmɔ?’ (Tukedi 18:14) Okiyanu a woke kokaka fukutanya yimba ya lo nkumbo ndo ‘yimba y’onto.’ Koko, “utema wa ki atuluwanyaka dimba.” (Tukedi 14:30) Dia nkumbo mbeya shika ekolo la ntondo ka hemɔ kana kema, dui sɔ nemanɛka lo yɛdikɔ ya woke la dionga kana yimba yele l’anto wa lɔkɔ.​—Ɛdika la Tukedi 17:22.

¹¹ Omoto ɔmɔtshi l’Okristo akahombe keketsha otema lam’akandɛnyi omɛnde ambokita muyɛkɛ, ɛnɔnyi esamalo eto l’ɔkɔngɔ wa vɔ tshukana. Nde akohɔ ate: “Omɛmi aki l’okakatanu wa mamba dia nde tɛkɛta, ndo aki wolo efula dia sawola la nde. Lakalɛmbɛ efula lo yimba lam’akamayatshutshuyaka dia shihodia kɛnɛ kakandalɔshaka la wolo dia mbuta.” Ohokanyiya ndo sui l’okiyanu waki l’omɛnde. Kakɔna kakasale atshukanyi asɔ ahende na? Kânga mbakawadjasɛka lo dihole diakangana etale l’etshumanelo k’Akristo, kadiyɛso akasalaka la wolo ande tshɛ dia tshikalaka nge lo nyuma lam’akinde kopandjaka kânga vuyiwuyi tshɔi y’oyoyo ya l’ɔlɔngɔswamelo kâmɛ ndo mma dia lo nyuma diatomba nshi tshɛ lo periodikɛ yelɛwɔ Tshoto y’Etangelo la Réveillez-vous! Dikambo sɔ diakawosha wolo wa lo nyuma wa nde kokɛ omɛnde la ngandji edja ndo lam’akandayovɔka l’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi ɛnɛi.

12. Oko wɛnyamidiɔ l’ɛnyɛlɔ kaki Jɔbɔ, ose hemɔ akokande sala ndo nde lawɔ tena dimɔtshi?

¹² Lo dikambo dia Jɔbɔ, nde, ɔnɛ laki la hemɔ mbakatshikala nge. Nde akambola wadiɛnde ate: “Ngandi? Shu tayulungulaka ololo utu uma le [Nzambi, NW], ku hatulungula kolo?” (Jobo 2:10) Diɔ diakɔ diakayoshilaka ombeki Jakɔba Jɔbɔ oko ɛnyɛlɔ ka woke k’onto lele la lotutsha ndo la ndjakimɛ! Sho mbalaka ɔnkɔnɛ lo Jakoba 5:11: “Nyu nyakuki lukumu la etetemalu ka Jobo, nyakenyi [kɛnɛ kakayowoshaka Jehowa l’ɔkɔngɔ diko, NW], ndu uku uludi [Jehowa] la memakana la ketshi.” Woho akɔ wâmɛ mbele ndo nshi nyɛ, lo tena efula, dihonga diele l’ose nkumbo latata kimanyiyaka ase nkumbo akina dia vɔ monga la tokanyi t’ɛlɔlɔ nshi tshɛ.

