Tshapita y’esambele
Onde ɔtɔmbɔki ɔmɔtshi ekɔ lo nkumbo?
1, 2. (a) Wɛɛla akɔna wakoke Yeso dia nde kɛnɛmɔla okadi w’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda? (b) Wetshelo akɔna wakokaso kondja oma lo wɛɛla wa Yeso lo dikambo di’ɛlɔngɔlɔngɔ?
LÂSƆ ko ambotshikala nshi ngana tsho dia nde mvɔ, Yeso akambola olui w’ewandji w’ɛtɛmwɛlɔ w’Ase Juda dimbola dimɔtshi diatshutshuya anto dia vɔ kana yimba. Nde akate ate: ‘Akananyu na? Onto ɔmɔtshi aki l’ana ahende. Lam’akandatshu le ɔna la ntondo, nde akatowotɛ ate: Ɔnami, ntshɔka tôkambe ɛlɔ l’ekambɔ ka vinyɔ. Ko nde akôkadimola ate: Layotshɔ mpa, koko nde kontshɔ. Nde akatshu le ɔna la hende ko akatowotɛ woho akɔ wâmɛ. Ɔna ɔsɔ akôkadimola ate: Hayi, hatshu. L’ɔkɔngɔ diko, nde akayondama la lonyangu ko akayotshɔ. Lo vɔ ahende, akɔna akasale lolango la she?’ Ewandji w’Ase Juda wakôkadimola vate: ‘Ɔna la hende.’—Mateu 21:28-31.
2 Lanɛ, Yeso akɛnyaka okadi w’ewandji w’Ase Juda. Vɔ waki oko ɔna la ntondo, nɛ dia vɔ wakalake dia sala lolango la Nzambi ko kondjokotsha daka diawɔ. Koko, ambutshi efula mbeyaka ɔnɛ naka Yeso akoke wɛɛla ɔsɔ, kete nde akeyaka lɔsɛnɔ la nkumbo dimɛna. Oko wakandadiɛnya l’ɔlɔlɔ tshɛ, mbala efula ekɔ wolo wɛ mbeya kɛnɛ kakanyiya ɛlɔngɔlɔngɔ kana mbuta kɛnɛ kayowosala. Ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi mbeyaka sala akambo efula wa kɔlɔ lo nshi yende l’ɛnɔnyi l’asa dikumi l’esato la dikumi la divwa ko ndjôla polo ndo lo nde ndjoyala opalanga w’oshika ndo wɔsama la nɛmɔ. Ɔsɔ ekɔ dui dimɔtshi diahombaso nama lo wɛɔngɔ lam’ayangaso sawola dikambo di’ɔtɔmbɔkwɛlɔ w’ɛlɔngɔlɔngɔ.
ƆTƆMBƆKI KƐDIKƐDI NA?
3. Lande na kahahombe ambutshi mbelɛ ɔnawɔ esadi eto ɔnɛ ɔtɔmbɔki?
3 Tena dimɔtshi, ondo wɛ mbokaka watɛkɛta dikambo di’ɛlɔngɔlɔngɔ watɔmbɔkwɛ ambutshi awɔ lo sɛkɛ. Ondo wɛmɛ mbeyaka nkumbo kɛmɔtshi kele l’ɔna ɔmɔtshi lamboyaetɛ ɔtɔmbɔki wa mamba. Koko, kema wɔdu nshi tshɛ dia mbeya kana ɔna mɛtɛ ekɔ ɔtɔmbɔki. Ndo nto, kokaka monga wolo dia mboka bonde kele ana amɔtshi tɔmbɔkɔka ko akina—kânga w’oma lo nkumbo kakɔ kâmɛ—hawɔtɔmbɔkɔ. Ko naka ambutshi wambɛna ɔnɛ ɔnawɔ ɔmɔtshi ambotatɛ ndjaetɛ pandashala, kakɔna kahombawɔ sala na? Dia sho kadimola dimbola sɔ, totokosawola ntondo dia teyi elɛwɔ ɔtɔmbɔki.
4-6. (a) Ɔtɔmbɔki kɛdikɛdi na? (b) Kakɔna kahomba ambutshi mbohɔka naka ɔnawɔ ɔmɔtshi hakitanyiya awui awɔ tena dimɔtshi?
4 Lo tshena pe, ɔtɔmbɔki kɛdikɛdi onto lele l’okonda ndo latetemala mɔnyɔla, pindwɛ ndo mamanɛ l’onto ɔmɔtshi lele owandji ande. Mɛtɛ, ‘akambo w’enginya watoyalaka l’otema w’ɔna dikɛnda.’ (Tukedi 22:15) Diɔ diakɔ diatɔtɔmbɔkwɛka ana lowandji l’ambutshi awɔ ndo l’anto akina tena la tena. Dikambo sɔ mɛnamaka, djekoleko l’etena kaya ɔna l’ɛnɔnyi l’asa dikumi l’esato la dikumi la divwa, etena kahama onto lo demba ndo lo tokanyi. Otshikitanu tshɛ wa lo lɔsɛnɔ l’onto mbelaka ekiyanu efula, ndo etena kele ɔna l’ɛnɔnyi l’asa dikumi l’esato la dikumi la divwa ekɔ etena kasalema etshikitanu efula. Ɔnayɛ lele l’ɛnɔnyi ɛsɔ ekɔ lo teete oma lo dikɛnda otsha l’opalanga. Diɔ diakɔ diahatokanaka ambutshi amɔtshi l’ana lo nshi yele ɔna l’ɛnɔnyi l’asa dikumi l’esato la dikumi la divwa. Mbala efula, ambutshi hawotolangaka eleko kɛsɔ mbeta esadi esadi, koko ɛlɔngɔlɔngɔ nangaka kilekana esadi esadi.
5 Ɔlɔngɔlɔngɔ wele ɔtɔmbɔki hetawɔ awui wɛna ambutshi ande ohomba. Koko, ohɔ dia, aha naka ɔna ambohindola awui amɔtshi ato kete lâsɔ nde aya ɔtɔmbɔki. Ndo, lo kɛnɛ k’endana l’akambo wa lo nyuma, ana amɔtshi mbeyaka ndjasha yema ntondo kana hawoyasha kânga yema lo mɛtɛ ka lo Bible, koko ondo vɔ bu atɔmbɔki. Oko weyɛ ombutshi, totake esadi eto wate: ɔnami ɔnɛ ekɔ nganɛ kana nganɛ.
6 Onde ɛlɔngɔlɔngɔ tshɛ wele l’asa ɛnɔnyi dikumi l’esato la dikumi la divwa mbatɔtɔmbɔkwɛlaka ambutshi awɔ? Kema, aha ɔsɔku. Mɛtɛ, tolembetelo mbeyaka mɛnya di’oko paka ɛlɔngɔlɔngɔ engana eto mbele atɔmbɔki wa mɛtɛ mɛtɛ. Ko kayotota lo dikambo di’ɔna latetemala tɔmbɔkɔ l’okonda ndo lele l’ɔtɛ wolo na? Kakɔna kakoka monga lo kiɔkɔ y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ ɔsɔ?
TƆKƆKƆ T’ƆTƆMBƆKWƐLƆ
7. Ngande wakoka andja waki Satana tshutshuya ɔna dia nde tɔmbɔkɔ?
7 Kiɔkɔ ya woke y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ ele andja ɔnɛ waki Satana. ‘Andja w’otondo wekɔ lo lowandji la kanga kɔlɔ.’ (1 Joani 5:19) Andja ɔnɛ walɔmbwama oma le Satana wambodianganya mbekelo ya wâle yahomba Akristo ndɔshana la yɔ. (Joani 17:15) Efula ka mbekelo yakɔ shɔ yekɔ kɔlɔ ka mamba, wâle efula ndo yambolola la tɔsɛngiya ta kɔlɔ efula ndeka ndo woho wakiyɔ lo nshi ya ntondo. (2 Timote 3:1-5, 13) Naka ambutshi hawolakanyisha anawɔ, hawowaewudi ndo hawâkoke, kete ɛlɔngɔlɔngɔ kokaka ndjofukutana esadi eto la ‘yimba yakamba olimu etena kɛnɛ le ana w’ohedia.’ (Efeso 2:2) Ndo tɔsɛngiya t’oma le angɛnyi mendanaka la dikambo sɔ. Bible mbutaka ɔnɛ: “One latekesanelaka la akanga a dinginya, atuhumoka lukulu l’engeno.” (Tukedi 13:20) Woho akɔ wâmɛ mbele, ɔnɛ latɛngɔlaka la wanɛ wele la yimba ya l’andja ɔnɛ ndo nde lawɔ ayɔsɛngiyama mɛtɛ la yimba yakɔ. Ɛlɔngɔlɔngɔ wekɔ l’ohomba w’ekimanyielo tena tshɛ dia vɔ shihodia ɔnɛ okitanyiyelo w’awui wa Nzambi mbele etshina ka yoho ya lɔsɛnɔ loleki ɔlɔlɔ.—Isaya 48:17, 18.