13. Akambo akɔna wahakoke ase nkumbo kele l’ɔkɔnyi a wolo mbɛdika?

¹³ Efula ka wanɛ wamboshilaka monga l’onto ɔmɔtshi lakatataka lo nkumbo kawɔ mbetawɔka ɔnɛ nshi tshɛ ase nkumbo tôngaka l’okakatanu l’etatelo dia vɔ mbetawɔ dikambo diambotomba ko ndɔshana ladiɔ. Ndo nto, vɔ mɛnyaka ɔnɛ yoho yɔsa onto dikambo diakɔ ekɔ ohomba efula. Oma l’etatelo, etshikitanu wa lo lɔsɛnɔ la lo nkumbo ndo ndjaekiya l’akambo w’eyoyo mbeyaka monga wolo. Ko naka onto mɛtɛ sala la wolo ande tshɛ, kete nde kokaka mbekɛ lɔsɛnɔ lakɔ l’oyoyo. Lam’asalaso ɔsɔku, bu ohomba mbɛdika lɔsɛnɔ laso la l’anto akina wele bu l’onto latata lo nkumbo kawɔ, lo fɔnyaka ɔnɛ lɔsɛnɔ lawɔ ndeka dimɛna ndo ‘lɔ bu l’ekakatanu’ koko laso amboleka! Lo mɛtɛ, ndoko ɔtɔi a l’atei aso leya mɛtɛ wetsho wɛmba anto akina. Akristo tshɛ keketshamaka l’ɛtɛkɛta ɛnɛ waki Yeso: “Nyuyi le mi, nyu [wanɛ tshɛ wɛna pâ ndo wasowa la wetsho, NW], ku dimi [layonyokeketsha, NW].”​—Mateu 11:28.

WOHO WAKOKASO MBIDJAKA AWUI WOLEKI OHOMBA LO DIHOLE DIA NTONDO

14. Ngande wakoka ase nkumbo mbidja akambo wasungana lo dihole dia ntondo?

¹⁴ Lam’ewɔ la ntondo ka hemɔ kɛmɔtshi ka wolo, ayonga ɔlɔlɔ di’ase nkumbo mbohɔka ɛtɛkɛta ɛnɛ wakafundama oma l’ɛlɔmbwɛlɔ ka nyuma k’ekila: “Lam’eli andaki efula, [sangwelo] diatushikikalaka.” (Tukedi 15:22) Onde ase nkumbo kokaka mbidjasɛ kâmɛ dia sawola lo dikambo dia kɛnɛ kotumbi oma lo hemɔ kôka lakiwɔ ɔmɔtshi? Ayonga ɔlɔlɔ mɛtɛ vɔ sala dui sɔ lo dɔmbɛlɔ ndo mbɛlɛ otsha lo Dui dia Nzambi dia diɔ mbalɔmbɔla. (Osambu 25:4) Awui akɔna wahombawɔ menda l’etena kɛsɔ kasawolawɔ na? Eelo, tɛdikɔ pombaka mbɔsama lo kɛnɛ k’endana l’ekanga, la falanga ndo la nkumbo. Akɔna ayolamaka ose hemɔ na? Ngande wakoka ase nkumbo kimanɛ dia vɔ sukɛ ekokelo kɛsɔ? Tɛdikɔ tɔsami tayonga la shɛngiya yakɔna le ose nkumbo tshɛ? Ngande wayolamemaka lonyuma ndo wayokotshamaka ehomba ekina waki ɔnɛ lalama ɔkɔnyi?

15. Osukɔ akɔna washa Jehowa nkumbo yele l’ɔkɔnyi a wolo?

¹⁵ Tayokondja ɛtshɔkɔ wahatalongamɛ ndo nongamɛ naka sho nɔmbaka Jehowa l’otema ɔtɔi dia nde tɔlɔmbɔla, naka sho kanaka yimba lo Dui diande ndo tetemala mbidjɛ la dihonga tshɛ lo mboka katɛnya Bible. Aha nshi tshɛ mbatɔkɔnɔka hemɔ katata ose nkumbo ɔmɔtshi. Koko, ndjaɛkɛ le Jehowa mbelaka etombelo woleki ɔlɔlɔ nshi tshɛ. (Osambu 55:22) Omembi w’esambu akafunde ate: “Ngandji kaye ka shikaa akansukela, we [Jehowa]. Lam’atufutanaka tukanyi tami, sambelu diaye diatongenyangenyaka utema ami.”​—Osambu 94:18, 19; enda ndo l’Osambu 63:6-8.

WOHO WAKOKASO KIMANYIYA ANA

16, 17. Akambo akɔna wakokanyu mbutɛ ana w’akɛnda lam’asawolanyu la wɔ dikambo dia hemɔ k’ɔnangɛwɔ kana kadiyɛwɔ?