8. Naa akambo amɔtshi wakoka tshutshuya ɔna dia nde tɔmbɔkɔ?
8 Kiɔkɔ kina y’ɔtɔmbɔkwɛlɔ mbeyaka monga akambo weta l’atei a nkumbo. Oko ɛnyɛlɔ, naka ombutshi ɔmɔtshi ekɔ omunga a wanu, ɔnɔshi wa didjoyadjoya, kɔmɔlaka wadiɛnde kana omɛnde, kete kanyi yele l’ɔlɔngɔlɔngɔ lo dikambo dia lɔsɛnɔ kokaka fukutana. Kânga lo nkumbo kele yema ki, ɔtɔmbɔkwɛlɔ mbeyaka tomba naka ɔna ndjaokaka di’oko ambutshi ande hawowodje yimba. Koko, ɔtɔmbɔkwɛlɔ w’ɛlɔngɔlɔngɔ hatoyaka nshi tshɛ oma lo tɔsɛngiya ta l’andja toto. Ana amɔtshi mbokaka awui w’ambutshi awɔ ɔkɔngɔ oyadi kânga mbewɔ l’ambutshi wakitanyiya awui wa Nzambi ndo wâkokɛ lo yɛdikɔ ya woke oma le andja ɔnɛ wâdingi. Lande na? Ondo l’ɔtɛ wa kiɔkɔ kina y’ekakatanu aso—ekokele k’onto. Paulo akate ate: “Oma le onto ɔtɔi [Adama] mbakɔtɔ pɛkato l’andja ndo nyɔi oma lo pɛkato, ɔnkɔnɛ nyɔi akadiangana le anto tshɛ nɛ dia vɔ tshɛ wakasale pɛkato.” (Rɔmɔ 5:12, NW) Adama aki ɔtɔmbɔki ndo kanga lokaki, nde akatshikɛ anande sango dia kɔlɔ. Ɛlɔngɔlɔngɔ ɛmɔtshi nangaka paka tɔmbɔkɔ, oko akatɔmbɔkɔ tshɛwɔ.
ELI AKASHAKA ANA DIPANDA DI’EFULA, RƐHƆBƆAMA AKALEKE AWUI WOLO
9. Naa awui ahende wa tshambandeko lo dikambo dia diodielo di’ɔna wakoka tshutshuya ɔna dia nde tɔmbɔkɔ?
9 Dikambo dikina diatshutshuya ɛlɔngɔlɔngɔ dia vɔ tɔmbɔkɔ ele kanyi ya kɔlɔ yele l’ambutshi lo dikambo dia diodielo di’ɔna. (Kolosai 3:21) Ambutshi amɔtshi w’eshika mbidjɛka anawɔ ɛlɛmbɛ a wolo ndo mbashaka alanya wa mamba. Akina mbashaka dipanda, hawosha anawɔ wele bu la diewo alako wakoka mbakokɛ. Kema wɔdu nshi tshɛ di’onto monga l’atei atei w’akambo asɔ ahende. Ndo, ɔna l’ɔna ekɔ l’ehomba wotshikitanyi la w’osekande. Ɔmɔtshi mbeyaka monga l’ohomba wa vɔ mbolamaka efula oleki okina. Koko, diɛnyɛlɔ pende dia lo Bible diayotokimanyiya dia sho mɛna ɔnɛ ekɔ wâle mongaka l’awui a wolo wolo kana mbishaka ana dipanda.
10. Kânga mbakinde mɛtɛ ɔlɔmbɛdi wa lâdiko wa kɔlamelo, lande na kaki Eli ombutshi wa kɔlɔ?
10 Eli, ɔlɔmbɛdi wa lâdiko wa l’Isariyɛlɛ w’edjedja, aki ombutshi. Nde akakambe ɛnɔnyi 40 w’etondo, ndo nde mɛtɛ akeyaka Ɛlɛmbɛ wa Nzambi woho w’anyanya. Ondo mɛtɛ Eli akakotshaka ɛkɛndɛ ande w’ɔlɔmbɛdi la kɔlamelo tshɛ ndo aketshaka anande, Hɔfɛni la Finehasi, Ɛlɛmbɛ tshɛ wa Nzambi. Koko, Eli akalekaka nɔmbɔ anande. Hɔfɛni la Finehasi wakakambaka oko ɛlɔmbɛdi, koko vɔ waki ‘anto w’anyanya,’ wakayashaka paka dia mondoya mposa yawɔ la nsaki yawɔ ya mindo. Koko, lam’akawasalaka akambo wa sɔnyi lo nkɛtɛ y’ekila, Eli komonga la dihonga dia mbanya oma l’olimu w’ɔlɔmbɛdi. Nde akâhangwɛka paka yema tshitshɛ tsho. Oma lo dipanda dia ngasɔ diakandawashaka, Eli akalekaka nɛmiya anande la ntondo ka Nzambi. Omalɔkɔ, anande wakayɔtɔmbɔkwɛ ɔtɛmwɛlɔ wa pudipudi waki Jehowa ndo nkumbo k’Eli k’otondo kakayohomɔ mpokoso.—1 Samuele 2:12-17, 22-25, 29; 3:13, 14; 4:11-22.
11. Wetshelo akɔna wakoka ambutshi kondja oma l’ɛnyɛlɔ ka kɔlɔ kaki Eli?
11 Lam’akasalemaka awui asɔ ko ana w’Eli wambotayalaka epalanga, koko ɔkɔndɔ ɔsɔ mɛnyaka dia wâle kokaka tomba naka onto halange mpokola ɔnande. (Ɛdika la Tukedi 29:21.) Ambutshi amɔtshi haweye tshikitanya mboka ɔna ngandji la mbosha lotshungɔ la nde sala kɛnɛ tshɛ kalangande, vɔ hawowadjɛ ɛlɛmbɛ wokɛma hwe, w’eshika ndo wasungana. Vɔ hawâhokola la ngandji, oyadi kânga l’etena kambowɔnyɔla awui wa Nzambi. L’ɔtɛ wa dipanda dia ngasɔ diawashawɔ, anawɔ mbeyaka ndjônga ko hawoyodja ndoko yimba lo lowandji l’ambutshi awɔ kana l’anto akina.—Ɛdika la Undaki 8:11.
12. Munga kakɔna kakasale Rɛhɔbɔama lo woho wakandakambaka la lowandji lande?
12 Rɛhɔbɔama ekɔ ɛnyɛlɔ kekina kɛnya woho wakoka onto kamba la lowandji lande lo yoho ya kɔlɔ. Nde mbaki nkumekanga ka komelo lo diolelo di’Isariyɛlɛ diakasangana, koko nde komonga nkumekanga k’ɔlɔlɔ. Rɛhɔbɔama akôlɛ lo wodja wakakiyanaka anto l’ɔtɛ wa wetsho wakawaɛndjaka Sɔlɔmɔna, she. Onde Rɛhɔbɔama akayadje lo dihole diawɔ? Kema. Lam’akawôtomɛ akɛndji dia ndjowotɛ dia nde minya ɛlɛmbɛ ɛmɔtshi wakawaɛnyaka pâ, nde kompokɛ lotui lo dako di’oshika diakawosha andaki ande wa dikumanyi ko akatome dui dia lɔkɔhɔ l’anto nyomoleka ndjâla wotsho. Oma l’otako ande, waoho dikumi wakayɔtɔmbɔkɔka ndo diolelo diakayatanaka l’ahende.—1 Khumi ya Dikanga 12:1-21; 2 Ekondo 10:19.
13. Woho akɔna wakoka ambutshi mbewɔ munga kakasale Rɛhɔbɔama?
13 Ambutshi kokaka mbɔsa wetshelo ɛmɔtshi w’ohomba efula oma l’ɔkɔndɔ wa Rɛhɔbɔama wele lo Bible. Vɔ pombaka ‘nyangaka Jehowa’ lo dɔmbɛlɔ ndo sɛdingolaka woho watshawɔ dia mbodja ana lo ndjela awui wa lo Bible. (Osambu 105:4) Undaki 7:7 mbutaka ɔnɛ: “Wengiya [a]teteka kanga yimba enginya.” Alako w’amɛna mbishaka ɛlɔngɔlɔngɔ diaaso dia vɔ mbola ndo mbakokɛka oma lo wâle. Koko, ana hawohombe mbidjasɛ lo dihole diele dɛmbɛlɛmbɛ dia wolo wolo diawashimba vɔ monga la yema ya dipanda ndo ndjayangɛ vamɛ. Naka ambutshi ndjatshutshuya dia mbishaka anawɔ yema ya lotshungɔ lakoka ndo mbadjɛka ɛlɛmbɛ wa shikaa, wokɛma hwe, kete ɛlɔngɔlɔngɔ efula hawotonga la saki ka tɔmbɔkɔ.
NAKA EHOMBA WA WEKE KOTSHAMA, KETE ONDO ƆNA HATƆTƆMBƆKƆ
14, 15. Ngande wahomba ambutshi mbɔsa ehamelo k’ɔnawɔ?
14 Kânga mbatɔngɛnangɛnaka ambutshi dia mɛna ɔnawɔ ayahame lo demba oma l’ashashi otsha l’opalanga, vɔ mbeyaka monga l’ekiyanu lam’ayotatɛ ɔna tshika mendɛ l’anya w’ambutshi ande ko tatɛ ndjayangɛ ndamɛ. L’etena kɛsɔ, tâmbake dia mɛna ɔnɛ ɔnayɛ aya ɔtɛ wolo ndo hayolanga kokimanyiya lo tena dimɔtshi. Tohɛke wate: ɔkɛndɛ w’ambutshi w’Akristo pombaka monga dia mbodja Okristo wambotshunda wɔɔngɔ, wa nge ndo w’oshika.—Ɛdika la 1 Koreto 13:11; Efeso 4:13, 14.
15 Kânga mbakokadiɔ mɛnama dui dia wolo, ambutshi pombaka tshika mbekelo ka tonaka mbisha anawɔ w’ɛlɔngɔlɔngɔ kɛnɛ tshɛ kâlɔmbawɔ ɔnɛ kele watendɛke kânga yema l’anya awɔ. Lo yoho yasungana, ɔna ekɔ l’ohomba wa nde mbola ko koma onto mɛtɛ. Aha la tamu, lo nshi ya dikɛnda, ana amɔtshi wele l’ɛnɔnyi l’asa dikumi l’esato la dikumi la divwa tatɛka monga la tokanyi tele oko t’epalanga. Oko ɛnyɛlɔ, Bible mbutaka dikambo dia Nkumekanga Josiya ɔnɛ: “Ndi eki dikenda [di’ɛnɔnyi oko 15], ndi akatatela nyanga [Nzambi ka, NW] tshendi Davidi.” Dikɛnda sɔ dia diambo aki mɛtɛ onto la lokombo.—2 Ekondo 34:1-3.