¹⁶ Ana kokaka monga l’ekakatanu efula l’ɔtɛ wa hemɔ ka wolo kôka ose nkumbo ɔmɔtshi. Ekɔ ohomba di’ambutshi kimanyiya ana dia vɔ shihodia ehomba wambɛnama ndo kɛnɛ kakokawɔ sala dia mbisha lonya. Naka ɔna mbatata, kete pombaka kimanyiya anango l’akadiyɛnde dia vɔ shihodia ɔnɛ woho wadjawɔ yimba efula lo dikambo di’ɔkɔnyi ndo wôkokɛkokɛwɔ hɛnya ɔnɛ nde mboleki nangema la ntondo k’ana akina tshɛ. Lo dihole dia vɔ mbisha nkɛlɛ la lohetsho mboka l’etema awɔ, ambutshi kokaka kimanyiya ana akina dia vɔ ndeka mbokana lam’asawɔ ndo mɛnya ngandji k’oshika k’onto l’ɔnango lam’akimanɛwɔ dia shidiya okakatanu wambotomba oma lo hemɔ kôka ose nkumbo.

¹⁷ Ana w’akɛnda tetawɔka esadi nshi tshɛ lam’anandawɔ etema awɔ lo dihole dia mbatɛ awui w’ɛtshɔlɔlɔ kana w’ohokosanu w’endana l’akambo wa hemɔ. Ɔnkɔnɛ, kokaka mbaewoya yema dia vɔ mbeya ɔnkɔnɛ watatshu hemɔ kôka ose nkumbo. Naka ana wele bu la hemɔ wekɔ lo mɛna nganɛ wahakoke ɔkɔnyi sala akambo efula wasalawɔ aha l’okakatanu l’ɔtɛ wa hemɔ kande, kete ondo vɔ wayonga la ‘ngandji k’efula k’onto l’ɔnango’ ndo ‘wayokana kɛtshi.’​—1 Petero 3:8.

18. Ngande wakokanyu kimanyiya ana wambola dia vɔ shihodia ekakatanu wotumbi oma lo hemɔ kôka ose nkumbo ɔmɔtshi, ndo ngande wakoka dikambo sɔ mbakimanyiya?

¹⁸ Ana wambola pombaka kimanyiyama dia vɔ mbeya ɔnɛ dui dia wolo diekɔ ndo pombaka ose nkumbo tshɛ mbetawɔ ndjahondja awui amɔtshi. Mbeyaka monga wolo le ambutshi dia vɔ kotsha ehomba w’ana akina oko akawasangoya lam’ele vɔ pombaka futa dɔkɔtɛlɛ ndo monga la falanga ya somba ekanga. Onde ana wayomala l’ɔtɛ wa dikambo sɔ ndo wayokanyiya ɔnɛ wambowaɛngiya? Kana onde vɔ wayoshihodia dikambo diakɔ ndo wayetawɔ ndjahondja lo woho wahombama? Akambo efula nemanɛka la yoho yosawodiwɔ dikambo sɔ ndo la yimba yele l’ase nkumbo. Mɛtɛ, lo nkumbo efula, hemɔ k’ose nkumbo ɔmɔtshi kakakimanyiya ambutshi dia vɔ ndakanya anawɔ dia vɔ ndjela dako diaki Paulo diata ɔnɛ: “Tanyutshaki dikambu la utshanu kana la ndjatumbula, keli la ndjakitshakitsha ka yimba. Untu l’untu akani ati: Ukina kundeki ololo. Nyu tshe, untu l’untu, tendaki akambu andi atu, keli untu l’untu endi ndu akambu w’antu akina.”​—Filipi 2:3, 4.

WOHO WAHOMBASO MBƆSA OSAKELO

19, 20. (a) Ɛkɛndɛ akɔna wɛmba ewandji wa nkumbo naka ose nkumbo ɔmɔtshi ambotata? (b) Kânga mbahadiɔ dibuku di’enganga, ngande washa Bible onto alako dia mbɛ̂nya kɛnɛ kakokande sala la ntondo ka hemɔ?