16. Lam’atakondja ana ɛkɛndɛ wa weke, kakɔna kahombawɔ mbeyaka?
16 Koko, lotshungɔ ndjâka l’ɔkɛndɛ alɔ. Ɔnkɔnɛ, tshikɛ ɔnayɛ latahame otsha l’opalanga diaaso dia nde mɛna etombelo w’oma lo tɛdikɔ la ditshelo diande dimɔtshi. Dui di’ɔnɛ “untu tshe ayuna diango diakandune” kotshamaka oyadi le akɛnda kana le epalanga. (Ngalatiya 6:7) Ana hawokoke namema pondjo pondjo. Ko kakɔna kayoyosala naka ɔnayɛ ekɔ lo nanga sala dui dimɔtshi dia kɔlɔ efula na? Oko weyɛ ombutshi w’oshika, wɛ pombaka mbuta wate: “Kema.” Ndo, kânga mbayokoka nembetshiya bonde kahayetawɔ dui diakɔ, tɛnake dikambo dimɔtshi diakadimola kema kayɛ eelo. (Ɛdika la Mateu 5:37.) Koko, yatshutshuya dia mbuta wate: “Kema” la wɔlamu tshɛ ndo lo yoho yasungana, nɛ dia “nkaluya diui la memakana atutshutshaka kele.”—Tukedi 15:1.
17. Naa ehomba ɛmɔtshi wele l’ɛlɔngɔlɔngɔ wahomba ambutshi awɔ kotsha?
17 Ɛlɔngɔlɔngɔ wekɔ l’ohomba wa vɔ mbahokolaka tena tshɛ, oyadi kânga mbele aha nshi tshɛ mbatowetawɔka ɛlɛmbɛ l’awui amɔtshi wâshimbawɔ esadi eto. Ekɔ kɔlɔ naka ɛlɛmbɛ wekɔ lo tshikitana wonya tshɛ lo ndjela kɛnɛ kakanyiya ombutshi l’etena kɛmɔtshi kana kekina. Ndo nto, naka ɛlɔngɔlɔngɔ wekɔ lo kondja ekeketshelo l’ekimanyielo woho wahombama dia vɔ shidiya wengengo kana ɔsɔnyisɔnyi, kete ondo vɔ wayola ko koma nge. Ɛlɔngɔlɔngɔ nto ngɛnangɛnaka akambo asɔ naka ambutshi awɔ mbaɛnya etema awɔ.—Ɛdika la Isaya 35:3, 4; Luka 16:10; 19:17.
18. Naa akambo amɔtshi wa mɛtɛ washa ekeketshelo lo dikambo di’ɛlɔngɔlɔngɔ?
18 Ambutshi kokaka keketshama lo mbeya ɔnɛ naka wɔladi, diokanelo ndo ngandji kekɔ lo nkumbo, kete ana wayola dimɛna. (Efeso 4:31, 32; Jakoba 3:17, 18) Dikambo dia diambo ko, ɛlɔngɔlɔngɔ efula wakalɛmbia akambo wa kɔlɔ wa lo nkumbo, vɔ wakotɔ lo nkumbo yele l’emunga a wanu, l’ɛhɛnyɔhɛnyɔ ndo la tɔsɛngiya tokina ta kɔlɔ, ko vɔ wambola ndo waya epalanga w’eshika. Ɔnkɔnɛ, naka wɛ sala dia nkumbo kayɛ monga dihole diayaoka anayɛ lo lotui tshitshi, lɛnɛ eyawɔ ɔnɛ: wayotoka ngandji, wayotolanga ndo wayotodja yimba—oyadi kânga mbokimame ekokelo kɛsɔ l’ɛlɛmbɛ wasungana ndo l’ohokwelo wɔtɔnɛ l’awui wa l’Afundelo—kete ondo mɛtɛ vɔ wayola ko ndjokoma epalanga wayokɔngɛnyangɛnya efula.—Ɛdika la Tukedi 27:11.
ETENA KAHOMANA ANA L’EKAKATANU
19. Kânga mbahomba ambutshi ndakanya ɔna mboka kahombande mbidjɛ, ɔkɛndɛ akɔna wele l’ahɛka w’ɔna?
19 Mbodja ana lo yoho y’ɔlɔlɔ ekɔ ohomba efula mɛtɛ. Tukedi 22:6 mbutaka ɔnɛ: “Ekiya ona lu mbuka k’ololo kahumbandi ntsho. Ku lam’ayunduyala ekumanyi, ndi hangana uma loko.” Kayotota lo dikambo di’ana amɔtshi wele l’ekakatanu a weke kânga mbewɔ l’ambutshi w’ɛlɔlɔ na? Onde dui sɔ kokaka salema? Eelo. Ɛtɛkɛta wa lo yokedi shɔ pombaka shihodiama lo ndjela avɛsa akina watɛkɛta dikambo di’ɔkɛndɛ wele l’ɔna wa ‘nonga’ ndo kitanyiya awui w’ambutshi ande. (Tukedi 1:8) Ombutshi l’ɔna pombaka kimanɛ kâmɛ lo kitanyiyaka awui wa l’Afundelo naka vɔ nangaka diokanelo monga lo nkumbo. Naka ambutshi l’ana hawokana, kete ekakatanu wayoyalaka.
20. Dui diakɔna dia tshundju diakoka ambutshi sala naka ana wambotsha munga l’ɔtɛ wewɔ bu l’ekanelo ka yimba?
20 Kakɔna kahomba ambutshi sala naka ɔnawɔ ɔmɔtshi laya ɔlɔngɔlɔngɔ ambosala munga ko ambohomana l’okakatanu na? L’etena kɛsɔ, ɔlɔngɔlɔngɔ ekɔ l’ohomba w’ekimanyielo lo yoho ya lânde. Naka ambutshi mbohɔ ɔnɛ: tekɔ la ntondo k’ɔlɔngɔlɔngɔ wahatahotɔ awui, kete ayonga wɔdu efula le wɔ dia vɔ mbewɔ mbekelo ka momala kana sala akambo lo tshambandeko. Paulo akalake wanɛ wambotshunda wɔɔngɔ l’atei w’etshumanelo ate: “Anyasu, naka untu ambutakana lu dikambu dia kolo, nyu [wanɛ wele la waonga wa lo nyuma wahombama, NW] nyûkaluya l’etema wa memakana.” (Ngalatiya 6:1) Ambutshi kokaka ndjela etshelo kɛsɔ lam’ewɔ kâmɛ l’ɔlɔngɔlɔngɔ ɔmɔtshi wambosala munga l’ɔtɛ wende bu l’ekanelo ka yimba. Lam’ayowôlembetshiyaka dia mbɛ̂nya kɛnɛ kele kɔlɔ ndo woho wakokande mbewɔ dia sala pɛkato kakɔ nto, ambutshi pombaka mɛnya ɔna ɔnɛ aha tshondo yande mbele kɔlɔ koko lɔkɛwɔ lande.—Ɛdika la Jude 22, 23.
21. Lo ndjela ɛnyɛlɔ k’etshumanelo k’Akristo, kakɔna kakoka ambutshi sala naka anawɔ wambosala pɛkato ka woke?
21 Kakɔna kahomba salema naka ɔlɔngɔlɔngɔ ambosala munga ka woke oma l’otshatsha ande na? L’etena kɛsɔ, ɔna ekɔ l’ohomba w’ekimanyielo ka lânde ndo ohomba w’ɛlɔmbwɛlɔ k’oshika. Naka ose etshumanelo ɔmɔtshi ambosala pɛkato, vɔ mbokeketshaka dia nde ndjâtshumuya ndo ntshɔ dia tɛnana la dikumanyi dia vɔ tôkimanyiya. (Jakoba 5:14-16) Naka nde amboyatshumuya, kete dikumanyi diayokamba kâmɛ la nde dia mbɔkɔlɔnganya lo nyuma. L’atei a nkumbo, ɔkɛndɛ wa kimanyiya ɔna lambosala pɛkato wekɔ l’ahɛka w’ambutshi, koko vɔ mbeyaka monga l’ohomba wa sawola dui diakɔ vɔ la dikumanyi. Mɛtɛ, vɔ hawohombe nyanga woho wa mbishɛ olui wa dikumanyi pɛkato kɛmɔtshi ka woke kosadi ɔnawɔ ɔmɔtshi.
22. Lo ndjela ɛnyɛlɔ ka Jehowa, dionga diakɔna diahomba ambutshi ndjatshutshuya dia monga ladiɔ naka ɔnawɔ ɔmɔtshi ambosala munga ka woke?
22 Ekɔ kandji efula naka anayɛ hita mbambosala munga kɛmɔtshi ka woke. Ambutshi amɔtshi totshimbaka yimba ko ndjotshutshuyamaka la nkɛlɛ tshɛ dia manɛ ɔna akɔ l’ɔtɛ wolo; koko dui sɔ mbeyaka mbôkiya paka nkɛlɛ keto. Tohɛke wate: lɔsɛnɔ la lo nshi yayaye laki ɔna ɔsɔ mbeyaka nemanɛ la kɛnɛ kôsalɛnyu l’etena kɛsɔ ka wolo. Ohɔ nto dia, Jehowa otodimanyiya anto ande lam’akawɛngɛtɔ oma lo mboka k’ɔlɔlɔ—otondoyala vɔ wakakadimola etema. Longa ɛtɛkɛta ande ɛnɛ woludi la ngandji: “Nyuyi kakiane, tukani yimba kame, mbata [Jehowa]. Kuyanga kolo yanyu yeli tilili, yo yayuyala wema uku pembe. Kuyanga yo yeko belaa, yo yayuyala diosa.” (Isaya 1:18) Ande ɛnyɛlɔ ka dimɛna efula le ambutshi lee!