¹⁹ Akristo wahasale akambo lo tshambandeko hawotone osakelo w’oma le enganga naka vɔ halɔshana l’ɛlɛmbɛ wa Nzambi. Naka ose nkumbo kawɔ ambotata, vɔ salanganaka dia nyanga ekimanyielo ɔnɛ kele nde akɔnɔ. Koko, ondo nyu pombaka kana yimba ɔlɔlɔ lo dikambo dia tokanyi totshikitanyi t’enganga. Ndo nto, l’ɛnɔnyi ɛnɛ wetshi, hemɔ la weoho w’elando w’eyoyo wakashile la tomba lo yoho yaki konongamɛka anto, ndo efula k’elando akɔ bu l’osakelo wetawɔ anto tshɛ. Kânga dia mbishola tshondo ya hemɔ lɛnɛ etɔ tôngaka wolo mbala mɔtshi. Ko lâsɔ, kakɔna kahomba Okristo sala na?

²⁰ Kânga mbele ofundji ɔmɔtshi wa Bible aki onganga ndo mbele ɔpɔstɔlɔ Paulo akasha ɔngɛnyi ande Timɔtɛ alako w’eshika dia mbokimanyiya lo hemɔ kande, Afundelo wekɔ dibuku dialɔmbɔla anto lo lɔkɛwɔ l’ɔlɔlɔ ndo lo nyuma, koko aha dibuku di’aseka enganga. (Kolosai 4:14; 1 Timote 5:23) Ɔnkɔnɛ, l’akambo w’osakelo, ewandji wa nkumbo y’Akristo mbele l’ɔkɛndɛ wa mbɔsa tɛdikɔ t’eshika vamɛ. Ondo vɔ mbeyaka mɛna ohomba wa kondja tokanyi oma le enganga efula. (Ɛdika la Tukedi 18:17.) Mɛtɛ, vɔ wayolanga osakelo w’ɔlɔlɔ wakoka kimanyiya ose nkumbo kawɔ latata, ndo efula nyangaka ekimanyielo kɛsɔ le adɔkɔtɛlɛ awɔ watâsakɛka mbala la mbala. Amɔtshi ndjɔkɔlɔnganaka l’ekanga wotshikitanyi la w’aseka enganga. Ɔsɔ nto ekɔ yɛdikɔ y’onto ndamɛ. Koko, lam’ayatshutshuyawɔ dia shidiya ekakatanu wa yonge, Akristo tetemalaka mbetɛ ‘dui dia Nzambi dia diɔ monga oko tala l’ekolo awɔ, ndo oko osase lo mboka kawɔ.’ (Osambu 119:105) Vɔ tetemalaka ndjela alako wa lo Bible. (Isaya 55:8, 9) Diɔ diakɔ diahawalange diendja diele l’awui w’ɛdiɛngɛ, ndo vɔ mbewɔka esakelo wasekola awui wa lo Bible.​—Osambu 36:9; Etsha 15:28, 29; Enyelo 21:8.

21, 22. Ngande wakakanyiya omoto ɔmɔtshi l’Ose Aziya l’awui wa lo Bible, ndo ngande wakɛnama yɛdikɔ yakandɔshi dia yɔ yaki ɔlɔlɔ?

²¹ Ohɔsa ɛnyɛlɔ k’osekaseka ɔmɔtshi w’Ose Aziya. Yema l’ɔkɔngɔ wa nde tatɛ mbeya awui wa lo Bible oma lo wekelo ande nde l’Ɔmɛnyi wa Jehowa ɔmɔtshi, nde akayota ɔna l’osondjo laki paka la gramɛ 1,470 tsho. Omoto ɔsɔ aki la lonyangu la mamba lam’akawotɛ dɔkɔtɛlɛ ate: ɔnayɛ ayosema efula ndo hakɛndakɛndaki pondjo. Nde akôlake dia nde tokimɔ ɔnande lo dihole dimɔtshi dialamawɔ ase pâ. Omɛnde kombeya kɛnɛ kakandahombe sala la ntondo ka dikambo sɔ. Le na akandakoke mendɛ dia kondja ekimanyielo na?