23. Kakɔna kahomba ambutshi sala, ndo kakɔna kahombawɔ mbewɔ, naka ɔnawɔ ɔmɔtshi ambosala pɛkato ka woke?
23 Ɔnkɔnɛ, yâtshutshuya dia keketsha ɔna lambotsha munga dia nde tshika dionga diande dia kɔlɔ. Yanga alako w’eshika le ambutshi wambohokɔ awui efula ndo le dikumanyi dia l’etshumanelo. (Tukedi 11:14) Yâtshutshuya di’aha salaka akambo la ntondo ka kana yimba ndo di’aha mbuta kana sala akambo wakoka ɔnayɛ mboka wolo dia kalola oya le yɛ. Ewɔ dia mbokaka nkɛlɛ ka tshambandeko ndo mongaka la lɔkɔnyɔ lambɔtɛkɔya. (Kolosai 3:8) Tohekɔke esadi. (1 Koreto 13:4, 7) Kânga mbahetshayɛ akambo wa kɔlɔ, toyalake l’otema wolo otsha le ɔnayɛ ndo towôkake yɛnyi. Kɛnɛ koleki ohomba ele, ambutshi pombaka ndjatshutshuya dia mbisha ɛnyɛlɔ k’ɔlɔlɔ ndo nama mbetawɔ kawɔ le Nzambi dia tɔ ndjalaka nge.
KƐNƐ KAKOKAYƐ NTSHA L’ƆTƆMBƆKI W’ƆTƐ WOLO
24. Naa dikambo dimɔtshi dia lonyangu diatotombaka mbala mɔtshi l’atei a nkumbo k’Akristo, ndo kakɔna kahomba ambutshi sala?
24 Lo tena dimɔtshi, mɛnamaka hwe ɔnɛ ɔlɔngɔlɔngɔ kana osekaseka amboshila mbɔsa tɛdikɔ ta wolo dia nde tɔmbɔkɔ ndo tona ditshelo tshɛ di’Akristo. L’etena kɛsɔ, wɛ pombaka mbidja yimba efula dia nama kana nɔngɔsɔla lɔsɛnɔ la lo nkumbo l’ana akina. Yâlama ɔlɔlɔ di’aha shidiya wolo ayɛ tshɛ le ɔtɔmbɔki ko mbohɛ ana akina. Lo dihole dia wɛ nyanga dia mbishɛ kɔlɔ k’ɔna ɔsɔ le ase nkumbo akina, tɛwɔ dui diakɔ lo yɛdikɔ yasungana ndo lo yoho yakoka mbakeketsha.—Ɛdika la Tukedi 20:18.
25. (a) Lo ndjela ɛnyɛlɔ k’etshumanelo k’Akristo, kakɔna kakoka ambutshi sala naka ɔnawɔ aya ɔtɔmbɔki w’ɔtɛ wolo? (b) Kakɔna kahomba ambutshi mbohɔka naka ɔnawɔ ɔmɔtshi ambɔtɔmbɔkɔ?
25 Ɔpɔstɔlɔ Joani akate dikambo di’ɔnɛ lamboyala ɔtɔmbɔki w’ɔtɛ wolo l’atei w’etshumanelo ate: “Tanyûlungulaki lu luudu, tanyuwemulaki.” (2 Joani 10) Ondo ambutshi kokaka mɛna ohomba dia salɛ ɔnawɔ hita dikambo sɔ naka nde aya ekumanyi lo ndjela ɛlɛmbɛ wa Lɛɛta, ndo naka nde aya tshondo y’ɔtɔmbɔki. (Ɛdika la Euhwelu k’Elembe 21:18-21.) Kânga mbakoka dikambo sɔ mɛnama wolo efula ndo mbisha ombutshi kandji l’asolo, diɔ diekɔ ohomba lo tena dimɔtshi dia kokɛ ase nkumbo akina. Nkumbo kayɛ kekɔ l’ohomba ayɛ, dia wɛ kikokɛ ndo kilamaka nshi tshɛ. Ɔnkɔnɛ, tetemala nama ɛlɛmbɛ w’eshika wakayadjɛ ase nkumbo kayɛ lo dikambo dia lɔkɛwɔ, koko aha ɛlɛmbɛ akɔ tɛkɔnya wolo. Sawolaka l’ana akina. Djaka yimba dia mbeya kɛnɛ kasalawɔ la kalasa ndo l’atei w’etshumanelo. Ndo nto, tɛwɔ wate: kânga mbahamalange ditshelo di’ɔna lambɔtɔmbɔkɔ, dimi hawohetsha. Tona ditshelo dia kɔlɔ, koko aha tshondo y’ɔna. Lam’akasha ana ahende waki Jakɔbɔ nkumbo kawɔ sɔnyi l’ɔtɛ w’akambo wa ngala wakawasale, Jakɔbɔ akadje nkɛlɛ kawɔ ka ngala mananu, koko aha etondo w’ana.—Etatelu 34:1-31; 49:5-7.
26. Oma lo dui diakɔna diakoka ambutshi w’ɛlɔlɔ keketshama naka ɔnawɔ ɔmɔtshi ambɔtɔmbɔkɔ?
26 Wɛ mbeyaka ndjaoka di’oko wɛ mbele l’onongo wa kɛnɛ kambosalema lo nkumbo kayɛ. Koko, naka wɛ akayatshutshuya dia sala kɛnɛ tshɛ katosalaka ombutshi, lo ndjela alako wa Jehowa polo ndo lo yɛdikɔ tshɛ yakayakoke mbayela, kete ndoko ohomba a wɛ ndjasha onongo woshasha. Dia wɛ kondja ekeketshelo, eya wate: ndoko ombutshi wakoka monga ombutshi wa kokele, koko wɛ akayatshutshuya l’otema ɔtɔi dia monga ombutshi w’ɔlɔlɔ. (Ɛdika la Etsha 20:26.) Monga l’ɔtɔmbɔki wa mamba lo nkumbo ekɔ dikambo dia lonyangu efula, ko naka dikambo sɔ diambotshama lushi lɔmɔtshi, kete eya wate: Nzambi mbokaka ndo nde hakalɛki ekambi ande wôkambɛ l’otema ɔtɔi. (Osambu 27:10) Ɔnkɔnɛ, ɔsa tɛdikɔ dia kokɛ nkumbo kayɛ, dia tɔ monga oko eshamelo ka lo nyuma kaha la wâle le ana akina wotshikadi.
27. Naka sho mbohɔ wɛɛla w’ɔna la lotshito, elongamelo kakɔna kakoka ambutshi w’ɔna lambɔtɔmbɔkɔ mongaka latɔ nshi tshɛ?
27 Ndo nto, toshishake elongamelo. Weolo wakayadjaka ntondo dia ndakanya ɔna awui w’ɛlɔlɔ mbeyaka ndjonanda otema w’ɔna akɔ lambonganɛ ko ndjôkaloya lo mboka k’ɔlɔlɔ. (Undaki 11:6) Nkumbo efula y’Akristo wakahomɔ dikambo diakɔ diohomweyɛ, ndo amɔtshi wakɛnyi anawɔ wakahalɔ wayakalola, wate kana papa ka lo wɛɛla wa Yeso w’ɔna la lotshito. (Luka 15:11-32) Dikambo dia ngasɔ mbeyaka kokomɛ ndo wɛ lawɔ.
NGANDE WAKOKA AWUI ANƐ WA LO BIBLE KIMANYIYA . . . OMBUTSHI DIA NDE NTSHA WOHO W’AHA ƆTƆMBƆKWƐLƆ WA WOKE MONGA LO NKUMBO?
Ɔna lele kema l’ekimanyielo kokaka ndana la yimba y’andja ɔnɛ.—Tukedi 13:20; Efeso 2:2.
Ambutshi pombaka ndjatshutshuya di’aha mbishaka anawɔ dipanda di’efula ndo mbadjɛka ɛlɛmbɛ a wolo wolo.—Undaki 7:7; 8:11.
Kokaka pangwɛ ɔna naka nde aya la lɔkɛwɔ la kɔlɔ, koko paka mbohangwɛ la yimba ya wɔlamu.—Ngalatiya 6:1.
Wanɛ watsha pɛkato ya weke kokaka ‘nkɔnɔ’ naka vɔ kadimola etema ndo mbetawɔ ekimanyielo.—Jakoba 5:14-16.
[Kiombo ya lo lɛkɛ 82]
DIHOLƐ AMBUTSHI AYƐ OTEMA
Ɛlɔngɔlɔngɔ wayoyala l’okandanu ndo la lonyangu lo kɛnɛ k’endana la dipanda di’efula diambowokondja. Vɔ mbeyaka monga l’okandanu lo kɛnɛ k’endana l’akoka awɔ wa ndjalɔmbɔla vamɛ l’andja ɔnɛ. Ekɔ oko vɔ wekɔ lo ndjatshutshuya dia kɛndakɛnda lo mboka k’ɔsɛlɔ. Nyu ɛlɔngɔlɔngɔ, nyodihole ambutshi anyu etema, nyowate akambo wahomana la nyu wanyôkiya wɔma ndo wanyokiyanya. (Tukedi 23:22) Naka wɛ ekɔ lo mɛna ɔnɛ ambutshi ayɛ wamboleka kodjɛ ɛlɛmbɛ efula wa wolo wolo, tɛwɔ wate: lekɔ l’ohomba wa yema ya lotshungɔ l’efula. Ɔsa tɛdikɔ dia sawola l’ambutshi ayɛ l’etena keyɛ la yimba ya ki ndo kewɔ bu la wesanu. (Tukedi 15:23) Nyoyatshungole etena mɛtɛ ka mpokamanɛka.
[Osato wa lo lɛkɛ 83]
Ondo ana wayola ko ndjokeketala efula naka ambutshi awɔ mbakimanyiyaka dia vɔ shidiya ekakatanu awɔ w’ɛlɔngɔlɔngɔ