²² Nde ekɔ lo mbuta ate: “Lambohɔ dia lakeke lo Bible ɔnɛ ‘ana wekɔ woshasha oma le Jehowa, ɛɛ, elowa w’oma l’otema wekɔ difuto di’oma le nde.’ ” (Osambu 127:3) Nde akɔsɛ tɛdikɔ dia mbɔsa “ushasha” ɔsɔ ko ntshɔ la wɔ otsha la ngelo dia tôkokɛ. Aki pâ l’etatelo, koko l’ekimanyielo k’angɛnyi ande w’Akristo wa l’etshumanelo k’Ɛmɛnyi wa Jehowa wa lo ngelo kakɔ, omoto ɔsɔ akakoke sɛna dimɛna ndo mbisha ɔnande ekimanyielo ka lânde kakahombamaka. L’ɔkɔngɔ w’ɛnɔnyi dikumi l’ehende, ɔna ɔsɔ akatatɛ ntshɔ lo nsanganya ya lo Mbalasa ka Diolelo ndo akangɛnangɛnaka monga kâmɛ l’ana w’akɛnda wa lɛkɔ. Nyango ekɔ lo mbuta ate: “Lekɔ la lowando efula nɛ dia awui wa lo Bible wakatshutshuya dia dimi sala kɛnɛ kele ɔlɔlɔ. Bible akakimanyiya dia dimi nama nkum’otema ka pudipudi la ntondo ka Jehowa ndo di’aha dimi monga la lonyangu lotoyɔpɛnyahɛnya lo lɔsɛnɔ lami l’otondo.”

23. Ekeketshelo kakɔna kasha Bible ose hemɔ kâmɛ la wanɛ wawokokɛ?

²³ Hemɔ hatonga kâmɛ la so pondjo pondjo. Omvutshi Isaya akatatshi dikambo di’etena ‘kahota ndoko onto ate: Lekɔ la hemɔ.’ (Isaya 33:24) Daka sɔ diayokotshama l’andja w’oyoyo wayasukana esadi esadi. Koko, atokomaka l’etena kɛsɔ, tayotataka ndo tayovɔka. Diɛsɛ ko, Dui dia Nzambi toshaka alako la ekimanyielo. Atshina w’ɛlɛmbɛ w’endana la lɔkɛwɔ watodjɛ Bible wekɔ l’etombelo watshikala edja efula, ndo vɔ ndeka tokanyi t’anto wele bu kokele tatatshikitana lushi tshɛ. Ɔnkɔnɛ, kanga lomba mbetawɔka awui w’omembi w’esambu, ɔnɛ lakafunde ate: “Olembe wa [Jehowa] eli ololo tshe, vo watululaka utema; awui wa [Jehowa] weli shikaa, watushaka enginya [lomba, NW]. . . . Sambu ya [Jehowa] yeli mete, la ololo utu. . . . Ee, wane watuyilamaka, weko la difutu dia wuki.”​—Osambu 19:7, 9, 11.

NGANDE WAKOKA AWUI ANƐ WA LO BIBLE KIMANYIYA . . . NKUMBO LO KƐNƐ KAKOKATƆ SALA L’ETENA KA HEMƆ KA WOLO NDO K’EFUKUTANU W’OMA LƆKƆ?

Ngandji ekɔ la ndjakimɛ k’efula ndo mbikikɛka awui tshɛ.​—1 Koreto 13:4-7.

Ekɔ ohomba monga la yimba y’ɔlɔlɔ.​—Tukedi 18:14.

Ekɔ ɔlɔlɔ nyanga alako la ntondo ka mbɔsa tɛdikɔ t’ohomba efula.​—Tukedi 15:22.

Jehowa tosukɛka l’etena kele lɔsɛnɔ wolo.​—Osambu 55:22.

Dui dia Jehowa tɔlɔmbɔlaka l’akambo tshɛ.​—Osambu 119:105.

[Osato wa lo lɛkɛ 118]

Akristo mɛnyaka ngandji kokanawɔ oma k’ɛse otema l’etena katata anyawɔ

[Osato wa lo lɛkɛ 125]

Naka ase nkumbo kimanɛ kâmɛ, kete ekakatanu kokaka shila